Yüz yetmiş altı ayettir. Medenîdir. Buharı; Hazret-i Aişe (R. Anha)nin şöyle dediğini rivayet etmiştir: ' 'Nisa suresi nazil olduğunda ben Resulullah (s.a.v.)’ın yanındaydım"Resulullah(s.a.v.) hicretin ilk senesinin Şevval ayında Medine'de Hazret-i Aişe ile gerdeğe girmişti. [1]

İnsanların Bir Esas Üzerine Birleşmeleri

1- Ey İnsanlar! Sizi bir tek nefisten yaratan, ondan eşini var eden ve ikisinden pek çok erkek ve kadın meydana getiren Rabb'inize hürmetsizlikten sakinin. Kendi adına birbirinizden dilekte bulunduğunuz Allah'ın ve akrabanın haklarına riayetsizlikten de sakının. Allah şüphesiz hepinizi görüp gözetmektedir. [2]

Bazı Kelimeler:

İnsanlar". Beşer. Ayakları üzerinde dikey olarak duran ve konuşan canlı,Yaydı,Adına dilekte bulunuyorsunuz. "Allah aşkına senden diliyorum" diyerek insanların birbirlerinden dilekte bulunmaları.

'Rahim' kelimesinin çoğulu olup, ana ve baba tarafından olan yakınlık. Gözetici. Ayette bununla kastedilen, muhafızdır. [3]

Açıklama:

Cenab-i Allah bu sureyi; insanlara, hepsinin aynı kökenden geldiklerini, hepsinin Adem'in çocukları olduklarım, Adem'in İse topraktan yaratılmış olduğunu hatırlatarak başlattı. Sonra da akrabalık bağlarım anlattı ki, bu, sûrede geçecek olan, zayıfların mallarını koruma hükümleri, nikâh ve miras hükümleri için "beraet-i istihlâl" kabilinden özlü bir işaret olsun. Bu hükümler, insan olmaları açısından insanlar için lazımdır. Bu nedenle Cenab-i Allah, bu sûreyi her ne kadar Medeni ise de, "Ey insanlar" hitabıyla başlatmıştır"[4]

Ey insanlar! Kendinizi korumak için gerekli tedbirleri alın. Sizi nİmetİy-le besleyen, bağış ve lütufta bulurran Rabbinize karşı gelmekten sakının, O sizleri bir cinsten ve bir hakikatten, Adem'den yarattı. Hepimiz aynı babanın çocukları olduğumuza göre, Allah'ın sınırlarım, özellikle insanlıkta akrabalık sınırlarım çiğneyip tecavüz etmemiz doğru olmaz.

İnsanlığın Adem (A.S.) ile başlamadığını, aksine, ondan önce birçok Adem'in gelip geçtiğini, yani Adem (A.S.) in bütün insanlığın babası olmadığını söyleyenler de olmuştur. Bunun gerçeğini Allah daha iyi bilir. Bu, çok önemli bir problem değildir., "sizi bir tek nefisten yaratan" sözündeki 'nefis' kelimesi kapalı bırakılmış, belirli kılınmamıştır. Şu halde anılan 'nefis' kelimesi, bu anlamların hepsine gelebileceği gibi, daha pek çok anlamlara da gelebilir.

Adem peygamberin bütün insanlığın babası olduğu, ya da tersine, bütün İnsanlığın babasının Adem peygamber olmadığı bîlimsel olarak ispatlansa bile bu, Tevrat ve diğerleriyle çelişmeyeceği gibi, Kur'an'la da çelişmeyecektir. Şu da var ki birinci görüş daha güzeldir ve sahih hadislerin çoğuyla uyum içindedir.[5] Ayetten kastedilen anlam şudur: O, sizi, topraktan meydana getirdiği bir nefisten yarattı. Eşini de kendisinden yarattı. Hadiste de anlatıldığı gibi bazıları, eşi Havva'nın, Adem'in kaburga kemiğinden yaratılmış olduğunu söylemişlerdir. "Kadın eğri kaburgadan yaratılmıştır. Onu doğrultmaya kalkarsan kırarsın. Kendi haline bırakırsan daima eğri kalır. O halde kadınlar hakkında hayır öğüdüme uyunuz" Buharı 5/145. Bazı alimler bunun şu anlama geldiğini söylemişlerdir: Cenab-ı Allah, Havva'yı Adem'in cinsinden yarattı, ikisinin cinsi ve tabiatı birdir. Buna delil, şu ayet-i kerimedir: "İçinizden, kendileriyle huzura kavuşacağınız eşler yaratıp aranızda muhabbet ve rahmet var etmesi, O'nun varlığının belgelerindendir?'[6]

Bir ayette nefis kelimesi ile kastedilen anlam cins'tir.

Cenab-ı Allah, Adem ile Havva'dan insan türünün her ikisini, kadın ve erkekleri üretti. Adem'i topraktan, Havva'yı da Adem'den yarattı. Her İkisinden üreyerek yeryüzüne yerleşen erkek ve kadınları bu ikisinden yarattı. Özet olarak ifade edilen "Sizi bir tek nefisten yarattı" sözünün ayrıntısı işte budur. Kendisi adına birbirinizden çeşitli isteklerde bulunduğunuz Rabbinize karşı gelmekten sakının. Akrabalık bağlarını koparmamaya bakın. Sevgi, dostluk ve iyilikle bu bağlan pekiştirin,

Ayet-i kerimede "Sakının" emri, vurgulama için iki defa tekrar edilmiştir Birinci "Sakının" emrinde Rab kelimesi zikredilmiştir. Rab kelimesi zayıflık ve ihtiyaç halindeki kimseler için şefkat göstererek eğiticilik ve besleyicilik yapan kişinin özel adıdır. İkinci "Sakının" emrindeyse Allah kelimesi zikredilmiştir. Allah kelimesi ise heybet, ululuk ve yücelik vasıflarını taşıyan varlığın özel adıdır. Evet. "Sakının" emri iki defa tekrar edildi ki, buyruğu ve çağrıyı kabul etmek için gerektirici bir neden olsun.

Sonra ayet-i kerime, "Doğrusu Allah, üzerinizde bir gözeticidir" cümlesiyle sona ermektedir. Bu cümleyle de Cenab-ı Allah'ın ancak yararımıza olan ve bizi muhafaza etmeye yönelik olan şeyleri bize meşru kıldığına işaret edilmektedir. O bizden haberdardır. Halimizi de görmektedir.

Nefis ve ruh nedir? Kuşkusuz insanda maddi bir taraf vardır. Bir de örtülü ve belirsiz bir taraf vardır. îşte bu belirsiz tarafta akıl, hafıza ve hatıra vardır. Bunların etkilerini şüphesiz hissetmekteyiz. Şu halde bunların kaynağı nedir?. Eskiler, bu kaynağın nefis ve ruh olduğunu söylemişlerdir. Ruh ve nefis, yüksek seviyede nurlu bir cisim olup yaşamakta olan bedenin içinde midir, yoksa ondan ayrı mıdır? Yoksa bir cisim olmayıp, canlı olan bedene anzi olarak gelen bir hal midir? Bununla ilgili İki görüş vardır. [7]

Yetimler Ve Mallari Konusunda Onlara Uygulanacak Olan Muamele

2- Yetimlere mallarını verin. Temizi murdara değişmeyin, onların mallarıyla kendi mallarınızı karıştırarak yemeyin, çünkü bu büyük bir suçtur. [8]

Bazı Kelimeler:

Yetim kelimesinin çoğuludur. Yetim, babasını kaybeden kimsedir. Fıkıhçılar, yetim kelimesini özel olarak, babasını kaybeden ve.büluğa ermemiş çocuk anlamında kullanmışlardır.

Değiştirmeyin, Tebeddül, karşılığını alarak bir şey vermek.

Pis, yani haram.

Güzel, yani helal.Büyük günah. [9]

Açıklama:

Bu ayette, takvanın yönleri ve çeşitleri açıklanmaktadır ki, bunun ilki yetim, kadın ve sefih (aptal) gibi zayıf kimselerin mallarını korumaktır. Çünkü Allah bizlere, akrabalık bağlarını pekiştirmeye özen gösterme emrini vermiştir.

Ey yetimlerin mallarını ellerinde tutan vasiler! Onlara kendi mallarından sarfedin. Mallarım sırf kendilerine özgü kılın. Buluğa ermelerinden sonra kendilerine eksiksiz olarak teslim edinceye kadar, mallarından hiçbir şey yemeyin. Kendi malınızdan yararlanmanız gereken yerde yetimin malından yararlanmayın. Malınızı bırakıp ta onun malını aldığınız takdirde, temizi kirliyle değişmiş olursunuz. Helali de harama tercih etmiş olursunuz ki bu, dince yasaklanmıştır.

Rivayet olunduğuna göre önceleri vasiler, yetimin malından zayıf bir koyunu bırakarak yerine semiz bir koyunu alırlardı. Bunu yasaklayıcı ayet-i kerime nazil oldu. Mallarını kendi malınıza katarak yemeyin. Vasi eğer yoksul İse, örfe uygun miktarda yetim malını yesin. Eğer zenginse, yetim malına tenezzül etmesin. Zira, yetim malını haksız yere yemek büyük bir suç ve büyük bir günahtır. Yetim malını, hakctmedcn yemekten vazgeçin, ey insanlar! Sizleri bir tek nefisten yaratan Allah'ınızdan sakının. [10]

Birden Fazla Kadınla Evlenmek Ve Aralarında Adaleti Gözetmek?

3- Eğer, velisi olduğunuz mal sahibi yetim kızlarla evlenmekle onlara haksızlık yapmaktan korkarsınız, onlarla değil, hoşunuza giden başka kadınlarla iki, üç ve dörde kadar evlenebilirsiniz; şayet, aralarında adaletsizlik yapmaktan korkarsamz bir tane almalısınız veya sahip olduğunuz ile yetinmelisiniz. Doğru yoldan sapmamanız için en uygunu budur.

4- Kadınlara mehirlerinİ cömertçe verin, eğer ondan gönül hoşluğu ile size bir şey bağışlarlarsa onu afiyetle yiyin. [11]

Bazı Kelimeler:

'Aksete' fiilinden olunca 'adalet yaptı, zulmetmedi" anlamındadır. 'Kasate' fiili ise bunun zıddı olup, haksızlık etti ve zulmetti dernektir.Gönlünüzün yönelip güzel gördüğü kadınlar.İkişer, üçer ve dörder. Bunlar, iki iki, üç üç, dört dört kelimelerinin değişikliğe uğramış şekilleridir.'Avl' mastarından alınmış olup zulmetmek anlamındadır. Mehirleri. Bağış ve vergi olarak. Kolayca, rahatça, hazmederek, afiyetle. [12]

Nüzul Sebebi:

Buhari ve Müslim'in Sahih'lcrindc Urve bin Zübeyr'dcn rivayet olunur ki: Teyzesi ve mü'minlerin anası Hazret-i Aişe (R. Anha) Urve'ye şöyle demiş: Ey bacım oğlu! Bu yetim kız, velisinin yanında büyür. Malında velisi ona ortak olur. Malı ve güzelliği, velisinin hoşuna gider. Velîsi, mehrini hakkıyla vermeksizin onunla evlenmek ister. Benzerlerine verilen miktarda ona mehir' vermez. İşte (veliler) bundan yasaklandılar. Ama isterlerse diğer kadınlardan ikişer, üçer ve dörder kadınla evlenebilirler. Bir rivayete göre bu ayet bir yetim kız hakkında nazil olmuştur ki: Bu kız bir adamın yanında büyür. Bu yetim kız malında ona ortak olur. Ama erkek, onunla evlenmek istemez ve ondan yüz çevirir. Kızın malına ortak olur. Onu.başka erkekle evlenmeye de bırakmaz. Ne kendi nikahlar, ne de başkasına verir. Bir başka rivayette de Hazret-i Aişe (R.Anha) şöyle demektedir: Bu ayet-İ kerime şu adam hakkında nazil olmuştur; Adamın velayeti altında yetim bir kız bulunur. Mal sahibi olan, bu kızın aynı zamanda mirasçisıdır. Yetim kızın hakkını bu adamdan başka, arayacak ve savunacak biri de yoktur. Malı için bu kızı nikahlamaz. Onu döver, kötü davranır. İşte ayet-i kerime şu anlamda nazil oldu: Hoşuna giden kadınla evlen. Bu yetim kızı da bırak, dövme ve kendisine zarar verme. CahİIİye döneminde erkekler dörtten fazla kadınla evlenirler, hatta bir erkek dilediği kadar kadınla evlenir, mala ihtiyaç hissettiği İçin de yetimin malını almak zorunda kalırdı. Bütün bunlar yasaklandı. [13]

Açıklama:

Cenab-ı Allah onları, yetim malını yemekten ve haksızlık yapmaktan yasakladıktan ve bu yasak ta yerine oturduktan sonra müminler, günaha girmekten sakındılar. Cenab-ı Allah, anlam olarak şöyle buyurdu: Yetimlerin mallarında haksızlık yapmaktan korkar, mallarını haksız yere yemekten sakınır, yetim zevcenin malını yemekten endişe duyar ve mehir konusunda hakkını elinden alacağınızdan korkarsanız, bu yetim kızlarla evlenmemeniz, onları başka erkerlerle evlenmekten alıkoymamanız gerekir. Allah bu sıkıntıdan kurtulmanın yollarını size göstermiştir. Rüşdünü ispatlamış kadınlardan beğendikleriniz arasından bir ilâ dört tanesiyle evlenmenizi size meşru kılmıştır. Bir grup insana, şu malı aranızda ikişer, üçer ve dörder olarak paylaşın, dersen; onlardan her birinin dilediği gibi iki veya üç veya dört birim mal alması gerekir. Yoksa iki, üç ve dört sayılarının toplamı olan dokuz birim mal alması uygun olmaz. Araplar "ikişer, üçer, dörder" sözünü bu anlamda kullanmayı adet haline getirmişlerdir. Kur'an, apaçık bir Arapçayla inmiştir.

Ama siz iki veya üç veya dört kadın arasında adaleti uygulayamayacağınızdan korkarsanız, sadece bir kadınla evlenin. Bu bir kadının yanısıra, dilediğiniz miktarda cariyelerle evlenebilirsiniz. Zira bunlar arasında haksızlık ve adaletsizlik söz konusu değildir. Adaletsizlikten korkmak, zulmün kaçınılmazlığım veya şüpheli oluşu durumlarını kapsar. Zulmün vehm edilmesine gelince, kuvvetli görüşe yöre bu, hoşgörüyle karşılanır. Yani m üs [ünüm erkek, adaleti uygulayacağına ve haksızlık etmeyeceğine kesin olarak inanırsa, birden dörde kadar kadınla evlenebilir. Adaletsizlikten korkarsa, yalnızca bir kadınla ve beraberinde de dilediği miktarda cariyelerle evlenebilir. Cariye, şerİ mülkiyetle mülk edinilmiş olan esir kadınlardır. Kadınlar arasında uygulanması istenen adalet, kocanın geceleme sırasında, yeme, içme, mesken ve maddi konularda kendilerine eşitçe davranması ve eşit imkânlar sağlamasıdır. Sevgi ve eğilim gibi kalbi konulara gelince, bu erkeğin elinde değildir. Bu nedenle Resulullah (s.a.v.) şöyle derdi: "Bu, benim yapabildiğim kısımdır. Yapamadığım şeylerden dolayı beni sorguya çekme (ey rabbim!)[14] Resulullah (s.a.v.) Hazret-i Aişe (R.Anha) yi diğer zevcelerinde daha çok severdi. Buna rağmen, diğer eşlerinin onayını almadan ona özel muamelede bulunmaz ve ona, diğerlerinden fazla bir şey vermezdi. [15]

Bîrden Fazla Kadınla Evlenmek:

Evlilik hayatının karekteri, tabii olarak kocanın kadına, kadının da kocasına mahsus olmasını gerektirmektedir. Koca, karısını kıskandığı gibi, kadın da kocasını kıskanır. İçinde iki kuma bulunan evde ihtilaf, çekişme ve huzursuzluk olduğunu görüyoruz. Bu anlaşmazlık ve çekişmeler, bazen köklü bir düşmanlığa dönüşür ve Ölümle sonuçlanır. Bu nedenle bazı kimseler, İslâm dininde birden fazla kadınla evlenme hükmünün, tabiat ve akılla çelişen bir şey olduğunu 'iöylemişlerdir. Şu halde bu izni kaldırmak çok hayırlı bir iş olacaktır. Zira zararlı şeyleri ortadan kaldırmak, yararlı şeyleri sağlamaktan önce.gelİr! İslâm dini birden fazla kadınla evlenmeye izin verirken, zorunluluk nedeniyle izin vermiş ve bu İzni, gerçekleştirilmesi zor bazı kayıtlara bağlamıştır. Kur'an-ı Kerim diyor ki: Yetim kızların kendilerine ve mallarına haksızlık etmeyin. Onlardan başka bir çok kadın daha vardır. O kadınlardan, ikişer, üçer ve dörder tanesiyle evlenin. Tabii ki, tanınan bu serbestlik, bir takım kayıtlarla sınırlanmıştır. Kadının eskisine de yenisine de, güzeline de çirkinine de arada fark gözetmeksizin adalet uygulayın ve zulümden kaçının. Diğer bir ayette de şöyle buyuruluyor: "Kadınlar (ınız) arasında sevgide eşit davranmaya çabalasanız bile, asla buna gücünüz yetmez. O halde açık açık birine fazla ilgi göstermeyin."[16] Burada kastedilen adalet, kalbin eğilimidir. Zira tam anlamıyla adaletin gerçekleşmesi hemen hemen imkânsızdır. Kadınlardan bîrine mutlaka daha fazla ilgi gösterilecektir. Hiç bir kayda ve şarta bağlı kalmaksızın birden fazla kadınla evlenmek mubah kılınmamıştır. Tersine bu izin, gerçekleşmesi zor bir şarta bağlanmıştır. Kadını boşamak veya birden fazla kadınla evlenmek, kocanın hakkıdır. Bu hak onun elinden alınamaz. Bu, insan tabiatının mutlaka karşılaşılan zorunluluklarındandır. Ancak en büyük hata,bu hakkın kötüye kullanılması durumunda işlenmiş olur. Bu hakkın, kocanın elinden alınması gerektiğini söylemek, Kur'an'ın apaçık nassına ters düşer olur. Hem erkeğin, hem de kadının hukukuna aykırı davranilmış olur.

Çocuk sahibi olmak isteyen zengin bir erkek, iki kadına yetecek iktidarı varsa, kısır bir kadınla da evliyse ne yapılması gerekir? Kadınlara karşı aşırı derecede istekli olan bir erkek, erkeğe karşı istek duymayan veya kendisinde cinsel ilişkiye engel bir hastalık bulunan bir kadınla evliyse, bu erkek zina mı edecektir? Zina edip te dinîni» malını, sağlığını ve şerefini mi yitirecektir? Yoksa her ikisine de adaletle davramnak şartıyla ikinci bir kadınla mı evlenecektir? Erkeklerin çoğunun ölümüne yol açan ve çok sayıda kadını az sayıda erkekle bir arada bırakan savaşlardan sonraki dönemlerde ne yapılacaktır? Bazı kadınlar erkeklerden; yararlanırken, çok sayıdaki kadının erkek şefkatinden ve geçim garantisinden yoksun kalması ve içinde yaşamakta olduğu ortam tarafından günah ve fuhuş işlemeye mecbur bırakılması daha mı iyi olur? Şu halde İyilik, bu meseleyi dinin sunduğu reçeteyle tedavi etmektedir. Savaşta da barışta da kadını tam bir korumayla ve İtinayla koruma altına almaktadır.

İslâm'ın sunduğu bazı ruhsatları müslümanların kötüye kullanmaları, İslâm dinine zarar vermez. Şerefli bir maksat için değil de, sırf şehvet ve intikam için bazı müslüman erkeklerin birden fazla kadınla evlendiklerini ve eşleri arasında adalet uygulamadıklarını görmekteyiz. Bir çok batılı felsefecinin boşama olayının gerekli olduğunu söylemesi ve birden fazla kadınla evlenmeyi savunması, İslâm için bir övünç olarak yeter. Yetkililerin İslâm'ın ruhuna sadık kalmak şartıyla bu soruna kesin bir çare bulmaları gerekir.

Kendilerine nimet verip kadirlerini yüceltmek ve şereflendirmek için, onları sevdiğinizi ispatlamak, sevgi ve sadakat bağlarını güçlendirmek için, kadınlara hakettikleri mehri, israf ve aşırılığa kaçmaksızın Ödeyin. Kendi mallarından gönül rızasıyla size bir şey verirler ve mehirlerinden vazgeçerlerse, artık o malı afiyetle yeyin. [17]

Yetimlere Mallarını Ne Zaman Vermeliyiz

5- Allahın, sizi koruyucu kılmış olduğu mallarınızı beyinsizlere vermayin,kendilerini bunların geliriyle rızıklandırıp giydirin ve onlara güzel söz söyleyin.

6- Yetimleri, evlenme çağına kadar deneyin; onlarıda olgunlaşma görürseniz mallarını kendilerine verin; büyüyeceler de geri alacaklar diye onları israf ederek ve tez elden yemeyin.Zengin olan, İffetli olmağa çalışsın, yoksul olan uygun bir şekilde yesin. Mallarını kendilerine verdiğinizde zaman, yanlarında şahid bulundurun.Hesab sormak için Allah yeter. [18]

Bazı Kelimeler:

‘Sefih’ kelimesinin çoğuludur.

Sefihlik, akıl ve düşüncede, bedeni yaratılıştaki istkrarsızlıktır. Burada sefih kelimesinden kasıt, malını iyi kullanmayan kimsedir. Bu kelime yetimleri dekapsamaktadır.

Hayatınızı sürdürüp geçiminizi sağlamanıza yarayan şey.

Apaçık gördünüz.

Aklın normal ve düzgün olması, malın korunması .

Her işte, çoğlunlukla malda haddi aşmak demektir.

Çarçabuk, tezelden.

İffeti istesin.Kendini iffetli olmaya zorlasın.İffet, insanın nesindeki bir duyge olup gereksiz ve uygunsuz arzularla şehvetlere terk etmeyi gerektirir.

Hesap görücü ve kontrol edici. [19]

Önceki Ayetlerle İlişkisi:

Önceki ayetlerde, eksikliklerden münezzeh yüce Allah, yetimlere mallarının, kadınlara da meliklerinin ve mallarının verilmesini emretmişti. Ancak burada sefih olmamaları ve denemeden geçirilmeleri gibi iki şart koşulmaktadır ki, mallarım kaybetmesinler. [20]

Açıklama:

Eksikliklerden münezzeh yüce Allah, müslümanları genel olarak yasaklıyor. Yetim ve sefihlerin velileri, bu yasağın kapsamına öncelikle girmektedirler. Evet Cenab-ı Allah bunları, mallarını iyi kullanamayacak durumda olan yetimlere ve sefihlere mallarını vermelerini yasaklamıştır. Çünkü bunlar, kendilerine teslim edilen mallarını telef ederler. Aslında mal, yetimlerle sefihlerin kendi malları olduğu halde, ayet-i kerimede velilere izafe edilerek "mallarınızı" denümesİyle, velinin, kendi elinde bulunan malı kommasınm vacib olduğuna işaret edilmiştir. Zira malı zayi edecek olursa, yetimin nafakasını vermek, kendisine düşer. Yetimin malı, kendi malı gibidir. Aynı ümmetten olan kimseler arasında dayanışma ilkesinin hâkim olması gerektiğini unutma. Kur'an-ı Kerim'e bak. Malı, hayattaki geçim vasıtanız olarak nitelemiştir. Ümmetler malı İle bayındır olurlar. Dünyanın direkleri mal ile ayakta durur. Bununla da mal ve iktisadın, dince rağbet edilen şeyler olduklarına işaret edilmektedir. Şu halde ey veliler! Mallan —iyi tasarrufta bulunamayan sefih kimseler olmamaları koşuluyla— sahiplerine vermeniz gerekir. Sahipleri sefih ise mallan, bu dünya hayatında geçim vasıtanız kılınan mallan koruyabileceklerine ilişkin tam tecrübe sahibi olmalarına dek elinizde dur-. sun. Mallarının aslından değil de Ürün ve kazancından kendilerini rızıklan-dırın. Rizık kelimesi, yeme, giyme, eğitim, tedavi gibi şeylerin tümünü kapsar. Ama ayette "rızıklandırın" demenin yanısıra ayrıca "onları giydirin" de denilmiştir. Çünkü giyim, kolaylık ve hoşgörüyle karşıîanabîlen dışa ait bir görüntüdür. Velayetiniz altında bulunanlara, sertlik iradesi taşımayan yumuşak sözlerle hitab edin. Kendi çocuklanmzmışcasına onlara şefkat ve yumuşaklıkla davranın. Değerli ve izzetli kimseler olduklarım, kendilerine harcadığınız şeylerin kendi malları olduğunu, buluğa erdikten sonra bu mallarını alacaklarını kendilerine hissettirin. Akli kapasitelerini ve mallarını iyi idare edip edemeyeceklerini anlamak için onları denemeden geçirin. Kur'an-ı Kerim, onların rüşdlerini ispat edip edemediklerini, mallarında tam tasarrufta bulunup bulunamayacaklarını iyice anlayabilesiniz diye bu imtihan ve denemenin biçiminden söz etmemiş, biçimini belirleme işini size bırakmıştır. Zira her zaman ve her ortama göre bir düzen vardır. Bir şeyler öğrenmiş olan kimsenin imtihanı ile hiçbir şey bilmeyen kimsenin imtihanı elbette farklı olacaktır.

Bu imtihan buluğ, yani evlenme çağına, akli olgunluk yaşma vardıklarında yapılır. Reşid olduklarını görürseniz, mallarını kendilerine teslim edin. Aşırılığa kaçıp savurganlık ederek mallarını alıp vermeyin. Zira başkasının malını har vurup harman savurmak, nefsin tabiatındandır. Yetimin buluğ çağma ve akli olgunluk aşamasına kavuşmasından önce acele edip malını tez elden yemeyin. Aşırılık ve savurganlığa kaçmadan, acele etmeden velinin yetim malını yemesine gelince, bunun hükmü şudur: Zengin olan veli, İffeti istesin. Kendini iffetli olmaya zorlasın ki, iffetli olmayı alışkanlık haline getirsin. Bununla da nefsin; sahibi, küçük ve zayıf ta olsa, başkasının malına tecavüz etmeye eğilimli olduğuna işaret edilmiştir. Yoksul ve muhtaç olan veli, aşırılığa kaçmadan, savurganlık yapmadan dine ve örfe uygun miktarda yetimin malından yiyebilir. Hatta bazıları demişler ki: Veli, velayeti altındaki yetimin malından ancak borç alarak veya ecr-i misil alarak yiyebilir.

Bundaki hikmet şudur: Küçük yaştaki yetimin malını,, velisinin kendi malına katması ve büyüyünceye kadar onun çocuklarıyla beraber yemek yemesi, kendisi için daha hayırlı olur. Ya da velisi bu üsülü uygulamaz da, onu fiili bir kontrol altında tutar. Veli zenginse, yetimin malını kendi malına katması, yetim için daha iyi ve yararlı olur. Veli fakir ise, yetimin malının kazancından ve ürününden örfe uygun bir miktar yemesi gerekir. Yetimin malından, kendine mahsus bîr şeyler biriktirip yığmaya hakkı yoktur.

T&tim veya sefihi deneyip te kendi malını iyi idare edebileceğini anladığınızda, ileride muhtemel bazı çekişmeleri önlemek için şahitler huzurunda mallarını kendilerine teslim edin. Allah, üzerinizde şahid ve gözeticidir. Sizi kontrol altında tuttuğunu hiçbir zaman unutmayın. Yerde ve gökte hiçbir şey O'na gizli kalmaz.[21]

Yetim Ve Kadın Haklarının Teşrii

7- Ana babanın ve yakınların bıraktıklarından, erkeklere hisse vardır. Ana babanın ve yakınların bıraktıklarından kadınlara da hisse vardır. Bunlar, az veya çok, belidi bir hissedir.

8- Taksimde, yakmlat, yetimler ve düşkünler bulunursa, ondan onlara da verin, güzel sözler söyleyin,

9- Arkalarında cılız çocuklar bıraktıkları takdirde, bundan endişe edecek olanlar, haksızlık yapmaktan korksunîar ve Allah'tan sakmsmlarıdürûst söz söylesinler.

10- Yetimlerin mallarını haksız yere yiyenler, karınlarına ancak ateş tıkınmış olurlar, zaten onlar çılgın aleve atılacaklardır. [22]

Bazı Kelimeler:

Alınması mutlaka gerekli olan .Korksun.

Haşyet; kendisinden korkulan varlığı ululayarak ondan ümitvar olarak korkmak.

Sağlam ve doğru. Dine uygun.Haksız yere.Yakılacaklardır.

Alevlenmiş, çılgın ateş. [23]

Nüzul Sebebi:

Rivayet olunduğuna göre Evs bin Samit el-Ensari, geride kansı Ümmü Kehle ile birkaç kızını bırakarak vefat etti. Evs'in amcazadeleri Süveyd ile Arfece, Süveyd'in malını karısının ve kızlarının miras olarak almalarına engel oldular. Karısı, onları Resulullah (s.a.v.) a şikayet etti. Resulullah (s.a.v.) bu ikisini çağırdı. Geldiler ve dediler ki: "Ey Allah'ın Resulü! Evs'in çocuğu var. Ama ata binemez. Zorluğa tahammül edemez. Düşmana saldıramaz. Onlar mal kazanamaz. Fakat biz kazanırız." Bunun üzerine yukarıdaki ayet-i kerime nazil oldu. Onlar için mirası İspat etti. Sonra da miras paylarını bildiren ayet nazil oldu ve herkesin hakkı belli oldu. [24]

Açıklama:

Bir adam ölür de geride kendisine küçük veya büyük, kadın veya erkek kimseler mirasçı olursa Cenab-ı Allah, ana-baba ve yakınların bıraktığı malda her mirasçı için belli miktarda bir payı miras olarak vacip kıldı. Bunda mirasçıların ve kalan malın az veya çok olması farketmez. Miras paylarını bildiren ayet ileride zikredilince bu özlü ifade açıklanmış olacaktır.

Terekelerde mal bölüşülmesi münasebetiyle Kur'an-ı Kerîm, nefislerimiz-deki bir hastalığı tedavi etmiştir. Bu hastalık, terekeyi paylaşma anında akrabaların hazır bulunmasından bazı kimselerin acı duyması ve mirasçı olmayan yakınların hased etmeleridir. Bunun için şöyle buyurulmuştur: Paylaşma işinin yapıldığı yere yakınlar, yetimler ve düşkünler gelirlerse, nefsinizdeki cimriliği tedavi edin. Az da olsa kendilerine bir miktar mal vererek, zayıf kişilikli bazı kimselerin dillerini tutun.onlara güzel sözler söyleyin. Düşmanlığı ortadan kaldıracak, nefisleri teskin edecek biçimde tatlı dille özür dileyin. Bu emrin muhatabı veli veya buluğ çağına erdiğinde malını teslim alırken yetimin kendisidir. Ayet-İ kerime bu anlamların tümüne de gelebilir. Önemli olan şu ki; bu, bir Kur'an edebidir ve hikmetli bir ilâçtır. Hatta çağdaş devletler de artık büyük oranlara varan veraset ve intikal vergileri almaktadırlar. Ey mahlukatın yaratıcısı! Senin sözlerin ne güzeldir! Ey yerin, göğün ve bu ikisi içinde bulunan şeylerin Rabbi! Senin düsturun ne sağlam ve muhkemdir! Kur-an'a yönelin, ondaki buyrukları yerine getirin. Hayır odur. Şifâ ondandır. "Biz Kur'an'da öyle ayetler indirmekteyiz ki, onlar mü 'minler için şifâ ve rahmettir."[25]

Bu meyanda başka bir hastalığın da ilacı sunuluyor. Şöyle ki: Çoğunlukla insan, yetime karşı tahammülsüz olur. Ona katı davranır. İşte bu hastalığı tedavi etmek amacıyla Kur'an-ı Kerim bizlere, kalblcri titreten ve hisleri harekete getiren bir şeyi hatırlatıyor. Ey İnsanlar! Çoluk çocuğunuzu bırakarak ahirete göçeceğiniz günü hatırlayın. Kuş tüyü gibi zayıf, güçsüz ve kuvvetsiz çocuklarınızı terkedip öleceğinizden korkun. Allah'ın buyruklarına karşı gelmekten sakının ve dine uygun, doğru sözler söyleyin. Ne yaparsanız onunla karşılaşacağınızı aklınızdan çıkarmayın.

Sonra ayet-i kerime, şu şiddetli tehdidle sona ermektedir: Her ne yolla olursa olsun, yetimlerin mallarını alıp yiyenler, ancak kendilerini cehenneme atıp, yakıtı taşlarla insanlar olacak çılgın bir ateşte yakacak olan şeyi karınlarına koyup yemektedirler. Allah bizi o ateşten korusun. [26]

Miras Paylarını Bildiren Ayetler

11- Allah çocuklarınız hakkında, erkeğe iki dişinin hissesi kadar tavsiye eder. Eğer kadınlar İkinin üstünde ise, bırakılanın üçte ikisi onlarındır; şayet bir ise yarısı onundur. Ana babadan her birine, ölenin çocuğu varsa — yaptığı vasiyetten veya borcundan arta kalanın— altıda biri, çocuğu yoksa, anası babası ona vâris olur, anasına üçte bîr düşer. Kardeşleri varsa, altıda biri annesinindir; babalarınız ve oğullarınızdan men faatçe hangisinin size daha yakın olduğunu siz bilmezsiniz. Bunlar Allah tarafından tesbit edilmiştir. Doğrusu Allah bilendir, Hakim olandır.

12- Kanlarınızın çocukları yoksa bıraktıklarının yarısı sizindir, çocukları varsa, bıraktıklarının —ettikleri vasiyetten veya borçtan artakalanın— dörtte biri sizindir. Sizin çocuğunuz yoksa —ettiğiniz vasiyet veya borç çıktıktan sonra— bıraktıklarınızın dörtte biri kanlarınızındır; çocuğunuz varsa, bıraktıklarınızın sekizde biri onlarındır. Eğer bir erkek veya kadına kelâle yollu (çocuğu ve babası olmadığı halde) vâris olunuyor ve bunların ana-bir erkek veya bir kız kardeşi bulunuyorsa, her birine —edilen vasiyetten veya borçtan artakalanın— altıda biri düşer, zarara uğratılmaksızm ortak olurlar. Bunlar Allah tarafından tavsiye edilmiştir. Allah bilendir! Halîm'dir. [27]

Bazı Kelimeler:

Size vasiyet eder. Vasiyet, başkasına, gelecek zaman içinde bir iş yapacağına dair söz vennendir.

örneğin dersin ki: Falan adam falan beldeye gitti. Bana şu şeyi getirmesini vasiyyet ettim.

Pay.Yük olup aciz bırakmak ve yormak, sonraları bu kelime, usul ve fürû dışındaki uzak akrabalık anlamında kullanılmıştır. Kelâle sahibi adam, babası ve çocuğu olmayan adam demektir. Sahabİlerin çoğunluğu bu görüştedir. [28]

Nüzul Sebebi:

Sa'd bin Rabi'in karısı, Resulullah (s.a.v.) a gelerek şöyle dedi: "YaResulullah! Bu iki kız, Sa'd bin Rebi'in kızlarıdır. Babalan Uhud'da seninle beraber savaşmaktayken şeh-'d oldu. Amcaları da bu iki çocuğun mallarını aldı. Kendileri için mal bırakmadı. Malları olmayınca da bunlar nikahlanmazlar." Peygamber efendimiz, "Allah bu meselede hükmünü verecektir" dedi. Sonra da miras paylarını bildiren ayet-i kerime nazil oldu. Peygamber (s.a.v.), o iki kızın amcalarına haber gönderdi. Adam geldi. Ona şöyle dedi: "Sa'd'ın iki kızına (terikenin) üçte ikisini, analarına da sekizde birini ver. Geriye kahin da sizindir." İslâm tarihinde paylaşılan ilk terike budur.[29]

Açıklama:

Müslümanların, kendisiyle övünmekte oldukları Islâmi yönetimdeki miras düzeni işte budur. Çağdaş düsturların İlk kaynağı olmasa bile bu, dünya çapında miras hukukunda genel bir kural haline gelmiştir. Müslüman olma-yanlardaki şu kindar bağnazlık olmasaydı, İslâm'ın miras hukukunu alıp uygularlardı. Çünkü bu, hikmet sahibi ve her şeyi bilen Allah katından gelmiştir. Yukarıdaki ayet-i kerime, kadın olsun erkek olsun, çocukların (füruun), ana-baba gibi Usulün hukukunu, kan-kocahk hukukunu ve ana bir kardeşlik hukukunu içermektedir. Baba bir kardeşlerin hukukuna gelince, bunların hükmü, sürenin sonunda anlatılacaktır. Çocuklar şefkat ve yardıma daha fazla muhtaç oldukları, ana-babanın, dede ve ninenin vefat edenden başkası üzerinde de hakları olduğu, ya da çalışıp kazanmaya muktedir oldukları, yahut geriye kalan ömürleri kısa olduğu için, ayet-i kerimede önce çocukların miras durumları ve payları anlatılmıştır. Mirasta en büyük pay, çocuklarındır. Ey müslüman muhataplar ve mükellefler! Allah sîze kendi çıkarınız için vasiyette bulunuyor. Ayetteki hitap müslümanlaradır. Çünkü terikeyi taksim eden, müslümanlardir, Ayrıca müslümanlar arasında dayanışma ilkesinin hâkim olması gerekmektedir. Müslümanlar, tek bir vücud gibidirler. Çocuklarınızın, babalarının terikesinden pay almaları konusunda Allah siz vasiyette bulunuyor. Vefat edenin hem erkek hem kız çocukları varsa, erkekler iki kızın payı kadar pay alırlar. Bunda bir tuhaflık yoktur. Zira erkek hem kendi şahsının, hem kansmın, hem kız kardeşinin nafakasını temin etmekle yükümlüdür. Oysa kızkardeşi, kendini garantiye almaktadır. (Evlendiğinde nafakası kocası tarafından karşılanacaktır.

Vefat edenin evlad olarak sadece bir tek erkek çocuğu varsa, zevce, ana ve ileride hükmü açıklanacak olan ana bir kardeş gibi farz sahiplerinin miras paylarını almalarından sonra bu tek erkek çocuk, babasının terikesİnin geri kalan kısmını tamamıyla alır. Vefat edenin evlad olarak iki veya daha fazla kız çocuğu varsa, bunlar terikenin üçte ikisini alırlar. "Eğer kadınlar ikinin üstündeyse, bırakılan malların üçte ikisi onlarındır." İki kız, ayetin genel kapsamının içine girmiştir. Zira bir kız, erkek kardeşiyle beraber bulunduğu takdirde, bırakılan malın üçte birini alır. Erkek kardeşi ise üçte iki alır. Zira erkek, kızın iki payı kadar pay alır. Diğer bir ayette Cenab-ı Allah, iki kız kardeşin hakkını açıklamıştır. Bu ayette ise iki veya daha fazla sayıdaki kız evladın miras payıyla ilgili hüküm bildirilmiştir. Sahabenin çoğunluğunun bu ayetten anladığı hümük budur. Ancak iki kıza terikenin yarısının verilmesi gerektiğini söyleyen İbn Abbas (R.A.) bu görüşe muhaliftir. Vefat edenin evlad olarak bir kız çocuğu varsa, babasının terikesİnin yansını alır. Kalan kısım ise, şer'i miras payına göre paylaşılır.

Ana-babanm haklan: Ölenin ana ve babasından her birine terikenİn altıda biri verilir. Bunda, ana ile baba arasında fark yoktur. Zira ölen kişi ile olan ilişkileri ve onu olan sevgileri eşil düzeydedir. Bu hüküm, ölenin çocuğunun var olması durumunda uygulanır. Çocuğu ve torunu yoksa, ana-babası da kendisine mirasçı olmuşsa, terikenin üçte biri anasına, kalan kısmı ise, babasına verilir. Bilindiği gibi bu durumda miras, sadece ana-babaya kalmaktadır, ölen kişinin kız veya erkek kardeşleri varsa, bu kardeşler öz de olsalar üvey de olsalar, ananın payı üçte birden altıda bire iner. Ama ölenin bir tek kardeşi varsa, bu hüküm uygulanmaz. Peygamber (s.a.v.) ve ondan sonra raşid halifeler, iki er veya iki kız kardeşin, ananın miras payını üçte birden altıda bire indireceğine hükmetmişlerdir. Bu hüküm, ana-babanın, ölenin çocuğu bulunsun bulunmasın, kardeşleriyle bir arada mirasçısı olmaları durumunda uygulanan bir hükümdür. Geride, ana-babanın, ölenin eşiyle (karısı veya Ölen.kadın ise kocası ile) bir arada mirasçı olmaları durumu kaldı. Bu durumda uygulanacak olan hüküm şudur: Ölenin eşi belirli miras payım alır. Anası, kalan terikenin üçte birini alır. Babası da kalan kısmı alır. İbn Abbas (R.A.) dışındaki sahebilerin çoğunluğu bu görüştedir. Allah hepsinden razı olsun.

Cenab-ı Allah bu yasaları uygulamanızı tavsiye ediyor. Bu sizin için daha hayırlı ve daha yararlıdır. Ölenin vesiyeti yerine getirildikten veya borcu ödendikten sonra, miras paylarına ilişkin bu yasaları uygulayın. Borçtan önce vasiyetten söz edildi. Zira vasiyet, karşılıksız olarak bir şeyi almak olduğundan dolayı mirasçıların gücüne gidebilir. Bu İncelik göz önünde bulundurulduğu için, borçtan önce vasiyetten söz edilmiştir.. Her ne kadar ödeme bakımından ölenin borcu, vasiyetinden önce gelmekteyse de... "Vasiyeti yerine getirildikten veya borcu ödendikten sonra" cümlesinde vasiyet ile borç, veya kelimesi ile birbirlerine atfedilmişlerdir. Bu da her ikisi-

nin gereklilik bakımından eşit olduklarını, bir arada da olsalar, ayrı ayrı da olsalar terikenin paylaşılmasından önce yapılmaları gerektiğini bildirmektedir.

Kadını ve küçük çocuğu mirastan yoksun bırakmak gibi cahiliye adetlerinize uymayın. Neyin faydalı ve neyin zararlı olduğunu siz bilemezsiniz. Allah'ın size emrettiklerine uyun. Fayda bakımından size en çok yakın olan şeyi O daha iyi bilir. Anlatılan hükümleri kendi katından, yapılması İstekle değil de vacip olan muhkem farzlar olarak size teklif etti. O sizin durumunuzu çok İyi bilir. Her işi yerinde yapan hikmet sahibidir.

Kan-koca haklan: ölen kişi kadın ise; kocası,bırakılan malın yarısını alır. Bu hüküm, kadının çocuğunun ve oğlunun çocuğunun olmaması durumunda uygulanır. Varsa bu çocukların kocadan veya başka erkeklerden olmaları bu hükmü değiştirmez. Kocanın karısıyla gerdeğe girmiş olması veya üzerine sadece nikah akdi yapmış olması, bu hüküm açısından sonucu değiştirmez. ölen kadının —hangi kocadan olursa olsun— çocuğu veya oğlunun çocuğu varsa; siz ey kocalar, ölen kanlarınızın bıraktıkları malların dörtte birini alma hakkına sahib olursunuz. Terikenin kalan bölümü şer'i miras paylarına göre akrabalara verilir. Bu hüküm, ölen kadının yapmış olduğu vasiyetin yerine getirilmesinden veya üzerine sabit olan borçların ödenmesinden sonra uygulanır. Ölen erkek ise, çocuğu ve oğlunun çocuğu yoksa, yani başka kadından doğma olsa dahi fürûu yoksa, karısı terikenin dörtte bîrini alır. Eğer çocuğu veya oğlunun çocuğu varsa, karısı terikenin sekizde birini alır. Kalan kısım ise, şer'i miras paylarına göre mirasçılara taksim edilir. Bu hüküm, ölenin yaptığı vasiyetin yerine getirilmesinden veya borcun ödenmesinden sonra uygulanır.

Kelâle yoluyla kendisine mirasçı olunan, yani oğlu veya oğlunun oğlu gibi fürûu, baba ve dede gibi mirasçı usûlü bulunmayan, ana bir erkek kardeşi veya bacısı var olan bir erkek vefat ederse; ana bir kardeşi —erkek olsun, kız olsun— altıda bir pay alır. Birden çok iseler, tıpkı ana gibi üçte biri kendi aralarında paylaşırlar. Bütün bunlar ölenin vasiyetinin yerine getirilmesinden veya borcunun ödenmesinden sonra uygulanırlar. Vasiyet ikrarında mirasçılara zarar verme durumu söz konusu olmamalıdır. Vasiyet ikrarında terikenin üçte birinden fazlasını İkrar etmek, borç ikrarında ise ölenin kab-zetmememiş olduğu ya da terikenin tamamını kapsayacak bir borç ikrar etmek gibi mirasçılara zarar vermekten sakınıîmalıdır. Sadece kelâle sahibinde zarar vermeme şartı koşulmuştur. Zira insanJann bazısı keîâle mirasından hoşlanmaz. Cenab-ı Allah, onları zarar vermekten yasaklamıştır. Allah hallerimizi bilir. Bize yumuşak davranır. Azaba müstahak olanları çabucak cezalandırmaz.[30]

Allah'ın Yasakları

13- Bunlar Allah’ın yasalarıdır. Allah'a ve Peygamberine kim itanı ederse onu içlerinden ırmaklar akan cennetlere koyacaktır, orada temellidirler, büyük kurtuluş budur.

14- Kim Allah'a ve Peygamberine baş kaldırır ve yasalarını aşıırsu, onu, temelli kalcağı cehenneme sokar. Alçaltıcı azab onadır. [31]

Bazı Kelimeler:

'Had' kelimesinin çoğulu olup, yasaMama anlamındadır. Allah'ın hükümleri de, insanı günah çukuruna düşmekten men'eder.Tahkir edip aşağılayan. [32]

Açıklama:

Cenab-ı Allah, yetim ve kadınlar gibi zayıf kimselerle ilgili hükümleri ve miras hükümlerini açıkladıktan sonra bunların Allah'ın hudud ve yasaklan olduğuna işaret etti. Müslüman bir kimsenin bu hududu aşması ve bu yasaklan çiğnemesi caiz değildir. Bu yasakların etrafında dolaşan kimsenin, bu yasakların çukuruna düşmesi pek yakındır.

Resulüne indirdiği, halkına tebliğ ettiği hükümlere uyarak Allah'a itaat eden, Resulullah'a da, Allah tarafından kendisine gelip ümmetine tebliğ ettiği hüküm ve ayetler konusunda itaat eden kimseyi Allah, altından ırmaklar akan cennetlere koyar. Bu cennetlerin gerçek niteliğini ancak Allah bilir. Bizim buna teslimiyetle inanmamız gerekir. Cenneti mükafat olarak iyi kimselerin hakedeceklerine inanmalıyız. "îyiliğin karşılığı ancak iyiliktir!'[33]Onlar cennette temelli kalıcıdırlar. En büyük kurtuluş işte budur Allah'ın hududunu aşan, yasaklarını çiğneyen, Allah'a ve Resulüne isyan eden kimseyi Allah, yakıtı insan ve taş olan cehennem ateşine ebedi kalmak üzere sokar. Orada, Allah'ın dilediği bir zamana kadar kalır. Onun için hor ve zelil kılıcı bir azab vardır. Bu azap, hem maddi, hem de ruhi bir azaptır. [34]

Fuhuş Ve Cezası

15- Kadınlarınızdan zina edenlere, bunu isbat edecek aranızdan dört şahid getirin, şehadet ederlerse, ölünceye veya Allah onlara bir yol açana kadar evlerde tutun.

16- İçinizden zina eden iki kimseye eziyet edin, tevbe edip düzelirlerse onları bırakın. Doğrusu Allah tevbeleri daima kabul ve merhamet eder. [35]

Bazı Kelimeler:

Fuhuş işlerler. Fuhuş: Günahı fahiş olan, suçu çirkin olan şeydir. Örneğin zina gibi.Ölüm meleğinin ruhları teslim alması. [36]

Açıklama:

Allah'ın gazabına neden olan zina fiilini işleyen kimse bilsin ki, bu yaptığı iş, fuhşun en büyüğü ve pisidir. Yapanı son derece aşağılatan bir eylemdir. Kadınlardan biri bu fiili işlerse, ona karşı dört erkek şahid getirin. Ayetteki bu hitap, bütün ümmetedir. Çünkü bu, ümmetin gücünü de zayıflatan genel bir hastalıktır. Bu dört erkek o kadının aleyhinde şehadette bulunarak fuhuş işlediğini söylerlerse, onu evde göz altında tutun. Çünkü bu tür kadınlar, fesat saçan mikroplardır. Yayıldığı takdirde ferdleri ve milletleri helak eden birer hastalıktırlar. Bu gibi kadınları Ölünceye veya evlenerek bu pislikten kopmaları şeklinde Allah kendilerine bir yol açıncaya kadar evde göz altında, tutun. Bazı kimseler, Allah'ın onlara yol açmasının, bu aşağılatın fuhuş hastalığı nedeniyle hadde çarptırılmaları olduğunu söylemiştir. Bu hastalıktan kurtuluş, ancak Allah'ın yardımı ile mümkündür. Evli olmayan zinakâr kadınla zinakâr erkeğe haddini bildirmek ve kınamak ile eziyet edin. Tevbe edip hallerini düzeltir ve bu çirkin fiilden vazgeçerlerse artık onlara ilişmeyin, eziyette bulunmayın. Şüphesiz Allah, kullarının tevbelerinin çokça kabul buyuran, günahları bağışlayan, kullarını esirgeyen ve onlara acıyandır.

Bu iki ayetle ilgili olarak iki görüş ileri sürülmüştür. Çoğunluğun görüşü şöyle ifade edilebilir: Ayette geçen fahişe kelimesi, özellikle zinadır. Birinci ayet, evli kadınlarla, ikinci ayetse bekârlarla ilgilidir. Bu sebeple bekârların cezası hafif olmuştur. Her iki ayette, Nur süresindeki recm ve sopayla dövme cezalarını bildiren ayetle nesh olunmuştur. Allah'ın, evlerde hapsedilerek gözaltında tutulan kadınlar için açmış olduğu yol budur.

F.btı Müslim, birinci ayetin, kadınların kendi aralarında yaptıkları sevişmelerle; ikinci ayetin ise erkeklerin kendi aralarındaki homoseksüel davranışlarıyla ilgili olduğunu söylemiştir. Buna göre, bu iki ayet nesh olunmuş değildir. Mücahid de bu görüştedir. Doğrusunu en iyi Allah bilir. [37]

Allah Tevbeyi Ne Zaman Kabul Buyurur?

17- Allah, kötülüğü bilmeyerek yapıp da, hemen tevbe edenlerin tevbe-sini kabul etmeyi üzerine almıştır. Allah işte onların tevbesini kabul eder. Allah bihn'dir, Hakîm olandır

18- Kötülükleri işleyip duruken, ölüm kendisine geldiği zaman: "Şimdi tevbe ettim" diyenler ile kafir olarak ölenlerin tevbesi makbul değildir. İşte onlara elem verici azab hazırlamışızdır. [38]

Bazı Kelimeler:

Yapanı kötü hale sokan çirkin fiil. Bu hem büyük, hem de küçük günahları kapsar.

Cehaletle, bilmeden. Ayette geçen Cehalet kelimesiyle kastedilen anlam, bilginin olmayışı değil de, akıllı kimseye yaraşmayan günahları işleyerek beyinsizlik yapmaktır ki, bu da şehvet ve öfkenin galeyana geldiği anda olur. Allah'a isyan eden herkes cahildir.Hazırladık. [39]

Açıklama:

Tevbeyi kabul buyurmak ve kulunu bağışlamak,, önceki bir va'dinden dolayı Allah' üzerine vaciptir. Zira o buyurmuş ki: "Rabbinİz, size, rahmet etmeyi kendi üzerinde yazdı. Öyle ki, içinizden kim bilmeyerek bir kötülük yapmış da arkasından tevbe edip (durumunu) düzeltmişse, muhakkak ki Allah bağışlayandır, esirgeyendir.[40]

Günah işleyen ve günaha niyetlenen kimseler, bu kötü fîileri yapmakta ısrar etmedikleri takdirde tevbelerinin kabul buyurulacağı muhakkaktır. Zira bunlar, heva, heves ve şeytanın kandırmasıyla bu kötülükleri işlemişlerdir. Ancak kendileriyle başbaşa kalıp akıllarına başvurduklarında hatalarım anlarlar. Kendilerini kınarlar. Günaha bir daha dönmeyeceklerine kesin söz vererek Allah'tan, tevbelerini kabul buyurmasını dilerler. Bunlar, üst üste yığılmasın ve bir çok günahlar olmasın diye, İşledikleri bir günahın hemen ardından, Öfke ve şehvet fırtınası dinince, yakın zamanda tevbe eden kimselerdir. Allah, bu gibi kimselerin tevbesini kabul buyurur.

Tevbeleri kabul buyurmayı kendi üzerine vacip kılan Allah, kendi yaratıklarının durumunu iyi bilir. Zira insan nefsi bazen şaşırıp şeytanın oyun ve aldatmasına kapılır, günaha girer. Tevbe kapısı açık olmasaydı, insanlar umutsuzluğa kapılır ve olumsuz davramşlarım-sürdürülerdi. O yüce varlık, eksikliklerden münezzeh olup, İşlerini hikmetlice yapar.

Peşpeşe günah işleyen ve kümelerce günahı olan kimselerin tevbeleri Allah katında kabul değildir. Zira işlenen günah, kalpte siyah bir nokta meydana getirir. Hayır, doğrusu onların işledikleri günahlar, kalplerini kaplamıştır. Bunların tevbeleri kabul edilmez. Nasıl kabul edilsin ki? Onlar kötü fiillerini işlemeye ve sapıklıklarına devam etmektedirler. Ancak ölüm kendilerini yakaladığında, günah işlemekten aciz kaldıklarında, azap korkusuyla tevbe ederler. "Can boğaza varmadıkça tevbe kabul edilir" hadisine gelince bu, günahkârın ihlâsla Allah'a tevbe etmesi, işlediği fiilerin çirkin olduğunu idrâk etmesi, gerçek bir pişmanlık duyması şeklinde anlaşılmalıdır. Zaten böyle insanlara ve bu gibi tevbelere çok az rastlanır. Kâfir olarak ölen kimselerin tevbelerini Allah kabul buyurmaz. Cenab-ı Allah, kâfir olarak ölen kimseyle, ölüm kendisine gelinceye dek tevbeyi geciktiren kemseyi aynı kefeye koymuştur. Zira tevbe, ancak insanın yükümlü ve hür iradeli olduğu esnada kabul edilir. Hayatları boyunca şeytana kölelik eden bu iki grup için elem verici, küçük düşürücü bir azap hazırladık. [41]

Kadınlarımıza Karşı Nasıl Davranmalıyız?

19- Ey hanlar! Kadınlara zorla mirasçı olmaya kalkmanız size helal değildir. Apaçık hayasızlık etmedikçe onlara verdiğinizin bir kısmını alıp götürmeniz için onları sıkıştırmayın. Onlarla güzellikle geçinin. Eğer onlardan hoşlanmıyorsanız, sabredin, hoşmanmadığınız bir şeyi Allah çok hayırlı kılmış olabilir.

20- Bir eşin yerine başka bir eşi almak isterseniz, birincisine bir yük altun vermiş olsanız bile ondan bir şey olmayın, iftira ederek ve apaçık günâha girerek ona verdiğinizi geri alır mısınız?

21- Nasıl alırsınız ki; siz birbirinize katılmıştınız ve onlar sizden sağlam teminat almışlardı. [42]

Bazı Kelimeler:

Şiddet, baskı ve alıkoymak.Çirkin fiil. Açık ve zahir. Şeriatın, örf ve tabiatın reddetmediği şey.

Yalan. Ona özel olarak ulaşıp kavuştu. Bu, karı-koca arasında olur. Sağlam ve muhkem bağla bağlanmış olan kesin söz. [43]

Nüzül Sebebi:

Cahiliye devrinde kadın, eşya gibi idi. Ölen bir erkeğin yakınları, karısına zorla el koyarlardı. Buhari'nin rivayetine göre: Cahileye devrinde bir adam Öldüğünde velileri, onun karısını alma konusunda daha fazla hak sahibiydiler. Onlardan biri bu kadınla evlenmek ister de diğerleri uygun görürlerse evlenirdi. Uygun görmezlerse evlendirmezlerdİ. Akrabalarından çok, onlar bu kadın üzerinde hak sahibi idiler. Bunun üzerine yukarıdaki ayet nazil oldu. [44]

Açıklama:

Rivayet olunduğuna göre cahiliye devrinde bir erkek, sevmediği bir kadını miras yoluyla aldığında, ölünceye dek onu evinde tutarmış. Bir erkek, kendisinin ihtiyacını tatmin etmeyecek bir kadınla evlenirse, boşanmasını sağlamak için kendisine bir mal versin diye kadınla kötü geçinir, şiddetli bir geçimsizlik yapar, yanında ahkordu. İşte bunu reddetmek için, "Onları sıkıştırmayın" ayeti nazil oldu. Cahiliye devri Araplannın adetlerinden biri de şuydu: Karısından ayrılmak isteyen bir erkek, kansını korkutup mehrinİ geri vererek kendini boşattırma yoluyla kurtarsın diye kârısına zina iftirasında bulunurdu.

Ayet-i kerimede bu gibi hastalıklar için çok kıymetli bir İlaç vardır. Kişilik ve itibar sahibi canlı bir insan ve kocanın hayat ortağı olarak kadın, bu ayet-i kerimede kendine layık mertebesine yükseltilmektedir. îşte ondört asırdan beri Kur'an ve İslâm, bu hastalığı bu şekilde tedavi etmekte, aşırı derecede ileri gitmeksizin ve çok geride de kalmaksızın hikmet ve ılımlılık yolunu izlemektedir. Zira Kur'an, hakim ve alim olan Allah katından indirilmiştir.

Allah ve Resulüne iman ederek mü'minlik vasfım kazanan sizler! Kadına, tıpkı bir eşya gibiymişçesine davranmak, kocası ölünce ona el koymak, kendisinin.hoşuna gitmediği halde onu miras olarak devralmak size hiç yakışmaz. Cahiliye fiilini işlemek, sizden hiç birine ebediyyen helâl olmaz. Ölen kocanın yakınlarından biri dilerse onunla evleniyor. Dilerse elinde tutuyor ve evlenmesini de ölünceye dek engelliyor. Allah'a andolsun ki, bu iş, size ebediyyen yaraşmaz. Mal ve mehir vererek kedilerini boşattırarak sîzden kendilerini kurtarsınlar diye onları sıkıştırmanız, onlara zarar vermeniz size helâl olmaz. Zira Peygamber (s.a.v.) efendimiz buyurmuş ki: "Kadınlara iyi davranmanızı tavsiye edirim. Onlar sizin hayat ortağınızdır. Allah adına söz vererek onların ismetine girdiniz. Allah'ın emaneti olarak onları aldınız." îmanla vasıflanan, kalbi iman neşesiyle dolu bir kimsenin, özellikle hayalını kcııclisininkiylc birleştirdiği karısına, mal veya para uğruna eziyel cl-mesi yaraşır mı? Allah'a andoLsun ki; bu nitelikteki bir kimseye böyle bîr fiil asla yaraşmaz. Kadın, kocasına itaatte devam ediyor, kocasının yatağına başkasını sokmuyor ve kocasının hizmetini yapıyorsa, ona bu gibi davranışları yapmak, ebediyyen yaraşmaz. İtaatinizden çıkar, geçimsizlik yapar, öğüt ya da haddini bildirme kendilerine fayda vermez, yahut —Allah korusun— zina veya hırsızlık gibi fahiş bir fiil işlediği, ya da şer'an veya örfen bunlar gibi Allah'ın gazabına neden olacak bir iş yaptığı açığa çıkarsa; o zaman, kendilerine vermiş olduğunuz mal ve mehrin bir kısmım geri almak için onları sıkıştırıp kötü davranmanız caiz olur. Fahiş fiili işlediğinin, açık ve seçik bir surette ortaya çıkmış olması şart koşulmuştur ki, bazı zayıf kişilikli erkekler bunu istismar etmesin ve salt bir zandan ötürü iffetli kadına iftira etmesin. Fahiş fiil İşleyen kadına baskı yapıp onu sıkıştırmak, sadece şu ihtimalden korkulduğu için erkeklere mubah kılınmıştır: Bazı kadınlar bu durumu istismar ederek sözlü ve fiili fuhuş işlerler ki, kocaları kendilerini boşasın. Böylece boşanan kadın, birkaç erkekten mehİr ve mal alıp boşanarak mal ve mehir ticareti yapmış olsun. Yukarıda, erkeklere sırf bu ihtimalden dolayı, fahiş fiil işleyen kanlarına baskı yapma hakkı tanınmıştır.

Ey mü'minler! Kanlarınızla iyi geçinin. Aklın hoş gördüğü, şeriat ve örfün çirkin görmediği bir şekilde onlarla bir arada yaşayın. Nafakalarında ne fazla kısıntıya, ne de israfa kaçın. "İyi geçinin" sözünde ortaklık, "ortaklaşa yapma" anlamı ve eşitlik anlamı vardır. Yani herkes hata ve sürçmeleri görmezden gelerek, mutluluğu davet ederek, sıkıntılı hallerde eşine yardımcı olarak, sevgi bağlarını koruyarak ve iyi davranarak hayat arkadaşıyla iyi geçinsin. "Onun ayetlerinden biri de, kendileriyle kaynaşmamız için size kendi nefislerinizden eşler yaratması ve aranızda bir sevgi ve merhamet koymasıdır."[45] Ahlaki bir ayıp veya bedeni bir çirkinlik veya kusur ya da hastalık veya nefislerinizdeki bir hevâ nedeniyle karılarınızdan hoşlanmazsanız, sabredin ve acele etmeyin. Hoşlanmadığınız bir şeyde, belki de sizin için çok hayırlar vardır. Kim bilir? Belki de şu çirkin yüzlü karınız, asil evlatlarınızın anası, evin güvenilir bir terbiyecisi ve sahibesi olacaktır. Sabır, ey müminler! İyi geçinin.

Açıkça kötülük yapmamış önceki karınızı bırakıp yerine yeni bir kadınla evlenmek istediğinizde, daha Önce kendisine çok mal vermiş olduğunuz eski karınızdan o malın bir kısmını almayın. Çünkü o, kendisinden mal alınmasını gerektiren bir suç işlemiş değildir. Karıyı bırakıp yenisiyle evlenme isteği, eskidinden mal almayı helâl kılmaz. Çoğunlukla olan da budur. Aranızda kan kocalık bağı en canlı ve güçlü bir şekilde pekiştikten, doğuma yol açacak şekilde birbirinizle cinsel ilişkide bulunduktan, baba veya kardeşinizin giiıvmeıtigİ yerlerinizi gördükten .sonra (birbirinizden ayrılıyorsunuz diye) karınızdan nasıl olur da mal alırsınız? Ve buna hangi yolla cevaz verirsiniz? Bu çok tuhaf bir şeydir. Günaha girerek, kandırarak ondan mal alır mısınız? Oysa birbirinizle içli dışlı olmuşsunuz. Onlar da sizden kuvvetli bir söz ve güvence almışlardır. Bu, hayat ve yatak arkadaşlığı hakkıdır. Buradaki söz ve güvence, kuvvetlilikle nitelenmiştir. Bu güvenceden kastedilen şeyin, kanlan iyilikle nikahta tutmak ya da iyilikle salıvermek olduğunu söyleyenler de vardır. İslâm hukuku, kadına verilecek mehrin sınırını belirlememiş, tersine, ortama ve duruma bırakmıştır. Mehrin miktarını aşın derecede yükseltmek, dînce istenilen evlilik kurumunun kurulmasına engel teşkil eder. [46]

Kendileriyle Evlenilemeyecek Kadınlar

22- 'Babalarınızın evlendikleri kadınlarla , —geçmişte olanlar artık geçmiştir— çünkü bu bir fuhuş ve iğrenç bir şeydi, ne kötü yoldu!

23- Sizlere, analarınıza, kizhnnız, kızkardeşleriniz, halalarınıza, teyzeleriniz, kardeşlerinizin kızları, kızkardeşlerinizin kızları, sizi emziren süt anneleriniz, süt kardeşleriniz, kanlarınızın anneleri, kendileriyle gerdeğe girdiğiniz kadınlarınızın yanınızda kalan üvey kızlarınız —ki onlarla gerdeğe girmemişseniz size bir engel yoktur—, öz oğullarınızın eşleri ve iki kız kardeşi bir arada almak suretiyle evlenmek, —geçmişte olanlar artık geçmiştir— size haram kılındı- Doğrusu Allah bağışlar ve merhamet eder. [47]

Bazı Kelimeler:

Geçti. Sevilmeyen ve nefret edilen şey. Bu ne kötü yoldur. [48]

Açıklama:

Cenab-i Allah bu iki ayette erkeğe, kendileriyle evlenmesi haram kılınmış olan kadınları anlatmıştır. Cahiliye devrinde evli bir erkek öldüğünde; ka-nsmı, ölenin oğlu almaya daha çok hak sahibi olurdu. Kendi anası değilse, isterse bu kadınla evlenirdi. İsterse başka erkeğe nikâhlardı. Buradaki nikâh kelimesinden maksat, İbn Abbas (R.A.) ın dediği gibi, nikah akdidir.

İbn Cerir rivayet etti ki: Gerdeğe girmiş olsun olmasın, babanın kendisiyle evlendiği her kadın sana haramdır. Ayette geçen babalar kelimesi, aynı zamanda dedeleri de kapsamaktadır. Yani siz, babalarınızın nikahladığı kadınları nikahlama nedeniyle azabı hak etmiş olursunuz. Ancak geçmişte olanlar geride kalmış olup bağışlanmıştır. Bu nikâh, akim reddettiği, şer'an sevilmeyen ve gazabla karşılanan bîr nikâhtır. Bu çok kötü bir yoldur. Örfe göre de bu çok kötü bir yoldur. Bu nedenle bu nikâh, "çirkin nikah" olarak adlandırılmıştır. Bundan sonra da Cenab-ı Allah, kendileriyle evlenilmesi haram kılman kadınların türlerini açıklamıştır. Bu kadınlar, şu türlere ayrılırlar:

Usulün Nikâhı: Cenab-ı Allah, analarla —aynı şekilde ninelerle— evlenmeyi haram kılmıştır.

Fürûun Nikâhı: Cenab-ı Allah, kişiye, kendi kızıyla evlenmesini haram kılmıştır. Bunlar kişinin kendi öz kızlarım ve oğullarının, kızlarının kızlarını kapsarlar.

Yakın ve uzak etrafın (yan kolların) nikâhı: Öz kız kardeşlerin, ana bir kız kardeşlerin, baba bir kız kardeşlerin, yakın halalarla, teyzelerin; babanın halası ve ananın teyzesi gibi uzak halalarla teyzelerin; Öz olsunlar, ana veya baba tarafından olsunlar erkek kardeş kızlarının, kız kardeş kızlarının nikâh-lanması erkeğe haram kılınmıştır.

Süt emme bakımından haram olanlar: Nesep nedeni ile nikâhlanmaları haram kılman yakınlar, süt emme nedeniyle de haram kılınmışlardır. Bir çocuk bir kadından süt emerse, bu kadın onun anası olur. Kendisiyle evlenmesi haram olur. Koçum onun babasıdır. Çocukları da onun kardeşleridir, işte böylece... Süt emmeyle ilgili olarak fıkıh kitaplarında birçok hükümler anlatılmıştır. Müslümanların bu hükümlere uymakta titizlik göstermeleri gerekir.

Hısımlık nedeniyle haram olanlar: Kızı ile gerdeğe girilmiş olsa da olmasa da kayınvalide. Kayın validenin anası da kayın valide hükmündedir. Kendisiyle evlenilen ve gerdeğe girilen kadının, daha önceki bir evlilikten elde ettiği kızı ve bu kadının daha önceki evlilikten elde ettiği çocuklarının çocukları, bu sonuncu kocaya haram kılınmıştır. Ama bunlar, analanyla gerdeğe girmemiş olan nikâhlı kocaya haram kılınmamışlardır. Oğlun karısı, oğlun oğlunun karısı, babaya ve dedeye haram kılınmıştır.

Geçici nedenle haram kılınanlar: iki kız kardeşi aynı kişinin nikâhı altında bir araya getirmek veya bir kadın ile yakını olan diğer bir kadını aynı erkeğin nikâhı altında bir arada bulundurmak haram kılınmıştır. Bunun formülü şudur: Aralarında yakınlık bulunan iki kadından birinin erkek olduğu varsayıldığında, diğerini nikahlamak nasıl kendisine haram olursa, işte bu iki kadını aynı erkeğin nikâhı altında bir arada bulundurmak da caiz olmaz. Örneğin, bir kadını halası veya teyzesi ile birlikte aynı kocanın nikâhı altında bir arada bulundurmak caiz olmaz. Ancak geçmişte olanlar geride kalmıştır. Bundan dolayı sorgulama olmayacaktır, tbn Abbas (R.A.) dan rivayet: Cahİ-liyet devri insanları, Allah'ın haram kıldığı şeyleri haram sayarlardı. Ancak babanın karısını nikahlamaları ve iki kız kardeşi aynı erkeğin nikâhı altında bir arada bulundurma gibi iki yasak nikâhı istisna olarak yaparlardı.

Şüphesiz Allah çok bağışlayandır, esirgeyendir. Doğruyu en iyi bilen Allah'tır. [49]

Evlenme Hükümleri

24- Evli kadınlarla evlenmeniz de haram kılındı. Mâliki bulunduğunuz cariyeler müstesna, bunlar, Allah'm üzerinize farz kıldığı hükümlerdir. Bunlardan başkasını, zinadan kaçınıp, iffetli olarak, mallarınızla istemeniz size helâl kılındı. Onlardan faydalandığınıza mukabil, kararlaştırılmış olan mehirîerini verin; kararlaştırılandan başka,karşılıklı hoşnud olduğunuz hususta sîze bir sorumluluk yoktur. Allah Bilen'dir, Hakîm'dir. [50]

Bazı Kelimeler:

İhsan kelimesi (muhsanlık) Kur'an-ı Kerim'de dört anlamda kullanılmıştır:

• Muhsanlık, evlilik anlamına gelir. Zira evlenen kimse, evliliğin kalesine ve himayesine girmiş olur.

• İffet manasına gelir.

• Hürriyet manasına gelir.

• Müslümanlık manasına gelir (bu, bazı alimlerin görüşüdür). "Ellerinize geçen"lerden kasıt, dini savaşlarda esir alman ve kocaları da kâfir olarak dar-ı harpte kalan kadınlar Ücretleri, yâni mehirleri. Farz ve takdir edilmiş olarak.Günah ve sorumluluk yoktur. [51]

Açıklama:

Geçen ayet-i kerimede Cenab-ı Allah; nesep, süt, emişme, hısımlık veya baldız ya da zevcenin halâsı gibi geçici nedenle haram kılman kadınları sayıp anlattı. Bu ayette ise evli kadınların da, bir erkeğin nikâhında bulundukları sürece başka erkeklere haram oldukları anlatılmaktadır. Ancak kâfirlerle aramızda meydana gelen dinî savaşlarda, yani sömürgecilik amaçlarıyla yapılmayan savaşlarda esir alınan (evli) kadınlar bu hükmün dışmdadirlar. Ebu Said el-Hudri' (R.A.) nin şöyle dediği rivayet edilir. "Evtas gazasında bazı kadınları esir aldık. Bu kadınların kocaları vardı. Bu sebeple bu kadınlarla cinsel münasebette bulunmayı hoş karşılamadık. Bu meseleyi Peygamber (s.a.v.) e sorduk. Sonra bu ayet-i kerime nazil oldu. Artık bizde o kadınları helâl edindik."

Cariyeler, rahimleri ilk kocalarından temizlendikten sonra müslüman erkeğe Allah tarafından helâl kılınmıştır, Hanefiler, helâl kılınması için, hu cariye kadınla kâfir kocasının diyarlarının ayrı olmasını, ikisinin ayrı ayrı di-diyarlarda bulunmalarını şart koşmuşlardır. Kocalarıyla birlikle esir alınırlarsa, müslüman erkeklere helâl olmazlar.

Adamın biri, "Kölelik utanç lekesidir. Nasıl olur da İslamiyet böyle bir uygulamayı mubah kılar?" sorusunu sorabilir. Biz de ona cevap olarak deriz ki: Evet, kölelik bir utanç lekesidir. İslâmiyet onu ne farz kılmış, ne de yasaklamıştır. Dahası Kur'an-ı Kerim'de köleliği mubah kılan bir tek ayet yoktur. Devlet başkanı, ülke açısından yararlı gördüğü takdirde, esirlerden dilediğini özgürlüklerine kavuşturabilir. "Kâfirlerle (savaşta) karşılaştığınızda, hemen boyunlarını vurun. Onları mağlub ve perişan bir hale getirdiğiniz zaman bağı sağlam bağlayın. (Esir alın) sonra da ya lütfedip salıverirsiniz. Ya da (geri verdiğiniz' esirler karşılığında) fidye alırsınız."[52]

Özellikle bu hükümde Kur'an-ı Kerîm kadının çıkarını gözetmiştir. Zira çoğunlukla kocası ya savaşta Öldürülmüştür ya da kocası ile ayrı düşmüştür. Artık kocasına dönme imkânına sahib değildir. Bu kadın toplum için bir fe-sad mikrobu olmaktan veya topluma yük olmaktansa; onun için bir koruyucu ve kefilin ya da kocanın bulunması yeğlenmişim Bu kişi onun geçimini sağlayacak, başı boş bırakmayacak, bilâkis ona adaleti emredip merhamet gösterecektir. Bu kişi; onun azad etmeye teşvik edilmektedir. Keffaretlerîn bir çoğunda köle azad etmek şart koşulmuştur.

Özetle Cenab-ı Allah, dini savaşlarda esir aldıklarımız dışındaki evli kadınları bize haram kılmıştır. Şu halde zaruret dışında İslâmm onaylayıp benimsediği bir kölelik kurumu dünyada yoktur, diyebiliriz.

Cenab-ı Allah bütün bu sayılan kadınların haram olduklarım bildirerek, bunlarla evlenmemizi yasaklamıştır. Bu iki ayette anlatılanların dışında kalan kadınlar size helâldir. Kişinin üç talakla boşadığı karısı da, başka bir erkekle evlenip ondan da boşanmadıkça ilk kocasına helâl olmaz. Müşrike kadın da, müslüman olmadıkça kendisiyle evlenmemiz helâl olmaz. Bu hükümler konuldu ki helâl nikâhı isteyesiniz. Zevceye mehir, cariyeye bedel (fiyat) vererek malınızla helâl bir evliliği taleb edesiniz. Bunun için de flört ve zinayı değil, iffeti amaçlamış olmanız şarttır. Kendinizi ve zevcelerinizi iffetli tutmalısınız. Flört edip zina çukuruna düşmemelisiniz.

Evliliğin şer'i amacı iffeti korumak, temiz bir nesil meydana getirmektir. Her erkek bir kadına ve her kadın da bir erkeğe mahsustur. İffetin manası da budur. Döl suyunu haram yola dökmenin anlamı da budur. Zinâkar erkek, kadınla cinsel ilişkide bulunurken, sadece hayvansal dürtülerine uyarak dol suyunu akıtmak ister.

Kendilerinden yararlandığınız kadınlara, ilim ve hikmet sahibi Allah tarafından bir fariza olarak, takdir edip sarfettiğİniz mehirleri verin.

Mehir, aslında erkeğin kadından yararlanmasının karşılığı, evi kontrol etmenin ve kadına hâkim olup işlerini idare etmenin bir ücreti değildir. Aslında mehir, adalet ve eşitliği gerçekleştirmek için farz kılınmıştır. Mehir, sevgi veihlâsm delilidir. Bu sebeple Cenab-ı Allah onu "Seve seve verilen birbağış" olarak nitelemiştir. Nikâh akdinden sonra karşılıklı olarak razı olup anlaştığınız takdirde mehri arttırıp eksiltmenizde veya kadının evlilik hayatının yararı uğruna, sevgi, İhlas ve yardımlaşma belirtisi olarak mehİrden vazgeçmesinde üzerinize bir sorumluluk yoktur. Şüphesiz Allah bütün niyetleri bilir. Kullan için koyduğu yasalarda hikmet sahibidir.

Mehir, nikâh akdi İle veya gerdeğe girmekle ödenmesi vacip bir meblağ olur. Bazı mezheplere göre, sahih halvetle, yani evlenen çiftin gözlerden uzak bir yerde başbaşa kalmalarıyla vacib olur. [53]

Cariye Ne Zaman Nikahlanır, Fuhuş Yapması Durumunda Cezası Nedir?

25- Sîzden, hür mü'min kadınlarla evlenmeye güç yetiremiyen kimse, ellerinizdeki mü'min cariyelerinizden alsın. Allah sizin İmânınızı çok İyi bilir. Birbirinizdensiniz, aynı, soydansınız. Onlarla, zinadan kaçınmaları, İffetli olmaları ve gizli dost tutmamış olmaları halinde, velilerinin izniyle evlenin ve Örfe uygun bir şekilde mehirlerinî verin. Evlendiklerinde zina edecek olurlarsa ,onlara,hür kadınlara edilen azabın yarısı edilir ,Cariye ile evlenmedeki bu i/An içinizden, günaha girme korkusu olanlaradır. Sabretmeniz, sizin için daha hayırlıdır. Allah bağışlar ve merhamet eder.[54]

Bazı Kelimeler:

Güç yetiriyor.Mal veya hal bakımından fazlalık.

Hür kadınlar.Zinakâr kadınlar.

"Hidn" kelimesinin çoğulu olup gizlice zina eden arkadaş, dost.Çirkin fiil, zina.Lügatte, parçalan tutuşturulduktan sonra kemiğin kırılması demektir. Sonraları bu kelime, sıkıntı ve zorluklar anlamında kullanılmaya başlamıştır. [55]

Açıklama:

Malî yönden veya herhangi bir nedenle durumunuz itibariyle hür kadınlarla evlenemedİğiniz takdirde —kî hürriyetleri onları İffetli kılmış, kötülüklere bulaşmalarını önlemiştir. Bunlar, özellikle mü'mine kadınlardır.— Evet bu vasıftaki kadınlarla evlenemeyenleriniz olursa, dini savaşlarda esir almış olduğu cariyelerle evlensin. Bu cariyelerin mü'mine olanları, gayr-ı müslim olanlarından daha efdaldir. Ayet-i kerimede sadece cariyeleriniz denmeyip te mümine cariyeleriniz denmekle, bu kadınların din kardeşleriniz olduklarına işaret edilmiştir. Bunlara, değerli ve şerefli kadınlar gibi muamele edin. Sonra Kur'an-ı Kerim, bu kadınlarla evlenmemizi teşvik etmektedir: "Allah sizin imanınızı daha İyi bilir. Birbirinizdensiniz, aynı soydansınız'' Siz ey mü'minler! Birbirinize daha yakınsınız. Cariyelerle evlenmeyi ayıp saymanız uygun değildir. Zira önemli olan, imandır ki onu daha iyi bilen Allah'tır, öyle cariye vardır ki, bin tane hür kadından daha iyidir. ' 'Şüphesiz Allah katında- en iyiniz, takvası en ziyade olanınızdır."[56] Ey bu cariyelerle evlenmek isteyenler! Onlara sahib olan efendilerinin ya da baba, dede, kadı veya vasi gibi velilerinin iznini alarak bu cariyelerle evlenin. Şer'an ve adeten uygun olan miktarda mehirlerini, umursamazlık etmeden eksiksiz olarak kendilerine Ödeyin. Tabii sizinle metres hayatı yaşamaları durumunda değil de İffetli olarak evlenmeleri durumunda mehirlerini ödeyin. Yani zina ve flört amacıyla değil de, iffetli şekilde evlenme amacıyla kendilerine mehir ödeyin. Tabii kendileriyle gizlice zina eden dostlar edinmemiş olmaları şarttır.

Cahiliyet devrinde fuhuş iki şekilde yapılırdı: Gizlice yapılan fuhuşu eşraf tabakasına mensup olanlar tercih ederlerdi. Açıkça yapılan fuhuşu ise sadece cariyeler işlerlerdi. Bu iş için de dağda kızıl bir bayrak dikerlerdi. Bazı kimseler, sırf bu amaçla cariye satın alırdı. Bu nedenle Cenab-ı Allah'ın şöyle buyurduğunu görmekteyiz: "De ki: Rabbim, bütün fuhşiyatı, açığım ve gizlisini haram kıldı!'[57] Cenab-ı Allah, cariyelerle ilgili olarak, "Zinadan kaçınmaları, iffetli yaşamış ve gizli dost tutmamış olmaları." kaydını koymuş-. tur. Zira hür kadınlara nispetle cariyelerin fuhuş çukuruna düşmeleri daha yakındır. Hürlerden söz edilirken de "iffetli yaşamış olmaları ve zinadan kaçınmış olmaları!' kaydı kullanılmıştır. Çünkü erkekler fuhuşa çağıran sebeplere, kadınlardan daha fazla teslim olurlar. Fuhuş yapmayı çoğunlukla erkekler kadınlardan isterler.

Evlenerek veya müslümanlığa girerek iffetli olduktan sonra zina suçunu işlerlerse, hür kadının yarı cezası olarak kendisine elli kırbaç vurulur. Alimler dediler ki: Evli cariyelerin zina edenleri, Kur'an nassı ile hadde çarptırılırlar. Bekârları ise sünnet gereği hadde çarptırılırlar. Buharı ve Müslim'in sahihlerinde yer alan bir rivayete göre Peygamber (s.a.v.) e, bekâr cariyenin zina etmesinin hükmü sorulmuş. O da şöyle cevap vermiş: "Onu kırbaçlayın. Sonra yine zina ederse, onu kırbaçlayın. Sonra yine zina ederse, onu kırbaçlayın. Sonra da onu, bir saç örgüsü karşılığında olsa bile satın." Direnme gücü az olduğu için cariye, hür kadının yan cezasına çarptırılmaktadır. Hür kadın, fuhşa götüren yollardan uzaktır. Bu nedenle yüce Allah, cariyenin güçsüzlüğüne acıyıp merhamet etmiştir.

Şunu da kaydedelim ki: Her hangi bir nedenle hür kadınla evlenemeyen, dolayısıyla fuhuş ve günah işleyerek zorlukla, sıkıntıyla karşılaşmaktan korkan kimselerin, cariyelerle evlenmelerine müsaade edilmiştir. Aslında her ne kadar zaruret dolayısıyla şeriat koyucusu ruhsat vermişse de cariyelerle ev-lenmeyip sabretmeniz, sizin için daha hayırlıdır. Zira evlenen cariyelerin çocukları, köleliğe mahkûmdurlar. Velileri bu çocuklar üzerinde daha fazla hak sahibidirler. Evlenen cariyeler, hür kadınlar gibi, kocalarına tam ait olamazlar. Evlenen cariyeyi, velisi seferde ve hazarda dilediği gibi istihdam eder. Onu satabilir. Önemsiz bir varlıktır. Oraya buraya çokça girip çıkar.

Allah sabredenleri bağışlar. Günahları ve ayıpları Örter. Zaruret dolayısıyla cariyelerle evlenmenize ruhsat veren Allah, size karşı çok merhametlidir.

Mut'a Nikâhı: Bu, kadını belli bir zaman boyunca evli kalmak için ni-kahlamakttr. Peygamber (s.a.v.) efendimiz, bu nikâhı önceleri mubah kılmıştı. Ancak sonraları kesin bir dille haram kılmıştır. Bazılarının iddiasının aksine, ayet-i kerimede bu nikâhın caiz olduğunu bildiren bir ifade yoktur.

Mehir takdiri: İslâm hukukunda mehrin alt ve üst sının yoktur. Zira rivayet olunduğuna göre Peygamber (s.a.v.), evlenecek olan bir erkeğe: "Demirden de olsa bîr yüzük bulmaya bak." demiştir, Kur'an-i Kerim'deyse "O (Kadı)nlardan birine yüzlerce mal vermiş olsanız dahi.." denilmiştir. Yalnız şunu da belirtelim ki: Mehirde aşırılığa gitmek, yararlı değildir. Dahası, böyle yapmak, evliliği engeller. [58]

Geçen Hükümler Îçin Genel İlke

26- Allah size açıklamak ve sîzden öncekilerin yollarım göstermek ve tevbenizi kabul etmek ister. Allah Bilen'dir, Hakîm'dir.

27- Allah sîzin tevbenizi kabul etmek ister, şehvetlerine uyanlar ise sizin büyük bir sapıklığa girmenizi isterler.

28- İnsan zayıf yaratılmış olduğundan Allah sizden yükü hafifletmek ister. [59]

Bazı Kelimeler:

"Sünnet" kelimesinin çoğulu olup yol ve şeriat anlamındadır.Nefsine ve kaprislerine karşı koyma gücü bulunmayan. [60]

Açıklama:

Cenab-ı Allah evlenme, nikâh ve evlerle ilgili hükümleri, bunların helalini ve haramını açıkladıktan sonra, adamın biri çıkıp ta şöyle bir soru sorabilir: Bundaki hikmet nedir? Geçmiş ümmetler ve Peygamberler de bu gibi hükümlere tabi miydi? Bu hükümlerin konulmasından maksat, yükümüzü hafifletmek midir? Yoksa ağırlaştırmak mıdır?

Bu ayetlerle Ccnnb-ı Allah, ayet ve ahkâmındaki üstün hikmetleri açıklamış bulunmaktadır: "Babanız İbrahim'in yolu olan dinde sizin için bir zorluk kılmamıştır."[61]

Ccnab-ı Allah gizli, kalan hususları size açıklamak ister. Yararınıza olan şeyleri size öğretmek, önceki salih insanların ve peygamberlerin dinî ve dünyevî yollarını, yöntemlerini size göstermek ister. O kimseler için seçip beğendiği din, sizler için seçip beğendiği dinden uzak bir din değildir.

Cenab-ı Allah, gereği gibi eda edip ifâde ettiği takdirde sizler için, günahlarınız için keffaret olacak taat ve amelleri öğretmek ister. Tevbeleri-nîzi kabul buyurup günahlarınızı Örtmek İster. "Şüphesiz iyilikler, kötülükleri giderir."[62] Allah bütün niyetleri bilendir. Kullan için yaptığı her işi ve koyduğu her yasayı hikmetle düzenler. Allah, yapmakla yükümlü kılındığınız amellerle tevbelerinizİ kabul buyurarak, nefislerinizi temizleyip pisliklerden arındırarak bağışlamak ister. Şehvetleri kendilerine emretmişte, emrine uyuyormuş gibi şehvetlerine tabi olan ve şehvetlerinin ardısıra yürüyen kimseler ise, eğilim gösterdikleri taraflara, senin de kendileriyle birlikte eğilim göstermeni isterler. Zira günah işleyen kimse, nefsini tatmin etmek için, başkalarının da kendi günahına ortak olmalarını ister.

Cenab-ı Allah bu hükümleri koymakla, yükünüzü hafifletmek ister. Çünkü O, zorunluluk hallerinde, cariyeleri nikahlamanızı mubah kılmıştır. Önceki ayetlerde sayılan mahrem kadınlarla evlenmenizi yasaklamıştır. İnsan şehvete karşı direnme, kadınların çekimine karşı durma konusunda zayıf bir varlık olarak yaratılmışdır. Zira kadınlar, şeytanın ipleridirler. Bu sebeple, zaruret olmaksızın mahrem olmayan kadınlarla bir arada durup onlarla konuşmamız yasaklanmıştır. Kadınların da avretlerini açmaları, açık saçık vaziyette sokağa çıkmaları, süs yerlerini açığa vurmaları yasaklanmıştır.

Beyhaki, İbn Abbas (R.A.) in şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Sekiz ayet Nisa suresinde nazil olmuştur ki bunlar, bu ümmet İçin, güneşin üzerinde doğup battığı şeylerden daha hayırlıdır. —Böyle derken şu 26, 27 ve 28. ayetleri saydı. Sonra da sözüne devamla dedi ki: —Dördüncüsü, "Size yasak edilen büyük günahlardan kaçınırsanız, kusurlarınızı örteriz." ayetidir. (Nisa: 31). Beşincisi, "Allah, şüphesiz zerre kadar haksızlık yapmaz!' ayetidir. (Nisa: 40). Altıncısı, "Kim kötülük işler veya kendine yazık eder de sonra Allah 'tan bağışlanma dilerse, Allah'ın mağfiret ve merhamet sahibi olduğunu görür!' ayetidir (Nisa: 110). Yedincisi, "Allah kendisine ortak koşmayı elbette bağışlamaz." ayetidir. (Nisa: 48). Sekizincisi şu ayettir: "Allah'a ve peygamberlerine inanıp, onlardan hiç birini ayırmayanlara, İşte onlara Allah ecirlerini verecektir." (Nisa: 152). [63]

Sınır Ve İşaretler

29- Ey İnananlarî mallarmızı aranızda haksızlık değil, karşılıklı rızâ ile yapılan ticâretle yeyin, haram ile nefsinizi mahvetmeyin. Allah şüphesiz ki size merhamet eder.

30- Bunu kim aşırı giderek haksızlıkla yaparsa, onu ateşe sokacağız. Bu, Allah'a kolaydır.

31- Sİze yasak edilen büyük günahlardan kaçınırsanız, kusurlarınızı örter ve sizi şerefli bir yere yerleştiririz.

32- Allah'ın sizi birbirinizden üstün kıldığı şeyleri özlemeyin. Erkeklere, kazandıklarından bir pay, kadınlımı du kazandıklarından bir pay vardır. Allah'tan bol nimet isteyin. Doğrusu Allah her şeyi bilir.

33- Ana babanın ve yakınların bıraktıklarından her birine vârisler kıldık. Kendileriyle yeminleştiğiniz kimselere hisseleriniz veriniz. Doğrusu Allah her şeye şâhiddir. [64]

Bazı Kelimeler:

Yemeyin: Bundan kasıt, "Almayın" demektir. Ayette, almayın yerine yemeyin ifadesi kullanılmıştır. Çünkü önemli olan, malın yenmesidir.Batıl.Hakkın zıddı.Birbirinizi öldürmeyin.Başkasına haksızlık etmek istemek. Başkasının hukukuna fiilen tecavüzde bulunmak.Onu ateşe sokar ve yakarız.

Bir şeye yanını dönüp onu terketmek.

"Kebire" kelimesinin çoğuludur. Kebire, Allah'ın kitabında veya Resulünün sünnetinde, hakkında şiddetli tehditte bulunulan ya da kendisi için had konulmuş olan suç ve günahtır.Bağışlarız.

Güzel yer, cennet.Sevilen bir şeyin olmasını, meydana gelmesini istemek. İhsan ve nimetin çok miktarda olanı. "Mevlâ" kelimesinin çoğulu olup, terekeye el koyma hakkına sahİb olan kimse. Başka manaya geldiğini söyleyenler de vardır. Kendileriyle yeminleştiğiniz kimseler. [65]

Nüzul Sebebi:

Bazı kimseler, ayetin yeminleşmeyle ilgili olarak indiğini söylemişlerdir. Cahiliyet devrinde araplar, karşılıklı yardımlaşma ve sıkıntı anında imdadına yetişmek üzere birbirleriyle yemİnleşİrdi. Yeminleşenlerden biri öldüğünde diğeri, ölenin malının altıda birine mirasçı olurdu. Diğer bazılarıysa "Kendileriyle yeminleştiğiniz kimseler" sözünden, eşlerin kastedildiğini söylemişlerdir. Bizler evlerimizde, aile yuvamızda, büyük ve küçük.toplumumuzda, mala veya cana tecavüzle ilgili ilâhi hükümleri Öğrenmeye fazlasıyla muhtacız. İşte bu sebeple bu ayetler nazil olmuşlardır. [66]

Açıklama:

Mal canın yongasıdır. Başkasının malına tecüvüz etmek, düşmanlığa yol açar. Dahası, cinayete bile neden oİabilîr. Cana tecavüz etmekse, saldırganlarin en şiddetlisi ve en sert olanıdır. Bu sebeple savaşların ve İhtilallerin bile patlak verdiği olur. Büyük günahlardan kaçınmak, fakları sahiplerine vermek, sağlıklı bir toplumu ayakla tutan temci direklerdir. Bu nedenle Kur'an-ı Kerim bu yarayı çok güzel bir şekilde tedavi etmiştir.

Ey mü'minler! Haksız yere insanların mallarını yiyen, başkasının hukukuna tamah gösteren kimselerden olmayın. Bazılarınız, kardeşlerinizin kendi aranızdaki mallarını yemesin. Bu amaçla onunla haksız ve batıl yollarla, davalaşmasın. Ama kardeşlerinizin mallarını, içinde yalan, hile, dalavere bulunmayan ve karşılıklı rızâ esasına dayanan ticaret yoluyla yiyebilirsiniz.

Ticaret meşrudur. Karşılıklı rızâ ile, zekâ, güzel arz ile, insanların kalbini cezbedici güzel söz ve gönlünü kazandırıcı yöntemlerle yapıldığı takdirde çok miktarda kâr getirir. Ayet-i kerimede 'mal' kelimesi,çoğula izafe edilerek "Mallarınızı" demekle, ferdin malının toplumun malı olduğuna, ferdin malına yapılan tecavüzün aslında bütün toplumun malına yapılmış olduğuna işaret edilmiştir. Bu mallar bizim değil, Allah'ındır. Biz bu mallar üzerinde Allah adına geçici tasarrufta bulunmaktayız. Mal, milletindir. Yoksulun da muhtacın da bu mallarda hakları vardır. Onları bu mallardan mahrum bırakmaya hakkımız yoktur. îslâm toplumculuğu İşte budur. Mülkiyet hakkına saygılı bir toplumculuktur.. Mutlak ve mukayyed zekâtla, dilenciye ve yoksula hak tanınmaktadır. Bu toplumculuk, insanı çalışmaya özendirmektedir. îslâm adına olmadan (zekât ve diyet gibi) başkasının hakkına tecavüzü menetmektedir.

Ticaretin batıl ve haksız nedenlerle başkasının malını yemenin dışında tutulmasıyla, ticaret türlerinin bir çoğuna, başkasının malını yeme durumunun girmekte olduğuna işaret edilmiştir. Rızkın onda dokuzu ticarette olduğu için, insanları alışverişe rağbet ettirmek için ticaret mubah kılınmıştır. Hilesiz ticaret, hayatın sütunu ve ümranını ayakta tutan temel dayanaktır. Birbirinizi öldürmeyin. Kur'an ifadesiyle "Kendinizi öldürmeyin" deniliyor ki, bumjnla da, başkasını Öldüren kimsenin, aslında (kısas ile) kendini öldürmüş olduğuna işaret edilmektedir. Başkasını Öldüren kimse, kendisinin de bir ferdi olduğu bütün milleti öldürmüş gibidir. Müslümamn müslümana kanı haramdır. Ancak dinden dönen veya evliyken zina eden veya kasıtlı olarak başkasını öldüren kimsenin kanı helâl olur.

Başkasını öldürmek böyle olduğuna göre, kişinin intihar edip kendini öldürmesi daha büyük bir suçtur. İnanmış bir kimseye yakışmayan çok büyük bir günahtır. Bunun İçindir ki Kur'an-ı Kerim intihardan uzak durmamızı açıkça bildirmeye gerek görmemiştir.

Allah sizin için çok merhametlidir. Çünkü o, İslâmın hakkı olmadan başkasının malına ve canına tecavüz etmeyi haram kılmıştır. Kİm zulüm ve haksızlık amacıyla bu tecavüzü yaparsa, Allah'tan kesin bir azabı hakeder. Bu azab, Allah'ın onu cehennem ateşine atmasıdır. Orası ne kötü bir yerdir. "Kim bir mü'mini kasıtlı olarak öldürürse, onun cezası, içinde ebedi kalmak üzere cehennemdir. Allah onu gazab etmiş, lanet etmiş ve onun için büyük bir azab hazırlamıştır.”[67]

Bunu y;ıpın;ık Allalı iciıı çok kolaydır. O'nuıı gücü her şeye yeter. Fiziki w nıcüıfizik ıılomlcrin sahibidir. Kâfirlerin ve İsyankârların durumu seni aldatmasın. Allah onlara süre tanıyor, ama cezalarını İhmal edecek değildir. "Allah'ın yasası... Allah'ın yasasında asla bir değişiklik bulamazsın!'

Cenab-ı Allah, batıl nedenlerle insanların mallarını yemeyi, haksız yere başkasını öldürmeyi yasaklamış; bu suçlan işleyen kimseyi de en ağır ceza ile tehdid etmiştir. Sonra da bu ayette genel olarak bütün büyük günahların işlenmesini yasaklamıştır. Emre uyanlara da, günahlarının silineceğini ve cennete gireceklerini söz vermiştir.

Masiyet kelimesinin ne anlama geldiği, sınırının belirlenmesi, hem büyük hem küçük günahların, masiyet kapsamına girip girmeyeceği ya da ma-siyetin, sadece büyük günahlar anlamında kullanılıp kullanılmayacağı hususunda alimler ihtilaf etmişlerdir. Bu konudaki görüşlerin en güzeli şöyle özetlenebilir: Avf ve bağışlanma dileğinde bulunduktan sonra büyük günah kalmaz. Israr edince de küçük günah kalmaz. (Yani ısrarla yapılan küçük günahlar, büyük günaha dönüşürler.) masiyetî işlemekle sahibi, dini hafife almış olur. Küçük günahı ısrarla tekrarlayan kimse îslâmiyeti önemsememiş olur ve böylece işlediği küçük günahlar, büyük günaha dönüşür.

Bîr taraftan zinayı, diğer taraftan bir kadına bakmayı ve onu Öpmeyi değerlendirelim. Tabi ki kadına bakmaya ve onu öpmeye nispetle zina, şüphesiz ki büyük bir günahtır. Bu esasa göre, büyük günahların tanımı hadis-i şeriflerde yapılmıştır. Buhari ve Müslim'in sahihlerinde Ebu Hüreyre (R.A.) den rivayet olunduğuna göre Resulullah (S.A.) şöyle buyurmuştur: "İnsanı helake götürücü yedi büyük günahtan kaçının." Dediler ki: "Onlar nelerdir, ey Allah'ın Resulü?" Şöyle buyurdu: "Allah'a ortak koşmak, Allah'ın, öldürülmesini haram kıldığı bir canı haksız yere öldürmek. Sihir yapmak. Yetim muhnı yemek, faiz yemek. Savaş günü (Cepheden) kaçmak. Hiçbir şeyden haberi olmayan iffetli kadınlara zina iftirasında bulunmaktır."

Bu konuda birçok sabit rivayetler nakledilmiştir. O rivayetlerde, yalancı şahitlik gibi bu hadis-i şerifte zikredilmeyen diğer bazı büyük günahlar da anlatılmaktadır. Bunun için hadis alimleri demişler ki: Resululfah (s.a.v.) bir şey söylerken makama uygun, yerine göre şeyler söylerdi. Yoksa büyük günahlar sadece yukarıdaki hadiste sayılan günahlardan ibaret değildir. Şu da var ki şeriat koyucusu, günahların tümünden kaçınılacağı umuduyla, büyük ve küçük dîye belirlemeye gerek görmemiştir. Nitekim beş vakit namazın tümünü kılmaya teşvik amacıyla orta namazın hangisi olduğunu; ramazanın, özellikle yirmisi ile otuzu arasındaki gecelerin tümünün müminler tarafından ihya edilmesi iğin kadir gecesinin ramazanın kesin olarak kaçında olduğunu ve duaların sık sık yapılması için de, hangi saatte kabul edileceklerini belirtmemiştir.

Kişinin, yapmaya muktedir olduğu halde büyük günahlardan kaçınması, küçük günahları için keffaret olur. Sözgelimi güzel bir kadın, bir erkeği davet eder de o erkeğin, başka bir sebepten dolayı değil de sırf Allah'tan korktuğu İçin o kadına yaklaşmaması buna bir misal olarak gösterilebilir. İşte ufak tefek hatalar dışında fuhuştan ve büyük günahlardan kaçınan kimseler bunlardır. Bunlar olsa olsa, geçici bazı nedenlerden ötürü kızıp öfkelenirler. Ama hemen ardından pişman olurlar. îşte Cenab-i Allah bu kimselerin kötülüklerini Örtecek ve kendi tarafından hoş ve mübarek bir ikram olarak bunları nimet cennetlerine sokacaktır. O'nun bağışlama ve mağfiret denizi engindir.

Noksanlıklardan münezzeh yüce Allah; batıl nedenlerle insanların mallarını yemeyi, haksız yere adam öldürmeyi yasakladıktan sonra büyük günahların tümünüde yasakladı .Bu konuda yerine göre vaadde bulundu, yerine göre tehditte bulundu. Ayet-i kerimede insanlar, bütün bu büyük günahlara yol açacak şeylere yaklaşmaktan yasaklandılar. Bunlar, başkasının elindeki mala sahib olmayı arzulamaktır. Yine ayet-i kerime, başkalarının elindeki mala tamah etmeyelim diye bizleri çalışıp kazanmaya teşvik etmektedir.

Yukarıdaki ayet-İ kerimelerin nüzul sebebiyle ilgili olarak birden fazla rivayet nakledilmiştir ki, hepsi de şu mesele etrafında toplanmaktadır: Erkekler, mirastaki paylan kat kat fazla olduğu gibi,sevaplarının da kat kat fazla olmasını temenni ederler. Kadınlar da tıpkı erkekler gibi cihad etmeyi temenni ederler.

Noksanlıklardan münezzeh yüce Allah, kadın veya erkek her mükellefi, başkalarının elinde bulunan mal ve nimetlere göz koymaktan menetmiştir. Aksine, çalışıp kazanç sağlamamız gerekmektedir. İnsan, sağlam yaptığı işin karşılığını alır. İhlâsla yaptığı amellerin sevabına nail olur. Düşüncelerimizi hayırlı işlere, aklı gıdalandıran, nefsi arındıran şeylere yöneltmeliyiz. Size kendi Iutfundan bağışta ve kendi nimetinden ihsanda bulunması için Allah'tan dilekte bulunun. Rızkı dilediğine bol verir. Dilediğine de ölçülü verir. "Eğer Allah, kullarına rızkı bol bol yayiverseydi, muhakkak yer yüzünde azar, taşkınlık ederlerdi. Fakat (Allah, azıkları) dilediği bir miktar İle indirir. Şüphesiz ki O, kullarının bütün amellerinden haberdardır. Bütün yaptıklarını görendir.'[68] Bu nedenle Cenab-ı Allah, sözkonusu ayeti "Şüphesiz Allah, her-şeyi çok iyi bilendir." cümlesiyle sona erdirmiştir.

Eksikliklerden arınmış yüce Allah, erkek ve kadınları, yapabilecekleri işleri yapmakla yükümlü kılmış; çalışma ve kazanmada mübalağa ifade eden "îktesebû" buyruğuyla da, kadın ve erkeklerin tümünü çalışmaya teşvik etmistir. "Allah'ın bazınızı bazınıza üstün kıldığı..." ifadesine dikkatle bakmak gerekir. Çünkü bu sözde yaratıcı bir icaz vardır. Ayet-i kerime kadınlarla erkekler, erkeklerle kadınlar arasııuln vaki olan hüiiiıı iislüııliıkleri k;ıps;ım:ık tadır. Bu üstün kılış, doğuştan gelen üstünlükleri kapsadığı gibi, ilim, zenginlik ve itibar gibi,çalışıp kazanmakla elde edilen üstünlükleri de kapsamaktadır. Başkasında bulunduğunda, elde edilmesini temenni etmenin yasaklandığı üstünlükler işte bunlardır. İnsanın güçlü bir yapıya veya sağlıklı bir bedene sahib olmayı, erkek veya kadın olmayı istemesi zayıf bir temennidir.

Özetle bizler, tembel tembel oturarak temennide bulunmaktan yasaklandık. Ancak imanı zayıf ve himmeti noksan olan kimse böyie bir temennide bulunur. Kuşkusuz böyle bir temenni, insanı başkasına tecavüze yeltendirir; kin ve kıskançlığa sürükler. Cenab-ı Allah, "Erkeklerin kazandıklarından kendilerine bir pay vardır." diyerek bizleri, çalışıp kazanmaya teşvik etmektedir. Allah, bizleri hayra ve doğruluğa ermede muvaffak eylesin.

Noksanlıklardan münezzeh yüce Allah, batıl yollarla insanların mallarını yemekten, başkasına ait mal ve itibar gibi şeyleri temenni etmekten bizleri yasakladıktan sonra, tamahkârlık damarlarını kesmek ve işleri yerli yerine koymak için mealen şöyle buyurmuştur: Erkeklerle kadınlardan her birinin ölünce geride bıraktıkları tereke İçin mirasçılar kıldık. Bu mirasçılar, onların geride bıraktıkları terekelere el koyar ve paylarını alırlar. Esas amaç olan, mal, kazanma veya miras yoluyla elde edilebilir. Mirasçılar, insanın çocukları, yakınları ve eşleridir. Bunlardan her birinin payım eksizsİz olarak kendilerine ödeyin. Bilin ki Allah, yapmakta olduğunuz işlerin üzerinde devamlı bir şahittir. Bu yaptıklarınızın karşılığını kıyamet gününde size verecektir. Tamahkârlık ve çekememezlİğiniz, sizi birbirinize saldırtmasm. Kadın veya erkek, büyük veya küçük, başkasının hakkını yiyerek miras payınızı arttırma yoluna gitmeyin. [69]

Evlilik Hayatının Düzenlenmesi

34- Allah'ın, kimini kimine üstün kılmasından ötürü ve erkeklerin, mallarından sarf etmelerinden dolayı erkekler kadınlar üzerine hâkimdirler. İyi kadınlar, gönülden boyun eğenler ve Allah'ın korunmasını emrettiğini, kocasının bulunmadığı zaman da koruyanlardır. Serkeşlik etmelerinden endişelendiğiniz kadınlara Öğüt verin, yataklarında onları yalnız bırakın, nihayet dövün. Size itaat ediyorlarsa aleyhlerine yol aramayın. Doğrusu Allah Yüce'dir, Büyük'tür.

35- Karı kocanın arasının açılmasından endişelenirseniz, erkeğin ailesinden bir hakem ve kadının ailesinden bir hakem gönderin; bunlar düzeltmek isterlerse, Allah onların aralarını buldurur. Doğrusu Allah her şeyi Bilen ve haberdar olandır. [70]

Bâzı Kelimeler:

İşlerini görürler. Tam bir özen ve titizlikle onları korurlar.Sükûn ve taat eden kadınlar.Evliliğin gizli kalan işleri. Bir yerin, kendi etrafındaki yerlere nispetle biraz daha yükselmesi.

Burada kastedilen mana; kadının kocasına isyan etmesi ve kocasının üzerine çıkması:Karı kocadan her birinin bir taraf olarak, birbiriyle çekişip tartışmaları İki hasmın arasındaki anlaşmazlığı çözümleyip karara bağlama yetkisine sahib olan kimse. [71]

Önceki Ayetlerle İlişkisi:

Noksanlıklardan arınmış yüce Allah, erkeklerle kadınları, onlardan her birine Allah tarafından lütfedilen.üstünlüklerden, diğerine verileni de temenni etmekten yasakladıktan sonra, çalışıp çabalaramalarını ve her mirasçıya payını vermelerini emretmiştir. Miras payı bakımından erkekler, kadınlardan daha üstün tutulmuşlardır. Bu ayet-İ kerimede Cenab-ı Allah, aile bağlarını anlatmıştır. [72]

Açıklama:

Erkekleri yapı Ve özelliklerinin gereği olarak kadınları iyi bir şekilde koruyup işlerini yürütmekle yükümlü kılması, Allah'ın yüksek hikmcllcrindendir. Buna bağlı olarak erkeklerin cihad etmelerini, aile ve namus gibi, korunması gereken şeyleri korumalarım, kendi mallarından kadınların masraflarını karşılamalarını farz kılmıştır. İşte bu sebepten dolayı Allah, onların miras paylarını kadınlarınınkinin iki katı kadar kılmıştır.

Bu da, Allah'ın bazı erkekleri bazı kadınlara üstün kılmasından ötürüdür. Erkek, tam yarat il ıslıdır. İdrâki güçlüdür. Duygusu mutedildir. Bünyesi sağlamdır. Ayrıca erkek, karısına ve yakınlarına nafaka, karısına da mehir vermekle yükümlü kılınmakla da kadına nispetle üstün kılınmıştır. Şu da var ki mehir, kocanın himayesine ve evlilik kalesine girmesinin karşılığı olarak kadına verilen bir bedel ve mükâfattır. Bunun dışında kadın ve erkek, bütün hak ve görevlerde eşittirler. Bu da İslâm dininin övünülen taraflarından biridir. "Erkeklerin (meşru surette) kadınlar üzerindeki haklan gibi, kadınların da onlar üzerinde haklan vardır. Yalnız erkekler kadınlar üzerinde daha üstün bir dereceye sahiptirler,"[73] Bu üstün derece de erkeğin aile reisliği ve ev işlerini yürütmesidir.

Kadın şer'i ölçüler çerçevesinde, kocasının razı olduğu ve beğendiği ölçüde tam bir hürriyetle tasarrufta bulunabilir. Kocasının evini korur. Akıllı ve tedbirli bir biçimde kocasının ev işlerini yönetir. Çocuklarım yetiştirir, eğitir. ' Kendini ve ırzını korur. Kocasının bütçesine uygun harcamalarda bulunur. Hamile kalmak, doğurmak, emzirmek gibi tabii görevlerini erkeğin kefalet ve korumasının altında yapar. Yoksa erkeklerin kadınlar üzerine hakim olmaları, tahakküm ve hegemonya manasında anlaşılmamalıdır.

" Bu, sadece anlayış ve koruma manasına alınmalıdır. Bu kadınların evlilik hayatında iki halleri vardır: İyi kadınlar kocalarına İtaatkâr olurlar. İrz ve namus gibi, tenhada eşler arasında meydana gelen, başkalarınca farkcdil-mesi uygun olmayan, evlilik hayatının gizli taraflarım gizli bıraktıkları takdirde kendilerine büyük sevap vereceğini va'detmesinden; evliliğin sırlarını İfşa ettikleri takdirde kendilerini ağir ve şiddetli ceza ile tehdid etmesinden dolayı ailevi sırları muhafaza ederler. Ebu Hıırcyre (R.A.) den rivayet edilen bir hadiste şöyle buyurulmuştur: "Kadınların en hayırlısı, kendisine baktığında seni sevindirip memnun edendir. Emir verdiğinde sana itaat cöender. Gıyabîmin senin malını ve kendi nefsini koruyandır." İşte bu gibi kadınlarla ancak iyi geçinmeniz, beraberliğinizi güzelce sürdürmeniz ve İsiâmi terbiye kuralları çerçevesinde davranmanız gerekir.

İkinci durumdaki kadınlara yani evliliğin sınırlarını aşarak, üzerine düşen görevleri ihmal ederek serkeşliklerinden endişelendiğiniz kadınlara gelince, kocalarının şu aşağıdaki talimatlara uyması gerekir:

a- Münasip bir şekilde, Allah korkusunu aşılayarak, bu yaptığının bir günah olduğunu ve kıyamet gününde bundan Ötürü cezalandırılacağını bildirerek öğüt vermelidir. Kötü sonla karşılaşmaktan korkutarak tehditte bulunmalıdır. Onu bazı hediye ve armağanlardan mahrum, bırakacağını bildirmelidir. Koca, karısının durumunu,çok daha iyi bilir. .

b- Kendi yaptıklarını düşünsün ve durumunu görsün diye karısından küsüp yüz çevirmeli ve onunla aynı yatakta yatmamalıdır. Böyle yapınca karısı, belki serkeşlikten vazgeçer.

c- Şiddetli eziyet vermeden karısını dövmelidir.

Bu demek değildir ki dayak, her kadına verilen bir ilaçtır. Hayır. Ama bazı serkeş kadınlar da vardır ki, onları uslandırmak için dayaktan başka çare yoktur. Bununla beraber dinimiz, muamelede İyilik yolunu tutmamızı emretmektedir: "Kadınları ya iyilikle tutmak, ya da güzellikle salmak vardır."[74] Peygamber (s.a.v.) efendimiz de buyurmuşlar ki: "Sizden biri,köİe döver gibi karısını döver, sonra da günün sonunda onunla yatar mı?"

Dayak acı bir ilaçtır. Hür ve üstün nitelikli kimse, bu ilaca ihtiyaç duymayabilir.

Eğer sizi dinler ve durumları bu ilaçlardan biriyle düzelirse, onlara saldırmak için, aleyhlerinde yol aramayın. Muhakkak ki Allah yücedir, çok büyüktür. Bununla birlikte O,tevbeleri kabul buyurur. Günahları bağşılar. En üstün sıfatlar Allah'ındır. Sizden daha zayıf olan kimselerle, güzel davranarak ve bağışlayarak muamelede bulunun. Hal, bu noktada da sona ermeyebilir. İcabında kadın zulme uğramış ve dolayısıyla çekişme büyüyebilir. Bu rahatsızlığı tedavi edecek ilâç şudur: Aile ferdleri veya komşular veya bu meseleyle ilgilenen herkes, kadın tarafından bir hakem, koca tarafından bir hakem göndereceklerdir. Bu hakemlerin adil olmaları, eşlerin yakınları olmaları, tam bir hüsnü niyet sahibi olmanın yamsira ev düzeni ve aile işleri konu.-sundan anlayan kimseler olmaları şarttır. Onlar Allah için durumu 'düzeltmek ve eşlerin arasını bulmak isterlerse, Allah onları doğru yola eriştirerek bu işte başarıya ulaştırır. Aksi takdirde eşler için, boşanmak daha hayırlı olur. Muhakkak ki Allah bizleri, durumlarımızı bilmektedir. İşlerimizden de haberdardır.1 Kat'İ tesir yaratacak ve hastalığı tedavi edecek olan ilaç, Allah'ın takdir ettiği ilâçtır. Bize düşen, bu yolda yürümektir. Başarıya ulaştıran, Allah'tır. [75]

Va'z Ve İrşad

36- Allah'a kulluk edin, O'na bir şeyi ortak koşmayın. Ana babaya, yakınlara, yetimlere, düşkünlere, yakın komşuya, uzak komşuya, yanınızdaki arkadaşa, yolcuya ve elinizin altında bulunan kimselere iyilik edin. Allah, kendini beğenip öğünenleri elbette sevmez.

37- Onlar cimrilik ederler, insanlara cimrilik tavsiyesinde bulunurlar, Allah'ın bol nimetinden kendilerine verdiğini gizlerler. Kâfirlere aşağılık bir azâb hazirlamışızdır.

38- Mallarını insanlara gösteriş için sarfedip, Allah'a ve âhiret gününe inanmayanları da Allah sevmez. Şeytanın arkadaş olduğu kimsenin ne fena arkadaşı vardır!

39- Bunlar Allah'a, âhîret gününe inanmış ,Allah’ın verdiği rızıklardan surfctmiş olsulardı ne zararı olurdu? Oysa Allah onları bilir. [76]

Bazı Kelimeler:

Yakın komşu.Uzak komşu.Bazıları, bunun yol arkadaşı olduğunu, ya da kısa bir süre olsa bile kendisiyle arkadaşlık edip tanıdığın kimse olduğunu söylemişlerdir.Davranışlarında ve yaptığı işlerde kibrini açığa vuran kimse.Yaptığı işleri ve iyilikleri üstünlük taslayarak sayan kibirli kimse.Hazırladık.Tahkir edici ve aşağılayıcı. Gösteriş yapmak ve şöhret sahibi olmak için.Dost ve arkadaş. [77]

Önceki Ayetlerle İlişkisi:

Surenin başından buraya kadar anlatılanlar, ailevî bağlan pekiştirmeye, evlerin durumunu düzenlemeye, akrabalık ve hısımlık ilişkilerine özen göstererek aile yuvasını tanzim etmeye dairdi.

Bundan sonra da yardımlaşma ve güzel muamele esasına dayanarak, toplumu düzenleyen ve aile yapısını oluşturan bazı gerçeklerin anlatılması uygun görüldü. Bu irşada, "Allah'a ibadet edin." sözüyle başlanılmıştır. Çünkü hayır ve hidâyetin kaynağı olan ilk nokta budur. [78]

Açıklama:

Eksikliklerden arınmış yüce Allah'a tam bir teslimiyet içinde boyun eğerek, kalben Allah'ın büyüklüğünü hissederek, gizli ve açık surette ibadet edin. Sadece O'ndan korkun. Dinde ihlas sahibi olarak yalnızca Allah'a kulluk edin. O'na hiçbir şeyi ortak koşmayın ki, işlediğiniz ameller sadece O'nun için işlenmiş olsun.

Ana-babaya İyilik edin. Onların haklarını kısmayın. İncinİp-sızlanmadan, öf bile demeden, gereği gibi hizmetlerini yapın. "Sakın onlara 'öf bile deme ve onları azarlama. İkisine de yumuşak söz söyle. İkisine de acıyarak tevazu kanadını indir ve şöyle de: "Ey Rabbim! Onlar, beni küçükken terbiye edip yetiştirdikleri gibi, Sen de kendilerine merhamet et."[79] Babanın kendi çocuğuna olan sevgisi; huy ve tabiatı olduğu için Cenab-ı Allah, çocuklarımıza karşı şefketli olmamızı emretmeye gerek görmemiştir.

Kardeş, bacı, amca, dayı gibi yakınlarınıza ve bunların çocuklarına iyilik edin. İnsan ana babasına ve akrabasına iyilik ederse, Özellikle bu iyilikler Allah'a iman edip ihlâsla yapıldıktan sonra, birbirleriyle yardımlaşma ve dayanışma içinde olan güçlü bir aile meydana gelir. Aile, toplumu oluşturan çekirdektir.Devlet de toplumdan oluşur.

Yetimlere iyilik edin. Çünkü onlar, babalarını yitirmişlerdir. Kendilerine bakacak kimseleri yoktur. Düşkünlere iyilik edin. Çünkü bunlar tembellik ve pısırıklıktan ya da kötülükte aşın gitmekten dolayı değil de zaaf veya aciz-iikten ya da bir afetten dolayı mallarını yitirmişlerdir. Yakın komşulara iyilik edin. Çünkü onların, sizin üzerinizde komşuluk hakları vardır, yakınlık hakları vardır, İslâm kardeşliği haklan vardır. Soy veya ev bakımından size uzak olan komşularınıza da iyilik edin. Bazıları demişler ki: Bundan maksat, kâfir de olsa, komşudur. Rivayet olunduğuna göre Peygamber (s.a.v.) yahudİ komşusuna şefkat gösterirdi, (ölümünden sonra) oğlunu ziyaret ederdi. Bîr hadis-İ şeriflerinde buyurmuş ki: "Cebrail, komşu hakkında bana o kadar tavsiyede bulundu ki, neredeyse komşuyu (komşuya) mirasçı kılacağını zannettim." Bir diğer hadiste de şöyle buyurulmuştur: "Allah'a ve ahiret gününe inanan kimse, komşusuna eziyet etmesin,"

Yakın arkadaş, yol arkadaşıdır. Kısa bir süre için de olsa kendisini tanıdığın kimsedir. Yolcudan kasıt, yolculukta ailesinden ve malından irtibatı kesilmiş olan kimsedir. Kaybolmuş kimse, yardıma öncelikle müstahaktır. Bütün bu sayılanlara iyilik edip yardımcı olmak, dinin irşâdlanndan olup İsla-mîyeti ayakta tutan şeylerdir. Köle ve cariyelerinizi azad ederek onlara iyilikte bulunun. Mali yardımda bulunun. Onları bir işle görevlendirdiğinizde, işlerini yapmalarına yardımcı olun. Yapamayacakları işlerle onları yükümlü kılmayın. Sizin yediklerinizden yesinler; içtiklerinizden İçsinler. Onlar sizin din kardeşlerinizdirler. İşçiler için gerçek toplumculuk budur. İslâm dini kölelere bu tarzda muamelede bulunulmasını öngördüğüne göre, hürlere ne şekil muamelede bulunulmasını Öngördüğünü varın siz düşünün. Bütün bunlardan sonra Kur'an-ı Kerim, bu tavsiyelere uymanın gerekçelerini anlatmaktadır. Bu tavsiyelere uymayan kimseler ise, "Allah, kendini beğenip böbürlenenleri elbette sevmez." ayet-i kerimesinde anılan kimselerin özellikleriyle nitelendirilmişlerdir.

Muhtal, eylem ve davranışlarında kibir göze çarpacak kadar, nefsine kibrin yerleşmiş olduğu kimsedir. Fahur ise, kendine güvenen, başkasının hakkını kısmak ve kibirlik olsun diye kendi yaptığı işleri anlatan kimsedir. Muhtal ve fahur kimse, Allah'ın ve bütün insanların gazab ettiği kimsedir. Zira bu gibi kimselerin, vasiyetler konusunda Allah'ın emrine uyacaklarını akıl kabul etmez. Şundan ki, ibadet, Allah'a boyun eğip teslim olmak demektir. Oysa bunların kalblcri bu duygudan uzaktır. Başkalarının haklarına riayet etmezler. Çünkü bunlar kibirlerinden ve hak tanımazlıklarından dolayı başkasının hakkını farketmezler. Resulullah (s.a.v.) efendimiz mealen şöyle derken nemazlık kişinin kendini üstün görüp hakkı küçük görerek hakkı reddetmesidir. İnsanları aşağılamak, onları horlayıp tahkir etmektir. Muhtal ve fahurların tefsirini yaparken, Kur'an-ı Kerim onların cimrilik yaptıklarını, kimseye mali yardımda bulunmadıklarını, başkalarına da cimrilik tavsiye ettiklerini, Allah'ın kendi lutfundan İlim ve mal gibi kendilerine verdiği şeyleri sakladıklarını anlatmaktadır.

İbn Abbas (s.a.v.) dan rivayet: Yahudilerden bir topluluk, EnSann yanına gelir, öğüt olarak onlara şöyle derlerdi: Malınızı sarfetmeyîn. Sizin yoksul düşmenizden endişe ediyoruz. Malınızı çarçabuk harcamayın. Sonunuzun ne olacağını bilemezsiniz. Ayet-i kerimedeki cimrilik; malî cimriliği, konuşarak iyilik yapma cimriliği ve öğüt vermedeki cimriliği kapsamaktadır.

İşte kibirlilikleri, cimrilikleri, hakkı gizlemeleri ve şükretmemeleri sebebiyle bu gibi kimseler için Cenab-ı Allah, kendilerini aşağılayıcı bir azap hazırlamıştır. Bu gibi kimseleri Allah kâfir olarak adlandırmış, bununla da bu nitelikteki kimselerin Allah'ın nimetine karşı nankörlük ettiklerine işaret etmiştir. Kim de Allah'ın nimetine karşı nankörlük ederse, Allah onun için aşağılayıcı bir azap hazırlamıştır. O, cimrilik edip saklayarak, Allah'ın nimetini aşağtlamışsa, kendisi için hazırlanan azap da onu aşağılayacaktın

Hizmetinden dolayı Allah'a şükretmek için değil de,riyakârlık yapmak ve şöhret sahibi olmak için mallarını harcayanlar, kul hakkını tanımayanlar riyakâr adam cimriden daha az tehlikeli olduğu için,son olarak ondan söz edilmiştir.— Allah'a hakkıyla iman etmezler. Zira kâmil mü'mİn, malını gösteriş için değil de Allah rızası için sarfeder.— Ahiret gününe de iman et-' mezler. Şayet bunlar gerçekten inanmış olsalardı, kimseye karşı riyakârlık et-, mez, bilâkis ahiret gününe hazırlanmak için gereken işleri yaparlardı. Riya-J kârlar şeytanın arkadaşlarıdır. Şeytan onlara telkinde bulunur. Mallarım sarfedecek oluriarsa, yoksul düşerler diye onlara tehditte bulunur. Onlara fu-j huş ve pis işleri tavsiye eder. Şeytanı arkadaş tutan kimsenin ne kötü arkada-] şı vardır.

Gerçekten Allah'a inansalar, amellerin karşılığının verileceği ahiret gü-| nüne inansalar, gereken hazırlıklarını yapsalar; Allah'ın rızasını elde etmel ve O'nun emrine uymak için, Allah tarafından kendilerine rızık olarak veri*] ien malları sarfetseler, kendilerine ne zarar dokunur? Bu üslûp; onların du| rumları karşısında insanı hayrete düşürmek İçin kullanılmıştır. Şayet ihlaslî Ailah için salih amellerde bulunsalardı, elde etmek istedikleri dünya ve ahi-j ret menfaatini elden kaçırmış olmayacaklardı. Onların durumları gerçektei hayretle karşılanmaya değerdir. Allah onların niyetlerini bilendir1. Durumlarından haberdardır. Yaptıklarının karşılığını onlara verecektir. Mü'min kimse, Allah'ın kendisini görmekte olduğuna ve yaptığı işlerin hesabını kendisiı ne soracağına İnanmalıdır. O, Allah'ı görmese de Allah kendisini görmektedir. [80]

Hem Teşvik Hem Sakındırma

40- Allah şüphesiz zerre kadar haksızlık yapmaz, zerre kadar iyilik olsa onu kat kat artırır ve yapana büyük ecir verir.

41- Her ümmete bir şahidgetirdiğimiz ve ey Muhammed, seni de bunlara şâhid getirdiğimiz vakit durumları nasıl çlacak?

42- O gün, inkâr edip peygambere baş kaldırmış olanlar, yerle bir olmayı ne kadar isterler ve Allah'tan bir söz gizleyemezler. [81]

Bazı Kelimeler:

Eksiklik ve haddi aşmak demektir. Ağırlığı olan bir miktar demektir. Sonraları altına Özgü bir ağırlık biriminin adı olarak kullanılmaya başlanmıştır. İdrâk edilebilen en küçük cisim. Bazıları bunun bölünmeyen parça demek olduğunu, diğer bazı kimseierse, pencereden içeri giren güneş ışığında görünen çok ufacık toz parçacıkları olduğunu söylemişlerdir. Zamanımızda da, zerre kelimesi için bir başka ilmi terim vardır. [82]

Önceki Ayetlerle İlişkisi:

Geçen sayfalardaki emir ve yasaklardan oluşan İrşadlardan sonra, noksanlıklardan münezzeh yüce Allah, kendi buyruklarına uymaları için kuİIa-rma bu ayetlerle teşvikte bulunmuş, buyruklarına muhalefet edip baş kaldırmaktan onları sakındırmıstır. [83]

Açıklama:

Yüce Allah bütün kemal sıfatlarıyla muttasıftır.Bütün noksanlıklardan münezzehtir.Zulüm de bir çeşit noksanlıktır. Kişinin, başkasının emeğinin karşılığını azıcık ta olsa eksik vermesi zulümdür. Haketmeden başkasına ceza vermek te zulümdür. "Biz kıyamet günü, adalet terazileri koyacağız. Artık hiç kimse en ufak bir zulme uğramıyacaktır."[84] "Kim zerre miktarı bir hayır işlerse, onun mükâfatını görecek; kim de zerre miktarı bir kötülük işlerse, onun cezasını görecektir "[85]

Allah, insanları, İyiliği ve kötülüğü kavrayacak kadar akıllı ve duygulu olarak yarattı. Onlara peygamberler gönderdi. Fazlasıyla korkutup azaptan haberdar ederek, peygamberlerle beraber onlara kitaplar da gönderdi ki, hidayetleri tamamlanmış olsun. Artık bundan sonra kim kötülük işler, kendisine zarar ve eziyet verecek durumlara düşerse, o, kendi nefsine zulmetmiş olur. "Rabbin, kullara asla zulmedici değildir."[86] Kendi katından bir lütuf ve iyilik olarak, kullarının yaptıkları iyiliklerin sevabını on kat kadar arttırır. Kullarının işledikleri kötülükleriyse sadece misli İle cezalandırır. "Kim bir hayırlı ve güzel amelle gelirse, ona, on misli sevap verilir. Kim de bir günah ile gelirse, ona ancak misli ile ceza edilir."[87] Bundan sonra Cenab-ı Allah, sevabı dilediğine kat kat verir. Kendi katından büyük mükâfat verir. O, lütfü geniş, hayrı çok olandır.

Sevap ve cezalarda genel düzen bu olduğuna göre, kıyamet günü gelip te peygamberleri tarafından aleyhlerinde tanıklıkta bulunulan şu kâfirlerin halleri bakalım nice olacaktır? "Hiçbir ümmet yoktur ki onda bir uyarıcı (gelip) geçmiş olmasın."[88] "Bir de biz, bir peygamber göndermedikçe azâb etmeyiz."[89] Kırkbirinci ayette geçen şahidlik kelimesinin şu anlama geldiğim söyleyenler de vardır: onların amelleri, peygamberlerinin amelleriyle kıyaslanır, kıyamet gününde kendilerine gösterilir. Nebi ve mürsellerin sonuncusu olan en büyük peygamber (s.a.v.), diğer bütün peygamberlerin üzerine şahittir. Buhari ve Nesei'nin rivayetlerine göre Abdullah tbn Mes'ud (R.A.) §öyl demiştir; "Resulullah (s.a.v.) bana "Bana (Kur'an) oku." dedi. Kendisine, Kur'an sana indirildiği halde sana (Kur'an mı) okuyacağım? dedim. "On başkasından dinlemek hoşuma gidiyor." dedi. Ben de Nisa Suresini okuma ya başladım.Cümlesiyle başlayan kırk birinci ayete geldiğimde, "Şimdilik bu kadar (okumak) sana yeter." dedi. Baktim ki gözleri yaşarıyor." Peygamber (s.a.v.) in kıyamet günü için nasıl ağlamış olduğunu görün.

Asiler, kıyamet gününde nelerle karşılaşacak lar, neIerle?Allah’a küfredip Resulallah’a isyan edenler, ogıiııtic lıpki lınyvnnhır gibi yere gömülüp yerle bir olmak isterler ve "Keşke ben elc toprak olsuydun." derler. Toprak olmak, toprak gibi yerle bir olmak isterler. Halbuki onlar Allah'tan bir söz gizleyemezler. "Rabbimiz! Biz müşrikler değiliz." derken yalan söylemiyorlar. Onlar böyle derken, elleri ve ayaklan, yapmış oldukları şirk,amelleri aleyhinde tanı klik ta bulunur. Çok zor ve sıkıntılı bir duruma düştükleri için de yerle bir olmak isterler. [90]

Teyemmüm Ruhsatının Açıklanmasıyla Birlikte Namazın Bazı Şartları

43- Ey İnananlar! Sorhoşken, ne dediğinizi bilene kadar, cünübken, —yolcu olan müstesna— gusledene kadar namaza yaklaşmayın. Eğer hasta veya yolculukta İseniz, yahut biriniz ayak yolundan gelmişseniz veya kadınlara yaklaşmişsamz ve bu durumlarda su bulamamişsanız tertemiz bir toprağa teyemmüm edin, yüzlerinize ve ellerinize sürün. Allah affeder ve bağışlar. [91]

Bazı Kelimeler:

Sekran" kelimesinin çoğulu olup içki içme nedeniyle sarhoş olan kimseler demektir.İhtilam veya cinsel temasta bulunma nedeniyle kendisine cünüpiük meydana gelen kimse.

Rahat yer. Abdest bozmak için eskiden beri hep rahat yerler aranır. Rahat yer anlamına gelen ğait kelimesi, abdest bozmak için ayak yoluna gitmenin kapalı bir ifadesidir.(Kinayesidir),

Cinsel temasın kapalı bir ifadesidir. Mülame-se kelimesinin lügat anlamı,iki tarafın karşılıklı olarak birbirlerine temas etmeleridir.Kastedin, yönelin Yerin temiz bir taralına.

Bağışlama sahibi. Bağışlama, günahı kökten silmektir. Bağışlama sahibi.

Bağışlama; günahı örtmek demektir. Bağışlanan günahın geride izi kalabilir. [92]

Nüzul Sebebi:

Rivayet olunur ki;içkinin mubah olduğu sıralarda Abdurrahman bin Avf (R.A.) içkili bir yemek şöleni vermiş, sahabilerden bazılarını bu şölene davet etmişti. Davetliler yemişler, içmişler, sarhoş olduklarında akşam namazını kılma vakti girmişti. Namaza kalktılar; aralarından birini imam olarak öne geçirdiler. Kâfirûn suresini okumaya başladı. Sureyi şöyle okudu: De ki: "Ey kâfirler! Sizin taptıklarınıza ben tapmam. Ve sizin tapmakta olduğunuza biz de taparız!" İşte bunun üzerine Nisa suresinin, anılan kırk üçüncü ayeti nazil oldu. Namaz vakitlerinde içki içmeleri müslümanlara haram kılındı. İçkiyi kesin olarak haram kılan (Maide süresindeki 90.) ayet nazil oluncaya dek, geceleri içki içiyorlardı.

Rivayet olunduğuna göre Hazreti Aişe (R.A.) seferde iken gerdanlığını yitirdi. Peygamber (s.a.v.) inerek, etrafındaki İnsanlarla beraber gerdanlığı aramaya koyuldu. Orada (abdest almak için) su yoktu. Bu ayet-i kerime nazil oldu. Teyemmüm ederek namaz kıldılar. Useyd bin Hudayr, Hazreti Aişe (R.A.) nİn çadırına gelerek ona şöyle dedi: Ey Aİşe, hoşlanmadığın bir durûfnda karşılaştığın her defada, Allah, müslümanlar için mutlaka ferah verici bir yol açar. Ey Ebu Bekir ailesi! sizin bereket ve uğurunuz ne kadar çoktur!

Açıkça görüldüğü gibi, anılan ayetin baş kısmı, Abdurrahman bin Avf-m içki şölenindeki olay nedeniyle nazil olmuş; son kısmı ise Hazreti Aİşe'nin seferdeki olayı nedeniyle nazil olmuştur. [93]

Açıklama:

Noksanlıklardan münezzeh yüce Allah, geçen sayfalarda insanları, Allah'a ortak koşmaktan ve büyük günahları İşlemekten yasakladığı için, burada da insanı bu rezaletlere sürükleyen şeyden, sarhoşluktan yasaklamıştır. Ey inananlar! Namaz vakti girdiğinde, namaza duracağınız vakitte sarhoşluğun sizin için bir vasıf olmasından, sarhoş halde namaz kılmaktan sakının. Bu ilâhi buyruğa uymak, namaz vaktinde ve ona yakın olan zamanda sarhoş olmadan önce mü'minlere yapılmıştır ki, sarhoş olmaktan kaçınsınlar.

Sarhoşken ne söylediğinizi ve Rabbİnize ne dûa ettiğinizi bilinceye kadar, namaza yaklaşmayın, /.iıa sarhoşluk, boyun eğip teslim olmayı, kalben Allah'a yönelmeyi ve dil ile O'mı çağrıda bulunmayı gerektiren namaza fers düşmektedir.

Cünüb iken de namaza yaklaşmayın. Ancak yolculuk durumu müstesnadır. Ayet-i kerimede geçen "salata yaklaşmayın" cümlesindeki salât kelimesi ile namazın bizzat kendisi mi, yoksa namazın kılınacağı yer mi kastedilmiştir? Essah kavle göre salât kelimesiyle hem namaz, hem de namazgah kastedilmiştir. Cünüp iken, gusletmedikçe namaza ve namaz yerine yaklaşmayın. Gusül, bedenin her tarafım suyla yıkamaktır. Zira cünüplük esnasında bedende sinirsel bir durum vukubulur. Bunun ardısıra bedende genel bir gevşeme ve çözülme meydana gelir. İşte bu gevşeklik gusül yapmakla giderilir.

Namaz dinin en başta gelen rüknüdür, esasıdır. Kul İle Allah arasındaki bir bağ olup, günde beş kez tekrarlanır. Kuldan, bu yükümlülüğü yerine getirmesi kesin olarak istenmiştir. Ancak müsiüman kişi hastalık veya özür dolayısıyla, namaz için gerekli taharet (abdest alma) şartını yerine getirmeyebilir. Bu durumda merhametli şeriat koyucusu, abdest yerine teyemmüm yapma ruhsatım vermiştir ki, insan, namazı kılmama hususunda bir mazeret ileri sürmesin.

Teyemmüm toprakla yapılır. Zira insanın toprağı bulamayacağı hiç bir durum düşünülemez. Ama su böyle değildir. Kaldı ki biz topraktan yaratılmışız. Bilindiği gibi teyemmümün yapılış şekli, önemli rükünlerinde abdeste benzer.

Abdest almanızı veya gusletmenizi zorlaştıran bir hastalığa yakalanmış-samz veya her hangi bir yolculukta olup ta, bulamadığınız için veya sefer meşakkatinden dolayı su kullanmanız imkansızlaşmışsa, ya da ön veya arkadan bir pislik çıkması gibi abdest almanızı gerektiren küçük hades meydana gelmiş veya gusül yapmanızı gerektiren cinsel temas gibi büyük hades meydana gelmiş te her hangi sebepten dolayı suyun bulunması veya kullanılması imkansızlaşmışsa; içinde pislik bulunmayan temiz bir yere yönelin ve elinizi sürün. Elinizi süreceğiniz bu yerde bazı alimlere göre toz bulunması şarttır. Bazılarına göre bu yerin tozlu olması şart olmayıp kaygan ve pürüzsüz bir taş bile olsa teyemmüm için yeterlidir.

Özetle teyemmüm, fıkıh kitaplarında detaylı olarak anlatılan sebeplerden biri dolayısıyla suyu kullanmanın ikmânsız olması durumunda abdest ve gusül yerine geçerli olan bir ruhsattır.

Teyemmümün keyfiyeti: Bir niyet ve İki vuruştur. Tabii ki bu vuruşlar toprağadır. İlk vuruştan sonra eller yüze sürülür. İkinci vuruştan sonra eller, dirseklere kadar koflara sürülür. Bundan sonra tıpkı abdest almış veya gusül yapmış biri gibi dilediğin kadar namaz kılar ve Kur'an okuyabilirsin. Fıkıh kitaplarında teyemmümle ilgili bir çok hükümler vardır.

Muhakkak ki Allah bağışlayandır..Çünkü O. özür sahibi kimseye, ab-ılcsı alnındım ve gıısüf yapmadan teyemmümle namaz kılma kolaylığım ilısan etmiştir. Ey Nü halkı (yazar Mısırlı olduğundan Öfürü, okuyucusu olan Mısırlılara Nil. halkı diye hitap ediyor.) Allah bize bol bol nimetler bahşettiği için ve Nil nehrini ayağımızın altından akıttığı için, suyun yokluğunu hissetmeyebiliriz ve teyemmüme de gerek duymayabiliriz. Ama İslâm dini, sahradaki insanlara, vadideki insanlara, herkese hitab eden evrensel bir dindir. Ayet-i kerimenin nüzulünden önce sarhoş halde namaz kılmış olan kimseleri Allah bağışlamaştır. O, günahları affedendir. Affedici ve bağışlayıcı olan Allah, bizler için kolaylığı tercih eder, işimizi zorlaştırmaz. Esirgeyen, bağışlayan ve şefkat sahibi olan yüce Allah, noksan sıfatlardan münezzehtir. "O, dinde sizin için bir zorluk kümamıştır."[94]

Yahudiler Ve Yaptıkları İşler

44- Kendilerine Kitab'dan bir pay verilenlerin sapıklığı satın aldıklarını ve sizin, yolu sapıtmanızı istediklerim görmüyor musun?

45- Allah, düşmanlarınızı çok iyi bilir. Allah size dost olarak da yeter, yardıma olarak da yeter.

46- Yahudilerden, sözleri yerlerinden değiştirip: "İşittik ve karşı geldik, kuhk vermeyerek dinle" ve dillerini eğip bükerek ve dini yererek: "Bizi de dinle" diyenler vardır. Şayet: "İşittik ve itaat ettik, dinle vebizi gözet" demiş olsalardı, onlar için daha iyi daha doğru olurdu. İşte Allah, inkârları yüzünden onlara lanet etmiştir. Onların ancak pek azı inanır. [95]

Bazı Kelimeler:

Tevrat'tan bir bölüm, pay. Sözü anlam dışında kullanmak, sözü saptırmak ve yok etmek. Bize bak, bize süre tanı. Saçmalama, hedefe isabet etmeme. Ya da bu, ibranice bîr kelime olup, yahudiler bu kelimeyle birİbirlerine söverlerdi. Dillerini eğip bükerek. Dine dil uzatıp, yererek. [96]

Önceki Ayetlerle İlişkisi:

‘Ferd ve toplumla ilgili bu gene! hükümlerin anlatılmasından sonra Kur'an-i Kerim, kendilerine kitap verilen ve kitabın bir kısmını unutup sadece bir kısmıyla amel eden geçmiş ümmetlerden sözederek.burada belirtilen hükümlerin bir kısmını bırakıp sadece bir bölümüyle amel etmenin ne derece tehlikeli olduğunu bize öğretmek istedi. Allah bizi de, geçmiş ümmetleri de ilim ve kudretiyle kuşatmıştır. [97]

Açıklama:

Ey muhatap! Tevrat'tan bir pay verilen kimselerin haberi sana ulaşmadı mı? Kitabın geri kalan kısmı ise, tedvin ve muhafazasını ihmal ettikleri için kayboldu. Din adamlarının kendi arzu ve isteklerine uyarak karıştırıp eksiltmeleri ve tahrif etmeleri nedeniyle kitabın (Tevrat'ın) diğer kısmı da kayboldu. Bu sebeple Kur'an-ı Kerim onları, "Kendilerine kitaptan bir pay verilen kimseler." olarak nitelemiştir. Kusurlu davrandıklarını tescil etmek için de bir ayette şöyle denilmiştir: "Bunlar, emredildikleri hakikatlerden nasib almayı unuttular."[98]

Bazıları, "Kendilerine kitaptan pay verilen" cümlesinde geçen "kitap" kelimesiyle Tevrat'ın değil de ilâhi kitapların kastedilmiş olduğunu söylemişlerdir. Kendilerine kitaptan bir pay verildiği halde hidayeti sapıklıkla ve imanı küfürle değiştirenleri, kendileriyle birlikte doğru yoldan sapmanızı isteyen kimseleri görmedin mi? Ey Mii'minler! Sizin düşmanlarınızı eri iyi Alkili bilir. O'nun emrine uyun. Ehl-i kitaptan olan düşmanlarınızdan sıkının. İşlerinizi yürütecek ılosl olarak size Allalı yeler. Dinine ymUııncf olduğunu/, takdirde size yardımcı olarak Allalı yeler. "Mü 'mirilere yardım etmek, üzerime vacip oldu."

Sonra Cenab-ı Allah, "Kendilerine kitaptan bir pay verilen düşmanlarımızı açıklama sadedinde şöyle buyurmuştur: "Yahudilerden..." evet Yahudilerden bir topluluk, Allah'ın kendilerine Tevrat'la indirmiş olduğu sözleri ya asıl yerinden alıp başka yere koyarak, ya da yerinden çıkarıp yok ederek tahrif ederler. İnsanları sapıtmak ve önlerindeki yolları karıştırmak için, sözleri, asıl kastedildikleri manadan başka anlamlarla açıklarlar. Yahudiler bütün bunları yaptılar. Peygamber (s.a.v.) efendimizle ilgili olarak Tevrat'ta yer alan tasvirleri ve müjdeleri değiştirdiler. Recm ayetinde olduğu gibi sözü, asıl kastedildiği manadan başka manalarla tefsir ettiler. Peygamber (s.a.v.) e, "İşittik itaat ettik." diyeceklerine, "işittik ve isyan ettik." dediler. Kin ve çeke-mezliklerinden dolayı Peygamber (s.a.v.) e: "Kulak vermeyerek dinle." ya da "Sözün dinlenmeyerek sen kendin dinle." derler.

Aslında onlar bu ikinci manayı kalplerinde taşıyarak Peygamber (s.a.v.) e "Kulak vermeyerek dinle." derler ve onu alaya alırlardı. Peygamber (s.a.v.) e hitaben "Raina" derlerdi. Bu da önceki gibi "Bize bak ve bize süre tanı." manasına geldiği gibi, sürçme ve ahmaklık manasına da gelebilir. Yahut ta bu, İbranicede bir sövüşme kelimesi olan raina kelimesidir.

Bazan meclisinde, bazan kendisinin gıyabında, dillerini eğip bükerek, sözü hayır maksadından şer maksadına yöneltmek, sövmek, alaya alıp küçük düşürerek dine dil uzatıp yermek için bu üç suç sözü Peygamber (s.a.v.) e söylerlerdi. Bu, hakka karşı tecavüzde son derece bir cür'etkârliktı. Onlar bir emir veya yasağı duyduklarında "işittik ve İsyan ettik." diyeceklerine, "işittik ve İtaat ettik." deselerdi; Peygamber (s.a.v.) hitap ederken "Kulak vermeyerek dinle." diyeceklerine, "Dinle ve bizi gözet." deselerdi onlar için daha hayırlı ve daha doğru olurdu. Ne var ki.onlar böyle demediler. Bu nedenle Allah onları rüsvay etti. Onları lanetledi, kendi rahmetinden kovdu. Onlar, hayra ulaşmaya asla muvaffak olamazlar. Onlar azıcık bir inanma dışında ebediy-yen iman etmezler. Bu imanlarında ihlâs yoktur. Ya da Abdullah bin Selâm ve benzerleri gibi ancak çok az bir kısmı iman ederler. [99]

Ehl-İ Kitabın Tehdit Edilmesi

47- Ey Kitab verilenler! Yüzleri silip, arkaya çevirerek enseler gibi dümdüz yapmadan, yahut cumartesi güncüleri lanetlediğimiz gibi lanetlemeden önce, elinizdeki Kitâb'ı tasdik ederek indirdiğimiz Kur'an'a inanın; Allah'ın emri daima yapilagelmiştir.

48- Allah kendisine ortak koşmayı elbette bağışlamaz, bundan başkasını dilediğine bağışlar. Allah'a ortak koşan kimse, şüphesiz büyük bir günahla iftira etmiş olur. [100]

Bazı Kelimeler:

Gidermek, silmek.Bu kelimeyle, bazan bildiğimiz yüz kastedilir. Bazan da bununla, kişinin nefsi kastedilir. "Dtibür" kelimesinin çoğulu olup arka ve ense manasınadır. Maddeten ve manen geriye dönmek. Bununla ilgili olarak Kur'an-ı Kerim'de şöyle buyurulmuştur: "Muhakkak ki, kendilerine hak belli olduktan sonra arkalarına (eski küfürlerine) dönenlere şeytan teşvikte bulunmuş ve kendilerini uzun boylu emellere düşürmüştür."[101] Onları helak ederiz, ya da başka şekle sokarız.İftira etti. [102]

Açıklama:

Kendilerine kitap verilen ey yahudi ve hıristiyanlar! Muhammed (s.a.v.) e İndirilen ve yanınızdaki Tevrat ve İncil'i doğrulayan kur'an'a iman edin.

Sutçlu olduklarını, dolayısıyla azabı hakcüiklcıini leseil cinıck için, Kur'-an-ı Kerim onları, "Kendilerine kitap verilen kimseler." olarak nitelemiş, bu-mıııhı boru her kitabın bir kısmım zayi el ut iş, diğer kısmın Un İnini i' et inişlerdir.

Allah'ı birleme, O'na ortak koşmama, ölüm sonrası dirilişi ispatlama, güzel ahlâka çağrı gibi genel esaslarda bütün semavi dinler müttefiktirler. Bu anlamda Kur'an-ı Kerim, Musa ve İsa (A.S.) nın peygamberliklerini doğrulamakta ve onları birer peygamber olarak tanımaktadır. Diğer nebi ve Rasul-Ieri de tanımaktadır. Şu halde nasıl olurda Ehl-i Kitab, Muhammed'e ve Kur'-an'a inanmaz? Oysa Muhammed ve Kur'an-ı Kerim, İbrahim (A.S.) in dinine muvafık olarak ve yanlarındaki Tevrat ile İncil'i tasdik ederek gelmişlerdir. Bilâkis onlar, kitaplarında Muhammed'e ilişkin vasıfları değiştirip onu inkâr etmişlerdir. Onlara: "Ey ehl-i kitab! İslâm'a tuzak kurarken kendisine yöneldiğiniz hedeflerin yüzünü silip yok etmeden ve onları ziyan içinde geri döndürmeden, indirdiğimiz Kur'an'a İman edin. İmân etmeniz, müslüman-hğınızı açığa vurmanız ve İslâm'ın kelimesini yüceltmekle olur. İşinizin rüs-vayiıkla sonuçlanması, üzerinizdeki perdenin kaldırılması, silip giderme ve geri döndürme, hep manevi işlerdir. Ve bunlar gerçekleşmiştir. Ya da ashab-ı sebti lanetlendiğimiz ve helak ettiğimiz gibi onları lanetler ve helak ederiz. Nitekim Allah'ın onları helak ettiği rivayet edilir.

Nadr oğullarının aşağılanıp Hayber'e sürgün edilmeleri ve kurayza oğullarının helak edilmesi ile de,Peygamber (s.a.v.) in çağdaşı olan yahudiler hakkında da bu tehdİd tahakkuk etmiştir. Bazıları silip giderme manasında tefsir ettiğimiz Tams kelimesini, Vech ve irtidad kelimelerini tefsir ederken bunların maddi şeyler olduklarını söylemiş ve bunların tahakkuk etme durumlarını tevil etmişlerdir. Sözünün ne mana İfade ettiğini en iyi bilen Allah'tır. Sizler, Allah'ın geçmiş ümmetlere yapmış olduğu uyarının tahakkuk etmiş olduğunu biliyorsunuz. Şu halde O'nun tehdidinden sakının, azabından korkun. Allah'ın va'dettikleri, muhakkak yapilagelmektedir.

Cenab-ı Allah, iman etmedikleri takdirde ehl-i kitabı tehdid ettikten sonra —ki O'nun söyledikleri muhakkak meydana gelir.— imansız kimsenin bağışlanmasının imkansızlığını açıklayarak, geçen tehdidini pekiştirip te'kid etmek için bu ayet-i öne sürdü. Onlar yaptıklarını yapıyorlar ve de "Bağışlanacağız" diyorlar.

Şu da var ki, ayette geçen şirk kelimesinden kastedilen mana, yahudile-rin ve diğerlerinin kâfirliklerini kapsayan mutlak anlamdaki küfürdür. Şirk, kişinin, Allah'tan başkasının evrende tasarruf sahibi olduğuna, zararı defedip hayır ve İyiliği getirebileceğine İnanmasında, dinde helal ve haramlığı Allah'tan başkasından almasında ve gökten indirilmiş olan kitabından başka1 kitaplarda aramasında belirginleşir. Nitekim yahudiler de böyle yapmışlardı: "Onlar, alimlerini ve Rahiblerini, Allah'tan başka Rabler edindiler: Mervem oğlu Mcsİhi de. Halbuki onlar da, ancak bir olan Allah ibadet etmekle emrolunmuştur. Allah'tan başka hiçbir ilah yok. O, müşriklerin ortak koştuğu şeylerden tamamen münezzehtir”.[103]

Şirk (Allah'a ortak koşmak) imân nurunun kalbe ulaşmasını engelleyen kalın bir örtüdür. Bu, beşer aklının alçalabileceği en ait seviyedir. Ferdleri ve toplumları yıkan diğer rezaletler de bundan doğar. Bunda bir gariplik yoktur. Bir taşı veya kendi gibi bir insanı veya cansız bir maddeyi Allah'a ortak koşan müşrik, ortak koştuğu bu şeyin evrende bir etkisi olduğuna İnanır. Taptığı bu şeyin, kendisini Allah'a daha da yaklaştıracağına inanır. Allah'ı birlemek ve O'nun varlığına iman etmekle bu rezaletten kurtulmak mümkün olur. Allah'a ibadet ederek ruhu yüceleştİrmekle, sadece Allah'a dayanmakla, O'na tevekkül etmekle, O'na ihlâslı bir şekilde yönelmekle insanın kalbi aydınlanır, ruhu saflaşir, basireti (gönül gözü) açılır, tam bir üstünlüğe sahib oiur. Bunları tahakkuk ettirecek ayet; anlam olarak şöyle demektedir: Allah, kendisine başkasını ortak koşan müşrikin cezasını daha da ağırlaştırmak ve onun günahını diğer günahlardan ayırmak için şirk koşmayı bağışlamaz. Bunun dışındaki günahları bağışlar. Zira bunları iman nuru örter. Allah, ancak töv-' be edip salİh ameller işlemeye muvaffak olmuş kullarından, dilediklerinin günahlarını bağışlar. "Şüphesiz iyilikler, kötülükleri giderirler."'. Allah'a ortak koşan kimse pek büyük bir suç İşlemiştir. Allah ortak koşmakla kıyaslanabilecek hangi günah vardır?!! [104]

Kitap Ehli Ve Yaptıklarının Cezası

49- Kendilerini temize, çıkaranları görmedin mi? Allah, dilediğini temize çıkarır ve kendilerine kıl kadar haksızlık yapmaz.

50- Allah'a nasıl yalan yere İftira ettiklerine bir bak. Bu, apaçık bir günah olarak yeter.

51- Kendilerine Kitab verilmiş olanların, puta ve şeytana kanıp, inkâr edenlere:- "Bunlar, inananlardan daha doğru yoldadırlar" dediklerini görmedin mi?

52- İşte, Allah'ın lanetledikleri onlardır. Allah'ın lanetlediği kişiye asla yardımcı bulamayacaksın.

53- Yoksa onların, hükümranlıktan bir payı mı var? O zaman insanlara bir çekirdek parçası bile vermezler.

54- Yoksa Allah'ın bol nimetinden verdiği kimseleri mi çekemiyorlar? Oysa İbrahim ailesine Kitab ve hikmet verdik, onlara büyük hükümranlık bahşettik.

55- Onlardan O'na inananlar ve yüz çevirenler vardı. Çılgın bir alev olarak cehennem yeter. [105]

Bazı Kelimeler:

Kendilerini temize çıkarır ve överler.Hakkı eksik verme, haddi aşma.Hurma çekirdeğinin yarığında bulunan ip gibi bir şey.

Put. Lügate göre, kendisinde hayır ve.fayda bulunmayan kötü ve kalitesiz şey. Tuğyan ve zorbalık kelimesinin anlamım veren ve Allah'tan gayrı tapınılan herşey Şeytan demektir. Çekirdeğin sırtındaki çukur kısım. Bu kelimeyle, azlığa ve önemsizliğe örnek verilir.Başkasının elindeki nimetin yok olmasını arzularlar. [106]

Nüzul Sebebi:

İkrime'den rivayet: Kâ'bbin Eşref Mekke'deki müşriklere giderek. Peygamber (s.a.v.) e karşı onları birlik olarak topladı. Kendilerine şöyle diyerek Peygamber (s.a.v.) le savaşmalarını emretti: "Biz de sizinle beraber ona karşı savaşacağız." Müşrikler Ka'b'a şöyle dediler: "Siz de Muhamme&gibi kitab ehlisiniz. Bu teklifinizin bir tuzak olmadığından emin olamayız. Eğer ona karşı bizimle beraber savaşa çıkmak istiyorsan şu iki puta (Cİbt ve Tağut'a) secde et." Kâ'b secde etti. Sonra ona şöyle dediler: "Biz mi doğru yoldayız, yoksa Muhammed mî? Biz büyük develeri (Kurban olarak) keser, hacılara su verir ve konuğu ağırlarız. Muhammed ise akrabalarıyla olan bağlarım kesti; yurdundan çıkıp gitti." Kâ'b onlara: "Elbetteki siz daha doğru bir yoldasınız." dedi ve bunun üzerine mezkûr ayetler nazil oldu. [107]

Açıklama:

Ey Muhatap! Kendilerini temize çıkaran, benliklerinde bulunmayan şeylerin var olduğunu iddia eden; kendilerinin Allah'ın çocukları ve dostları olduklarını, her ne yapsalar da Allah katında kıymetli oldukları İçin ateşin, canlarına dokunmayacağını ileri süren kimseler hakkında bilgi sahibi olmadın mı? "Yahudi veya Hıristiyan olmayan cennete girmeyecek dediler. Bu onların kuruntularıdır."[108]

Bunlar nefsi temize çıkarmanın ancak salîh amel işlemekle mümkün olacağını bilemediler. Nefis, işlenen salih amellerle temizlenir, kötülüklerden arınır. İşte bu yolla yapılan temize çıkarmalar hem Allah katında, hem de bütün insanlarca övülen bir davranış olur. Söz, kuru iddia ve atalara ait şeylerle övünerek, bu gibi şeylere sırt vererek nefsi temize çıkarmak, hem Allah katında, hem bütün insanlar nezdinde çirkin karşılanan bir çabadır. Bu da yalancı bir gururdan ve insanı rüsvay edici cehaletten kaynaklanmaktadır. Bu sebepten dolayı Cenab-ı Allah, anlam olarak şöyle buyurmuştur: Allah, kullarından dilediğini salih amel işlemeye muvaffak kılarak temize çıkarır. Amelleriniz her ne kadar az ve basit olsa da, karşılıklarını eksiksiz olarak alırsınız. "O, sakınanı çok İyi bilir." Şu halde ey ehl-i kitap, sizin kendi nefsinizi temize çıkarmanız nazar-i İtibara alınmaz.

Bİz müslümanîar olarak bu manevi hastalığın kalbimize girmesine vesile olacak bütün yollan kapatmalıyız. Muhammed (s.a.v.) in ümmetiyiz, kitabımız en hayırlı kitaptır, Peygamberimiz son Peygamberdir ve bizler de orta yoldaki vasat bir ümmetiz diye,—salih amelde bulunmaksızın boş yere— gururlanıp aldanmamalıyız. "Çalışın. Allah, yaptıklarınızı görecektir."[109]

Peygamber (s.a.v.) clendimiz de kızına hitaben şöyle dcmişiij1: "Ey Futunu! çalış. Allah'a karşı sana bir şey yapamam."

Ey Müslümanlar! Şu clıl-i kilnlun urluya allıkkırı iddialarımla, in.Ti.sk-riııi İçinize çıkarmalarında Allah'a karşı nasıl il'liıa elliklerine hakin, itti, onlar İçin apaçık bir günah olarak yeter.

Kendilerine kitaptan bir pay verildiği halde putlara, tağuta tapan, iman eden kimseler hakkında kâfirlere —aralarında pakt kurdukları için— "Şu cahiliyet kâfirleri, müslümanlardan daha doğru ve daha sağlam bir yoldadırlar." diyen kimseleri bilmedin mi? Peygamberler tarafından İrsâd edilmiş ehl-i kitabın, kendilerine peygamber gönderilen ve Tevrat'la încil'İ doğrulayan bir kitabın (Kur'an'ın) üzerlerine nazil olduğu kimseler (müslümanlar) hakkında böyle şeyler söylemeleri, son derece tuhaftır!

Küfür ve İsyanları sebebiyle Allah'ın, kendi rahmetinden kovulmalarına hükmettiği kimseler, işte bunlardır. Allah'ın lanetlediği kimseye yardım edecek birini asla bulamazsın!

Bunların mülkten paylan yoktur. Faraza mülk sahibi olsalar, insanlara çok basit ve çok önemsiz şeyleri bile vermezler. Bu Yahudiler hakkında Allah, hükmünü doğru vermiştir. Onlar bu nitelikleriyle Filistin'de geçici ve eninde sonunda yok olacak bir hüküm sürmektedirler. Onlar bencil, maddeci oldukları ve yalancı bir gurura kapıldıkları için, kendilerinden başka insanların mal edinme hakkına sahip olmadıklarını düşündükleri İçin eninde sonunda yok olacaklardır. Bunlar insanları çekemezler, örneğin; Allah kendisine peygamberlik, kitap ve hikmet gibi üstünlükler bahşettiği için Muhammed (s.a.v.)'i çekemezler. Muhammed (s.a.v.)'e bu üstünlüklerin verilmesi tuhaf karşılanmamalıdır. "Doğrusu biz, İbrahim soyuna da kitap ve hikmet verdik ve onlara büyük bir niniet bahşettik."

Araplar, İbrahim oğlu İsmail (A.S.) in soyundandırlar. Yahudiler ise, İbrahim oğlu İshak (A.S.) in soyundandırlar. Şu Yahudilerin atalarından bazısı, İbrahim'in Peygamberliğine inandı, bazısı da inanmadı. İnsanların peygamberlere karşı tutumları öteden beri hep böyle olmuştur. Üzülme ya Mu-

Özetle Yahudiler hep yalancı bir gurur ve rüsvay edici bir yanılgı içinde bulunagelmişlerdir. Çünkü onlat puta tapmış, cahiliyet insanlarının mü'min-lerden daha hayırlı olduklarına tanıklık etmiş veya kendilerinin, başkalarına verilmeyen hükümranlık ve peygamberlik ehli kimseler olduklarına yanlış bir şekilde inanmış, ya da Allah'ın bahşetmiş olduğu kitab ve hikmet, peygamberlik ve mülkten dolayı —ki bunların eserleri Muhammed (s.a.v.) in elinde tezahür etmiştir.— arapîara gizlice hased etmişlerdir. Çılgın bir ateş olarak onlara cehennem yeter. Orası ne kötü bir durak yeridir. [110]

Küfrün Cezası Ve İmanın Sevabı

56- Doğrusu, âyetlerimizi inkâr edenleri ateşe sokacağız; derilerinin her yanışında, azabı tatmaları için onları başka derilerle değiştireceğiz. Allah güçlüdür, Hakîm'dir.

57- İnanıp yararlı iş işleyenleri, içinde temelli ve ebedî kalacakları, içlerinden ırmaklar akan cennetlere koyacağız. Onlara orada tertemiz eşler vardır. Onları en koyu gölgeliklere yerleştireceğiz. [111]

Bazı Kelimeler:

Onlan ateşte kızartacağız.Derileri yanıp yok oldu. Güneşin yok edemediği, koyu geniş ve uzun gölge. Böyle bir gölgelikte duran kimseye ne sıcaklık ne de soğukluk isabet eder. Gölge kelimesiyle bazan nimet ve üstünlük manaları da kastedilir. [112]

Açıklama:

Önceki sayfalarda özet olarak anlatıldı ki, ehl-i kitabın bir kısmı iman etti, bir kısmı da küfretti. Küfredenlerin cezası cehennemdir. Önce anlatılan: iarın ayrıntılarıyla anlatımı şudur: Peygamberimize indirilip de bizim varlığımıza delâlet eden ayetlerimizi, özellikle Kur'an-ı —çünkü Kur'an, ayetlerimizin en kuvvetli ve en mükemmel olanıdır.— inkâr edenleri ateşe yaslayacağız. Yakıtı insan ve taş olan bir cehennem ateşiyle onları yakacağız. Derileri her yandıkça, ateşin acısı şuur ve idrâk merkezine ulaştığı için artık işe yaramaz hale geldikçe, onlara yeni deriler giydireceğiz. Ya da bu söz, onların devamlı surette cehennem ateşinin azabını tam olarak hissedecekleri anlamını taşımaktadır. Bunda bir tuhaflık yoklur. Allah ü.sliiıuİiir, güçlüdür. Hiçbir kimse onu yenemez. Bülün işlerini de hikmetle yapar. Asiyi bu ve benzeri azaplarla ova la mi in itası, ıııii'ıııiiH mü kafadandın naşı, O'nıııı hikmel w ;ufc-k-(İMİıı j'.oıviîiıiir. Anıdaki i'ııvk apaçık belitsin ti i ye tııü'ntîııin mîıkfıfalı, kil Tİ-rin cezasının hemen ardisıra anlatılmıştır. Bu da, insanları imana daha çok çağırır.

Sağlıklı bir inanışla Allah'a iman eden, iyi işler yapan kimseleri, rableri;. genişliği yer ile gökler kadar olan, altından ırmaklar akan cennete sokacaktır. Cennette ne zahmet vardır, ne de yorgunluk. Orada temelli kalıcıdırlar. Orada onlar için hayız ve nifas kanlarından ve diğer maddi pisliklerden, ruhsal kusurlardan ve diğer manevi pisliklerden arınmış tertemiz eşler vardır. Yakut ile mercan gibidirler. Rablerİ onları bir gölgeliğe sokacaktır ki o gölgelikte ne sıcaklık ne de soğukluk vardır. Bu gölgeyi güneş ortadan kaldıramaz. Cennette mü'minler İçin sürekli bir onur, üstünlük ve afiyet vardır. Allah, dilediğine dilediği kadar iutufta bulunur, "iyiliğin karşılığı ancak iyiliktîr."[113]

Bu gibi kimselerin sınıfına girebilelim diye, İyilik ve doğrulukta başarılı olmayı bize nasib eyle ey rablerin Rabbi! [114]

İslami Hükümetlerde Genel Politika

58- Hiç şüphesiz Allah size, emânetleri ehline teslim etmenizi ve insanlar arasında hükmettiğiniz zaman adaletle hükmetmenizi emreder, Allah size ne güzel öğüt veriyor. Şüphesiz Allah işitir ve görür.

59- Ey Snananbr! Allah'a itaat edin. Peygambere ve sizden buyruk sahibi olanlara itaat edin. Eğer bir şeyde çekişirseniz, —Allah'a ve âhiret gününe in;ııımişs;ınıy.— onun luıUini AIhıh';ı ve peygambere bırakın. Ihı, h;ıyıı lı ve netice İtibariyle en güzeldir.[115]

Bazı Kelimeler:

"Emanet" kelimesinin çoğulu olup, kendisine güven duyulan kimseye bırakılan şey demektir. Bu onun zimmetini ilgilendiren ilahi hukuku, insan haklarım ve nefsine ait haklan kapsar.Eşyada eşitlik. Aslında adi kelimesiyle kastedilen mana, hakları en yakın yollardan sahiplerine ulaştırmaktır.

Te'vil. Sonuç ve akıbetin açıklanması. [116]

Nüzul Sebebi:

Rivayet olunduğuna göre bu ayet, Osman bin Talha bin Abdû'd-dar hakkında nazil olmuştur. Osman", Kabe'nin hizmetçisi idi. Osman'la ilgili olay şöyle cereyan etmiştir. Fetih gününde Peygamber (s.a.v.) Mekke'ye girdiğinde Osman, Kabe'nin kapısını kilitleyerek damına çıkmış, anahtarı Peygamber efendimize vermeye yanaşmamış ve: "Senin, Allah'ın elçisi olduğunu bilseydim, seni Ka'be'ye girmekten menetmezdim." demişti.

Hazreti Ali (R.A.) anahtarı ondan zorla almış, Kâbenin kapısını açmış, Resulullah (s.a.v.) içeri girip iki rek'at namaz kılmıştı. Dışarı çıktığında amcası Abbas (R.A.), Kâbenin anahtarını kendisine vermesini, Sedene (Kâbenin hizmetkârlığı) ile Sİkaye (Kâbeye gelen hacılara su verme) görevlerini topluca kendisinin uhdesine bırakmasını ondan istemişti. Bunun üzerine mezkûr ayet-i kerime naziî oldu. Peygamber efendimiz Hazreti Ali'ye anahtarı Osman'a geri vermesini ve ondan özür dilemesini emretti. Bu ayetin nüzulünün sebebine dair gelen rivayet işte budur. Ama sebebin özelliği değil de,laf-zın genelliği dikkate alınmalıdır. Şu halde bu olay bütün müslümanları her çeşit emanet konusunda ilgilendirmektedir. Bu emanet, müslüman kişinin zimmetinde olabileceği gibi, onun eli altında da bulunabilir. Bu, bütün ümmeti ilgilendireceği gibi, Özel olarak ferdi de ilgilendirebilir.

Kur'an'a uygun sağlıklı bir İslami hükümetin esasları açıklanarak bu anlatılanlar, kâfirlere: Sizler, müslümanlardan daha doğru bir yoldasınız diyen yahudilere karşı bir reddiyedir. [117]

Açıklama:

Emanet, genel ve kapsamlı bir kelime olup, kulun rabbi ile olan emanetini kapsar. Yani Allah ona, emirlere uyması ve yasaklardan kaçınması gerektiğini söylemiştir. Emanet kelimesi aynı zamanda insanın diğer insanlara olan güvenini de kapsamaktadır. Yani insanların, kendisinin yanına bırakmış oldukları emanetleri onlara iade edecek, onların İmkukıımı ve sırlarını koruyacak, yoklukların da onları koruyacak, onlara hile yapmayacak, onlara ilişkin hususlarda Allah'a itaat edecektir. Kişi eğer hâkim İse; halk onun boynunda bir emanettir. Onlar arasında, Allah'ın indirdlkleriyle hükmetmesi gerekir. Halkı ilgilendiren meselelerde Allah'ın emrine uyarak, Resulullahm yolundan yürüyerek, İşi ehliyetsizlere havale etmeysrek, hakkı zayi etmeyerek, müslümana hile yapmayarak, rüşvet kabul etmeyerek, batıl nedenlerle başkalarının malını yemeyerek, biriktirmeyerek, faydalı işleri yapmak için uykusundan fedâkârlık edip çaba sarfederek, halkın çıkarlarını gözeterek, kendini halktan biri gibi düşünüp kendisine yapılmasını istediği muamelenin aynısını halka uygulayarak Allah'a karşı gelmekten sakınmalıdır.

Kişi eğer alim biri ise; İnsanlara hayrın nerede olduğunu göstermeli, hak yoluna ulaşmaları için onlara kılavuzluk etmeli, onları şeriatın sırları üzerinde durdurmalı ki, dinin dallarına tutunsunlar. Aksi takdirde,emanete hıyanet etmiş sayılmasa bile görevini eksik yapmış olur. Kişinin kendi nefsiyle olan emaneti, kendisinden istenileni yapmasıdır.

Sende benim şu görüşüme katılmazmısin ki, müslümanca yaşamının ilk esası emanettir? Dahası, bu emanet, temiz bir toplumun, doğru yoldaki bir milletin ayakta durması için temel dayanaktır.

Müslümanca yaşamanın ikinci esası adalettir. Evet, adalet mülkün temelidir. Ve îslâm. dininin dayandığı asıllardan biridir.........[118]

Haklar eksiksiz olarak sahiplerine ulaşsjn diye hakimlerin ve yöneticilerin adaletli olmaları gerekir. Bu nedenle Cenab-i Allah, bir çok ayetlerde adalet emretmektedir: "Adalet yapın kî, o takvaya en yakın olandır!'[119]"Allah için adaleti ayakta tutan kimseler olun."[120]

Allah'ın irşâd ve öğüdü bu olduğuna göre, ey müslümanlar! Allah'ın size verdiği öğüt ne güzeldir. Şüphesiz Allah her mazlumu, her hak ve emanet sahibini işitir. Her haini veya görevinde kusurlu olanları, veya her ne şekilde olursa olsun hakkın zayi olmasına sebebiyet verenleri görür. Halkın da insanlar arasında adaletle hüküm verdikleri ve görevlerinin en güzel biçimde yerine getirdikleri sürece hakimlere, yönetici ve kumandanlara İtaat edip emirlerini dinlemeleri gerekir.

Ey iman edenler! Hükümlerini uygulayarak, kitabıyla amel ederek Allah'a itaat edin. Peygamberlere de itaat edin. Çünkü ilahi hükümleri bize açıklayan odur. "Ey Resulüm! Sana da Kur'an'ı indirdik ki, kendilerine indinleni insanlara anlatasın "( Emir ve yetki sahihlerine de itaat edin. Bunlar millet adına Hali ve Akd ehlidir. Yani memlekette yasama yetkisine sahib olan kuruldur. Bu kurul hakimlerden, yöneticilerden, alimlerden, liderlerden, milletvekili ve senatörlerden oluşur. Emaneti edâ etmeleri, adaleti ayakta tutmaları, Allah'a ve Resulüne itaat etmeleri şartıyla bir konuda görüş birliği etmeleri halinde siz de bu kurula itaat edin. Bu kurulun ittifakla aldığı karalara usûl ilminde icmâ' denir.

Bu kurul bir konuda anlaşmazlığa düşerse, bu konunun benzeri olan, Kur'an ve Sünnette hükmü belirtilen konulara müracaat edin. (Kıyas yoluna gidin.) Bunu anlayacak olanlarda; Allah ve Resulüne ihlasla bağlanan, İlmiyle amel eden yetkili alimlerdir. Allah'a ve ahiret gününe inanıyorsanız bu tavsiyelere göre hareket edin, Allah'ın emirlerine uyun. Bu sizin için dünya ve ahi-rette daha hayırlıdır. Sonuç bakımından daha güzeldir. Bu ayet-İ kerimeden anlaşıldığına göre, dini konularda yasamanın dört temeli vardır.

1- Kitab. (Kur'an-ı Kerim.) Cenab-ı Allah buyuruyor ki: "Ey iman edenler! Allah'a itaat edin."

2- Sünnet: Peygamber (s.a.v.) den gelen söz, fiil ve takrirlerdir. Yüce Allah buyuruyor ki: "Resule itaat edin''

3- Tema': Ümmetten seçilen ehl-i hail ve akdin, Allah'a ve Resulüne itaat etmeleri şartıyla bir hüküm üzerinde ittifak etmelerine icma' denir.

4- Kıyas: Tartışma konusu edilen bir meselenin, kitap ve sünnetteki genel kurallara arz edilmesidir. Zira Cenab-ı Allah buyurmuş ki: "Eğer bir şeyde çekişirseniz, onun çözümünü Allah ve Resulüne bırakın." [121]

Münafıklar İşte Bunlardır Ve Yaptıkları Da Budur

60- Ey Muhammedi Sana indirilen Kur'an'a ve senden önce indirilenlere inandıklarını iddia edenleri görmüyor musun? Putlarının Önünde muhakeme olunmalarını isterier. Oysa, onları tanımamakla emr olunmuşlardı. Şeytan onları derin bir sapıklığa saptırmak ister.

61- Onlara: "Allah'ın indirdiğine ve Peygambere gelin" dendiği zaman, münafıkların senden büsbütün uzaklaştıklarını görürsün.

62- Başlarına kendi işlediklerinden ötürü bir musibet çattığında sana gelip: Biz, "tyilik etmek ve uzlaştırmaktan başka bir şey istemedik" diye de nasıl Allah’a yemin ederler?

63- İşte bunların kalblerinde olanı Allah bilir. Onlardan yüz çevir, onlara öğüt ver, kendilerine tesirli sözler söyle. [122]

Bazı Kelimeler:

Lügatte doğru veya yanlı, söylenen sözdür. Sonraları daha çok yalan manasında kullanıldı.Hükmü kabulden yüz çevirmek. [123]

Nüzul Sebebi:

Rivayet olunduğuna göre münafıklardan Bişr, bir yahudiyle davalaşmış. Yahudi, onu muhakeme olunmak üzere Resulullah (s.a.v.) in yanına davet etmiş, münafık ise yahudiyi, muhakeme olunmak üzere Ka'b bin Eşrefin yanına davet etmişti. Sonra her ikisi de Resulullah (s.a.v.) in hakemliğine müracaat etmişler, o da yahudinin lehinde hüküm vermiş, münafık ise bu karara razı olmamıştı. Olayın devamı, Zamahşerİ'nin rivayetinde anlatılır.[124]

Açıklama:

Yalan ve iftira ederek, sana indirilen Kur'an'a ve senden Önce indirilmiş olun kitaplara iman ettiklerini iddia eden şu yahudi ve hıristiyanlardan.m»-nafıklık yapan kimselerden haberin oldu mu, ey Muhammedi Bunlar Tağut'un önünde muhakeme olunmak isterler. Bazıları, ayet-i kerimede geçen tağut ile, Ka'b bin Eşrefin kastedilmiş olduğunu söylediler. Çünkü azgınlıkta, Resu-iunah (S.AY.) a düşmanlıkta ve haktan uzaklaşmakta pek ileri gitmişti. Halbuki Kur'an-ı Kerim, onların tağutu inkâr etmelerini ondan uzak durmalarını emretmişti. "Allah'a kulluk etsinler ve tağuttan uzak dursunlar diye an-dolsun her ümmete bir peygamber gönderdik." "Tağuta küfredip Allah'a iman eden kimse, muhakkak ki sağlam bir kulpa tutunmuştur."

İşte bu kimselerin dilleri, Allah'a ve Allah'ın kendi Resulüne indirdiğine (Kur'an'a) iman ettiklerini iddia eder. Ama işledikleri fiiller Allah'a ve kitaba inanmadıklarına, tağuta inandıklarına, onun hükmünü îslamın hükmüne tercih ettiklerine işaret eder. Şeytan -onların, kalblerinde meydana getirdiği vesvese ve şerrin sebebi— onları hakikaten hak ve doğruluktan çok uzak bîr sapıklığa sürüklemek ister. Onlara: "Allah'ın indirdiğine ve Resule gelin, çünkü doğru yol budur." denildiğinde, bu münafıkların, olanca güçleriyle senden ve senin davetinden kesin bir şekilde yüz çevirdiklerini görürsün ey Mu-hammed! Onları buna iten de, şehvetlerine uymalarıdır. Kendi işledikleri yüzünden, onları rüsvay kılıp, hallerini açığa vuran ve üzerlerindeki örtüyü kaldıran bir musibet geldiğinde bu münafıkların halleri nice olacaktır?

Ayette, tehlikenin mutlaka karşılarına çıkacağı uyarısında bulunulmuştur. Hallerinin açığa vurulmasından sonra sana gelirler. Yalandan yemin ederek derler ki: Biz bu yaptıklarımızla sadece muamelede iyilik yapmak, hasımlar arasında sulh yoluyla veya iki hasmın menfaatini bir noktaya getirmekle uyum sağlamak istedik.

Bunlar, Allah'ın kendilerine lanet ettiği; kalbîerindeki hile, kin ve çeke-memezliği bildiği kimselerdir. Ceza olarak siz de bunlardan yüz çevirin. Mer-habaîaşmaym ve güler yüzle karşılamayın. Belki bu, onları kendi durumlarını düşünmeye, nasihat ve Öğüdünü kabul etmeye zorlar. Onlara aldvrma da öğüt ver. Kaîblerinin zarına ulaşacak ve gönüllerine tesir edecek etkili sözler söyie. Bu da, Resulullah (s.a.v.) in belağatli ve etkili sözlerin sahibi olduğuna, Allah tarafından tanıklık edildiğini gösteriyor. Peygamber (s.a.v.) efendimiz buyuruyor: "Kapsamlı sözler söyleme yeteneği Bana verildi." "Rabbim beni edeplendirdi ve edebimi güzel yaptı."

Münafıkların anketteki cezalarına gelince, bu onların bilmedikleri bir şey değildir. [125]

Savaş Ve Barışa İlişkin İrşâd Ve İlkeler

64- Biz her peygamberi ancak, Allah'ın izniyle, itaat olunması için gönderdik. Onlar, kendilerine yazık ettiklerinde, sana gelip Allah'tan mağfiret dileseler ve Peygamber de onlara mağfiret dileseydi; Allah'ın, tevbeleri dâima kabul ve merhamet eden olduğunu görürlerdi.

65- Hayır; Rabb'îne and olsun ki, aralarında çekiştikleri şeylerde seni hakem tâyin edip, sonra senin verdiğin hükmü, içlerinde bir sıkıntı duyma-dnn tamamen fctbtı! etmedikçe inanmış olmııy.ku:

66- Şâyct onlara "Kendinizi öldürün1'yahut "Memleketinizden çıkın" diye emretmiş olsaydık, pek azından başkaları bunu yapmazlardı. Kendilerine verilen öğüdü yerine getirmiş olsalardı onlar için daha iyi ve daha sağlam olurdu.

67-68- O zaman onlara kendi katımızdan büyük ecir verir ve onları doğru yola eriştirirdik.

69- Kim Allah'a ve Peygambere itaat ederse, işte onlar Allah'ın nimetine eriştirdiği peygamberlerle, dosdoğru olanlar, şehidler ve iyilerle beraberdirler. Onlar ne iyi arkadaştırlar!

70- Bu nimet, Allah'tandır. Bilen olarak Allah yeter. [126]

Bazı Kelimeler:

Aralarında ihtilaf ettikleri ve üzerinde çeliştikleri şeyler.Darlık ve sıkıntı.Farzettik, emrettik.Güçlendirip sağlamlaştırmak."Sıddik" kelimesinin çoğulu olup, ebi Bekr es-Siddik (R.A.) ve emsali sahabiler gibi, sözünde ve inancında fazlasıyla doğru olan kimse demektir.

"Şehid" kelimesinin çoğulu olup, dinin sıhhatine hüccet ve delil ile tanıklık eden; ruhunu hakka teslim edinceye dek din yolunda kılıcıyla mızrağıyla savaşan kimse. Salih kelimesinin çoğulu olup, kalbleri, nefisleri düzgün olanlar, iyilikleri, kötülüklerini bastıran kimseler. [127]

Açıklama:

Gönderilen Peygamberlerin hepsine, Allah'ın izin ve emriyle itaat etmek vaciptir. İtaat etmek; Allah'a ve O'nun kendilerine itaat edilmesini emrettiği kimselerdir. Peygambere itaat eden, Allah'a itaat etmiştir. Peygambere isyan eden, Allah'a isyan etmiştir.

Sonra asilere ve günahkârlara, bir suç işledikleri zaman çabucak Resu-lullah (s.a.v.) a gelerek onun huzurunda Allah'tan bağışlanma dileğinde bulunmaları, Resulullah (s.a.v.) in de kendileri hesabına Allah'tan mağfiret dilemesi için çokça tevbe edip mağfiret talebinde bulunmaları salık veriliyor. Eğer böyle yaparlarsa, Allah, tevbelerini kabul buyurur. Doğrusu Allah, tev-beleri kabul buyuran ve kullarını esirgeyendir. İşte böyle... Allah'a ve Resulüne isyan eden, sonra da çabucak tevbe eden kimseler; Allah'ı, tevbeleri kabul buyuran ve merhamet.eden biri olarak göreceklerdir.

Rivayet olundu ki: Zübeyr bin Avvam (R.A.), su konusunda Ensardan bir ;uiamhı çekişti. Muhakeme olunnnık üzere Peygamber (s.a.v.) in huzuruna geldiler. Peygamber (s.a.v.) ona: "Kendi tarlanı suladıktan sonra, suyu kt>ti}fttn;ı bırtık." dedi. Unsurdun okıtı~itd:mı, bu hitkiiın karşısında öfkelenerek Peygamber (s.a.v.) e "Zübcyr, halan oğlu olduğu için bu hükmü verdin." dedi. Peygamber (s.a.v.) in yüzünün rengi değişti ve şöyle dedi: ' 'Ey Zübeyr! Tarlam sula. Sonra suyu, duvarlara varıncaya kadar alıkoy. Sonra da komşuna bırak."

Önceki hükmünde hem Zübeyr, hem de hasmı için rahatlatıcı ve kolaylaştırıcı bir karar vermişti. Öfkelendirilince Zübeyr'in haklarını genişletici son kararını vermişti. Bunun üzerine "Hayır! Rabbine and olsun ki, aralarında çekiştikleri şeylerde seni hakem tayin edip, sonra, senin verdiğin hükmü,iç!e-rinde bir sıkıntı duymadan tamamen kabul etmedikçe inanmış olmazlar.' ayet-i kerimesi nazil oldu. Noksanlıklardan münezzeh yüce Allah, onların karşılaştıkları problemlerde ve bütün işlerde seni (ey Allah'ın Resulü) hakem tayin etmedikçe kâmil mü'mİn olamayacaklarına, kendi şerefli ve kutsal nefsi üzerine and İçmektedir. Senin verdiğin hüküm, içinde hiç şüphe bulunmayan gerçek ve doğru bir hükümdür. Kâmil mü'min olabilmeleri için, senin verdiğin hükme karşı İçlerinde bir sıkıntı duymamaları ve tam bir teslimiyetle boyun eğmeleri gerekir. İşte böyle... Andolsun ki, bütün işlerinizde ve problemlerimizde Allah ve Resulünü hakem kılmadıkça, kâmil bir mü'min olamayız. Sonra da Kur'an ve Sünnetin hükmüne karşı içimizde en ufak bir sıkıntı duymamalıyız. Noksanlıklardan münezzeh yüce Allah, buzağıya tapma günahlarına keffaret olsun diye İsrailoğullarına emrettiği gibi bize de kendimizi öldürmemizi, ya da Allah yolunda kendi vatanımızdan çıkmamızı emretmiş olsaydı, bu emre çok az kimse uyardı. Eğer onlar vaadlerle birlikte zikredilen emirlerden ve tehdidlerle beraber zikredilen yasaklardan oluşan öğütlere uy-salardı, onlar için daha hayırlı ve dinde sebat bakımından daha sağlam olurdu. Ve o zaman Allah, kendi katından —mahiyetini ancak kendisinin bileceği— bir ecri onlara verir ve onları dosdoğru bir yola erİştirirdi.

Hazreti Aişe (R.A.) den rivayet: Adamın biri Peygamber (s.a.v.) e gelerek şöyle dedi: "Ya Resulullah! Seni kendi canımdan ve çocuğumdan daha çok seviyorum. Evdeyken seni hatırlıyorum. Gelip seni görünceye kadar (geçen zaman içinde bile sensizliğe) sabredemiyorum. Öleceğimi ve senin öleceğini aklıma getiriyorum. Biliyorum ki, sen cennete girdiğinde diğer peygamberlerle birlikte yükseklere çıkacaksın. Say ki ben de cennete girdiğimde seni göremeyecek miyim?"

Adamın bu sorusuna Peygamber (s.a.v.) cevap vermedi. Nihayet mezkur ayet-i kerime nazil oldu. Rivayet olunur ki: "Bir adam bir kavmi severse, onlarla beraber haşrolunur."

Allah'ın ve Resulünün hükmüne nasıl razı olmazsınız? Emir ve yasaklarında Allah'a, muştu ve uyarılarında, rabbinden taraf yaptığı tebligatta Resulullah.(s.a.v.) a itaat eden kimseler; kıyamet gününde peygamberler, sıd-dıklar, şehid ve salih insanlarla beraber haşrolunacaklardır. Birbirlerini fazlaca sevip ili fcl ellikleri, birbİrlcıİndcıı kopiuadiklan için arkadaşlıkların;! Allah tarafından şahitlik edilmesi, Övünç duymaları için yeter. Bu, Allah'ın bir lut-fudur.. Dilediğine verir. Kendisinden en çok sakınanın kim olduğunu daha iyi bilir. Şu halde riyakârlık yapan münafıklar, akıllarım başlarına alıp sakınsınlar ve doğru yolu bulsunlar. Mü'minler de kendi halleri üzerine sebat etsinler. Akıbetlerinin iyi olacağını düşünüp gönül doygunluğuna ersinler. Belki zindeleşirler, taatte pek ileriye gider, günahtan da uzak dururlar. [128]

İslâm'da Savaş Siyaseti

71- Ey İnananlar! İhtiyatlı davranın, bölük bölük veya hep bîrden savaşa gidin.

72- Şüphesiz aranızda pek ağır davrananlar vardır; size bir musibet gelirse: "Allah bana iyilikte bulundu, çünkü onlarla beraber bulunmadım" der.

73- Allah'tan size bir nîmet erişse, and olsun ki, sizinle kendi arasında bir dostluk yokmuş gibi: "Keski onlarla beraber olsaydım da ben de büyük bir başarı kazansaydım" der.

74- 0 halde, dünya hayatı yerine ahireti alanlar, Allah yolunda savaşsınlar. Kim Allah yolunda savaşır, öldürülür veya galib gelirse, Biz ona büyük bir ecir vereceğiz.

75- Size ne oluyor da: "Rabbimiz! Bizi halkı zalim olan bu şehirden çıkar, katından bize bir sahip-çıkan gönder, katından bize bir yardımcı lütfet" diyen zavallı çocuklar, erkekler ve kadınlar uğrunda ve Allah yolunda savaşmıyorsunuz?

76- İnananlar! Allah yolunda savaşırlar, inkâr edenler İse şeytan yolunda harbederler. Şeytanın dostlarıyla savaşın, esasen şeytanın hilesi zayıftır. [129]

Bazı Kelimeler:

"Hizr" ve "hazer" kelimeleri eş anlamlı olup alarm veya hazır olmak demektir. Yani tedbirli ve hazırlıklı olun. Nefr, bir şeyden rahatsız olmaktır.

"înfifû": Savaşa çıkın,"Sübet" kelimesinin çoğulu olup, topluluk manasınadır. Yani peşpeşe topluluklar halinde savaşa çıkın.Başkasını savaştan geri tutup ağırlaştırırlar. Ya da bizzat kendileri ağır durup savaşa katılmazlar.Dünya hayatını ahiret nimeti ve sevabına, karşılık olarak satarlar.Hile yoluyla fesad çıkarmaya, çalışmak. [130]

Açıklama:

Cenab-ı Allah, dinî ve sosyal siyaseti bize açıkladıktan sonra insanlarla, özellikle akraba, yetim, miskin ve diğer kimselerle olan muamelelerimizin sımı -Linin; nikâh, miras, evlenme gibi şahsi hallerimizi açıklamıştır. Bu açıklamasını, bizden önce gelip geçmiş olan milletlerden misaller vererek belgelemiştir. Hvet bülün hımktrı avıklaılıkuın sonra, kendisiyle nanuısınnn/Ai koruduğumu/., düşmanlarımızı geri püskürttüğümüz savaş siyasetini anlatmaya ' başladı ki, çağrımız güçlensin ve dinin tümü Allah'ın olsun. Bu siyaseti kısaca şöyle özetleyebiliriz: Savaşa hazırlıklı olunmalı, iç cephe temizlenmeli, cihada teşvikte bulunmalı, cihada katılmanın sevabı anlatılmalı, köîeleştirilen zayıf din kardeşlerimizin durumîarı anlatılmalıdır. Vacib olan şudur ki; savaş, şerefli bir gaye uğruna yapılmalıdır. Yüce Allah, anlam olarak şöyle buyurmuştur:

Ey iman edenler! Tedbirli davranın. Düşmanınıza karşı uyanık durun. Düşmanla karşılaşmaya devamlı surette hazırlıklı olun. Savaşa hazırlıklı olmak, savaşı önler. Bu da orduyu düzene sokmak ve zamana göre teçhizat hazırlamakla, dışarıya casus göndermekle olur. Düşmanın, durumunu, beldesini ve yollarını incelemekle olur ki, bütün bunlar, savaş usulünde bilinen şeylerdir. Tedbirinizi aldıktan sonra gerekirse, gruplar halinde savaşa çıkın. Yoksa genel stratejinizi ilân ederek topluca savaşa çıkın. Bununla da milleti asker olarak yetiştirmenin, gençlere savaş bilgilerini öğretmenin gerekliliğine işaret edilmektedir ki, vatan bizleri çağırdığında,herkesin silâhını omuzlandığını görebilelim. İç cepheyi diyecek olursanız, şunu bilmeliyiz ki: Her millette çabaları boşa çıkartmak isteyen korkaklar ve münafıklar mutlaka vardır. Bunlar savaşı engellerler. Dünyayı fazlaca sevdikleri, azimsiz oldukları, imanları zayıf olduğu ve kalbleri savaş duygusundan yana boş olduğu için evlerinde oturur, savaşa katılmazlar. Bunları iyi tanıyın ve zaaflarını tedavi edin. Bu sebeple Kur'an-ı Kerim diyor ki: içinizde, çabalan engelleyen, savaştan geri duran bir grup vardır. Savaşta mağlubiyet veya ölüm gibi bir musibet başınıza geldiğinde: "Allah bize lütuf ve itfamda bulundu. Çünkü sizinle beraber değildik! ' derler. Düşmanınızı mağlub ederek, Allah tarafından size bir lütuf eriştiğinde: "Keski biz de sizinle beraber olsaydıkta, ganimetten payımızı alsaydık." derler. Sanki aranızda bir dostluk ve tanışıklık bağı yokmuş gibi. Zira onların zahiren gösterdikleri dostluk ve tanışıklık bağlan, sevinçte ve tasada sizinle beraber olmalarını gerekli kılar. Onların kalblerindekini, kin ve çeke-memezliklerini Allah, herkesten çok daha iyi biltr. Onların bu gizli düşmanlıklarını Allah'ın dostluk diye adlandırması, sırf onlan küçük düşürmek içindir. Hallerini aşağılamak içindir.

Düşmana karşı böyle yapıp hazırlıklı olmanız sizin için görev olduğuna, her zaman ve her yerde mutlaka bulunan, korkak münafıkların sizin de aranızda mevcud olduklarını bildiğinize göre.fani dünyalarını, kalıcı olan ahiret ve onun devamlı nimetleri karşılığında satan şu ihlâsh müsittmânlar Allah'ın kelimesini yüceltmek; hak, adalet, üstünlük, şeref, güç ve medeniyet dini olan dinini yüceltmek uğruna, Allah yolunda savaşsınlar ki, yücelen kelime, Alkılı'm kelimesi (dini) olsun. Aşağılık olan kelime, kâfirlerinkidir. Allah, güç ve intikam sahibidir. Allah yolunda savaşanlar, iki güzel şeyden birini beklerler: Ya Allah yolunda şehid düşecekler. Ya da zaler kazanıp düşmanları alt edeceklerdir. Her iki durumda da Allah onlara güzel bir ecir verecektir. Size ne oluyor da Allah yolunda, zavallı erkek, kadın ve çocuklar uğruna savaşmıyorsunuz?!! Fetihten önce Mekke'de bulunup hicret etme imkânını bulamamış olan müslümanlar, sürekli bir azab ve devamlı bir yorgunluk içindeydiler. Zorba kâfirlerin sıkıştırmalarından, çok şey çekmişlerdi. Bilâl'ın, Suhayb'ın ve Amnıar'ın başına gelenleri çabuk unutmayın. Bunlar, çektikleri elemin şiddetinden dolayı şöyle diyorlardı: Rabbimizf Halkı zalim olan bu şehirden bizi kurtar. Katından bize bir sahip gönder. İşlerimizi idare edecek, ırzımızı koruyacak bir dost yolla. Bize yardım edecek bir yardımcı gönder. Çünkü yardımcılarımız azaldı. BİZİ savunanlar, yok denecek seviyeye indi. Ey kerem sahibi, güçlü ve hakim olan Allah! Senin kapından başka bütün kapılar kapandı!

Siyaseti, Kur'an-ı Kerim tarafından belirlenen savaş; zulüm, tecavüz, toprak genişletme ve günümüzde gördüğümüz gibi halkları sömürme savaşı değildir. Bu savaş, Allah yolunda ve Uây-i kelimetullah uğruna, hak ve insaf uğruna, halklara ve milletlere adalet götürme amacıyla yapılan bir savaştır. Bu nedenle İslâm hareketi, milletleri coşkun bir sel gibi önüne katmıştır. Herkes onun cazibesine kapılmıştır. Müslümanların bu halleri, dinden uzaklaştıkları zamana kadar devam etmiştir. Evet yüce ideallerden uzaklaştıkları, dini duyguları zayıfladığı, herkesin tamahkârlık ettiği zamana kadar bu parlak dönemleri devam etti. Sonra da her karşılaştıkları kimse, onları mağlub etti. Bu nedenle Kur'an-ı Kerim, îslâmda savaşın amacını şu sözlerle sınırlandırmaktadır: İnananlar AHah yolunda savaşırlar. Küfredenlerse zulüm ve zorbalık olan, ferdlerin ve milletlerin hukukuna tecavüz demek olan tağut, yolunda savaşırlar. Ey müslümanlar! Şeytanın yardakçılanyla savaşın. Onların güçlü oluşları ve sayıca üstünlükleri sizi aldatmasın. Onların bu avantajları temelsizdir, hiçbir şey ifade etmez. Zira onların dostları şeytan, sizinki ise Rahman'dır. Siz O'nun dinine yardım ettiğiniz sürece O da size yardımcıdır. Şeytanın mü'minlere kurduğu tuzak, Allah'ın kâfirlere kurduğu tuzağın yanında çok zayıf ve çok önemsizdir. Haberiniz olsun! Galib olanlar, Allah'ın taraftarlarıdır. [131]

Zayıf Kişilikli Bazı Kimseler

77- Kendilerine: "Elinizi savaştan çekin, namaz kılın, zekât verin" denenleri görmedin mi? Onlara savaş farz kılındığında, içlerinden bir takımı hemen, insanlardan, Allah'tan korkar gibi, hattâ daha çok korkarlar ve "Rab-bimizl Bize savaşı niçin farz kıldın, bizi yakın bir zamana kadar te'hir edemez miydin?" derler. Ey Muhammed de ki: "Dünya geçimliği azdır, âhiret, Allah'a karşı gelmekten sakınan için hayırlıdır, size zerre kadar zulmedilmez!'

78- Nerede olursanız olun, sağlam kaleler içinde bulunsanız bile, ölüm size yetişecektir. Onlara bir iyilik gelirse: "Bu Allah'tandır" derler, bir kötülüğe uğrarlarsa "Bu, senin tarafmdandır" derler. Ey Muhammed, de ki: "Hepsi Allah'tandır'' Bunlara ne oluyor ki, hiçbir sözü anlamağa yanaşmıyorlar?

79- Sana ne iyilik gelirse Allah'tandır, sana ne kötülük dokunursa ken-dindendir. Ey Muhammed! Seni insanlara peygamber gönderdik, şâhid olarak Allah yeter. [132]

Bazı Kelimeler:

Ellerinizi cahiliyel adcllcrindcn ve kabileler arasında cereyan edegelen savaşlardan çekin.Hurma çekirdeğinin iki çenesi arasındaki İnce bir kıl olup, azlık ve basitlik için örnek olarak söylenir.

"Burç" kelimesinin çoğulu olup kale ve köşk ya da askerlerin düşmandan korunmak için sığındıkları yer. Yüksek ve sağlam yer. Kireç ve alçıyla sıvanmış binadır, diyenler de vardır. Anlarlar. [133]

Açıklama:

Ey muhatap! İslama girdiklerinde; kendilerine cahilîyet dönemi savaşlarından ve en basit sebeplerden dolayı alevlenen kabilecîlik kindarlığından el çekip geri durun; rükünlerini dosdoğru yerine getirerek, Allah'a boyun büküp teslim olarak namazı tam kılın, zekâtı ödeyin, sahibini yüce ve örnek bir insan düzeyine çıkaracak olan îslâmm diğer yasa ve direktiflerini yerine getirin, denilen kimseler hakkında bilgi sahibi olmadın mı?

Kötülüklerden uzak durup iyilik yapmakla emrolunan müsiümanlardan bir grup insan vardır ki, bunlar saldırganlık arzularını tatmin etmek için savaşmak isterler. Mekke'den Medine'ye hicret ettikten sonra müşriklerle savaşmaları farz kılındığında bir de görürsünüz kî onlar, Allah'tan korkar gibi müşriklerden korkmakta, hatta daha da fazla korkmaktadırlar. Ölüme itiliyor mu şcasıria savaştan kaçarlar. Ve: "Rabbİmiz, savaşı ne diye üzerimize farz kıldın? Yakın bir gelecekte olsa bile yatağımızda ölmeyi bize nasip etseydin ve bizi savaştan muaf tutsaydm ne olurdu?" derler. Tuhaf değil mi? Hem de ne tuhaf?!

Ey Muhammedi Onlara de ki: Size ne oldu da, dünya sevgisinden dolayı savaşa katılmıyor ve evinizde oturuyorsunuz? Dünya geçimi az ve fanidir. Ahi-ret geçimi ise devamlıdır, kalıcıdır. Onda zahmet, keder ve yorgunluk yoktur. Alıiret geçimi; Allah'tan korkan, O'nun emrine uyan, ilâhi azap karşısında kendi nefsi için korunma önlemleri alan kimseler içindir. Yaptığınız işlerden dolayı hesaba çekileceksiniz. İyilik işlemişseniz iyilik, kötülük işlemişseniz kötülük göreceksiniz. Kıl kadar haksızlığa uğratılmayacaksınız. Bir insanın hardal tanesi ağırlığınca dahi iyiliği varsa, karşılığını ona veririz. Hesap görücü olarak biz yeteriz. Size ne oldu da savaştan korkuyorsunuz? Her nerede olursanız olun, ister yüksek köşklerde, ister sağlam kalelerde kapanın, ölüm yine size ulaşır. Hiçbir engel ölüm meleğini durduramaz. Nice savaşçı vardır kİ, Ölmeyip kurtulmuştur. Savaşa katılmayan nice kimseler vardır ki, yataklarında yüzüstü ölmüşlerdir. Korkakların gözü uyumasın. Münafıkların şu sözleri çok tuhaftır: Kendilerine ganimet, bolluk veya rızık gibi bir iyilik geldiğinde: Bu Allah'tandır, O'nun lütuf ve ihsanıdır. Bunda hiç kimsenin etkisi yoktur, derler. Başlarına yenilgi veya kıtlık gibi bir musibet geldiğinde, —Allah kendilerine lâııcl elsin—şöyle derler: "Bu, Mııhaınmcd'in uğuısuz]ıığııiKİ;ındır." Nitekim Musa (A.S.) m kavmiyle ilgili olarak Kur'an-ı Kerim şöyie bir nakilde bulunmaktadır: "Başlarına bir fenalık geldiği zaman, Musa ile beraberindekilerin uğursuzluğuna yoruyorlardı. Dikkat edin! İyilik ve kötülüğü yaratmak, zncak Allah'ın kudretiyledir''[134]

Ey Muhammed! Onlara de ki: İyiliklerin, kötülüklerin, sevinçlerin, tasaların hepsi Allah tarafındandır. Her şeyin mucidi ve yaratıcısı Allah'tır, Söylenenleri anlamaya yanaşmayan şu topluma da ne oluyor? Şu sakat anlayışa sahib olmalarına neden olacak kadar adıllarım dahileştıren (!) şey acaba nedir? Sebepler, müsebbeplere bağlanmıştır. Her şeyin yaratıcısı Allah olduğuna göre uy muhatap! Sana gelen iyilikler, Allah'ın lütuf, nimet ve tevfiki sayesindedir. Ancak bu sayede hayır ve kurtuluş yollarına girebilirsin. Sana gelen kötülükler ise, akıl ve hikmet yolunda yürümediğin için, senin kendi nef-sindendir. Hatta demişler ki: Hastalık, senden gelir. Kalıtım yoluyla gelen hastalıklar dahi İnsanın kendisinden gelir. Sağlığa aykırı yollara saptığı için gelir. Sana gelince ey Muhammed, sen elçisin. Sana ancak tebliğ etmek düşer. İyilik te kötülük te, İcâd ve yaratma da hep Allah'dan gelir. Hesap görmek Allah'a aittir. Şahid olarak Allah yeter. [135]

Allah Ve Resulüne İtaat Etmek

80- Peygamber'e Mat eden, Allah'a İtaat etmiş olur. Kİm yüz çevirirse bilsin ki, Biz seni onlara bekçi göndermedik.

81- "Peki" derîer, fakat senin yanından çıktıklarında, içlerinden bir takımı, geceleyin senin dediklerinden başka bir şey kurarlar, Allah gece tasarladıklarını yazıyor, onlara aldırış etme, Allah'a güven, vekil olarak Allah yeter.[136]

Bazı Kelimeler:

Yüz çevirdi. Senin yanından çıktılar.

"Beraz", aslında açık arazî ve çöl anlamına gelir.Onlardan bir grup, sana söylediklerinin tersine geceleyin plân kurarlar. [137]

Nüzul Sebebi:

MukatiFin rivayetine göre, Peygamber (s.a.v.) efendimiz şöyle buyurmuştur: "Beni seven, Allah'ı sevmiştir. Bana itaat eden, Allah'a itaat etmiştir." Münafıklar Peygamber efendimizin bir sözü üzerine şöyle dediler: "Şu adamın söylediklerini duyuyor musunuz? Allah'a (kendini) ortak koşuyor. Allah'tan başkasına tapınmamızı yasakladı, ama yahudi ve hırİstİyanların yaptığı gibi kendisini rab edinmemizi istiyor." Bunun üzerine yukarıdaki ayet-i kerime nazil oldu. [138]

Açıklama:

Abdullah oğlu Muhammed (s.a.v.), şerefli ve üstün bir peygamberdir. Alemlerin rabbinin elçisidir. "Seni insanlara peygamber olarak gönderdik. Buna şahid olarak Allah yeter!' Bu anlamda Peygamber (s.a.v.), onur ve üstünlük sahibi yüce Mevlâdan haber veriyor. Mevlâsmm kendisine vahyettiği şeyleri bize tebliğ ediyor. Emir veren, yasaklayan Allah'tır. Peygamber ise O1 nun tebliğcisidir. Şu halde peygambere yapılan itaat, aslında ona değil, onun, kendisi adına tebligatta bulunduğu zatadır ki, o da Allah'tır. Şu halde Peygambere itaat eden, Allah'a itaat etmiş olur. Peygamber (s.a.v.) efendimiz şer'i emirlerde, Kur'an ve dini hükümlerle ilgili hususlarda kendi keyfince konuşmaz. "O, nevadan (kendi nefsinden) söylemiyor. Kur'an sade bir vahiydir, ancak vahy olunur. Ona, kuvvetlen pek çok olan (Cebrail) Öğretti."[139]

Dünya işlerine ve şeriat dışındaki konularda kendi görüş ve içtihadıyla söylediği sözlere gelince, sahabîler ona sorarlardı: "Bu vahiy midir, yoksa senin görüşün müdür ya Rasulullah?" Söylediği eğer vahiy ise, düşünmeden ve tereddüd; etmeden itaat ederlerdi. Ama Resulullah'm kişisel görüşü İse, birbirlerine danışırlardı. Bazan da Rasulullah (s.a.v.) onların görüşüne uyardı. Nitekim Bedir ve Uhud gazalarında böyle olmuştur.

Kim yüz çevirip sana itaat etmezse, onlardan dolayı hüzünlenme. Sana, ancak tebliğ etmek düşer. Sen onların üzerine egemen değilsin. Allah'tan korkar gibi insanlardan korkan, hatta daha fazia korkan şu herifler var ya, Peygamber (s.a.v.) kendilerine bir emir verdiğinde münafıklık ederek ve görünürde on:ı ii:ı:ıt edermiş gibi görünerek: "F.mrin b;ış üstüne derler. Seninle beraber bulundukları yerden çıkıp evlerine gittiklerinde onlardan bir grup, sana söylediklerinin tam tersine, geceleyin plânlar kurarlar. Onların geceleyin kurdukları planlan Allah yazar. Bunları, sana indirdiği kitabında açıklayarak, sana bilgi verir. Onların böyle yapmaları seni kaygılandırmasın. Biz onlara gerekli cezayı vereceğiz. Onlara aldırış etme.. Allah'a güven... Onların kötülüklerinden koruyucu olarak sana Allah yeter. Onlardan intikam alır. Vekil olarak Allah yeter. [140]

Kur'an Allah Katından İndirilmiştir

82- Kur'ân'ı durup düşünmüyorlar mı? Eğer o Allah'tan başkasından gelseydi, onda çok aykırılıklar bulurlardı. [141]

Bazı Kelimeler:

İşlerin sonucunu düşünmektir. Kur'ân'ı tedebbür etmekse, onun çizdiği gayeler ve amaçları düşünmektir. [142]

Açıklama:

Bunlar, peygamberliğin hakikatim ve hidayetin aslını göremeyen, anla-yamıyan,kalbleri körelmiş kimselerdir. Kur'an'ın üzerinde düşünmezler. Yoksa kalblerinin üzerine kilit mi vurulmuştur? Onu düşünselerdi.Rableri katından gönderilen hak bir kitap olduğunu bilirlerdi. Çünkü Kur'an, onların kalble-rinde gizledikleri sırları haber verirken doğru açıklamada bulunmaktadır. Ama Allah onların kalblerini mühürlemiş, işlerini saptırmıştır! Muhammedi çağrının esası olan bu Kur'an, Allah katından indirilmiş olmayıp ta Muhammed (s.a.v.) tarafından yazılmış olsaydı, edebiyat ve belagat bakımından dizilişinde, içinde birbirini tutmayan birçok şeyler göreceklerdi. Bir kısmı,i'caz derecesine varacak kadar nitelikli edebî özellikler taşır, bir kısmı da bu seviyenin altında kalırdı. Bİr bölümünün anlamı düzgün ve doğru, diğer bir kısmının anlamıysa çarpık ve yanlış olurdu. Bir kısmı, onun ğaybden haber verişine uyyıın, diğer bir kısmı ise aykırı olurdu. Bir bölümü, milletlerin ekonomik, sosyal ve politik durumlarını tasvir edişine uygun ve üstün bîr örnek teşkil eder, diğer bir kısmı ise buna aykırı olurdu. Sırasız ve düzensiz oiarak nazil olmakla birlikte sen, Kur'an'm ayetlerini sıra ve düzene koyma yetkisine sahip değilsin. Allah, onların yakıştırmalarından münezzehtir. Herhangi bir kısmında tutarsızlık, çelişki ve değişiklik bulunmayan, gerçekleri lam bir şekilde tasvir eden Kur'an-i Kerim'in Allah katından indirilmiş olmadığını nasıi söylersiniz?

Kur'an-ı Kerim'de geçmişle ilgili haberler vardır ki, Muhammed bin Abdullah, bu haberlerde anlatılan olayları gözüyle görmüş değildir. Bu olayların tarihini de okuma imkânını bulmuş değildir. Kur'an-ı Kerim'de şimdiki zamana ve geleceğe ilişkin haberler de vardır. Nefislerde gizlenen şeyîeri ve kalblerde sır olarak saklanan şeyleri de anlatmaktadır.

Yasamada, millete ait genel politika, bireye ait özel politikadaki usûl ve ilkelere gelince, düşmanların bu konudaki şehadetleri yeter. Sosyolojinin ve ümranın kanunları, insanların tabiatları, örnekler verilerek Kur'an-ı Kerim1 de anlatılmaktadır. Kalbferi büyüleyen, gözleri alan kıssalar anlatılmaktadır. Bunları, ancak inatçı kimseler inkâr eder. Kur'an'daki belagat ve ifade genişliği, arapların meşhur edebiyatçılarına pes ettirmiş, onlara meydan okumuş, hoşlarına gitmediği halde onları kahredip aşağılamıştır. "Allah, kelâmın en güzeli olan Kur'an'ı, ayetleri birbirine benzer, mükerrer (kıssa ve öğüdierie dolu) bir kitap halinde indirdi. Öyle ki, rablerinden korkanların derileri ondan ürperir. Sonra derileri de, kalbierî de Allah'ın zikrine (dönerek) rahmet ayetleriyle) yumuşar,"[143]

Şayet müslümanlar Kur'an-i Kerim'i düşünüp onu sağlıklı ve selim bir şekilde anlasalar, sırlarına vakıf olsalardı; bu günkü acıklı durumla karşılaşmazlardı. [144]

Haberlerin Denetimi

83- Kendilerine güvesi veya korku hususunda bir haber geldiğinde onu yayarlar; halbuki o haberi Peygamber'e veya kendilerinden buyruk sahibi olan-hıra göt Örselerdi, onhıdıın sonuç çıkaruuıyu kadir olunkıı onu bilirdi. Atkıh'tn size bol nimeti ve rahmeti olmasaydı, pek azınız bir yana, şeytamı uyardınız. [145]

Bazı Kelimeler:

O sırrı yayıp, insanlar arasında şayia haline getirirler.Onu havale etselerdi.'İstinbat1, suyu kuyudan çıkarmak demektir. Sonraları bu kelime, insanın kendi akıl nimeti sayesinde kelimelerden anlam çıkarması ve müşkül kelimelerin anlamını çözmesi anlamında kullanılır olmuştur. [146]

Açıklama:

Rabbimiz! Sen.noksanlıklardan münezzehsiaJUim ve Hikmet sahibisin. Haberleri yaymak ta dahil olmak üzere, brzi uyarmadığm bir şey bırakmadın. Çünkü her toplumda haberleri, özellikle de savaşla ilgili haberleri, gönül çelerek yayan kimseler bulunnmaktadır. Bu yayıcıların bir bölümü, —ki bunlar münafıktırlar— haberleri kötü niyetle yayarlar. Ya da yığınların yaptığı gibi iyi niyetle yaparlar. Cenab-ı Allah, güvenlik veya korkuyla ilgili konularda konuşmayı, umumi kumandana —ki o da Resulullah'tır— ve milletin parlamentosu niteliğindeki Ehl-i Hail ve akde bırakmamız gerektiğini sahklıyor. Çünkü bunlar bu konuda diğer insanlardan daha çok bilgilidirler ve daha iyi konuşurlar. îyi veya kötü niyetle, bilip bilmeden konuşur, hezeyan savu-rursak; bu, devlet için zararlı olur, hem de ne zarar! Bu nedenle çağdaş milletler gazete, radyo ve diğer kitle iletişim araçlarını denetim altında bulundurma işini dikkatle yürütmektedirler ki toplumun aklı, özellikle savaş konusunda karışmasın. Bu denetim, özgürlüğü garanti eder, yanılmayı önler. Ama ağızlara kilit vurma ve özgürlükleri yok etme anlamındaki denetim, dinin onaylamadığı bir şeydir.

Allah'ın üzerinizdeki lütuf ve esirgemesi olmasaydı —çünkü o sizi hidayete erdirdi.. Allah ve resulünün, Kur'an nurunun taatine muvaffak eyledi.— şeytanın vesvesesine uyup giderdiniz. Nitekim iki yüzlülük edenler, Resulul-lah'a söylediklerinin hilâfına, geceleyin planlar kurarak şeytana uymuşlardı. Evet, Allah'ın lütuf ve esirgemesi olmasaydı, içinizden çok az kimseler halisane iman ederdi. Ya da zayıf bir inançla iman ederdiniz. [147]

Yine Cihada Teşvik

84- Ey Muhammedi Allah yolanda savaş; sen ancak kendinden sorumlusun, inananları teşvik et; umulur ki Allah, inkâr edenlerin baskınını önler. Allah'ın kahrı da, ibret alınacak cezası da pek şiddetlidir. [148]

Bazı Kelimeler:

Bir şeyi süsleyerek ve rağbet çekerek insanları ona teşvik etmek.

Kâfirlerin baskı, şiddet ve güçleri. Başkalarım, aynı suçu işlemekten caydıracak şekilde suçluyu cezalandırmak demektir. [149]

Açıklama:

Anlatıldığı gibi; münafıklar İtaatsizlik edip tuzak kurmakta, diğerleri de kusurlu davranmaktaysa ve sen de düşmanlara karşı zafer kazanmak istiyorsan, kendi başına Allah yolunda savaş ve O'nun emrine uy. Zira sen, sadece kendi nefsinden sorumlusun. Senden başkalarını diyecek olursan, onlar; "Ne diye savaşı üzerimize farz kıldın?" der ve Allah'tan çok, insanlardan korkarlar.. Vazgeç onlardan. Yaptıklarından dolayı Allah onları cezalandıracaktır. Sana düşen şudur: Dünya ve ahiretteki sonuçlarını açıklayarak inanmışları cihada teşvik edesin.

Uhud gazasından bir yıl sonra Peygamber (s.a.v.) efendimiz küçük Bedir İçin kararlaştırılan yere geldiğinde savaşa çıkmak istedi. Beraberinde bin-beş yüz savaşçı ve on süvari çıktı. Bedir'e gelip durdular; sözleştikJeri gibi Ebu Süfyan'ı beklemeye başladılar. Zafer onların olacaktı. Fakat Ebu Süf-yan, bir başka yoldan geri döndü. Allah onu peygamberden uzaklaştırdı. Umulur ki Allah onların baskı ve şiddetlerini önleyip yok eder. İster tek başına ol, ister beraberinde binlerce kişi olsun, düşmanlarına karşı sana yardım edecek olan Allah'tır. O çok daha zorlu ve güçlüdür. Emsallerini hakka karşı cüretkârlıktan alıkoyacak ve onları caydıracak kesin bir cezayı onlara verecektir. [150]

Kur’an Adabından

85- Kim iyi bir işte aracılık ederse, ona onun sevâbıdna bir pay vardır; kim de kötü bir şeyde aracılık yaparsa, ona o kötülükten bir hisse vardır. Allah, her şeyin karşılığını verir.

86- Size bir selâm verildiği zaman, ondan daha iyisiyle selâm verin veya ayniyle m ukâbeie edin. Allah her şeyin hesabını gereği gibi yapandır.

87- Allah 'tan başka tanrı yoktur, geleceğinde şüphe olmayan kıyamet günü, sizi mutlaka toplayacaktır. Allah'tan daha doğru sözlü kim olabilir? [151]

Bazı Kelimeler:

İsteğinde kendisine yardımcı olman için sesini, başka bir adamın sesine katman demektir.BeIİrlenen malum pay.Garanti edilen pay.Kontrolünde tutan, muktedir kimse. Hayyakel-lah (Allah seni yaşatsın) fiilinin mastarıdır. Daha sonra bu kelime, iki kişinin karşılaşması esnasında yaptıkları övgü ve dualar için bir isim olmuştur. Islâ-mi tahiyye "es-Selamü aleyküm" cümlesiyle yapılır. Bu sözle de îslâmiyetin sevgi, barış ve güvenlik dini olduğuna işaret edilmektedir.Yapılan işin hesabını görüp, karşılığını veren kimse. [152]

Açıklama:

Şefaat, kendisine yardım etmen ve hakkı kendisine ulaştırman amacıyla sesini, kardeşinin sesine katmandır. Şu halde inanmışları savaşa özendirmek ve savaşı onlara sevdirmek te şefaatin kapsamına girmektedir. Bu onlar için hayırlıdır, hem de ne hayır?! Buraya bakıldığında, ayetin önceki ayetlerle olan müııa.scbcli açıkça görülmekledir. Çünkü bazı münafıktın* savıışa katılmayıp evlerinde oturmak için kendileri ve başkaları hesabına Peygamber (s.a.v.) den izin istiyorlardı. Şefaat kelimesinin anlamını genişletecek olursak, insanların birbirleri için aracılıkta bulunmaları da şefaat kapsamına girer. Selamlaşmak ta bir nevi şefaattir.

Her hal-ü kârda şefaat, iyi ve kötü olmak üzere İkiye ayrılır. Şefaatin hangi türden olduğunu belirlemek için genel formül şudur: Şeriatın güzel görüp hoş karşıladığı şefaat, iyi şefaattir. Şeriatın çirkin gördüğü veya haram kıldığı şefaat, kötü şefaattir. Kur'an-ı Kerim'de, sebebin özelliğinin değil de, lafzın genelliğinin dikkate alınır olduğunu unutmamamız gerekir.

İyi ve güzel olan şefaatte müslümanın hakkı gözetilir.. Onunla bir kötülük engellenir veya bîr iyilik sağlanır. Sahibi de onunla, Allah'ın rızasını ister. Bu şefaatte bulunan kişi, kimseden rüşvet de almaz. Ve bu şefaat, Allah-ın hadlerinden bir had için veya haklardan her hangi bir hakkın yitirilmesi için değil de caiz*olan bir iş için yapılır.

Kötü şefaat ise bunun tersine yapılandır. Toplumumuzda haklan zayi etmek ve başkasının malına el koymak için, madde ile kirlenmiş aracılık ve şefaat yaygın hale gelmiştir ki, bu da dinin ilke ve prensipleriyle çelişen aşağılık bîr hastalıktır. Şefaatte bulunan herkes için bir pay vardır. İyi şefaatte bulunmuşsa, iyi pay alacaktır. Kötü şefaatte bulunmuşsa, kötü pay alacaktır. Şefaatte bulunan kimselere, hakettikleri karşılığı ulaştırmak için Allah, her şeyi kontrolünde tutan ve gücü herşeye yetendir.

Cenab-ı Aflah insanlara iyi şefaatin yolunu ve mükâfatını; kötü şefaatin yolunu ve sonucunu öğrettikten sonra, onlara selâm sünnetini ve selâmla ilgili kuralları öğretti. Her İkisi de insanların birbirleriyle bağlantı kurmalarına yol açan şeylerdendir. Bu nedenle selâm da şefaatten sayılmıştır. Size bir selâm verildiğinde, selâm verene tıpkısı İle veya daha güzel bir şekilde karşılık vermeniz gerekir. Daha güzel karşılık, vermek; selâmı, daha fazla kelimelerle iade etmekle olabilir. Adamın biri sana "Esselamü Aleyküm" derse, sen; "Ve Aleykümüs Selâm ve Rahmetüllah" demelisin.

Daha güzel karşılık vermek, güler yüz ve iyi karşılama gibi manevi bir fazlalıkla da olabilir.

Selâmla ilgili hükümler, hadis kitaplarında açıkça anlatılmıştır. Bunlardan birkaçım örnek olarak belirteceğiz:

1- Selam vermek sünnet, karşılığım vermek vaciptir. Bazı İmamlara göre, gayr-ı müslimlere selâm vermek, selamlarına karşılık vermek caizdir.

2- Öteden gelen, oturmakta olana selâm vermelidir.

3- Binek üzerinde olan, yaya olana,

4- Az sayıda olanlar, çok sayıda olanlara,

5- Küçük, büyüğe selâm vermelidir.

6- Erkek, yabancı kadına selâm veremez. Ama kendi karısına selâm verir.

Allah, yapmakta olduğunuz her işin hesabını görecek ve karşılığını verecektir.

Sonra yukarıdaki ayetler, dinin genel bir prensibi ile sonra erdirilmiştir ki, bu prensipte; Allah'ı birleme ve ölüm sonrası dirilişin ispatıdır. Şüphe yok ki bu da müslüman kimseyi, çalışmaya, salih amelde bulunmaya ve Allah'ın emrine uymaya yöneltir. Allah'tan başka ilâh yoktur. Herkes, yaptığının karşılığını görsün diye, kıyamet gününde hepinizi bir araya toplayacaktır. İnsan, ahiret için neler hazırladığına bir bakıversin. Hesaba çekilmeden, kendini bizzat hesaba çeksin. Allah'tan daha doğru sözlü kim olabilir? Noksanlıklardan arınmış yüce Allah'ın kelâmı, görülen ve görülmeyen alemleri bilen, doğruluktan sapmayan, şaşırmayan ve unutmayan zatın kelâmıdır. O güçlüdür, iktidar sahibidir. Sözünde nasıl doğru olmaz ki?!. [153]

Münafıklar Ve Onlara Nasıl Davranılacağı

88- Ey müslümanlar! Münafıklar hakkında iki fırka olmanız da niye? Allah onları, yaptıklarından dolayı başaşağı etmiştir. Allah'ın saptırdığını siz mi yola getirmek istiyorsunuz? Allah'ın saptırdığı kimseye sen hiç yol bulamayacaksın.

89- Onlar kendileri inkâr ettikleri gibi, keşke siz de inkâr etseniz de eşit olsanız isterler. Allah yolunda hicret etmedikçe onlardan dost edinmeyin. Eğer yüz çevirirlerse onları tutun, bulduğunuz yerde öldürün. Onlardan dost ve yardımcı edinmeyin.

90- Ancak, sizinle kendileri arasında anlaşma olan bir millete sığınanlar yahut sîzinle savaştan veya kendi milletleriyle savaşmaktan bıkarak size başvuranlar müstesnadır. Allah dileseydi onları üzerinize çullandınrdı da sizinle savaşırlardı. Eğer sizden uzak durur, sizinle savaşmaz, size barış teklif ederlerse Allajı onlara dokunmanıza İzin vermez.

91- Diğerlerinin de sizden ve kendi milletlerinden güvende olmayı İstediklerini göreceksiniz. Ne var ki; fitneciliğe her çağırıldıklarında ona can atarlar; eğer sizden uzak durmazlar, barış teklif etmezler ve sizden el çekmezlerse onları yakalayın, bulduğunuz yerde öldürün. İşte onların aleyhlerine size apaçık ferman verdik. [154]

Bazı Kelimeler:

Grup, cemaat. Bir şeyi ters yüz etmek. Ayeti-kerimede bununla kastedilen manâ, münafıkları küfre ve savaşa geri çevirmektir.Bitişirler.Söz.Sizinle savaşmaktan ve milletleriyle savaşmaktan göğüsleri daraldı, bunaldı. Teslim olmak ve barışmaktır.

Fitne. Allah'a ortak koşmak, sapıtmak ve durumun sarsıfması.Onları buldunuz ve onlara rastladınız.Apaçık ferman, belge. [155]

Nüzul Sebebi:

Rivayet olunduğuna göre münafıklardan bir grup, Medine'nin havasını bahane ederek çöle gitmek İçin Peygamber (s.a.v.) den izin istediler. Medine'den çıkınca da şirkin merkezi olan Mekke'ye varıncaya kadar yollarına devam ettiler. Bunların müslüman göründüklerini, müslumanlarla beraber hicret etmeyin müşriklere destek olduklarım söyleyenler vardır.

Bu ayetlerin nüzul sebebi hakkında birçok rivayetler varid olmuştur. Ama en makul ve ayetin ruhuna en muvafık olanı, bu ayetlerin, Medine dışına çıkan münafıklar hakkında nazil olduğunu belirten rivayetlerdir.

Görülüyor ki münafıklık iki çeşittir. Biri, kişinin müslüman olduğunu iddia etmesindeki münafıklığıdır. İşte bu tip münafıklar, Medine'de Peygamber (s.a.v.) ile beraberdi. Haklarında, Bakara ve Münafikun Surelerİndeki nifak ayetleri nazil oldu. Konumuz olan ayetlerin diğer gruptaki nümafıklar hak-. kında nazil olduğunun delili şudur: Her nerede bulunurlarsa bulunsunlar, Peygamber (s.a.v.) onları öldürmemişti. Liderleri Abdullah bin Übeyy de halk içinde rahatça dolaşabiliyordu. Ayrıca hicret etmedikleri takdirde onlardan kimseyi dost edinmemek gerektiği de ayet-i kerimede bildirilmiştir. İşte bütün bunlar gösteriyor ki, yukarıdaki ayetler, Medine'de bulunmayan başka gruptan münafıklar hakkında nazil olmuştur. Onlar, Medine dışındaydılar. İslama yardımcı olacaklarını ve müslümanlarla birlik içinde olacaklarım bildirirlerken münafıklık ettiler. Gerçekte onlar, İslâmm ve müslümanların aley-hindeydiler. İşte açığa çıkan buydu. Hakikati en iyi bilen Allah'tır. [156]

Açıklama:

Sânı Yüce Allah, önceki meselelerle ilgisi bulunan bîr hitap ile mü'mİn-lere hitapta bulundu. Bu nedenle cümlesinin başına (fa) harfini koydu; size ne oluyor da münafıkların durumu hakkında ikiye ayrılıyorsunuz? Bir grubunuz, onların iyi kimseler olduğuna tanıklık ediyor; diğer grubunuz ise onların kâfir ve müşrik kimseler olduklarına tanıklık ediyor. Bu nasıl olur? Oysa ki Resulullah (s.a.v.) la beraber hicret etmedikleri, İslâm sınırından uzaklaştıkları ve sapıkça davrandıkları için Allah onları en çirkin bir şekilde haktan uzaklaştırmış, sapıklığa ve müşrikliğe gerisin geri döndürmüştür. Allah'ın yaratıklarla ilgili yasasını değiştirmek mi istiyorsunuz? Sapığı, hidayete ermiş, kâfiri de Islama girmiş bir kimse mi yapmak istiyorsunuz? Hayır.. Hayır, bunu akıl kabul etmez! Ey Mu-hammed! Onlar sana düşmanca bakarlar. Kendileri gibi kâfir olup eşit hale gelmenizi arzularlar.

Durumu böyle olan kimseler hakkında anlaşmazlığa düşmeniz doğru olmaz. Bilâkis bunların münafık ve İslâm sınırının dışına çıkmış oldukları hususunda görüş birliği edin. Allah ve Resulü için ihlâsla, fiscbilillalı hicret edinceye kadar onlardan bir kimseyi dost edinipte ona güvenmeyin ve dostluk için eğilim göstermeyin. Bu anlatılan niteliklerle vasıflanmış olanlar, Allah yolunda hicret etmekten yüzçevirir, yerlerinden kımıldamaz, eski yöntemlerini uygulamaya devam eder ve size düşman olurlarsa; harem dahilinde veya dışında da oisa her nerede ve her ne zaman gücünüz yetip te onları yakalarsanız öldürün. Onlardan yardımcı ve dost edinmeyin. Ancak Allah, onlardan iki grubu bu hükmün dışında tutmuştur:

1- Aranızda saldırmazlık paktı kurduğunuz bir topluluğa katılıp onların paktına dahil olanlar.

2- Sizinle ve müşrik olan kavimlerle savaşmaktan rahatsızlık duyarak size gelen ve tarafsızlıklarını ilân eden kimseler. Evet bu iki grubla savaşmak doğru olmaz. Şunu iyi bilin ki: Şayet Allah dikseydi, şunları ve diğerlerini üzerinize musallat kılar, size açıkça düşmanlık ve savaş gösterisinde bulunan müşriklerin ordusuna katılırlardı. Ama Allah, onların kalblerine sizden taraf bir korku ve ürküntü saldı. Eğer sîzden uzak durur, hiçbir şekilde sizinle savaşmaz, barış önerisinde bulunur ve işlerini size havale ederlerse; bilin ki Allah, kendilerine tecavüz etmeniz için onlar aleyhinde size bir yol vermemiştir.

Razi der ki: Peygamber (s.a.v.) Mekke'ye gitmek Üzere yola çıktığında Hilal bin Amir el-Eslemi ile şu şartlarda bir anlaşma yaptı:

1- Kendisine yardım etmeyecek.

2- Kendisine saldırmak isteyenlere de yardım etmeyecek.

3- Hilâl bin Amir'e katılan ve ona siğınınlara eman verilecektir.

Yukarıda sözü edilenler dışında kalıp ta münafıklığı alışkanlık haline getiren bir başka grup daha vardır ki, bunlar mallarının ve canlarının güvenlik içinde olmasını isterler.

İbn Cerir, bu ayetin Esed oğullarıyla Gatafan kabilesi hakkında nazil olduğunu söylerken, diğerleri de başka kimseler hakkında nazil olduğunu söylemişlerdir. Ayetin nüzulüne sebeb olan kimseler Medine'de Peygamber (s.a.v.) e gelerek iki yüzlülükle ona selâm verir, sonra da Kureyşlilerin yanma (Mekke'ye) döndüklerinde putlara ve müşrikliğe gerisin geri dönerlerdi. Böyle yapmakla da hem Mekke'de, hem de Medine'de güvenlik içinde olmak istiyorlardı. Şayet müslümanlardan uzak durmaz veya kendilerini düzeltmezlerse, öldürülmeleri emrolundu.

Bunlar fitneye ve müşrikliğe geri çevrilip bu pisliklere davet olunduklarında en çirkin bir durumda gerisin geri bunlara dönerlerdi. Sapıklıkta pek ileri giderlerdi. Bunlar sizden uzak durmaz ve barışın iplerini ellerinize bırakmazlarsa, yakalayabildiğiniz takdirde kendilerini öldürün. Onlara karşı size apaçık bir ferman ve onları'öldürmeniz için size kuvvetli bir delil verdik. [157]

Mü'min Kimseyi Öldürmek Ve Bu Suçun Cezası

92- Bir,mü 'minin diğer mü 'mini yanlışlık dışında öldürmesi asla caiz değildir. Bir mü'mini yanlışlıkla öldürenin, bir mü'min köleyi azad etmesi ve öldürülenin ailesi bağışlamadıkça, ona diyet ödemesi gerekir. Eğer o mümin, size düşman bir topluluktan ise,mü'min bir köleyi azad etmek-gerekir. Şayet aranızda anlaşma olan bir miîlettense, ailesine diyet ödemek ve mümin bir köleyi azad etmek gerekir. Bulamayana, Allah tarafından tevbesinin kabulü için, ard arda iki ay oruç tutmak gerekir.. Allah bilendir, Hakimdir.

93- Kim bir mü'mini kasden öldürürse cezası, içinde temelli kalacağı cehennemdir. Allah ona gazabetmiş, lanetlemiş ve büyük azâb hazırlamıştır. [158]

Bazı Kelimeler:

Öldürme kastı olmaksızın.Azâd etmek.Mü'min köleyi.Onların gönül kırıklığım onarmak ve ölen için bir bedel olarak maktulün ailesine ödenen mal.Diyeti bağışlayıp affederler.Söz, zimmet veya eman demektir.Şer'i bir mazeret olmaksızın aralarında oruç bozma halinin girmediği kesintisiz iki kameri ay.Nefislerinizi temizlemek ve yaralarınızı iyileştirmek için. [159]

Nüzul Sebebi:

Rivayet olunur ki, Beni Amir bin Lüeyy kabilesinden Haris bin Yezİd, Ayyaş bin Ebi Rabia'ya işkence ederdi. Sonra Haris, hicret ederek Peygamber (s.a.v.) efendimizin yanına gelmek üzere yola çıktı. Müslümanlığı kabul ettiği henüz bilinmiyordu. Medine dışında bir mevki olan Harre de, Ayyaş onunla karşılaştı. Halâ kâfir olduğunu zannederek Haris'i kılıçla vurup öldürdü. Ve öldürdüğünü, gelip Peygamber (s.a.v.) e haber verdi. Yukarıdaki ayeti kerime nazil oldu. Son Peygamber (s.a.v.) ona: "Ey Ayyaş kalkta mü'min bir köle azâd et," dedi. [160]

Açıklama:

Allah ve Resulüne iman olgusu insanın kalbine ulaşınca bu oîgu, sahibini günah işlemekten, Özellikle haksız yere cana tecavüz etmekten alıkoyan İnanmış kimse, üzerinde hem Allah'ın haklarının ve hem de mü*min kardeşlerinin haklarının bulunduğunu hisseder. Allah Teala'mn şu ayetine de iman eder:

"Her kim, bir kimseyi bir kimseye veya yeryüzünde bozgunculuğa karşılık olmadan öldürürse; bütün insanları öldürmüş gibi olur."[161] Buhari ve Müslim'in sahihlerinde Peygamber (s.a.v.) in şöyle buyurduğu rivayet oiunur: "Allah tan başka ilâh olmadığına ve benim de Allah'ın Resulü olduğuma tanıklık eden kimsenin öldürülmesi, ancak üç sebepten biri ile helâl olur:

Cana karşı can.

Evlendikten sonra zina eden.

Dinini terkeden ve (müslüman) cemaatten ayrılan."

Adam öldürme suçunu, Allah'a şîrk koşmakla bir tutan hadisler çoktur.

Bu nedenle Cenab-ı Allah buyurmuş ki: "Hata dışında, bir mü'minin diğer mümüni Öldürmesi olur şey değildir." yani bir mü'minin, diğerini öldürmesi, imanın vasıfvc karakteriyle bağdaşmaz. Bit çirkin suçu kasten işlemek, mii-min kimseye yaraşmaz. Ama kasıtsız olarak, hataen öldürmek mümkündür.

Her kim bîr mü'mini hataen öldürürse, cezalandırılır. Çünkü hata, dikkatsizlik ve ilgisizliğin sonucudur. Hataen öldürmek şöyle olur: Örneğin, bir kimse, uçmakta olan kuşu hedef alıp silahım ateşler veya okunu atar da attığı şey bir insana isabet ederse veya harbi bir kâfir zannederek bir kimseyi öldürür de, öldürdüğü şahsın müslüman olduğu anlaşılırsa —nitekim Ayyaş (R.A.) m olayında da böyle olmuştu.— ya da basit bir değnek veya el gibi, çoğunlukla öldürücü olmayan bîr şey ile bir insanı vurur ve o da ölürse, bütün bu öldürmeler hataen yapılmış olur. Bu katile, suçuna keffaret olsun diye iki bölümlük bir ceza verilir.

a- Mü'min bir köleyi azâd etmelidir. Çünkü O, mü'mîn bir insan) yok etmiştir. Köleyi azâd etmiş olmakla, öldürdüğü adama denk bir kimseye hayat vermiş gibi olur.

b- Maktulün bedeli olarak, mirasçılarına diyet vermelidir. Bunu vermekle, maktulün akrabalarıyla katil arasındaki düşmanlık giderilmiş kin ve gazab ateşi söndürülmüş olur. Diyetin miktarı sünnette açıklanmıştır: Diyet, muhtelif yaşlarda yüz deve veya yüz devenin kıymetidir. Bunu, katilin ailesinin Ödemesi gerekir. Onlar ödeyecek durumda değil iseler, beytülmalden ah-nır. Önce de söylediğimiz gibi diyetin ödenmesi vaciptir. Meğer ki maktulün ailesi bunu istemekten feragat etsin ve bağışlasın. Diyete dair birçok hüküm vardır. Bunlar, fıkıh kitaplarında anlatılmıştır.

öldürülen kimse mü'min, ama bize düşman bir toplumdansa, diyet ödemeksizin sadece mü'min bir köle azâd etmeniz gerekir. Çünkü bizimle savaşmakta olan kimselere mal verilmez.

Öldürülen kimse —günümüzde devletler arasında olduğu gibi— kendileriyle aramızda sözleşme ve zimmet bulunan bir kavimdense; sözleşmeye ve kanlara saygının gereği olarak ailesine bir diyet ödemek ve mü'min bir köle azâd etmek vacib olur.

Gayr-i müslim kimsenin diyeti hususunda alimler anlaşmazlığa düşmüşü lerdır: Kimisi, öldürülen gayr-i müslim için tam diyet ödemek gerektiğini söylerken, kimisi de yarım diyet ödemek gerektiğini söylemişlerdir. Görülen o ki, Kur'an-ı Kerim diyetin miktarını belirsiz bırakarak diyetin; taraflarca üzerinde anlaşmaya vanlabilen, din ile vicdanın sesine kulak vererek hâkimin hükmettiği zamana uygun ve öldürme olayının etkilerini ortadan kaldıracak miktardaki bir mal olduğuna işarel etmiştir. Azâd edecek köle bulamayan kimsenin, kendi nefsini arındırması, ve suçunu örtmesi İçin peşpeşe iki ay oruç tutması gerekir. Peşpeşe sözünün anlamı şudur: İki aylık oruç esnasında şer'i bir mazeret olmaksızın oruç bozan kimsenin, tutmuş olduğu önceki oruçlar hesaba katılmaz. Allah durumunuzu bilendir. İşlerini hikmetle yapandır.

Her kim kasıtlı olarak, çoğunlukla öldürücü olan bir aletle, mesela kurcunla veya kılıç gibi kesici bir aletle bir mü'mini öldürürse, onun cezası, içinde ebedi kalmak üzere cehennemdir. Allah ona gazap etmiş, onu rahmetinden kovmuştur. Onun için, aslım ancak intikam aha ve acı kuvvetin sahibi Allah'ın bileceği büyük bîr azab hazırlamıştır! Çünkü bu katil, Allah'ın inşâ ettiği bir yapıyı haksız yere yıkmıştır.

Bu, Bakara ve Maide surelerinde sabit olduğu gibi, kısas dışındaki bir hükümdür. Ayet-i kerimeden anlaşılan bu şiddetli tehdid ve ürkütücü uyarı, bazı imamlara, örneğin tbn Abbas (R.A.) a şöyle dedirtmiştir: "KatiFin tev-besi kabul edilmez! "Bu gerçeği ispatlayan sahih birçok hadis vardır. Bazı kimseler, bu sözün, işi zorlaştırma türünden söylenen sözlerden biri olduğunu söylemişlerdir. Cenab-ı Allah'ın, "Ancak tevbe edip, iman eden vesalih amel işleyen kimse müstesnadır?' sözü, katili de kapsamına alır. Denildi ki: Bu ceza, rriü'mini Öldürmeyi helâl sayan kimseye uygulanır. Doğruyu en iyi bilen Allah'tır. [162]

Hüküm Vermekte Acele Etmek

Ey İnananlar! Allah yolunda yürüdüğünüz vakit, her şeyi iyice anlayın. Size, müslüman olduğunu bildirene, dünya hayatının geçici menfaatine göz dikerek; "Sen mü'min değilsin" demeyin. Allah katında birçok ganimetler vardır. Evvelce siz de öyleydiniz. Allah size iyilikte bulundu. İyice araştırıp anlayın, Allah işlediklerinizden şüphesiz haberdardır.. [163]

Bazı Kelimeler:

Yeryüzünde ticaret veya savaş amacıyla sefer koyuldunuz.

Bu kelimeyi (Fe-te-seb-be-tû) şeklinde okuyanlar da olmuştur. Bundan kastedilen manâ şudur: îşin iç yüzünün açıklanmasını isteyin, acele etmeyin.Boyun eğip teslim olmak, ya da bilmen anlamıyla selâm vermek.Hayatın geçici menfaatleri.Çok miktarda erzak ve nimetler. [164]

Nüzul Sebebi:

Bu konuda birçok rivayetler olmuştur. Hepsi de müşrik diyarında savaş esnasında müslümanlığı açığa vuran bir adamın öldürülmesi noktasında yoğunlaşmaktadır, îbn Abbas (R.A.) dan rivayet: Süleym oğullarından koyun gütmekte olan bir adam, Peygamber (s.a.v.) ashabından birkaç kişinin yanından geçerken onlara selâm verdi. "Kendisine kötülüğümüz dokunmasın diye bize selâm verdi." dediler. Üzerine varıp adamcağızı öldürdüler. Koyunlarını önlerine katarak Resulullah (s.a.v.) m yanma geldiler. Durumu anlattılar, sonra da bu ayet-i kerime indi. [165]

Açıklama:

Yanlışlıkla ve kasten, müslüman öldürmenin hükmü açıklandıktan sonra, Kur'an-ı Kerim; kişinin müslüman olmadığına aceleyle hüküm vermekten kaynaklanan yanılgı nedeniyle adam öldürmenin hükmünü açıklamaya başladı: Ey Allah'a iman eden, Resulünü doğrulayan kimseler! Allah yolunda ve ilây-ı kelimetullah uğruna sefere çıktığınızda, yolda karşılaştığınız kimseler hakkında hüküm vermekte acele etmemeniz gerekir. İşin iç yüzünün aydınlanması için gerekeni yapın. O mü'min midir? Üzerinde tehlil, tekbir ve İslâm selâmım verme gibi müslümanhk belirtileri var mıdır? Bu gibi belirtiler görülürse, ona asla ilişmeyin. Çünkü siz dış görünüşe göre hüküm vermekle emrolunmuşsunuz. Sırlar ve gizliliklerle ilgilenecek olan, Allah'tır. ' 'Bu adam canını kurtarmak ve kendisine kötülük yapmamızdan kurtulmak için bize böyle söyledi. Aslında o mü'min değildir!' deme hakkına sahib değilsiniz. Onun mü'min olup olmadığını en iyi bilen Allah'tır. Siz, böyle yapmakla dünyanın geçici menfaatlerini, beraberinde ganimetler de olmak üzere eninde sonunda zevale mahkum mallarını elde etmek istiyorsunuz. Oysa kî; Allah katında sayılamayacak kadar çok nzık ve nimetler vardır. Göklerin ve yerin hazineleri O'na aittir. Çabucak hüküm vererek bu gibi fiilleri işlemek doğru olmadığı gibi size yaraşmaz. Kaldı ki, önceleri sizler de böyleydiniz. Gizlice iman ettiniz. Müslümanlığınızı daha sonra açığa vurdunuz. Mü'minler safına kabul edildiniz. Güven içinde mü'minler oldunuz. Yapmakta olduğunuzdan Allah haberdardır ve işlediğiniz fiilleri görmektedir. Kasdettiğiniz şeylerden dolayı sizi cezalaıulıraeaklır. O'mlait .sakının, Azabından korkun. [166]

Allah Yolunda Cihad Etmek Ve Bunun Fazileti

95-96- İnananlardan, özürsüz olarak yerlerinde oturanlar ile, mal ve canhriyîe Allah yolunda cihad edenler birbirine eşit değildir. Allah, mal ve canlariyte cihad edenleri, mertebece, oturanlardan üstün kılmıştır. Allah hepsine de cenent'ı vâdetmiştir, ama Allah, cihad edenleri oturanlara, büyük ecirler, dereceler, mağfiret ve rahmetle üstün kılmıştır. Allah bağışlar ve merhamet eder. [167]

Bazı Kelimeler:

Körlük ve topallık gibi hastalıklar.

Güzellik (Cennet). [168]

Açıklama:

Cimriliklerinden dolayı mallarıyla cihad etmekten, mala tutkunluklarından dolayı Allah yolunda mal harcamaktan, dünya nimetlerine ve bineklere aşın tutkuları nedeniyle canlarıyla cihad etmekten geri durup, İstiflerini boz-mayanlar ile Allah yolunda cihad eden kimseler bîr olamazlar. Tabii ki engelleyici bir özür olmaksızın cihaddan geri durmak kötü ve kınanmış bir durumdur. Ama şer'i bir mazaret dolayısıyla cihada katılamayan kimse, ne kö-tülenir, ne de kınanır. Hatta Resulullah (s.a.v.), Tebük gazası dönüşünde Medine'ye girerken şöyle buyurmuştur: "Doğrusu Medine'de bazı kimseler vardı ki. her bir mesafe yürüdüğünüzde ve her bir vadi kat ettiğinizde onlar da sizinle beraber oldular." Sahabiler: "Ya Rasulullah, onlar Medinedeydiler?" deyince şöyle buyurdu: ' 'Evci... Onlar MedincdeydHcv. (Ama) özür onlun alıkoydu'/

Allah, kendisinin yolunda tatlı canlarıyla cihad edenleri, mazaret dolayısıyla cihada katılamayanlardan derece ve erdem bakımından üstün kıldı. Her ne kadar her ikisine de cenneti ve güzel sevabı, iyi akibeti vaad etmişse de bunu en iyi bilen, Allah'tır.

Mazaretsiz olarak cihada katılmayanlara gelince, Allah, cihada katılanları büyük sevap, çok dereceler ve Allah katından büyük bir bağışlama ile onlardan üstün kılmıştır. Çünkü bunların Allah yolunda çektikleri hiçbir susuzluk, bir yorgunluk, bir açlık, kâfirleri kızdıracak bir yere (ayak) basmaları ve düşmana karşı bir başarıya erişmeleri yoktur ki, karşılığında kendileri-' ne salih bir amel, Allah katından bir hoşnutluk ve rahmet yazılmış olmasın. Bunlardan daha başka güzel şeyler de onlar için yazılıdır. Bunda bir gariplik yoktur. Zira bağışlanmayı hakeden kimseler için Allah çok bağışlayıcıdır. [169]

Allah Yolunda Hicret Edenler İle Hicretten Geri Duranlar

97- Melekler; kendilerine yazık edenlerin canlarını aldıkları zaman onlara: "Ne yaptınız bakalım?" deyince "bizyeryüzünde zavallı kimselerdik" diyecekler, melekler de: "Allah'ın arzı geniş değil miydi? Hicret etseydiniz ya!" cevâbını verecekler. Onların varacakları yer cehennemdir. Orası ne kötü dönülecek yerdir!

98- Çaresiz kalan, yol bulamayan zavallı erkek, kadın ve çocuklar müstesnadırlar.

99- İşte Allah'ın bunları affetmesi umulur. Allah Affedendir, Bağışlayan'dır,

100- Allah yolunda hicret eden kişi, yeryüzünde çok bereketli yer ve genişlik bulur. Evinden, Allah'a ve peygamberine hicret ederek çıkan kimseye ölüm gelirse, onun ecrini vermek Allah'a düşer. Allah bağışlar ve merhamet eder. [170]

Bazı Kelimeler:

Melekler, İnsanların ruhları, ölecekleri esnada tam olarak teslim aldılar, demektir.Onları kavuşturacak, menzile erdirecek yol.Zillet ve değersizlik. Kelimenin sözlük anlamı, burnun toprağa sürülmesidir.

Burada (mürağamen) kelimesiyle; hicret edilecek yer, hayra ulaşılacak ve dolayısıyla burunları yere sürülecek yer anlamı kastedilmiştir.Ecrini vermek Allah'a düşer. [171]

Nüzul Sebebi:

Bu ayet-i kerimeler, Mekke'de müslüman olan ve hicret etmeyen, sonra da bu hal üzere ölen kimseler hakkında nazil olmuştur. Bunların Bedir gazasında öldüklerini söyleyenler de olmuştur. Bunlar istemiye istemiye kâfirlerin safında müslümanlara karşı savaşmış ve Öldürülmüşlerdi. [172]

Açıklama:

İlk zamanlarda kâfirlerin müslümanlara uyguladıkları baskı yoğunlaşınca bazıları Habeşistan'a hicret ettiler. Peygamber (s.a.v.) de Medine'ye hicret etti. Orada İslam Devleti doğdu. Hicret o zaman vacipti. Müslümanların bir kısmı derhal Peygamber (s.a.v.) ile birlikte hicret etti. Bir kısmı da yurdunu sevdiği, dünyayı ve dünya metaım tercih ettiği için hicretten geri durdu. îçlerinden bazıları zayıftı. Hastalık, yaşlılık veya yolu tanımamak gibi nedenler dolayısıyla hicret edemiyordu. Bunların bir kısmı hicret etmiş, ama yoldayken vefat etmişlerdir.

Kendi rızalanyla şirk diyarında ikamet ederek, dünyayı ve dünya metaı-nı hakka yardım etmeye, Resulullah (s.a.v.) ile beraber hicret etmeye tercih ederek, dini şiarları yerine getirmeme hususunda kendilerine yapılan baskı ve zulümleri kabul ederek nefislerine yazık eden kimseler, diyar-i şirkte iken ruhları teslim alındığında melekler, kınayıp —azarlayarak onlara "Dini işlerinizde hangi noktadaydınız?" diye sorarlar. Onlar, henüz beşikteki bir çocuk durumunda olan İslama yardımın yolu olan hicreti, yapabildikleri halde yapmamış ve gerçek olmayan mazaretler ileri sürerek şöyle derler: "Bizler Mekke'ye zayıf ve zelil kimselerdik. Dini ayakta tutmaya, dini vecibeleri yerine getirmeye muktedir olamadık." Bu, boş bir gerekçedir. Bu nedenle melekler onlara şöyle derler: "Dini vecibeleri yerine getirmek ve Resulullah (s.a.v.) ile beraber hicret etmek için Allah'ın herhangi bir toprağını bulamadınız mı? Kimsenin size sataşamıyacağı bir yer bulamadınız mı? Allah'ın yeri^hicret edilecek kadar geniş değil miydi? Evet Allah'ın toprağı genişti. Ama siz zillete razı oldunuz. Hakka yardımcı olmaktansa, dünyayı tercih ettiniz.'' Bunların cezası cehennemdir. Orası ne kötü bir dönüş yeridir? Bununla, şu gerçeğe işaret ediliyor: Müslüman kimse dinine sarılarak, Allah'ın emrettiği şekilde dini had ve yükümlülükleri yerine getirebileceği bir yere hicret etmekle yükümlüdür. Ancak Cenab-ı Allah, bir sınıfı bu hükümden istisna etmiştir. Bunlar zayıf ihtiyarlar, acuze kadınlar ve çocuklar gibi çaresiz kalmış, hicret edemeyen, yolunu kaybetmiş, çıkış yolu bulamayan İyas bin Rabia, Mesleme bin Hişâm, Abdullah bin Abbas ile anası ve diğerleri gibi gerçekten güçsüz kalmış, kabul edilir mazereti bulunan kimselerdir. Burada sözünü ettiğimiz çocuklardan maksat, çok küçük çocukar değil de, ergen olanlardır. İşte bu gibi kimseleri Allah'ın affedeceği, şirk diyarında ikamet ettikleri ve hicret etmedikleri nedeniyle sorguya çekmeyeceği umulur.

Bununla da hicreti terketmenin büyük bir günah olduğuna İşaret edilmektedir. Allah, günahları çok affeden ve suçluları bağışlayandır. Her ne kadar zayıf ta olsalar, Allah yolunda hicret eden kimseler, içinde bolluk, hayır, nzık ve üstünlük bulunan bir hicret yolu ve yeri bulacaklardır. Bununla da, gerektiğinde hicret etmeleri için insanlar özendirilmiştİr. Hicret dolayısıyla malını ve ailesini terketmekten, sefer zahmetleriyle karşılaşmaktan ve vatan^ dan uzak kalmaktan korkanlara; kendilerini bu sayılan şeylere muhtaç etmeyecek, düşmanlarının burunlarını yere sürecek şeyleri bulacakları,acikça va-ad edilmektedir. Tabii eğer ihlâsla, Allah rızası için hicret ederlerse bu şeyleri bulacaklardır. Allah ve Resulünün rızasını kazanmak amacıyla hicret etmek üzere evinden çıkan kimse, Medine'ye ulaşmadan yoldayken vefat ederse, ecrini vermek, Allah'a düşer. Allah, kendi lütuf ve insanıyla ona ecrini verir.

"Ameller niyetlerine göredir." rivayet olunur ki, konumuz olan ayetler, Cün-düb bin Damüre hakkında nazil olmuştur. "Melekler, nefislerine zulmedenlerin canlarını aldıkları zaman..." Mealindeki ayet-i kerimenin nazil olduğu lubcri kendisine ulaştığında, çocuklarına: "Beni Medine'ye taşıyın. Bu geceyi kesinlikle Mekke'de geçirecek değilim." dedi. Çocukları onu kaldırıp Medine'ye götürmek üzere yola koyuldular, "folda vefat etti. Bunun üzerine, "Allah ve Resulüne hicret ederek evinden çıkan kimseye ölüm gelirse, onun ecrini vermek Allah'a düşer." Mealindeki ayet-i kerime nazil oldu. Künhünü ancak Allah'ın bildiği bu kesin vaad ile, zaafından dolayı hicret edemeyenlerin bağışlanacağına ilişkin vaad arasındaki fark ne kadar büyüktür?

Mekke'nin fethinden önce hicret vacipti. Müslüman kimsenin dinini yüceltmesi, dini sorumluluklarım ve îslamî yükümlülükleri yerine getirmesi, fıkhı öğrenmesi, İslami bilgileri ilk belirleyeninden alması, müslümanlann gücünü arttırması, Peygamber (s.a.v.) e yardım etmesi için hicret vacipti. Bu va-ciplik Mekke'nin feth edilişine, insanlann bölük bölük Allah'ın dinine girmesine, sahabilerin çevreye yayılarak insanlara dinlerini Öğretmelerine, İsla-miyetin güçlenmesine kadar devam etti. Bundan sonra hicretin vacipliği kalktı. "(Mekke'nin) feth(in)den sonra hicret yoktur. Ama cihad ve niyet vardır. Size alarm verildiğinde cihada katılın." Bu hadisi, Buharı ve Müslim rivayet etmiştir. [173]

Yolculuk Ve Savaş Halinde Namaz Nasıl Kılınır?

101- Yolculuk ettiğinizde, kâfirlerin size bir fenalık yapmasından kor-karsamz, namazı kısaltmanızda sîze bir sorumluluk yoktur. Zira kafirler, sîze apaçık düşmandırlar.

102- Ey Muhammedi Sen içlerinde olup da namazlarını kıldırdığın zaman, bir kısmı seninle beraber namaza dursun ve silahlarını da yanlarına alsınlar; secdeyi yaptıktan sonra onlar arkanıza geçsinler; kılmayan Öbür kısım gelsin, seninle beraber kılsınlar, tedbirli olsunlar, silahlarını alsınlar. Kâfirler, size ansızın bir baskın vermek için, silâh ve eşyanızdan ayrılmış bulunmanızı dilerler. Yağmurdan zarar görecekseniz veya hâsta olursanız, silahlarınızı bırakmanıza engel yoktur, fakat dikkatli olan. Allah kafirlere şüphesiz ağır bir azab hazırlamıştır.

103- Namazı kıldıktan başka, Allah'ı ayakta iken, otururken, yan yatarken de anın. Emniyete kavuştuğunuzda, namazı gereğince kılın. Namaz şüphesiz, inananlara belirli vakitlerde farz kılınmıştır. [174]

Bazı Kelimeler:

Yeryüzünde sefere koyulduğunuzda, ayet-i kerimeye bu şekilde mana verdik. Çünkü yolcu, ayağıyla veya değneğiyle veya bineğinin ayaklarıyla yere vurur.Onun bir kısmını terkedersiniz.Öldürme veya başka fiillerle size eziyet ederler.Yazının levha üzerinde sabit kalışı gibi, sabit bir farz olarak.Belli vakitlere bölünerek. [175]

Açıklama:

Söz, cihad ve hicreten açılmışken sefer ve korku halleri de bu ikisinin kapsamına girdiği içuı, korku ve sefer halinde namazın kılınıp şeklini açıklamak, hikmetin gereği olur.

Ey iman edenler! Hicret, savaş veya ticaret için yeryüzünde sefere çıkıp yolculuk yaptığınızda, dört rekâtli (farz) namazları kısaltmanızdan dolayı vebal altına girmezsiniz. Fıkıh kitaplarında bu yolculuk namazına "Salatü'1-Kasr" denilir. Çünkü yolculukta zorluk ve sıkıntı vardır. Şeriat koyucusu, yolculukta namazı kısaltmaya ruhsat vermiştir. Kısaltılan bu namazların ne şekilde kılınacakları, mütevatir sünnet ile belirlenmiştir. Ayet-i kerimede anlatılan korku namazına gelince, bunun kılınış şekli Kur'an nassiyla belirlenmiştir. Peygamber (s.a.v.), Ebu Bekir, Ömer ve büyük sahabilerin, hilâfetinin ilk zamanlarında Osman (R.A.) m öğlen, ikindi ve yatsı namazlarının farzlarını seferde iki rek'at olarak kıldıkları sabittir. Bu sebeple Hanefiler, yolculukta namazı kısaltmanın azimet, yani vacib olduğunu söylemişlerdir. Şafii ise, seferdeyken namazı kısaltmanın ruhsat olduğunu, yani hem tam kılınmasının, hem de kısa kılmanın caiz olduğunu söylemiştir. Görülen şu ki, hak olan, Hanefilerin görüşüdür. Denilir ki; Hazret-i Osman Mina'da namazını tam kılmıştır. Bazıları bunu tevil ederek Hazreti Osman'ın evli olduğu ve Mİnâ-da İkamete niyet ettiği için namazı kısaltmaksızın tam olarak kılmış olduğunu söylemişlerdir.

Namazı kısaltmayı ve ramazanda oruç tutmamayı mubah kılan sefer mesafesi; yaya olarak veya deve üzerinde, gecesiyle birlikte üç günlük yoldur. Bu mesafe, günümüzde seksen bir kilometre dolayında takdir edilmiştir. Bazı kimseler, hangi seferle beraber olursa olsun, namazı kısaltmanın gerekli olduğu görüşünü ileri sürmüşlerdir.

Kâfirlerin size fenalık yapmalarından, yani savaşta size saldırmalarından ve diğer kötülüklerinden korkarsanız, namazı kısaltmanızdan dolayı günahkâr olmazsınız. AHame Ebu's-Suûd, tefsirinde der ki: "Ayet-i kerimede sözü edilen ve cemaatle kılınan korku namazının meşruluğu için bu şartın gerçekleşmesi gerekir. Ama yolculuk halinde namazı kısa olarak kılmak İçin böyle bir şartın gerçekleşmesine gerek yoktur. Bunda ittifak vardır. Zira yolculuk halinde namazı kısa kılmanın meşruluğu hakkında sarih hadisler vardır." Rivayet olunduğuna göre Hazreti Ömer (R.A) e "Kâfirlerin size kötülük yapmalarından korkarsanız..." mealindeki ayetin hükmü ile, yolculukta olduğu halde güvenlik içinde bulunan insanların namazı kısaltarak kılmalarının hükmü sorulmuş. O da cevaben şöyle demiş: Ben, bunu Resulullah (s.a.v.) a sordum. Bana şöyle dedi: "Bu, Allah'ın size verdiği bir sadakadır. Onun sadakasını kabul edin." Doğruyu en iyi Allah bilir, ama görülen şudur ki, yolculuk namazı mutlak surette kısaltmayı gerektirir. "Kâfirlerin size fenalık yapmalarından korkarsanız......" ayeti kerimesi, tıpkı "İffetli olmak isterlerse, cariyelerinizi fuhuşa zorlamayın[176] ayet-i kerimesi gibidir Zira, iffetli olmak isteseler de istemeseler de, cariyeleri fuhuşa zorlamak, mutlak suretle haramdır.

Kâfirler, muhakkak ki sizin apaçık düşmanlarınızdır. Yolculuk halinde de ikamet halinde de onlara karşı tedbirli olun. Kur'an-ı Kerim, korku namazını özet olarak anlattıktan sonra, kılmış biçimini detaylı olarak anlatmış, namaza bu şekilde kılmanın günahkârlık nedeni olmayacağını bildirmiştir. Çünkü değişim fazlalığı nedeniyle bu namaz, kısaltılarak kılınan namazdan daha fazladır.

Ey Muhammedi Sen —veya senin yerine herhangi bir imam— onların arasında bulunup ta, ezan ve kaamet ile onları namaza çağırıp kendilerine namaz kıldıracak olduğun zaman, askerleri iki gruba ayırman gerekir. Bir grup seninle beraber namaza dursun. Silahlarını da alsınlar ki, namazdan sonra fazla uğraşmak mecburiyetinde kalmasınlar. Olur ki, düşman hazırlıklı olur da ansızın onlara saldırır. Beraberindeki grup secdeye vardığında, arkanızda bulunan diğer grup düşmana karşı sizi korusun; şayet düşman size saldırmak isterse ona karşı sizi savunabilsin. Ayetten açıkça anlaşıldığına göre "Secdeye vardıklarında" sözü, namazı tamamlamak anlamında kullanılmıştır. Birinci grup namazı tamamladığında ve sen de ikinci rek'atın başîarındayken, geri planda durup gözcülük ve aynı zamanda koruyuculuk etmekte olan ikinci grup gelip sana tabi olsunlar. Tedbirli olup silahlarını da yanlarına alsınlar. Tedbirli olmalarının emredilişindeki hikmet şu olmalıdır: Birinci grubun namaz kılması esnasında düşman ayılmış olabilir. Şu halde İkinci grubun ayık davranarak tedbir alması, sonra senin için ikinci rek'at olan namazı onlara kıldırman, son teşehhüdde sen oturmaktayken onların kalkıp ikinci rek'atle-rini kıhncaya kadar kendilerini beklemen, sonra da onlarla beraber selâm vermen, hikmet gereği olacaktır. Böylece birinci gruptakiler imamla beraber if-titah tekbirini alma sevabını, ikinci gruptakiler ise imamla beraber selâm verme sevabını kazanmış olacaklardır.

Fıkıh kitaplarında korku namazına dair birçok hükümler yer almaktadır. Bu namazın kılmış şekilleri, hep belirtilen ayetin etrafında dönüp dolaşmaktadır. Ve kılmış şekli, düşmanın kıble tarafında veya diğer taraflarda bulunmasına göre değişir.

Namazdayken bile tedbirli davranıp silahı kişinin yanında bulundurmasının emredilişindeki genel hikmet şu olmalıdır: Namazla meşgul olsanız bile kâfirler, silahlarınızdan ve eşyanızdan gafil kalmanızı kalblerinin derinliklerinden arzu ederler ki, aniden üzerinize çullanıp bir saldırıda sizi öldürsünler ve eşyanızı yağmalasınlar. Ama Cenab-ı Allah, sizin için zafer ve galibiyet istemektedir. Tedbirli ve hazırlıklı olmanızı size emretmektedir. Hastalık, yağmur ve herhangi bir mazeret gibi sıkıntılı halde bulunduğunuzda, düşmana karşı hazırlıklı ve tedbirli olduktan sonra silahınızı bırakmanızdan dolayı vebal ulunu girmezsiniz. Şunu iyi bİIİıı ki, siz İslama yardım etliğiniz .sinece zafer sizindir. Dinini ve Kur'an'ını savunduğunuz takdirde Aliah'a sizi düşmanlarınızın saldırısından koruyacaktır. O, dünya ve ahirette kâfirler için son derece alçaltıcı bir azâb hazırlamıştır.

Rivayet olunur ki, Zatü'r-Rika' gazasında Peygamber (s.a.v.) efendimiz, savaşan mü'mİnlerin bir grubuna imam olarak bir rekât namaz kıldırmış, ayakta bekleyip durmuş, arkasındaki cemaat, ikinci rekâti kendi başlarına kılıp selâm vermiş, düşman karşısına geçmiş; ikinci grup mü'minler gelip Peygamber (s.a.v.) e tabi olmuşlar, bunlara, kalan ikinci rekâti kıldırmış, bunlar da namazlarım tamamlamışlar, Peygamber (s.a.v.) de bunlarla birlikte selâm vererek namazı tamamlamıştı.

Allah hepsinden razı olsun, büyük sahabİler, İmam Malik, İmam Şafii korku namazının bu şekilde kılınacağı görüşündedirler.

Namazı, yani korku namazını edâ ettiğinizde, nimetlerini hatırlayarak Allah'ı içinizden anın. Ayaktayken, oturmaktayken, yan gelip yatarken dua ederek, tekbîr getirerek, hamdü senada bulunarak, dilinizle de Allah'ı zikredin. Her halükârda, savaştayken bile Allah'ı zikr etmek ve namaz kılmakla emrohinduğumuza göre —çünkü namaz kılmamanın mazareti yoktur— suih zamanında namaz kılmadığımız takdirde halimiz nice olacaktır?!! Savaşın sona ermesiyle veya yolculuğun sona ererek ikamet yerinize varmanızla,emniyete ve rahatlığa kavuştuğunuzda, şart ve rükünlerini tamamlayarak mu-tad şekliyle namazınızı kılm. Şüphesiz, namaz dinin direğidir. Levhaya yazılan yazının sabit kalışı gibi Allah onu, belli vakitlerde sabit bir farz olarak üzerinize yazmıştır. Savaşta ve korku anında bile namazın vaktini kaçırmak kesinlikle caiz olmaz. "Eğer (Düşman veya yırtıcı hayvanlardan) korkarsa-mz, yaya veya binekli iken namazınızı kılm. Bu korkulardan emin bulunduğunuz zaman, böyle bilmediğiniz şeyleri size öğrettiği gibi Allah'ı anm."[177]

Korku namazını cemaatle tamamlamak, en zorlu durumlarda bile namazın cemaatle kılınmasının, dince istenilen bir husus olduğunu kanıtlamaktadır. [178]

Yine Cihada Teşvik

104- Düşman milleti kovalamakta gevşeklik göstermeyin. Eğer siz acı çekiyorsanız, şüphesiz onlar da sizin çektiğiniz gibi acı çekiyorlar; oysa siz Allah'tan onların beklemedikleri şeyleri bekliyorsunuz, Allah bilendir, Hakim olandır. [179]

Bazı Kelimeler:

Zaaf göstermeyin, gevşek davranmayın.(Düşmanınız olan) Kavmi ele geçirmek ve saldırılarını savmak konusunda... [180]

Açıklama:

Düşmanlıkla karşımıza çıkan, öfke alevlerini yüzümüze savuran bir kavmi arayıp ele geçirme konusunda gevşek davranmamamızı Cenab-ı Allah bize salık veriyor.

Eğer siz savaştan ve savaşın şiddetinden, zorluklarından acı çekiyorsanız. Hiç kuşkusuz onlar da sizin çektiğiniz gibi acı çekiyorlar. Ama siz iki güzel şeyden birini bekliyorsunuz; Allah'tan, kendi dinine yardım etmesini, kendi taraftarlarını kurtuluşa erdirmesini, düşmanla savaşan mü'minlere boİ sevap bahşetmesini ümid ediyorsunuz. Allah, durumunuzu bilendir. Size emrettiği ve sizi yasakladığı işlerde hikmet sahibidir.

Bütün bunlar mücahidlerin moral gücünü arttırmak; îslamın ve müslü-manların başına felaketler gelmesini bekleyen; müslümanlara düşmanlık eden ve hatta bilfiil bize saldırıda bulunan kimselere karşı azmimizi bilemek için anlatılmaktadır.

Ama din dolayısıyla bizimle savaşmayan ve bizi yurdumuzdan sürgün etmeyenlere gelince; bunlara iyilik etmemiz, adaletle davranmamız, güzelce muamele etmemizde bir sakınca yoktur. Yüce Allah doğru, ve güzel buyurmuş: "Allah, din hususunda sizinle savaşmamış, sizi yurtlarından da çıkarmamış kimselere sadaket göstermenizden, onlara iyilik etmenizden, onlara adalet yapmanızdan sizi yasaklamaz. Çünkü Allah adalet yapanları sever."[181]

Hukuku Korumak Ve Hükümlerde Kimseyi Kayırmamak

105- Ey Muhammedi Doğrusu, insanlar arasında Allah'ın sana gösterdiği gibi bükmedesin diye Kitâb'ı sana hak olarak indirdik; hakkı gözet, hainlerden taraf olma.

106- Allah'tan mağfiret dile, Allah bağışlar ve merhamet eder. 101 — Kendilerine hainlik edenlerden yana uğraşmaya kalkma, Allah,

hainlikte direnen suçluyu sevmez.

108- Allah'ın razı olmadığı sözü gece kurarlarken, onu, insanlardan gizliyorlar da kendileriyle beraber olan Allah'dan gizlemiyorlar. Allah işlediklerinin hepsini bilmektedir.

109- İşte siz dünya hayatında onları savunuyorsunuz ama, kıyamet günü onİanAHah'a karşı kim savunacak? Veya onların vekâletini kim Üzerine alacaktır?

110- Kim kötülük işler veya kendine yazık eder de sonra Allah 'tan bağışlanma dilerse, Allah'ı mağfiret ve merhamet sahibi olarak bulur.

111- Kim günah işlerse, bunu ancak kendi aleyhine yapmış olur. Allah bilendir, Hakîm'dir.

112- Kim yanılır veya suç İşler de sonra onu bir suçsuzun üzerine atarsa, şüphesiz İftira etmiş, apaçık bir günah yüklenmiş olur.

113- Ey Muhammedi Eğer sana Allah'ın bol nimeti ve rahmeti olmasaydı, onlardan bir takımı seni sapıtmağa çalışırdı. Halbuki onlar kendilerinden başkasını saptıramazlar, sana da bir zarar vermezler. Allah sana Ki-tab ve hikmet indirmiş, sana bilmediğini öğretmiştir. Allah'ın sana olan nimeti ne büyüktür. [182]

Bazı Kelimeler:

Günah işleyerek nefislerine hıyanet edenler için.En şiddetli dozdaki savunmadır.Hıyanet etmekte ve günah işlemekte pek aşın giden.Utandıkları ve korktukları için insanlardan gizlenirler.Plân ve düzen kurarlar. Bunu çoğunlukla geceleri yaparlar.Koruma ve himaye konusunda işlerin kendisine havale edildiği kimse, koruyucu. Bilmeden işlenen günah,Bilerek İşlenen günah.Onu suçsuz bir kimseye isnad eder.Duyulduğunda başkasını hayrette bırakan yalan. [183]

Nüzul, Sebebi:

Rivayet olunur ki, Ensardan Beni Zafer kabilesine mensup bir adam olan Tu'me bin Ubeyrik, komşusunun zırhını un çuvalında saklayarak çalmış, çuvalı götürmekteyken içindeki un kalıntısı, alt taraftaki bir delikten yerlere serpilmişti. Tu'me, zırhı yahudilerden İbn Semin oğlu Zeyd'in yanında saklamıştı. Zırhı, Tu'me'in evinde aramışlar, bulamamışlardı. O da, zırhı almadığına, Allah adıyla yemin etmişti. Arayanlar, dökülen unların izini takib ederek yahudinin evine varmış, zırhı yahudiden almışlar, o da zırhı, Tu'me'in kendisine vermiş olduğunu söylemiş, çevredeki diğer yahudiler, bu yahudinin doğru söylediğine tanıklık etmişler, ama Tu'me bunu inkar etmişti. Tu'me'in, mensubu bulunduğu Beni Zafer kabilesi; "Gelin Resulullah'a gidelim." dediler ve yanma gittiler. Adamların savunmasını Resulullah (s.a.v.) tan istediler; "Eğer savunmazsan (adamımız Tu'me ) helak ve rüsvay olur. Yahudi de beraat eder!' dediler. Resulullah (s.a.v.) adamlarını savunmak ve yahudîyi de cezalandırmak istedi, îşte bunun üzerine mezkûr ayet-i kerime nazil oldu. Rivayet olunduğuna göre Tu'met bu olay nedeniyle Mekke'ye kaçıp dinden dönmüş, bir defasında hırsızlık yaparken üzerine yıkılan duvarın altında kalarak Ölmüştür. [184]

Açıklama:

Noksanlıklardan münezzeh yüce Allah, peygamberine adaleti ayakta tutmasını, Allah'ın indirdikleriyle hüküm vermesini emretmiştir. Resuîullah (s.a.v.) in ne durumda olduğunu biliyoruz da diğer insanların ve hakimlerin durumu acaba ne merkezdedir?!.. Ey Muhammedi Biz, Kur'an'ı sana, hik-' met ve üstünlük sahibi Allah'ın dosdoğru yolunu gösteren bir rehber olarak indirdik. O, Allah katından indirilen gerçek ve hak bir kitaptır. Hak onu ta-leb etmektedir, onujı hükmündedir. Allah'ın sana öğrettiği gibi insanlar ara-smda onunla bükmedesin diye Allah Kur'an'ı sana indirdi. İnsanlar arasında onunla hüküm ver. Kendi nefsine ve başkalarına hıyanet eden kimseleri savunma, böylelerinden haklarını isteyen kimseleri de reddetme. Şu halde hüküm verecek olanların meseleyi iyice araştırmaları, şekli ve konusu üzerinde inceden inceye düşünmeleri gerekir. Hasmın güzel konuşması, konuşurken edebiyat yapması onları aldatmasın. Dini ve ırki duyguların etkisi altında kalıp ta kendi dinlerinden veya ırklarından olan kimselere meylederek haksız da olsalar onların lehinde hüküm vermesinler. Peygamber (s.a.v.) İn yukarıda anlatılan şekilde davranmasının sırrı şu olsa gerek; Müslüman olan Tu'me1 nin baskın özelliği doğruluktur. Yahudi olan Zeyd'în ise baskın özelliği yalan ve hiledir. Peygamber (s.a.v.), yukarıdaki ayet nazil olmadan bu mesele hakkında hüküm vermediği, İnancına zıt bir uygulamada bulunmadığı da sabittir. Ne ki, o, müslüman bir şahıs olan TU'me hakkında hüsnü zanda bulunmuş; gaybı bilen yüce Allah, ona işin gerçek yönünü açıklamıştı. Ey Muhammed! Karşılaştığın beşer sorunlarından dolayı, delilini daha güzel bir şekilde anlatabilen hasıma meylettiğin veya suçlu da olsa sırf müslüman olduğu İçin haksız kimseye meyletmenden ötürü, Allah'tan bağışlanma dileğinde bulun. Yaptığın her ne kadar günah değilse de günah görünümündedir. Allah, kullarının günahını bağışlayandır. Onların kötülüklerini örtendir. Onları esirgeyendir.

Ey Muhammedi Başkalarının hukukuna tecavüz ederek kendi nefislerine hıyanet eden kimseleri savunma. Günah İşlemeyi ve kötülük yapmayı alışkanlık haline getirerek fazlasıyla hain olan kimseyi Allah sevmez. Sevmemekle kalmaz, buğzeder.

Mutlak anlamda hainlik, kişinin Allah tarafından sevilmemesini gerekli kılar. Hain kelimesinin ayet-i kerimede mübalağa sigasıyîa zikredilmiş olması, hırsızlık yapan Tu'me'in, onun akrabaları-rvvn, onlar gibi,insanlardan korkup çekindikleri için gizlice mal çalan insanların, içinde bulundukları durumu açıklamak içindir. Tuhaf değil mi? İnsanlardan gizliyorlar. Ama görünen ve görünmeyen alemi gören Allah'tan gizlemiyorlar. Kendilerini ve arkadaşlarını temize çıkarmak, suçlu olmadığını bildikleri halde kendisine suç isnad etmek için geceleri Allah ve Resulünün hoş-nud olmayacağı planları kurarken de zorunlu olarak Allah onları bilmekte ve müşahade etmektedir. Kalbleri paslandığı ve imanları zayıf olduğu için bu işleri yapmaktadırlar. Onların yapmakta oldukları işleri, Allah, ilmi ile kuşatmakta ve onları gözetim altında tutmaktadır. Onun azabından nasıl kurtulacaklardır. Ey zırh çalan Tu'me'in akrabaları! Yalan söyleyerek, iftira ederek adamınızı temize çıkarmak için savundunuz. Onu dünyada savundunuz, ama ahirette kim onu savunacak? O günde sırlar açığa çıkacak. Kimsenin kimseye faydası dokunmayacak. Emir, Allah'ın elinde olacaktır. Hainleri o günde kim koruyup savunacaktır? Hİç kimse... Amelleri, kendilerinin aleyhinde konuşacaktır. Şu halde herkes, amelini düzeltmeye baksın.

Her kim başkalarına haksızlık ederek bir kötülük işler veya Özel hayatında bir günah işleyerek kendine yazık eder; sonra da Allah'a döner ve yaptığından pişman olarak tevbe ederse; Allah'ın bağışlayıcı, esirgeyici, kötülükleri affedici ve kullarının tevbelerini kabul edici olduğunu görür. Çünkü Allah, kullarına rahmet edeceğini kendi üzerine yazmiştır. Onun rahmetinden ümidinizi kesmeyin.

'Bir kimse kendi nefsi İçin bir şey kazandığım zannederek günah işler ve suç irtikab ederse, onun kazandığı şey kendisine vebai ve zarar olur. Başkasını etkilemez. Kötülük ve günah kazanan, kendi halinde dursun. Allah'ın kendisini, yaptığı işleri bilmekte olduğunu bilsin. Suçluya kesin cezayı vermekte hikmetli bir iş yaptığını bilsin.

Bir kimse bilmeyerek bir hatâ işler veya kasıtlı olarak bir günah işler, sonra da cinsi, rengi ve dini ne olursa olsun suçsuz bir kimseye suç isnadında bulunarak, iftira atarak bir başka suç işlerse, şiddet ve elem ile bühtan yüklenmiş olur. Zira bu ithamını duyduğunda şaşkma dönecek olan suçsuz bir kimseye günah isnadında bulunduğu ve kendisinin suçsuz olduğunu iddia ettiği için, Allah'a karşı yalan söylemiştir. Suç işlediği için de günah yüklenmiş olur.

Ey kardeşim! Islâmın her nerede olursa olsun, her kime olursa olsun, adaleti aynı eşitlik içerisinde uyguladığını ve adalet borusunu nasıl kuvvetle öttürdüğünü gör. Ey Muhammedi Senin ve ümmetinin üzerine Allah'ın lut-fu olmasaydı, Allah seni esirgemeseydi, fiili ve sözlü hataya düşmekten koru-masaydı, hak ile batılı birbirine karıştırarak gerçeği senden gizlemek isteyen ve seni saptırmaya çalışan kimselerin kötülüklerini senden sav-masaydı, onlardan, bir grup seni saptırmaya çalışacaklardı. Kapasitesi ne olursa olsun, insan böylesine bir topluluk tarafından çevrelenince, hakki' batıldan seçebilmek, hilelerini açığa çıkarıp tuzaklarını başlarına geçirebilmek için mutlaka araştırıp düşünme ihtiyacını duyar. Bundan ötürü Cenab-ı Allah, lütfederek, kötü insanları Peygamber (s.a.v.) den uzak tutmuştur. Kurdukları tuzakları boşa çıkarmıştır ki; Peygamber (s.a.v.), Allah'ın yolunda, Kur'an'm ışığında, adil ve selim hükümler verebilsin diye Kur'an ile birlikte inen nurun doğrultusunda yürüyebilsin.

Gerçek şu ki, onlar böyle yapmakla sadece kendilerim saptırmaktadırlar. Çünkü bu yaptıklarının günahı, sadece kendilerinedir. Sana asla zarar dokunduramazlar. Allah seni her türlü kötülüğe karşı koruma altına almıştır. Kur'an ve hikmeti senin üzerine indirmiştir. Hikmet, dinin sırlarım ve maksatlarını anlamaktır. Daha önce bilmediklerini Allah sana öğretmiştir. Bunda bîr gariplik yoktur. Allah'ın senin üzerindeki lutfu büyüktür. Çünkü O, seni bütün insanlığa Peygamber olarak göndermiştir. Seni peygamberlerin sonuncusu, kıyamet gününde de onlar üzerine şahid kılmıştır. Seni insanların kötülüklerine karşı koruma altına almıştır. Ümmetini vasat bir ümmet yapmıştır. Allah'ın size bahşetmiş olduğu nimetleri saymaya kalkıssamz bile sayamazsınız. [185]

İrşâdlar

114- Ancak sadaka vermeyi yahut iyilik yapmayı ve insanların arasını düzeltmeyi gözeten kimseler müstesna, onların gizli toplantılarının çoğunda hayır yoktur. Bunları, Allah 'm rızasını kazanmak için yapana büyük ecir vereceğiz.

115- Doğru yol kendisine apaçık belli olduktan sonra, Peygamberden aynlıp, inananların yolundan başkasma uyan kimseyi, döndüğü yöne döndürür ve onu cehenneme sokarız. Orası ne kötü bir dönüş yeridir! [186]

Bazı Kelimeler:

Fisildaşmaları.İslamın bildiği ve aklın benimsediği.Düşmanlık ve muhalefet etmek demektir. [187]

Nüzul Sebebi:

Bu ayet-i kerime, (zırh hırsızı) Tu'me'İn ailesinin, geceleyin fisıldaşma-lan ve kötülük konusunda birbirleriyle yardımlaşmaları hususunda nazil olmuştur. Rivayet olunur ki Tu'met, dinden dönmüş ve müşrik olarak ölmüştür. "Kim Resule karşı gelirse..." mealindeki ayet-i kerime, Tu'me'in hakkında nazil olmuştur. [188]

Açıklama:

Ey iman edenler! Fısıldaştığmızda günah ve düşmanlığa dair şeyler fısıldaşmayın. İyilik ve takva üzerine, hayır yapmaya dair fısıldasın. Zira fısıl-daşmak ve gizlice konuşmak, bu şekilde konuşanların günah işledikleri zan-nım doğurur. "O (kötü) l'ısıiutaı; ancak şeytandandır.'7 Zira lıadis-i şerifle bu-yurulmuş ki: "Günah, etkileyen ve senden başkalarının farkına varmasından korktuğun şeydir." Fısıldaşma, bazan tarım ve ticaret gibi alelade işlere dair olur. Bazan da şer'an zararlı şeylere dair olur. Yüce Allah buyurmuş ki: İnsanların fisıldaşmalarmın çoğunda hayır yoktur. Ancak sadaka vermeyi veya şeriatin yapılmasını uygun gördüğü genel anlamdaki hayırlardan birini yapmayı veya çekişmeleri durumunda, insanlar arasında sulh sağlamayı emreden fisıîdaşmalar hayırsız değil, bilâkis hayırlıdır. Bu üç şeydeki hayırhlık, açıkça değil de gizlice yapılmaları durumunda gerçekleşir. "Eğer sadakaları aşikâre verirseniz, o ne güzel şeydir! Eğer sadakaları gizler de onları öylece fakirlere verirseniz, bu sizin için daha hayırlıdır."[189]

Aynı şekilde "İyiliği emredipkötülüğü yasaklama."'İşi de gizlice yapılırsa, kendisine nasihatta bulunulan adama daha faydalı olur. İnsanlar arasında sulh yapmak, gizlice yapıldığı takdirde; düşmanlığı giderme, kini yok etme ve uzağı yakın etme konusunda çok daha etkili olur.

Kim bunu Allah'ın rızasını kazanmak amacıyla yaparsa, yani bu işi gizlice yapmasına kendisini yönelten etken, Allah'ın rızasına rağbet olursa; işte bu kişiye Allah büyük bir ecir verir. Bu ecrin miktarını en iyi bilen Allah'tır.

İslâmdan dönerek, Resulullah (s.a.v.) in anlatımıyla doğru yol kendisine göründükten sonra bile İslama düşmanlığını açığa vurarak, Resulullah (s.a.v.) a karşı gelen, onun sünnetine düşmanlık eden, mü'min olmayanların yolundan giden, mü'minlerin ittifakına muhalefet eden kimsenin cezası şudur: O, Allah'tan yüz çevirdiği sürece Allah'da ondan yüz çevirir. Onu sapıklığın zifiri karanlığında bocalar halde, kendi başına terkeder. "Onlar sapınca, Allah ta onların kalplerini saptırdı." Cehennemi de onlar için mekân yaptı. Orası ne kötü dönüş yeridir. Bu ayetten şunu anlamamız mümkündür: însan kendi nefsi için bir yolu beğenip seçerse, Allah kendisini o yola götürür. O yolda yürütür. Şu halde azabı haketmesi, kötülük yolunu seçtiği ve doğru yoldan uzaklaştığı için gayet tabiidir. [190]

Allah'a Ortak Koşmak Ve Bınun Tehlikesi, Şeytan Ve Etkisi

116- Allah, kendisine ortak koşulmasını elbette bağışlamaz, bundan başkasını dilediğine bağışlar. Allah'a ortak koşan kimse derin bir sapıklığa sapmış olur.

117-119- Onlar Allah'ı bırakıp tanrıçalara taparlar ve: "Elbette senin kullanndan belli bir takımı alıp onları saptıracağım, onlara kuruntu kurdu-racaeım. develerin kulaklarını yarmalarını emredeceğim, Allah'ın yarattığım değiştirmelerini emredeceğim" diyen, Allah'ın lanet ettiği azgın şeytana taparlar. Allah'ı bırakıp şeytanı dost edinen, şüphesiz açıktan açığa kayba uğ-rumıştır.

120- Şeytan onlara vâdediyor, onları kuruntulara düşürüyor, ancak aldatmak için vaadde bulunuyor.

121- îşte onların varacağı yer cehennemdir. Oradan, kaçacak yer de bulamıyacaklardir.

122- İnanıp yararlı işler yapanları, Allah'ın gerçek bir sözü olarak, içinde temelli ve ebedî kalacakları, içinden ırmaklar akan cennetlere koyacağız. Allah'tan daha doğr'j sözlü kim vardır? [191]

Bazı Kelimeler:

Yönelip yardım isterler. Bu bir nevi ibadettir.İnsanların ve cinlerin kötü ve pis olanı.Pisliğe ve murdarlığa alışkın olan.Gazaba gelip aşağılayarak onu rahmetinden kovdu.Sabit ve belirli.Onları fesad ve sapıklığa iteceğim.Onlara, hiçbir dayanağı olmayan batıl istekleri süsleyerek kendilerini kuruntulara boğacağım.

Kesmek demektir.

Burada kastedilen manâ, tanrılara kurban edilmek üzere seçilen davarların, diğerlerinden ayırdedebilmeleri için, kulaklarının kesilmesidir.Kaçıp kurtulma yeri. [192]

Önceki Ayetlerle İlişkisi:

Cenab-ı Allah, isyankârlığın, şeriat dışına çıkmanın, peygambere ve mü1 minlere karşı çıkmanın cezasını açıkladı. Burada da, kendisine ortak koşulmasını asla bağışlamayacağını, diğer günahları ise dilediğine bağışlayabileceğim açıklamaktadır ki; bu da hem sakındırma, hem de teşviktir. [193]

Açıklama:

İçinde zerre ağırlığınca iman bulunan bir kalbden, Allah'a ortak koşma günahı çıkmaz. Bu sebepledir ki Cenab-ı Allah, şirk suçunu asla bağışlama-yacaktır. Ama bunun dışındaki günahları —bu günahları işleyen kimselerin kalblerinde az da olsa bir iman kalıntısı vardır.— tevbe edip kendisine yönelen kullarından dilediğine bağışlar. "Muhakkak (Allah'ın küfür ve isyandan) temizlediği nefis kurtulmuştur. Ve (Allah'ın) azdırdığı kimse kayba uğramıştır.[194] Diğer günahlara nispetle şirk suçunun büyüklüğünü tescil etmek için bunun gibi bir ııyci daha birkaç sayfa önce zikredilmişti. Bu, ayetin tekrarı değildir. Bu, Kur'an'ın bir prensibidir. Ve dinde Önemli bir kuraldır. Münasebeti gelince zikredilir. Tlpkı bir politikacının yeri gelince her nutkunda ineç anlamlar ve sağlam sözlerle bir arada söyleyip tekrarladığı görüş veya düşüncesi gibi. Sözle, fiille, davranışla veya her hangi bir şeyi kutsamakla Allah'a ortak koşan kimse, hayır ve doğruluktan uzak bir sapıklığa düşmüş olur. Allah'tan başka kendisine duâ edip taptıkları şeyler, hiçbir fayda ve zarar veremeyen ölülerdir. "Eğer sinek, o putlardan (üzerlerine sürülen bal gibi şeylerden) bir şey kaparsa, putlar onu sinekten kurtaramazlar. (Kapılan şeyi geri almak İsteyecek olan) put da zayıf ve aciz, matlub olan sinek de aciz..''[195]

Denildi ki: Ayet-i kerimede putlar dişi olarak nitelendirildiler. Çünkü putlar; Lat, Uzzâ ve Menat adlı putlardır. Onlar bu putlara tapmakla, aslında kötülük ve murdarlığı meslek haline getirmiş olan şeytana tapmaktadırlar. Allah onlara lanet etmiş, aşağılayarak onu rahmetinden kovmuştur.

O, insanları bozgunculuğa ve kötülüğe çağırır. Bu sebeple, "Kullarından belli bir grubu hâkimiyetim altına alacağım'' diyerek yemin etmiştir. "Onların hepsini muhakkak azdıracağım. Ancak işlerinden İhlâs sahibi kulların müstesna..."[196] Her İnsanda iyiliğe de kötülüğe de kabiliyet ve şeytanın vesvesesi bulunduğu söylenilir. "Biz ona (hak ve batılı) iki yol gösterdik ayetinin anlamı işte budur.

Onları muhakkak saptıracağım. Onları sağlam İnançlardan uzaklaştıracağım. Doğru yoldan başka tarafa yönelteceğim.. Onları batıl kuruntularla aldatacağım.

Nitekim şeytan insana vesvese vererek ona günah işletir. Sonra da onu yalancı kuruntulara boğarak bağışlanma ve şefaat ile aldatır. Şeytanın yöntemi, tabiatı budur. Kulları dalalete düşürür. Akıllarını temelsiz kuruntularla doldurur.

Kötülük ve zarar verici her şeyi onlara emredeceğim. Taunlara kurban sunmak üzere seçecekleri davarların kulaklarını kesecekler. Onlara emredeceğim... Allah'ın yaratığım değiştirecekler. İnsanların üzerine yaratıldıkları fıtratı değiştirecekler. Bu fıtrat hakka ve sahih bir din olan îslâma giden yoldur. ' 'O halde (ey Resulüm!) gerçek müslüman olarak kendini dine doğrult. (Başka şeye iltifat etme.) Allah'ın dinine (yönel) ki, insanları onun üzerine yaratmıştır![197] Zira "Her doğan, fıtrat üzere doğar. Ama babası onu ya ya-hudileştirir, ya hıristiyanlaştınr, ya da mecusileştirir!' Hadis-i şerif.

Denilir ki: Allah'ın yarattığını değiştirmekten maksat, teslisleri burmak ve benzeri maddi değişikliklerdir. Selef-i salihinden rivayet olunduğuna göre bu iki anlama gelir. Allah'ı bırakıp ta şeytanı dost ve önder edinen, açıktan açığa kayba uğrar. Kur'an İıidayctini terkedip şeytanın üsluplarına uymaktan daha büyük bir kayıp mı olur? O, kendisinin izini takip edenlere batılı vaad etler. Ve unları yakından geniş kın unlulara boğiir. eyluıı onları balrl şeylerle aldatır. Başka bir şey vaad etmez. Kur'an'ı bırakıp şeytanı izleyenlerin yeri cehennemdir. Oradan kaçıp kurtulacakları bir yer yoktur. Orası ne kötü bîr dönüş yeridir!

Allah'a ve Resulüne iman edip salih amel işleyen, çirkin fiiller işlemeyen, nefislerine şeytanlarına muhalefet eden, Allah tarafından imanları güçlendirilerek, basiretleri açılarak Allah'ın ihlaslı kullarından olan kimseleri; Rabîeri, altlarından ırmaklar akan cennetlere koyacaktır. Orada temelli kalacaklardır. "Canların isteyeceği ve gözlerin hoşlanacağı ne varsa, hepsi oradadır![198].Onlar için orada nefislerinin hoşlanacağı şeyler vardır. Bağışlayan ve esirgeyen Allah katında bîr konukluk ve ikram olarak, istenilen herşey orada vardır. Allah'ın vaadi gerçektir. Allah'tan daha doğru sözlü kim vardır? Ey kardeşim! Allah seni koruyup başarıya ulaştırsın. Bu iki grup arasında senin yerin neresidir? Rahman ve rahim olan Allah'tan tarafmisın, sen?!. [199]

Kuruntular Ve Sonuçları, Çalışma Ve Karşılığı

123- Bu, sizin kuruntularınıza ve Kİtap ehlinin kuruntularına göre değildir. Kim fenalık yaparsa cezasını görür, kendisine Allah'tan başka ne dost \c ne ı/f yardımcı bulur.

124- Erkek veya kadın, mü'min olarak, kim yararlı işler işlerse, işte onlar cennete girerler, kendilerine zerre kadar zulmedilmez.

125- İyilik yaparak kendisini Allah'a teslim edip, hakka yönelen İbrahim 'in dinine uyandan, din bakımından daha iyi kim olabilir? Allah İbrahim'i dost edinmişti.

126- Göklerde olanlar da, yerde olanlar da Allah 'indir. Allah her şeyi kuşatır. [200]

Bazı Kelimeler:

"Ümniyye"nİn çoğulu olup, sevilen bir şeyi temenni etmektir.Kişinin işlerini yürüten ve onu savunan. Çekirdeğin sırtındaki çukur kısım. Bu kelimeyle, azlığa misal verilir.Eğrilme ve sapmadan uzak olarak. Arkadaşının ihtiyacını gideren, sevgisi kalbe yerleşen dost. [201]

Önceki Ayetlerle İlişkisi:

Önceki sayfalarda, şeytanın kendi yaşdaşlanm yalandan kuruntulara boğduğu, bunun da ehl-i kitabın, müslümanların zayıf inançlı olanlarının kalb-ierini etkilediği anlatılmıştı. Burada da kuruntuların aslı, bunların etkisi; işlenen amel ve bu amelin karşılığının açıklanması pek yerinde olacaktır. [202]

Açıklama:

Ey müslümanlar! Ne sizin ne de ehl-i kitaptan kimselerin kuruntulanyla, kıyamet gününde sevap elde edemezsiniz. Ahirette hazır bulunan sevabın elde edilmesi ancak salih amel işlemeye bağlıdır. Zerre kadar kötülük yapan kimse, Allah'ın vaadettiği şekilde bu amelinin karşılığı olan ceza ile cezalandırılır. İşini yürütecek ve kendisine yardım edecek, savunacak Allah'tan başka bir dost ve yardımcı da bulamaz. "O gün ki, ne mal fayda verir, ne de oğullar. Ancak Allah'a halis ve pak bir kalb ile varan müstesna."[203]

Kadın olsun erkek olsun, arap olsun acem olsun, zerre kadar salih amel işleyen ve bununla beraber Allah ve Resulüne içtenlikle inanan kimseler, Kur-an-ı Kcrim'de beşer akimin tasvir edebileceği kadar, gözle görülür seviyeye yakın bir şekilde tasvir edilen cennete girer. Kimseye zerre kadar zulmedilmez. Allah, merhamet edenlerin en çok merhamet edenidir. Alemlerden hiç birine zulmetmez. Kusurlu kimselerin cezasını arttırmaz. "Kim zerre ağırlığınca kötülük işlerse, onun cezasını görecektir."

Noksanlıklardan münezzeh yüce Allah, ceza ve mükafatın işlenen amele bağlı olduğunu; kuruntulara, aldanmalara bağlı bulunmadığını açıkladıktan sonra, kemal ve olgunluk derecelerini anlatmış ve buyurmuş ki: Kendini Allah'a teslim eden, kalbini ihlâs ile Allah'a bağlayan, işini Allah'a havale eden, ondan başkasını rab olarak tanımayan kimseden daha güzel din sahibi kim olabilir? Tabii ki,buna eşit seviyede bir kimse bulunamaz. Kalbin teveccühü, yüzün (nefsin) teslimi şeklinde ifade edilmiştir. Çünkü yüz, kalbin için-dekilerini gösteren bir aynadır. Bununla beraber, amelleri güzelleştirecek olan etken, kâmil imandır. "İhsan (iyilik ve güzellik) onu görüyormuşsun, gibi Allah'a ibadet etmendir. Sen onu görmesen bile o seni görmektedir." Eğriliklerden, sapıklıktan ve şirkten uzak olarak İbrahim'in dinine tabi olan ve onun yolundan giden kimseden daha güzel din sahibi olan var mıdır? İbrahim (A.S.) ki, kendisi ve nesli putperestlikten uzak durmuştur. "Bir zaman İbrahim, babasına ve kavmine şöyle demişti: "Bilin ki ben, sizin taptıklarınızdan beriyim. Ancak beni yaratana taparım. Çünkü o, beni hidayete erdirecektir." İbrahim, bu tevhid kelimesini, soyu içerisinde kalıcı olan bir kelime yaptı. Umulur ki (küfürden) dönerler”[204].

"Allah ibrahim'i dost edindi." Bir parantez cümlesi mahiyetinde olan bu cümle, İbrahim (A.S.) m Allah'ta yok oluşunu, imanında ihlâsh oluşunun ne kadar ileri bir aşamada bulunduğunu ifade etmektedir. Onun bu ihlaslı inancı, kendisini Rahman'in dostu, şeytanın da düşmanı yapmıştı. Allah ona özel bazı ikramlarda bulunmuş, ona makam vermiştir. Bu da, dostun dost yanındaki durumunu andırmaktadır. Bu pozisyondaki bir insanın dinine ve yoluna tabi olmak, elbetteki gereklidir.

Şunu bilin ki; göklerde ve yerde ne varsa, hepsi de yaratılış, mülkiyet, tasarruf ve kulluk bakımından Allah'a aittir. O, iyilik yapanlara mükafat, kötülük yapanlara da ceza vermeye muktedirdir. Çünkü hepsi O'nun mülküdür. Hiçbir şey O'nun mülkiyetinden çıkamaz. Taat ve ibadeti hakeden sadece O'dur. Çünkü malik O'dur. Onun dışmdakilerse maldır, mülktür. İbrahim'i İhtiyacı var diye dost edinmiş değildir. Çünkü göklerin, yerin ve ikisi İçindeki şeylerin mülkiyeti O'na aittir. İbrahim, boyun eğip teslim olan bir kuldur. Mevlâ ise, şâm yüce ve kahredici güce sahib efendidir. Allah her şeyi ilmi, kudreti, yaratması ve tedbiri ile kuşatıcıdır. [205]

Zayıfların Hukuku Ve Evlilik Problemlerinin Çözümü

127- Ey Muhammedi Kadınlar hakkında senden fetva isterler, de ki: ' 'Onlıır hakkında fetvayı size Allah veriyor: Bu fetva, kendilerine yazılan şeyi vermediğiniz ve kendileriyle evlenmeyi arzuladığınız yetim kadınlara ve bir de zavallı çocuklara ve yetimlere doğrulukla bakmanız hususunda Kitab'da size okunandır." Ne iyilik vaoarsanız Allah onn siinhesiz bilir

128- Eğer kadın, kocasının serkeşliğinden veya aldmşsızhğmdan endişe ederse, aralarında anlaşmaya çalışmalarında kendilerine bîr engel yoktur. Anlaşmak dalın lıııyırlıüır. Nefisler kıskançlığa meyyaldir. Liğcr iyi davınım ve haksızlıktan sakınırsanız bilin ki, Allah İşlediklerinizden şüphesiz haberdardır.

129- Âdil hareket etmeye ne kadar ugraşsanız, kadınlar arasında eşitlik yapamayacaksınız, bari bir tarafa kalben tamamen meyletmeyin ki diğerini askidaymış gibi bırakmış olmayasmız. İşleri düzeltir ve haksızlıktan sakınırsanız bilin ki Allah şüphesiz bağışlar ve merhamet eder.

130- Aynlırlarsa, Allah her birini nimetin genişliğiyle yoksulluktan kurtarır, Allah her şeyi kaplayandır. Hakîm'dir. [206]

Bazı Kelimeler:

Senden fetva isterler. Müşkül işlerinizi size acık-

lar.Onlar için takdir ettiği miras payı ve menin Onlara Özel bir önem vermeniz. Adalet,Kocasından endişe ederse.Kendini üstün görerek serkeşlik etmesinden.Yüz çevirmesinden.Nefisler, kendisinden hiç kopmaya-cak şekilde kıskançlık tabiatına meyilli kılınmıştır. Ne boşanmış, ne de evli. durumu askıda olan kadın. Zenginlik.[207]

Önceki Ayetlerle İlişkisi:

Surenin baş tarafında yetimler, kadınlar, akrabalık, miras ve hısımlıkla ilgili hükümler anlatıldı. "Allah'a kulluk edin ve O'na hiçbir şeyi ortak koşmayın." ayet-i kerimesiyle de dini esaslar ve bunlarla ilgili olarak ehl-i kitaptan ve savaştan sözediîdi. Kadınların, yetimlerin hukuku ve bunlar arasında adaleti uygulamaya ilişkin sorulacak sorular çoktur. Yetim kızı, kendisiyle evlenmek İstenildiğinde, kendisi için takdir edilen miras payından mahrum etmek helâl olur mu? Adam, karısıyla ne üzerine musalaha yapacaktır? Bütün bunlar, sorulması ve öğrenilmesine şiddetle ihtiyaç duyulan şeylerdir. Bu nedenle Resulullah (s.a.v.) a bu konuda birçok soru sorulmuştur. Cevabını verdiği ve hükmünü açıkladığı şeyler, bu surenin geçen bölümünde anlatıldı. Hükmü açıklanmayan soruların cevabı İse şimdi açıklanacaktır. [208]

Açıklama:

Ey Muhammedi Miras, evlilik ve karı-koca hukukunu kapsayacak şekille k;uimlanıı hukukunu sana sorarak fetva isterler; De ki: Onlarla ilgili fetvayı Allah size verecek. Onlarla ilgili olarak karşılaşacağınız zor meseleleri o size açıklayacaktır.Örneğin yelim kızların miıasııuı ilişkin hükümler gibi, hu surenin başında size okunan ayetler de bunu size açıklamaktadır. Yanınızda ve eliniz altında büyüyen yetim kızlara, haklan olan miras paylarını vermemeyi alışkanlık haline getirmiştiniz. Oysa surenin baş kısmında size: "Yetimlere mallarını verin ve onu yemeyin" denilmiştir. Güzellikleri ve mallarından yararlanmanız için onlarla evlenmek istiyorsunuz. Bazıları, ayetin şu manaya geldiğini söylemişlerdir: Çirkinliklerinden dolayı onlarla evlenmek istemezseniz, onları nikahlamayın.

Surenin baş kısmında size okunan ayetlerden biri de şuydu: "Eğer yetim kızların (kendileriyle evlendiğiniz takdirde) haklarını gözetemeyeceğiniz-den korkarsanız, size helâl olan diğer kadınlardan ikişer, üçer, dörder nikah edin." Zira cahiliyet devrinde bir adam, yetim kalan kızı, malıyla birlikte yanına alırdı. Kız güzelse, onunla evlenir ve malını da yerdi. Şayet çirkinse kendisi onunla evlenmediği gibi başkasıyla da evlenmesini engeller, ölüpte toprağa gömünceye kadar onu bu halde tutardı.

Mirasta haklarını vermediğiniz zavallı çocuklar hakkında da size şöyle bir ayet okunmuştu: "Çocuklarınız hakkında Allah size tavsiyede bulunuyor." Manasın: iyi düşünsünler diye geçmiş ayetleri Allah onlara hatırlatıyor. Çünkü çoğu zaman insanın nefsi ince hükümlerden, özellikle bu hüküm ve ayetler, karakterlerine, zulüm ve haksızlık gibi alışageldikleri şeylere aykin olursa gafil kalır. Allah yetim kızlar ve zavallı çocuklara karşı adaletle davranmanız ve onlara Özel bir itina göstermeniz gerektiğini size salık veriyor. Az olsun çok olsun, yaptığınız hayırları Allah bilmekte, karşılığını da en güzel bir şekilde verecektir. Keza az olsun çok olsun, yaptığınız kötülükleri de Allah bilmekte ve cezasını da verecektir.

Bir kadın, kocasının büyüklük taslayarak, kaba sözler söyleyerek, evlilik kurumuyla bağdaşmayan katı muamelede bulunarak, cinsel arzularını tatminsiz bırakarak serkeşlik yapmasından endişe ederse, sabredip bir süre beklemesi gerekir. Olabilir ki koca, bazı özel durumlar nedeniyle ona böyle davranmıştır. Ama kendisinden hoşlanmayıp kurtulmak istediği için kocasının böyle davrandığını hissederse; eğer her ikisi için hayırlı olacaksa, nikâhında kalması için bazı haklarından feragat ederek aralarında barışın sağlanması için kocasına öneride bulunmasında sakınca yoktur. Ya da iddet nafakasından veya mehrin bir kısmından ve boşanma karşılığı verilen müt'a (karşılık) dan feragat ederek boşanmak İstemesi, kendisi için faydalı olacaksa, vebal altına girmez. "Kadının ayrılmak için hakkından vazgeçmesinde, artık ikisine de günah yoktur![209]

Rivayet olunur ki: Bir adam karısından hoşlanmadığı için onu boşamak istemiş. Karısının doğurduğu kendisine ait bir çocuğu varmış, kadın ona şöyle 'J"iııiş: "Beni bosaımı. Beni kendi halime bırakla çocuğumun terbiyesiyle ilgileneyim. Her iki ayda bir bana uğrarsın." Kocası: "Eğer bu şekilde anlaşırsak, bu hoşuma gider." Sulh yapmak boşanmaktan; aileyi yıkan, en kutsal bağlardan birini koparan İhtilaf ve anlaşmazlıktan daha hayırlıdır. Boşanmanın, Allah'ın en çok buğzettiği helallerden biri olduğunu söylemek, seni, boşama rezaletinden alikor, sanırım. Boşanmalar dolayısıyla toplum, bölünüp parçalanma hastalığına müptela olmasın diye sulh yapıp anlaşmak daha hayırlıdır. Boşanmalar nedeniyle küçük çocuklar yok olmaya mahkum olacak, maddeten ve eğitimleri bakımından zarara uğrayacaklardır. Kur'an-i Kerim, nefislerin kıskançlığa meyyal olduklarına ve kıskançlığı huy edinmiş olduklarına işaret etmektedir. Kadının kıskanç olduğunu, erkek tarafındaki haklarım gözardı etmediğini görüyoruz. Aynı zamanda erkeğin de kıskanç olduğunu, karısıyla iyi geçinmediğini ve ona güzel muamelede bulunmadığını görüyoruz. Nefisler böyle yaratılmış, bu huyu almıştır. Kıskançlığa meyyaldirler.

"Kim, nefsinin ihtirasından korunursa, İşte onlar kurtuluşa erenlerdir." Kur'an-i Kerim; kan-kocadan her birini bazı haklarından feragat etmeye, nefsin ihtiras hastalığını tedavi etmeye teşvik etmektedir. Yine onlara demektedir ki: Aksilikten, serkeşlikten ve eşinizden yüz çevirmekten sakınır, güzel muamelede bulunur, evlilik hukukunu ve huzurunu korumak amacıyla sabredip, eşlerden birinin yaptığı uygunsuz davranışları anlayışla karşılar, evet bütün bunları yaparsanız, yapmakta olduklarınızı Allah görür ve bütün bunlardan haberdardır.

. Ne kadar titiz davranırsanız davranın. Yine de kadınlar arasında adaleti tam uygulamış olamazsınız. Karılarla muamelenin maddi ve maddi olmayan yanlan vardır. Maddi olanları hakkıyla ve adaletle yapabilirsiniz. Örneğin birden fazla kadınla evli bulunan adamın, kanlarının yanında normal sırayla gecelemesi, nafaka ve giysilerini vermede hakkaniyet ölçülerine bağlı kalması gibi. Sevgi, eğilim ve nefsi şuur ile vicdani etkenlerle meydana gelen diğer kalbi muamelelere gelince, bunlar sizin elinizde olmayan işlerdir. Bu nedenle Cenab-ı Allah bu tür muamelelerinizde tam bir eşitlik sağlayamamanız durumunda yükümlülüğünüzü hafifletmiş ve sorumluluğu üzerimden kaldırmıştır. Ama ikinci karıyı ne boşanmış, ne de evli olmayan sallantıdaki bir kadın gibi kendi başına yalnız bırakmayın. Bilâkis onu razı etmeniz, onunla iyi geçinmeniz, kumasına taraf sel gibi akan eğilimlerinize karşı savaşmanız gerekir ki, incinmesin.

Eğer bu ilâçlar hastalığı tedavi etmez ve aile yuvası, her an patlamaya hazır, buharla dolu, kapalı bir tencere haline gelirse —ki patlaması da aile şerefinin yok olmasına ve onur perdesinin yırtılmasına yol açar.— işte böyle

bir durumda, her şeyi bilen ve her şeyden haberdar olan yüce Mevlâ, bu zorlu durumdan kurtulmak için bir çıkış yolu göstermiştir. Böylece nefisler sü-künol bulacaktır. Bu V'kış kapısı, boşanma kapısıdır. P.ğcr eşler boşanıp ay-rılırlar.sa, Allah kendi sonsuz lütuf, nimet ve zenginliğiyie eşleri rahatlığa kavuşturur. Ayrıldıktan sonra belki de çok iyi bir hale gelir. Kulların kalbleri, Rahman'm parmaklan arasındadır. Dilediği tarafa çevirir. Allah, lütuf ve tedbiri geniş olandır. Kullan İçin vaz' ettiği yasalarda hikmet sahibidir. [210]

Kudretinin Sonsuzluğu

131- Göklerde olanlar da, yerde olanlar da Allah'ındır. And olsun ki, sizden önce Kitab verilenlere ve size, Allah'tan sakınmanızı tavsiye ettik. İnkâr ederseniz bilin ki, göklerde olanlar da yerde olanlar da Allah'ındır. Allah müstağni ve övüîmeğe lâyık olandır.

132- Göklerde olanlar da yerde olanlar da Allah 'mdir. Vekil olarak Allah yeter.

133- Ey insanlar! Allah dilerse sizi yok eder, başkalarını getirir. O, buna Kâdir'dir.

134- Dünya nimetini kim isterse, bilsin ki, dünyanın ve âhiretin nimeti Allah'ın katmdadır. Allah işitir ve görür.[211]

Bazı Kelimeler:

Kendilerine kitap verilenlere, kitaplarında emrettik.İnsanlar övseler de övmeseler de, zatı itibariyle övgüye layık olan. [212]

Açıklama:

Bilin ki; göklerde ve yerde olanlar mülkiyet, yaratma, icâd ve tasarruf bakımından Allah'a aittir. Hüküm, O'na aittir. O'na döndürüleceksiniz. Sizden önce kendilerine Tevrat, Zebur, İncil gibi kitapları verdiğimiz ehl-i kitaba ve ey Muhammed ümmeti size, "Hep birlikte Allah'a karşı gelmekten sakının." diye tavsiyede bulunduk. Bununla da Allah'ı birleme ve O'ndan sakınma İi-kesinde bütün dinlerin birleştiğine, fer'i meselelerdeyse zaman ve mekâna göre ayrıldıklarına işaret edilmiştir. Allah'ı inkâr ederseniz, bilin ki, göklerde ve yerde olanlar Allah'ındır. Kendisine ibadet etmenize O'nun ihtiyacı yoktur. "Ben, onlardan bir nzık istemiyorum. Bana (Kullanma) yemek yedirmelerini de istemiyorum!'[213]"Göklerde ve yerde olanlar Allah'ındır. Vekil olarak Allah yeter." Bütün bunlardan sonra Cenab-ı Allah, açık ve genel bir tehditte bulunarak şöyle buyurmaktadır: O dilerse sizi götürür, Yerinize başka bir millet getirir. Sonra onlar da sizler gibi olmazlar. Bunu yapmaya Allah'ın gücü yeter.

Ey insanlar! Her kim kendi ameliyle dünya mükâfatını elde etmek isterse, hatâ yapmış olur. Dünyanın da ahiretin de mükâfatı Allah kalındandır. Hem dünyanın, hem de ahiretin mükâfatım arzulaym. "Rabbimiz, bize dünyada bir iyilik ve ahirette de bir iyilik ver. Ve bizi ateşin azabından koru." İnsan yaptığı cihad ile, ganimet gibi sadece dünya menfaatini taleb etmektense, bu ameli ile hem dünya ve hem ahiret mükafatını istesin. Allah, söylenen her sözü İşitir.. Her niyet ve ameli görür.

Bu ayette İslâm dininin, müntesiplerine ve kendisinin göstermiş olduğu hidayet yolunda yürüyenlere iki cihan saadetini garanti ettiğine açıkça işaret edilmektedir. Bu, îslâmın başlangıç döneminde gerçekleşmişti. Müslümanlardan başka bu dünyada yaşayan hiçbir millet bu mazhariyete nail olamamıştır. Müslümanlar Kur'an-ı Kerİm'in gösterdiği hidâyet yolundan yürüyecek olurlarsa, çağlar boyunca dünyayı şaşkına çeviren o eski şanlı mevkilerine tekrar kavuşurlar. [214]

Adaletli Olmak, Allah İçin Şahitlik Etmek, Allah'a Ve Kitaplarına İman Etmek

135- Ey İnananlar! Kendiniz, ana babanız ve yakınlarınız aleyhlerine de olsa, Allah için şâhid olarak adaleti gözetin; ister zengin, ister fakir olsun, Allah onlara daha yakındır. Adaletinizde heveslere uymayın. Eğer eğriltirseniz veya yüz çevirirseniz bilin ki, Allah işlediklerinizden şüphesiz haberdardır.

136- Ey İnananlar! Allah'a, Peygamberine, peygamberine indirdiği Ki-tab'a ve daha önce İndirdiği Kitab'a inanmakta sebat gösterin. Kim Allah'ı, meleklerini, kitabîarmı, peygamberlerini ve âhiret gününü inkâr ederse, şüphesiz derin bir sapıklığa sapmıştır. [215]

Bazı Kelimeler:

"Kavvam" kelimesinin çoğulu olup, bir şeyi en mükemmel bir şekilde yerine getiren Şahitlik yaparken dili bükmek.

Gereği gibi şahitlik etmemek. Gerçeği tersyüz etmek, kasten yalan söylemek.Şahitlikten yüz çevirirsiniz. İfade vermezsiniz. [216]

Açıklama:

Noksanlıklardan münezzeh yüce Alliih, ktı!l;ınn;ı; adaleli gözetmelerini, adaleli en iyi bir şekilde uygulamak için fazlasıyla çaba harcamalarını, Allah yolunda yürürken kınayıcılann kınamasına aldırış etmemelerini, yardımlaşma ve dayanışma içinde olmakla beraber, adaletten yüz çevirtici şeylerden etkilenmemelerini, Allah'ın rızasını kazanmak amacıyla Allah için şahitlik yapmalarını emir buyurmuştur. Bu şehadet genel olup gizlemekten değiştirmekten ve saptırmaktan arınmış olmalıdır. Aleyhinize de olsa, zararı sizin şahsınıza, ana-babamza veya akrabalarınıza dokunsa da hakça şahitlik edin. Allah'tan başkasının hoşnutluğunu elde etmek için şahitlik yapmakla, ana-babamza ve akrabalarınıza iyilik etmiş,ailevi bağlarınızı korumuş olamazsınız. Zenginliğinden dolayı zenginin lehine, fakirliğine acıdığınız için fakirin lehine sehadette bulunmayın. Bilâkis işi Allah'a bırakın. Onların hesabını Allah görür. Onların hakkında neyin yararlı olacağını en iyi bilen Allah1 tır. Irkî bağlarınız, kişisel yönelimleriniz, insanlara öfkelenmeniz, aranızda adaleti terketmenize sevketmesin. "Bir topluluğa olan kininiz sizi adaletsizliğe götürmesin. Adalet yapın ki o, takvaya en çok yakın olandır."[217]

Aktaracağımız şu rivayet te bu türdendir: Abdullah bin Revaha (R.A.), Hayberlilerin ekin ve meyvelerinin miktarını bilirkişi olarak tahmin etmek üzere Peygamber (s.a.v.) tarafından Hayber'e gönderildiğinde, kendilerinden yana karar vermesi İçin ona rüşvet vermek istediler. Abdullah onlara şöyle dedi: "Allah'a andolsun ki, yaratıkların İçinde en fazla sevdiğim Hazreti Peygamberin yanından size geldim. Siz de bana, düşmanlarınız olan maymunlardan ve domuzlardan daha da sevimsizsiniz. Onu sevmem ve sizden nefret etmem;. Hakkınızda adaletsizlik etmeme sebep değildir." Onlar.da: "Yer ve gökler, bu adaletle yerlerinde dururlar?' dediler.

Şahitlik yaparken dilinizi eğip bükerseniz, gerçeği saptırır veya şahitlik yapmaktan kaçınarak hakkı gizlerseniz bilin ki; Allah sizin yapmakta olduklarınızdan haberdardır ve bu yaptıklarınızdan dolayı sizi cezalandıracaktır.

Ey iman edenler! Allah'a ve Resulüne iman edin. Yani imanınızda sebat edin ve bu halinizi sürdürün. "Kikini imanınızı arttırın. Allah'ın, Resulüne indirmiş olduğu kitaba iman edin. Bu kitap Kur'an'dir. Kitap derken sadece bir kitap değil de, cins olarak ilahi kitaplar, mesela Tevrat ve încil kastedilmiş olabilir. Kur'an'a iman etmek, onun Allah katından son Peygambere indirilmiş olduğuna, kendisinden önceki kitapları hükümsüz kıldığına, kendisinden sonra hiçbir semavi kitabın indirİImeyeceğine inanmak demektir. Kur1 an'dan Önceki kitaplara iman etmek, onların Allah katından Musa ve İsa Peygamberlere indirilmiş olduklarına inanmak demektir.

"Ey iman edenler! Allah'a ve Resulüne iman edin!' mealindeki ayet-i kerimenin Abdullah bin Selâm ve taraftarları gibi,ehl-i kitabın mü'min olanları hakkında nazil olduğu söylenmiştir. Bunlar, Resulullah (s.a.v.) a gelerek: fti/. sana, senin kitabına, Musa'ya ve kitubına (Tevrul'a) iman ederiz. Bunlardan başkasına inanmayız, dediler. Peygamber (s.a.v.) onlara, "Aksine Allah'a, Resulüne, Kur'an'a ve Kut'an'dan önce indirilen bütün kitaplara iman edin'' dedi. Onlar da, hayır böyle yapmayız, dediler. Bunun üzerine mezkûr ayet-i kerime nazil oldu.

Hepsine iman edin. Aşağıda anlatılan şeylerle, mü'minler uyarılmıştır: Her kim Allah'ı, peygamberlere Allah tarafından gönderilen birer elçi olan melekleri, halka Allah tarafından birer elçi olarak gönderilen peygamberleri ve ahiret gününü inkâr ederse, hak yolundan ve hidâyet nurundan uzak bir sapıklığa düşmüş olur. Peygamberlerin bazısına inanıp bazısına inanmayan yahudilerle hıristiyanların imanları muteber değildir. Çünkü bir peygambere veya bir kitaba inanmamak, hepsine inanmamak demektir. Zira hıristi-yan ve yahudüer, kendi kitaplarına ve peygamberlerine gerçekten inanmış olsalardı, kendi kitaplarında geleceği müjdelenen Muhammed (s.a.v.) in peygamberliğini inkâr etmezlerdi. [218]

Münafıklar Ve Nitelikleri

137- Doğrusu, İnanıp sonra inkâr edenleri, sonra inanıp tekrar inkâr edenleri, sonra da inkârları artmış olanları Allah bağışlamaz; onları doğru yola eriştirmez.

138- Münafıklara, kendilerine elem verici bir azâb olduğunu müjdele.

139- Onlar, inananları bırakıp da kâfirleri dost edinirler; onların tarafında bir şeref ve kudret mi arıyorlar? Doğrusu kudret bütün olarak Allah'ındır.

140- O, size Kitab'da "Allah'ın âyetlerinin inkâr edildiğini ve alaya alındığını işittiğinizde, başka bir söze geçmedikçe, onlarla bir arada oturmayın, yoksa siz de onlar gibi olursunuz' diye indirdi. Doğrusu Allah, münafıkları ve kâfirlerin hepsini cehennemde toplayacaktır,.

141- Sizi gözleyenler, Allah'tan size bir zafer gelirse, "Sizinle beraber değil miydik?" derler; eğer kâfirlere bir pay çıkarsa, onlara: "Size üstünlük sağlayarak sizi mü'minlerden korumadık mı?" derler. Allah kıyamet günü aranızda hüküm verir. Allah inkarcılara, İnananlar aleyhinde asla fırsat vermeyecektir.

142-143- Doğrusu münafıklar Allah'ı aldatmağa çalışırlar, oysa O, onlara aldatmanın ne olduğunu gösterecektir. Onlar namaza tembel tembel kalkarlar, insanlara gösteriş yaparlar, ne onlarla, ne de bunlarla olur. İkisi arasında bocalayarak Allah'ı pek az anarlar. Allah'ın saptırdığı kimseye yol bulamayacaksın. [219]

Bazı Kelimeler:

Müjdele. Ama ayct-i kerimede bununla, "uyararak korkut" "manası kastedilmiştir. Münafıkları horlayıp küçük düşürmek için, müjdele kelimesi kullanılmıştır.Güç ve kuvvet.Dalıp girerler.Başınıza bir iş gelmesini beklerler. İstihraz: İstila etmek demektin Yani sizi yenmedik mi, sizi öldürme imkanım elde ettiğimiz halde öldürmeyip hayatta bırakmadık mı? [220]

Açıklama:

İnsanlardan öyleleri vardır ki, kalplerini bozgunculuk ve sapıklık karanlığı kaplamıştır. Allah onların kalblerini mühürlemiştir. Fazlaca günah işledikleri için basiretleri körelmiştir. öyle ki akılları iman nurunu göremez. Kalbleri de Kur'an'ın hidayet yoluna erişemez. Tipkı saat sarkacı gibi mü'minlîkle kâfirlik arasındadırlar. Bazân görünürde mü'mindirler. Şeytanlanyla başbaşa kaldıklarındaysa kâfirdirler. Mü'minlerin yanına döndüklerinde yine iman ederler. Sonra tekrar küfre dönerler. Hem de kâfirliği açık ve belirgin olanm-kinden daha şiddetli bir inad ve küfürle kâfir olurlar. İşte bunlar, İslama karşı savaş açan ve devlete karşı kara bir tehlike olan münafıklardır. Kur'an'ın vas-fetmiş olduğu tabiatlanyla bunların doğru yola erişmelerHmlcânsızdır. Kalb de tıpkı demir gibi pas tutar. Bu münafıkların kalbleri de çürüyüp yok olacak derecede paslanmıştır. Allah bunları asla bağışlamayacak ve hayır yoluna eriştirmeyecektİr. Çünkü bunlar, hidayete ermek için hiçbir çaba harcamamış ve gözlerini aydınlığa yöneltmemişlerdir. Bu münafıkları, kendileri için acıtıcı bir azab olduğunu söyleyerek uyar ve korkut. Çünkü onlar, Cehennemin en alt tabakasında olacaklardır. Bunlar, devleti kâfirlerin ele geçireceklerine inandıkları için mü'minleri bir tarafa bırakarak kâfirleri dost edinmişlerdir. Bunlar iyi sonun mü'minler için olacağını bilememişlerdi. Halbuki Allah, mü'minlerle beraberdir. Yalan söylediler, iftira ettiler. Güç ve üstünlüğü bu dostlarının yanında mı arıyorlar? Allah'ın düşmanları olan bu dostlarından güç ve üstünlüğü nasıl ararlar? Oysa ki güç ve üstünlük Allah'a, Resulüne, Allah'ın dostları mü'minlere aittir.

Kitapta sîze bildirilmişti: "Ayetlerimize (aleyhte konuşarak söze) dalanları gördüğünde (yanlarında durmayıp) onlardan yüz çevir. Ki başka bir söze dalsınlar!'

Bu ayet-i kerime, sadık ve dürüst olsunlar, münafık olsunlar bütün inanmışlara seslenmektedir. Yani kâfirlerin Allah'ın ayetlerini inkâr edip alaya aldıklarını işittiğinizde; onları dinlemeyin. Küfür ve dinsizlikten başka bir söze dalıncaya kadar onların yanında oturmayın. Şayet onların din hakkında batıl şeyler söylemelerini ve Kur'an'ı alaya almalarını dinleyip yanlarında oturursamz, siz de onlar gibi olursunuz. Yahudiler Kur'an'ı alaya aldıklarında münafıklar da yanlarında oturur ve onların bu aleyhte konuşmalarını dinlerlerdi. Doğrusu Allah, münafıklarla kâfirleri cehennemde bir araya getirecektir. Münafıkların kimi günah işler. Kimi de işlenen günahları protesto etmez, bilâkis günah işlenmesini teşvik ederler ve bundan hoşlanırlardı.

Bu münafıklar; başınıza acıklı hallerin gelmesini, felaketlerle karşılaşmanızı, sizin için meydana gelecek hayır ve şer durumlarını beklerler. Eğer size Allah'tan bir yardım ve zafer gelirse; biz de sizinle beraberdik. Ganimette payımız vardır, derler. Şayet kâfirler için —Uhud savaşında olduğu gibi— bir zafer doğacak olursa, onlara şöyle derlen "Biz size yardım ederek, üstünlük sağlayarak, sizi mü'minlerden korumadık mı? Mü'minlerin safından ayrılarak, sizin hayatta kalmanızı sağlamadık mı? Kalplerine korku saian haberleri yayarak size yardımcı olmadık mı?"

Böylesi münafıklarla aynı mecliste oturmamız yasaklanmışken, bunları dost edindiğimiz takdirde durumumuz nice olur? Kıyamet gününde Allah aranızda hükmedecektir. Herkese amelinin karşılığını verecektir. Kimi cennete, kimi de cehenneme gidecektir. "Allah elbette o günde kâfirler için mü'minler aleyhine bir yol verecek değildir!' Cenab-ı Allah mü'mİnleri imanla vasıflandırdığı için, imanın tahakkuk etmesi demek; Allah'ın mü'minlere zafer vaadinin ve kâfirlere karşı galib gelecekleri vaadinin gerçekleşmesi demektir. Bu bağlamda Cenab-ı Allah şöyle buyurmuştur: "Muhakkak ki Allah, müşriklerin saldırılarını mü'minlerden savacaktır!'[221] "Mü'minlere yardım etmek, üzerimize bir hak oldu[222].Nerede böylesine sadakatle İman eden müminler? Cahilliklerinden, az bildiklerinden, kötü düşüncelerinden dolayı münafıklar hilekâr ve düzenbaz kimseler gibi davranırlar. Aslında kâfir oldukları halde görünürde inanmış gibi görünürler. Noksanlıklardan münezzeh yüce Allah, onların düzenlerini boşa çıkaracak, tuzaklarım .başlarına geçirecektir. Allah onlara genel hükümleri uyguladı. Böylece onlar canlarını ve mallarını bu dünyada koruyabildiler. Ahirette ise onlar için cehennemin alt tabakasını hazırladı. Gerçekte Cenab-ı Allah'a hile yapılamaz. Çünkü O, gizliyi, gizlinin de ötesini bilendir. "Allah'ı aldatırlar." sözünden, "Resuîullah'ı ve mü1 minleri aldatırlar" anlamının kastedildiğini söyleyenler de olmuştur. Kur-an'ın böyle bir ifade kullanması; onların suçlarının büyüklüğünü tescil etmek ve Resulullahi aldatanın Allah'ı aldatmış gibi sayılacağına işaret etmek içindir. Bu cümleden olarak Kur'an-i Kerim'de şöyle buyurulmuştur: "(Ey Resulüm) gerçekten sana biat edenler, ancak Allah'a biat etmiş olurlar!'[223]

Resulullah (s.a.v.) in Allah katındaki mertebesinin yüceliğini, bu ayet yeterince açıklamıyor mu?

Bazı müfessirlcr bu konuda şöyle dediler: Onlar kıyamet gününde (hâşâ) Allah'ı aldatmaya çalışarak, dünyadayken istikamet üzere ve doğnı yoida bulunmuş olduklarına yemin ederler. "Ahluh, onları hep bir anıya gclirtp dirilteceği gün (kıyamette), size yemin ettikleri gibi, ona da yemin edecekler ve sanacaklar ki, bir şey yapıyorlar.."[224].Allah, onların tuzaklarını başlarına geçirecektir. Çünkü onlara mühlet tanıyarak taşkınlıklarına daha fazîaide-vam etmelerini sağlayacak, dolayısıyla onlar, daha çok günah altına gireceklerdir. Allah onları haktan ve İslâm nurundan uzaklaştırır. "O gün münafık erkeklerle münafık kadınlar, iman edenlere şöyle diyecekler: -'Bize bakın, nurunuzdan bir parça ışık alalım."[225]

Bunda bir gariplik yoktur. îşte şu münafıklar, amellerin en şereflisi ve en faziletlisi olan namazı kılacak olduklarında tembel tembel, niyetsiz, inançsız ve korkusuz bir tarzda namaza dururlar. Anlamını da hiç düşünmezler. Onların kalblerİ bozuktur. Niyetleri kötüdür. Amelleri ihlassız yaparlar. Alfah ile değil de, insanlarla muamelede bulunurlar. Görmez misin ki onlar, bütün amellerini riya ile yapıyorlar. Allah kendileriyle beraber olup, yaptıklarını gördüğü halde, onlar, yaptıkları kötü İşleri insanlardan gizlemeye çalışırlar. Namaza durduklarında, —tabii ki bunu da insanlardan çekindikleri için yaparlar.— Allah'ı çok az zikrederler. Hadis-i şerifte de buyurulduğu gibi: "Bu, münafıkm namazıdır. (Peygamber (s.a.v.) efendimiz bu cümleyi üç defa tekrarlamıştır.) oturur, güneşi(n doğmasını) bekler. Güneş (doğupta) şeytanın iki boynuzu arasına geldiğinde (namaza) kalkar. (Tavuğun yerden yem alışı gibi) dört rekat kılar. Bu namazda Allah'ı çok az anan" Allah böylelerine lanet etmiştir. Bunlar, İmanla küfür arasında sarkaç misali gidip gelirler. "Onları aydınlatınca da ışığı altında yürürler ve karanlık çökünce dikilip kalırlar!”[226]

Bunları bazan zahirde mü'minlerle beraber görürsün. Ama gizlilikte kâfirlerle beraberdirler. Onlar ne bunlardandır, ne de onlardan. Gerçekten Allah onları saptırmış ve hidayete kavuşmaya muvaffak eylememiştir. "Allah'ın sapttrdığı kimseye yol bulamazsın'' Onlar hayrı, iyiliği ve doğru yolu bulamazlar. [227]

Kâfirlerle Dost Olmak Ve Münafıkların Cezası

144- Ey İnananlar! Mü'minleri bırakıp kâfirleri dost edinmeyin. Allah'ın aleyhinize apaçık bir ferman vermesini mi istersiniz?

145- Doğrusu münafıklar cehennemin en alt tabakasmdadırlar. Onlara yardımcı bulamayacaksın.

146- Ancak tevbe edenler, nefislerini ıslah edenler, Allah'ın Kitâb'ına sarılanlar ve dinlerine Allah için candan bağlananlar müstesnadır. Onlar inananlarla beraberdirler. Allah mü'mınîere büyük ecir verecektir.

147- Şükreder ve inanırsanız, Allah size niçin azâbetsin? Allah şükrün karşılığını verir ve bilir. [228]

Bazı Kelimeler:

Kuvvetli ve açık bir delil.Cehennemin en alt tabakası. [229]

Açıklama:

Allah'a ve Resulüne inanan ey mü'minler! Yanlarında kuvvet ve üstünlük arayarak, mü'minİeri bir yana birakipta kâfirleri dost edinmeyin. Oysaki kuvvet ve üstünlük Allah'a, Resulüne ve mü'minlerc aittir. Nasıl olur da müzminleri bırakıp kâfirleri dost edinirsiniz? Bu, münafıkların huy ve Özelliğidir, ltüyle yapmakla, ;ı/.aba müstahak olduğunuza dair, Allah'ın .sizin aleyhinize kuvvetli ve açık bir delil, bir ferman mı vermesini istiyorsunuz? Müminleri bırakıp ta kâfirleri dost edindiğinizde, iyi bilin ki, bu yaptığınızı ancak münafıklar yapar. Maamafib amelleri kötü ve ruhları bozuk olduğu için, kıyamet gününde münafıklar cehennemin en alt tabakasında bulunacaklardır. Cennetteki mertebelere "derece", Cehennemdeki tabakalara ise "dereke" denir.

Ayette de belirtildiği gibi münafıklar cehennemin en alt derecesinde bulunacaklardır. Şüphesiz onlar bunu haketmişlerdir. Onlar İslâmiyet! karıştırmışlardır, önce Islâmı kabullenmişler; sonra da şeytana uyarak, kendi nefsî eğilimlerini ve dünyanın aldatıcı metaını tercih ederek îslâmı inkâr etmişlerdir. Kâfirleri diyecek olursak; cehalet onları yenmiş, taklid onları köreltmiştir. Bu nedenle onlar, cehennemde münafıklannkinden daha az azabil bir yerde bulunacaklardır. Onları azaptan koruyacak veya azaplarını hafifletecek bir yardımcıyı asla bulamazsın.

Ama bunların arasında münafıklıktan tevbe edip, makbul tevbenin şartlarına riayet eden ve ardı sıra da:

1- Geçmişte kalan münafıklık günahını örten salih ameller yapmak için uğraşırsa,

2- Allah'a sarılıp Kur'an'a bağlanır, Resulullah (s.a.v.) in yolundan yürür ve bütün bunları rızâyı ilâhiyi elde etmek için yaparsa,

3- Sadece Allah'a ibadet ederek ve yalnızca O'na yönelerek, "Biz ancak sana İbadet eder ve sadece senden yardım dileriz." ayet-i kerimesi uyarınca ihlâslı olursa, işte bunlar, mü'minlerle beraber anlatılan vasıflarla nitelenmiş olan kimselerdir. Allah, künhünü ancak kendisinin bildiği büyük ecri (mükâfatı) mü'minlere verecektir. "Artık (dünya da) işledikleri salih amellere mükâfat olarak kendileri için, göz aydınlığında ne hazırlanıp saklandığını kimse bilmez.''[230]

"Şükredip iman ederseniz, Allah size niçin azab etsin?" Ey insanlar? Allah size niçin azab etmek istesin? intikam için mi sizi azablandinr? Hayır. Bir zararı gidermek ve bir faydayı temin etmek için mi sizi azablandırır? Hayır. Doğrusu o güçlüdür ve hiçbir şeye ihtiyacı yoktur. Allah adildir. Hikmet sahibidir. İyi insanla kötü insanı aynı kefeye koymaz. Münafıklarla isyankârlar; Allah'a şükretmenin gereğini yapmamış; kendilerine verilen nimetleri hayır yoluna harcamamış, amaçlan dışındaki yerlere kullanmışlardır. Allah'a şükredip gerçekten O'na iman etseler, kendi benzerleri için hazırlanmış olan mükafatı hakederler. Allah şükredenlerin mükâfatını verici, yaratıklarının durunılarmı bilicidir. Hiçbir şey O'na gizli kalmaz. "Andolsun, eğer şükrederseniz elbette size nimetimi arttırırım. Ve eğer nankörlük ederseniz, haberiniz olsun, gerçekten azabını çok şiddetlidir''[231] O, cömerttir. Mükâfat verir. Dahası, yapılan iyilikler için on katına kadar mükâfat verir. "Rabbimiz, bize dünyada bir iyilik ver. Ahirette de bir iyilik ver. Bizi ateşin azabından koru." Rabbimiz! Bizi iyilikçi ve ihlash kullarından eyle. Şüphesiz Sen, duayı işitensin. [232]

Kötülüğün Açıkça Îşlenmesi Ve Tehlikesi

148- Allah, zulme uğrayan kimseden başkasının, kötülüğü sözle bile açıklamasını sevmez. Allah işitir ve bilir.

149- Bir iyiliği açığa vurur veya gizler yahut bir kötülüğü affederseniz, bilin ki Allah da Affeden'dir, Güçlü olan'dır. [233]

Bazı Kelimeler:

Açığa vurmak, ilan etmek. Görüşünü açıklayıp ilân etti. [234]

Önceki Ayetlerle İlişki:

Sûrenin başından buraya kadar kitap ehlinden olan münafıklarla kâfirler anlatıldı. Bu ayetlerden sonra Kur'an-i Kerim, sözü tekrar bu iki grubun üzerine getirdi. Onların ayıplarını anlattı. .Kötülükleri açığa vurdu ki, müs-lümanlar temkinli olsunlar ve onlardan uzaklaşsınlar. "Ve bundan önce kendilerine kitab verilmiş, sonra üzerlerinden uzun zaman geçip de kalbleri katılaşmış ve çoğu fişka dalmış bulunanlar gibi olmasmlar."[235]

Yukarıdaki iki ayet, özellikle Kur'an-ı Kerim'in, kâfirlerin kötülüklerini ifşa etme konusuna değinmesinden sonra, kötülüğü açıklamakta bir sakınca bulunmadığında müslümanlan aydınlatmaktadır. Ama müslüman bir kimsenin alenen kötülük yapmasının, birey ve toplum için tehlike olduğunu ileride Öğreneceğiz. [236]

Açıklama:

Çirkin sözün açıkça söylenmesini Allah sevmez. Zira söylenen çirkin söz; düşmanlık ateşini alevlendirir, kin ve hoşnutsuzluğu doğurur. Kötülüğü yayma hususunda, hem sahibini taklid etme hem de insanlara anlatılan kötülüğün bizzat kendisini taklid etme bakımından kötü sözün, dinleyicilerin kişiliklerine fena bir etki yaptığını da unutmamalıyız.

Bu herkesçe kabul edilen bir gerçektir. Allah, kötü sözün açıkça söylenmesini sevmez. Ancak bunu mazlum bir kimsenin söylemesi müstesnadır. Zira doğal olarak o, uğradığı zulmü insanlara şikayet etme hakkına sahiptir. İnsafa gelinerek hakkını kendisine versinler diye, derdini adalet makamlarına açıklama hakkına sahiptir. Mazlumun bedduasıyla Allah arasında perde yoktur. Allah diyor ki; îzzetim ve celâlim hakkı için, bir zaman sonra olsa bile sana muhakkak yardım edeceğim.

Nefsine zulmeden; kötülüğü açıktan yapmayı, insanlar arasında alçaklığı yaymayı sevendir. "Kötü söz" adiliği, gıybeti, koğuculuğu, yalan söylemeyi, iftira etmeyi, laf taşımayı kapsar. Allah, zalimin de mazlumun da sözünü duyar. Bütün fiilleri ve niyetleri bilir. Herkese amelinin karşılığını verir.

îyi bir sözü veya fiili açıklasamz da, gizleseniz de veya size yapılan bir kötülüğü, yahut size dokunan bîr zararı bağışlarsanız, bilin ki, Allah ta günahları bağışlar. Karşılık vermeye gücü olduğu halde, kendisine kötülük eden kimseleri bağışlayanı sever. Bu işleri gönüllü olarak yapanları fazlasıyla mükâfatlandırır.

İyiliği açıkça yapmaya gelince bu; riyakârlık yapmayacağı konusunda kendine güvenen, kalbi iman ve ihlasla dolup taşan kimse için hayırlıdır. Böyle bir şahıs, başkaları için iyi bir örnek olur. Riyakârlık yapacağı konusunda nefsinden korkan ve münafıklık yapacağından endişe eden kimsenin, yapacağı iyiliği gizlice yapması daha güzel olur. Böyle yapmakla da yoksul ve muhtaçların onurları zedelenmeyip korunmuş olur. [237]

Küfür İle İman Ve Bunların Sonuçları

150-151- Allah'ı ve peygamberlerini İnkâr edçn, Allah'la peygamberleri arasını ayırmak isteyen "Bir kısmına inanır bir kısmım inkâr ederiz" diyerek ikisi arasında bir yol tutmak isteyenler, işte onlar gerdekten kâfir olanlardır. Kâfirlere ağır bir azâb hazırlamışızdır.

152- Allah'a ve peygamberlerine inanıp, onlardan hiçbirini ayırmayan-lara, işte onlara Allah ecirlerini verecektir. O, bağışlar ve merhamet eder. [238]

Bazı Kelimeler:

Yol. Hazırladık. Alçaltıcı. [239]

Açıklama:

Küfür ve iman, birbirinin zıddı olan şeyler olup, aynı kalpte bİF araya gelmezler. Elbetteki bir araya gelmezler. Karanlıkla aydınlık bir olur mu? İnsanlardan bazıları vardır ki, açıkça yapmasalar bile hakikatte Allah'ı ve bütün peygamberlerini inkâr ederler. Allah ile peygamberlerinin arasını ayırmak isterler. Allah'a iman ederler. Peygamberleri ve kitaplarını inkâr ederler. Dünyadaki insanların çoğu böyledir.

Hıristiyanlar ve yahudiler gibi bazı insanlar Allah'a ve bazı peygamberlere inanırlar. Musa'ya ve İsa'ya iman ederler, Muhammed (s.a.v.)'e ve Ona indirilen Kitaba inanmazlar. Böylelikle de iman ile küfür arasında orta bir yoi izlemek isterler. Bunlar, anılan kâfirlerdir ki, küfürde pek ileri gitmiş, sapıklıkla gerçeklen derinlere inmişlerdir- Allah'ın sabi I kıldığı haklan daha sağlam ve daha doğru bir hak var mıdır?

İnsanlar arasında kâfirler ve azabı hakedenler için Cenab-ı Allah, dünya ve ahirette alçaltıcı bir azâb hazırlamıştır. Allah'a iman edip peygamberlerini inkâr eden veya peygamberlerin bazısına inanıp bazısını İnkâr eden kimseler için bu şiddetli hükümlerin konulmasında bir gariplik yoktur. Çünkü Allah'a gerçekten inanmak, O'na hoşnud olacağı tarzda kulluk etmeyi gerektirir. Bunun yolu da, ancak peygamberlere inanmak ve onların koymuş oldukları pren-siblere uymaktır. Zira peygamberler, Allah ile yaratıkları arasındaki elçilerdir. Allah'a İman etmekle beraber peygamberlerini inkâr etmek nasıl düşünülebilir? Yahudi veya hiristiyanların yaptıkları gibi Musa veya isa'ya inanıp, Muhammed (s.a.v.) ve diğer peygamberleri inkâr etmek hiçbir temele dayanmamaktadır. Çünkü yahudiler Hazreti Musa'ya gerçekten iman etmiş olsalardı, aynı şekilde Hazreti Muhammed'e de inanacaklardı, Hıristiyanlar Hazreti İsa'ya gerçekten iman etmiş olsalardı, aynı şekilde Hazreti Muhammed'e de iman ederlerdi. Zira Hazreti Muhammed (s.a.v.)» onların kitaplarında anlatılmıştır. Peygamber olarak geleceği müjdelenmİştir. Hazreti Muhammed, onların kitaplarını da doğrulamıştır. Şu da var ki, Hazreti Muham-med'in peygamberlik delilleri, diğerlerinin peygamberlik delillerinden daha açık ve daha nettir. O, cahil bir millet İçinde yetişen, okur-yazarlığı olmayan bir araptır. Sonra kendisine her bakımdan kâmil olan Kur'an-ı Kerim indirilmiştir. "Bu, o kitaptır ki, kendisinde hiçbir şüphe yoktur. Takva sahibi kimseler için delildir, yol göstericidir!"[240]

Peygamberleri bir nevi eyalet valileri; kendilerine verilen kitapları da, Devlet Başkanı tarafından çıkarılan yasalar gibi mi düşünüyorsun? Halk, devlet başkanına ve onun yasalarına uymak mecburiyetindedir. Ancak Devlet Başkanının görev süresi sona erip te bir başkası o makama oturur ve eskisini iptal eden yeni bir kanun çıkarırsa, eski kanunu bırakıp bu yenisine uymak gerekli olur. "En yüksek sıfatlar Allah'ındır."[241]

Cenab-ı Allah ilk zamanlardan itibaren hak din ve hidayetle peygamberler göndermiş, nihayet peygamberler silsilesini Hazreti Muhammed (s.a.v.) ile sona erdirmiştir. Yer ve gök durduğu sürece, kitabı olan Kur'an-ı Kerim' ebedi kalacaktır. "Ey insanlar! Sizden her bir peygamber için bir şeriat ve bir yol tayin ettik."[242]

Allah'a ve peygamberlerine içtenlikle inanan, peygamberler arasında ayırım yapmayan kimselerin mükafatlarını, kıyamet gününde Rabları tam olarak ödeyecektir. Sahih bir inancı olmakla beraber hatâ yapan kullarını Allah bağışlar. Bütün kullarını esirger, onlara rahmetle tecelli eder. Onları dosdoğru yola erittirmek için, kullarına peygamberler göndermişin".[243]

Yahudilerin İşledikleri Suçlardan Ve Davranışlardan Örnekler

153-154- Ey Muhammedi Kİtab ehli, senin kendilerine gökten bir kl-tab indirmeni isterler. Musa'dan bundan daha büyüğünü istemişlerdi ve "Bize Allah'ı apaçık göster" demişlerdi. Zulümlerinden ötürü onları yıldırım çarpmıştı. Belgeler kendilerine geldikten sonra da, buzağıyı tanrı olarak benimsediler, fakat bunları affettik ve Musa'ya apaçık bir hüccet verdik, söz vermelerine karşılık Tür dağını üzerlerine kaldırdık ve onlara: "Kapıdan secde ederek girin" dedik, "Cumartesileri aşın gitmeyin" dedik, onlardan sağlam bir söz aldık.

155- Sözleşmelerini bozmaları, Allah'ın âyetlerini inkâr etmeleri, peygamberleri haksız yere öldürmeleri, "Kalblerİmiz perdelidir" demelerinden ötürü Allah, evet, inkârlarına karşılık onların kalblerinimühürledi, onun için bunların ancak pek azı inanır.

156-158- Bu, bir de inkârİarından,Meryem'e büyük bir iftirada bulunmalarından ve: "Meryem oğlu îsâ Mesîh'i —Allah'ın elçisi— öldürdük" demelerinden ötürüdür. Oysa onu öldürmediler ve asmadılar, fakat onlara öyle göründü. Ayrılığa düştükleri şeyde doğrusu şüphededirler, bu husustaki bilgileri ancak sanıya uymaktan ibarettir, kesin olarak onu öldürmediler, bilâkis Allah onu kendi katma yükseltti. Allah Güçlü'dür, Hakîm'dİr.

159- Kitab ehlinden, ölmeden önce, İsa'ya inanmayacak yoktur. O, — gerektiği gibi inanmadıklarından—, kıyamet günü onların aleyhine şâhid olur. [244]

Bazı Kelimeler:

Apaçık, yani alenen görmek.Yıldırım.Denizin yarılması, beyaz el ve asâ gibi Hazreti Musa'nın Peygamber olduğunu gösteren açık deliller.Hazreti Musa ve kavminin, eteklerinde ikamet ettikleri dağın adı.Secde ederek. Yani boyun eğip teslim olarak.Cumartesinde aşırılık yapmayın. Size mubah kılman şeylerde haddi tecavüz etmeyin. Veya cumartesi günü avlanarak kendinize yazık etmeyin.

"öilaf" kelimesinin çoğulu olup zarf ve kap anlammadır. Yani kalblerimiz,. ilim kabıdır; Senin söylediklerine ihtiyacımız yoktur, öulf'un, ağluf kelimesinin çoğulu olması da mümkündür. Yani kalblerimiz perdelenmiştir; senin söylediğin sözler, kalblerimize ulaşmaz. Allah, kalblerinin üzerine mühür vurmuştur"; içine hiçbir şey girmez. Ya da darphane tarafından damgalatımış paranın üzerine başka şekillerin işlenmesi mümkün olmadığı gibi, kalblerimizin muhtevasını değiştirmen mümkün değildir.Duyduğunda, sahibini hayrette bırakıp şaşkına çeviren yalan. [245]

Açıklama:

Kitap ehlinden yahudiler, senin Allah tarafından kendilerine gönderilmiş bir elçi olduğuna tanıklık eden, semavi yazıyla yazılmış bir kitabı kendilerine indirmeni isterler. Denildiğine göre bu kitabın kendi toplulukları adına veya kendi din bilginleri adına indirilmesini isterler. Onların bu isteği, peygamberlik gerçeğini anlamadıklarım göstermektedir. "Eğer sana, yapraklara yazılı bir kitap indirseydik de onlar, elleriyle onu tutmuş bulunsalardı, o küfredenler yine muhakkak (şöyle) diyeceklerdi: "Bu apaçık bir sihirden başka bir şey değildir."[246] Bu yahudiler, sıkıntı verip ta'ciz ederek senden bunu isterler. Ey Peygamber, bunu tuhaf karşılama ve onların bu isteklerini çok görme. Eski zamanlarda Musa'dan, bundan daha çoğunu istemişler, Ona şöyle demişlerdi: "Allah'ı, arada hiç bir perde olmaksızın apaçık bir şekilde bize göster!' Birçok defalar söylediğimiz gibi atalarının yapmış oldukları işler, Peygamber (S.AY.) zamanında yaşayan yahudilere nispet edilmiştir. Çünkü bunlar, atalannı mirasçıları ve geleneklerinin kuşaktan kuşağa aktarıcıları idiler. Onlarla gurur duymaktaydılar. Aynı milletten olanların biribirleriyle dayanışma içinde olacakları ilkesini unutmamak gerekir. Denildiğine göre "ehl-İ kitâb" kelimesi cins ismi olup, hem Peygamber (s.a.v.) devrinde yaşayan, hem de O'ndan önce yaşamış olan gayr-i müslim kitap sahiplerini kapsar. Dünyadayken Allah'ı gözleri ile görmek istemeleri, onların Allah'ın zatını ve onun için vacib olan kemal sıfatlarını bilemediklerine delâlet etmektedir. Gözler Onu haşıl idrâk edip kuşatabilir? Bu nedenledir ki, "Allah'ı bize alenen göster." demeleri, kendilerine gökten bir kitap indirilmesini istemelerine nispetle daha büyük bir suçtur. Bu isteklerinden dolayı da cezalandırılmışlardır. Üzerlerine yıldırım düşmüştür. "Ve bir zaman: "Ey Musa, biz Allah'ı aşikâre görmedikçe (senin sözüne) asla inanmıyacağız!' demiştiniz. Bunun üzerine sizi o yıldırım yakalayıverdi, bakmıp duruyordunuz![247]

Onlar, yıldırım çarpması sonucunda öldükten sonra Allah onları diriltti. Buzağıyı tanrı edindiler. Asâ ve denizin yarılması gibi tanrılığın sadece üstün ve münezzeh olan yüce Allah'a ait olduğunu ve O'nun bîr olduğunu İspatlayan kuvvetli ve apaçık belgelerin gelmesinden sonra bu rezaleti işlediler. Şu sağlam ve kesin pişmanlıklarından sonra onların bu günahlarını affettik. Musa'ya açık ve kuvvetli bir delil verdik. Çünkü Musa, onlardan, kendilerini öldürmelerini istemiş, onlar da kendi nefislerini öldürmüşlerdi. "O zaman Musa, bir/ağıya tapan kavmine: "Ey kavmim, siz buzağıya tapmakhı kendi nefsinize yazık ettiniz. Hemen yaradamnıza tevbe edin de nefsinizi öldürün. İşte bu ya/vıc.'i iriniz, ynr.ıdnnımz kntmda sizin için daim hayırlıdır!' demişti de; Al-hıh tövbelerinizi kabul etmişti. Çünkü O, tevbeleri çok kabul edendir, çok esirgeyendir.' [248]

Onların tuhaf hallerinden biri de şuydu: Allah onlardan söz aldı. Onları şeriatle mükellef kıldı. Bu sözleri sebebiyle Tur dağını üzerlerine kaldırdı ki, vermiş oldukları ahde kuvvetle uyup, vefa göstersinler. Tür dağının üzerlerine kaldırılması, iman etmeleri için gösterilen tabii bir belirti ve mucize idi. Ne var ki onlar, sonuçta yahudi idiler. Her halde yahudi olduklarını söylemek yeter!

Onlara: Şehrin kapısından girerken, Allah'a boyun eğip teslim olarak, O'nun azamet ve acı gücü karşısında kendinizi zelil kılarak içeri girin; sizin için çizilen rotanın dışına çıkmayın; cumartesi günü avlanmayın, dedik. Kendilerini sınamak amacıyla cumartesi günleri balıklar akın akın onlara gelirdi. Nefislerine yazık ederek cumartesi günü avlandılar. "Gerçekten siz bilirsiniz ki, Davut (A.S.) zamanında kavminiz, cumartesi günü balık avından yasaklanmışken, içinizden bu emri çiğneyip geçenlere: "Aşağılık ve hakir maymunlar olun" dedik."[249]

Tevrat'ı ciddiyet ve kuvvetle ele alıp O'nunla amel etsinler, Meryem oğlu İsâ İle Muhammed (s.a.v.) e ilişkin müjdeleri gizlemesinler diye onlardan sağlam bir söz aldık. Rivayet olunduğuna göre onlar, mükellef kılındıkları dini kabul ettikten sonra, "Şayet bu dinden dönersek, Allah dilediği şekilde bizi azaplandırsm." diye söz verdiler. Sağlam misak işte budur. Bu sağlam misak ve kesin sözlerden sonra bakınız neler yapmışlar?

Burada Kur'an-ı Kerim, onların en çirkin muhalefetlerini ve en şiddetli inadlannı tescil etmekte ve anlam olarak şöyle demektedir: Allah'ın kendilerinden almış olduğu sözü bozdukları, Allah'ın haramım helâl ve helalini de haram kıldıkları, Allah'ın sadece kendilerine göstermiş olduğu ayetlerini inkâr ettikleri, sadece Rabbimiz Allah'tır dediklerinden dolayı suçsuz Peygamberleri öldürdükleri —gerçekten de Zekeriyya ve Yahya (s.a.v.) gibi bazı peygamberleri haksız yere Öldürdüler.—, "kalblerimiz Örtülüdür, senin davetini yaptığın şeylerden hiçbiri kalblerimize ulaşmaz" dedikleri veya: "Kalblerimiz ilimle dop doludur. Senin söylediklerinden hiçbir şeye ihtiyacı yoktur!' dedikleri için, Allah onların kalblerini mühürledi. Küfürleri dolayısıyla kalb-lerini damgaladı. Kalblerine hidayet nuru ulaşmaz. Kalbleri darphanede damgalanmış olup üzerine başka hiçbir nakısın işlenmesi mümkün olmayan paralar gibidir. Bu nedenle Abdullah bin Selâm ve benzerleri gibi onların pek az bir kısmı müstesna, iman etmezler. İsa'yı ve İncil'i inkâr ettikleri, iffetli Meryem'e iftira attıkları için, Haz-retİ Meryem'in, o zamanda yaşamakta olan ve salih bir insan olan Yusuf .el-Neccar ile aynı yatakla yattığını İddia ettiler. Şüphesiz bu, hakkında [lydtını-İan kişi tarafından duyulduğunda onu dehşete düşürecek olan büyük bir iftiraydı. Çünkü bu iddia garip ve gerçeklikten uzaktı. Onlar, Meryemoğlu ve AJlah Resulü İsa'yı öldürdüklerini iddia etmiş, küçük düşürücü bir dil ile onu Resullükle nitelemişlerdi.

Bazı Hıristiyanlarca Hazreti İsa'nın Tanrı veya Tanrının oğlu olduğuna inanılmakta, Kur'an-i Kerim bu inancı reddetmek için O'nu Meryem'in oğlu ve Allah'ın elçisi olarak nitelemektedir. Allah, bütün bu iddialardan üstün ve münezzehtir.

Onlar ileri sürdükleri gibi —ki bu iddia, aralarında bir söylenti haline gelmişti.-!- Hazreti İsa'yı ne Öldürdüler, ne de haça gerdiler. Aksine onlar, sadece başkasını Hazreti isa'ya benzettiler de onu haça gerdiklerini zannettiler. Aslında onlar, başka bir adamı haça germişlerdi. Allah, ulül azm peygamberlerin hepsim korumuş olduğu halde onlar Hazreti İsa'yı nasıl öldürebilirlerdi? Cenab-i Allah, Hazreti Nuh'u tufanda boğulmaktan; İbrahim'i ateşte yanmaktan; Musa'yı Firavun'dan, isa'yı yahudilerden ve Muhammed (S.A-V.)'İ de müşriklerden korudu.

Ehl-i Kitaptan olup Hazreti İsa'nın durumu hakkında anlaşmazlığa düşenler, O'nun hakkında şüphe ve hayrete düşmüşlerdi. O'nun öldürülmüş olması hakkında kesin bir bilgiye sahip değildiler. Ancak durumu hakkında kuşkuya kapılarak kendi zanlarmın peşine takılırlar. Şunu şuna tercih ederken kesin bilgiye değil de zan ve şüphelere uyarlar.

Hıristiyanlar tarafından güvenilir kabul edilen İndilerde anlatıldığına- göre Hazreti İsa, öldürülmesinin istenildiği gecede öğrencilerine ve kendisine yakın olanlara: "Hepiniz bu gecede şikâyet edeceksiniz." demiş.

Denildiğine göre onların Hazreti İsa hakkında anlaşmazlıkları şöyle olmuştur, onlar demişlerdi ki: "Eğer bu bizim arkadaşimizsa, hani îsa nerede? Yok eğer öldürülen îsa ise hani arkadaşımız nerede?

O'nu öldürdüklerini kesin olarak bilemediler. ZiraO'nuöldürme,işini üstlenen askerler, Mesih'in şahsını bilmiyorlardı. Bir kargaşa anında O'nu öldürdüklerini sandılar. Zamanımızda mevcut olan înciller'de Mesih'i askerlere teslim edenin, Yahuda olduğu söylenmektedir. Bazı İndilerde anlatıldığına-göre askerler, Mesih zannederek Yahuda'nın kendisini yakalamışlar. Şüphe götürmez bir gerçektir ki o askerler, İsa'yı tanımıyorlardı. Bir şahsı öldürdüler; ama o, Mesih miydi, yoksa Oha çok benzeyen birisi miydi?O'nu öldürüp haça gerdiklerini kesin olarak bilmemektedirler.

İsa (A.S.) göğe kaldırıldı. Kur'an-ı Kerim'in de haber verdiği gibi müslü-manlar, Hazreti îsa'mn öldürülmediğine ve haça gerilmediğine inanırlar. "ha± yi öldürmediler, çarmıha germediler. Fakat kendilerine bir benzetme yapıldi." Yüce Allah Onu, kendisine tuzak kuranlardan kurtardı. "Yahudiler hite-ye saptılar. Allah da ceza verdi Allah, fenalığa karşı ceza verenlerin en kuvvetlisidir.”[250]Allah'ın, Hazret i İsa'ya: "Seni öldüreceğini" deyişinin bazı alimlere göre anlamı budur. Yani ey İsa, seni ecelini dolduruncaya kadar yaşatacağım; diğer peygamberler gibi seni de insanların kötülüklerinden koruyacağım.

Hazretİ İsa, suikastçılardan kurtulduktan sonra ruh ye cesediyle birlikte mi göğe çıkarıldı, yoksa sadece ruhen mi göğe çıkarıldı? Ve hayatı, diğer İnsanlarınki gibi sona mı erdi? Yahut ne ruhen ne de bedenen göğe hiç çıkarılmadı mı? Bu soruların ardı sıra "Seni öldüreceğim, seni bana yükselteceğim."[251] mealindeki ayeti kerimenin tefsiri gelmektedir.

Tefsircilerin çoğula göre Allah, İsa'yı hem bedenen hem de ruhen göğe yükseltmiştir. Ahir zamanda tekrar yeryüzüne inip Kur'an İle hükmedecek, domuzu öldürecek ve haçı kıracaktır. Bu görüşte olan tefsirciler, şu ayeti delil olarak ileri sürmektedirler: "Kitap ehlinden hiç kimse yoktur ki; Ölümünden Önce ona inanacak olmasın." Nitekim bu husus, Buhari'nin S'ahih'inde de sabittir. Bu arada, Hazreti İsa'nın göğe yükseltilmesiyle ilgili başka görüşler de vardır. Kur'an-ı Kerim, Hazreti İsa'nın göğe kaldırılma olayını ne ispatlamakta, ne de reddetmektedir. Allah kelamının ne anlam ifade ettiğini elbetteki en iyi bilen yine Allah'tır. Allah güçlüdür. Asla altedilemez. İsa'yı yahudilerîn tuzağından kurtaran O'dur. Muhammed (s.a.v.)'i bütün insanlara karşı koruyan o'dur. Yaptığı her işte bîr hikmet vardır.

Yahudi olsun Hıristiyan olsun, kitap ehlinden hiçbir kimse yoktur ki, ölmeden önce İsa'ya sağlam bir inançla iman etmiş olmasın. Yahudi, Hazreti İsa'nın Allah resulü olduğuna, Allah'tan bir ruh olduğuna ve Allah'ın Meryem'e aktarılan bir kelimesi olduğuna inanır. Hıristiyan da O'nun Allah'ın resulü, kulu ve kelimesi olduğuna inanır. O ne tanrı, ne de tanrının oğludur.

Ölüm öncesi durumları böyle olduğuna ve ölüm anındaki ikrarlarının kendilerine bir yararı olmadığına göre, onlara ne olmuşta sahih bir inançla îsa (A.S.) a iman etmiyorlar?

Denildi ki: Ahir zamanda Hazreti İsa'nın gökten inmesi zamanında yaşayan ehl-İ kitap kimselerden her biri, kendisi veya îsa ölmeden mutlaka îsa (A.S.) a iman edecektir. Hazreti îsa'da kıyamet gününde onlara karşı şahitlik edecektir. îman edip etmediklerine tanıklık eder. "Her ümmetten peygamberlerini birer şahid getirdiğimiz ve Seni de onların üzerine bir şahid yaptığımız zaman bakalım kâfirlerin hali ne olacak!”[252]

Hıristiyan propagandacıları, Hazreti İsa'nın çarmıha gerildiğini söylerler ve bunun için de Hazreti Adem'e ait günah öyküsünü anlatırlar. Adaletle rahmetin savaştıklarını, halkının veya bütün alemin günahlarına keffaret olsun diye Hazreti isa'nın çarmıha gerilmesiyle işin noktalandığını kitaplarında ;uıl;ılir!ar.

Biz bu inancı reddediyoruz. Hazreti İsa'nın bir insan olarak böyle bir durumla karşılaşmasının imkânsız olduğunu söylemiyoruz. Ama Kur'an-ı Kerim, çarmıha germe iddiasını kesin olarak reddettiği için biz de bu iddiayı reddediyoruz: "Onu öldürmediler ve çarmıha da germediler."

Şunu da belirtelim ki, Hazreti İsa'nın öldürülüp haça gerilmesi aklın söz sahibi olacağı bir mesele değildir. Aksine bu meseleyi, sağlam ve güvenilir bîr kaynaktan almalıyız. Müslüman olarak bizler, Hazreti İsa'nın öldürülüp çarmıha gerildiği iddiasını, Kur'an-ı Kerim'den nakil yaparak reddetmekteyiz. Kur'an-ı Kerim, insaf sahibi bir kimsenin kuşku duymayacağı, sağlam bir tevatürle günümüze kadar gelmiş yegane kitaptır. Zira dünyanın her tarafındaki Kur'an nüshalarına baktığınızda, onun bir tek kelimesinde bile bir değişiklik göremezsiniz. Haça germe meselesinin anlatıldığı diğer kitaplara gelince bunlar, kaynağı aynı olmayan, tevatür yoluyla aktarılmayan ve kişilere ait kitaplar olup bazı kimseler tarafından yazılmıştırlar. Bu sebeple bu kitapların konu ve biçim bakımından çok farklı olduklarını görmekteyiz. Dilerseniz Barnaba incilini ve diğer-indileri okuyun. Hazreti isa'nın izleyicilerinden olup, çarmıha germe olayını müşahade ettiğini yazan bir kimse var mıdır? Yoksa bu, hem doğruluğa hem de yalana ihtimali olan bir haber midir?

Hazreti İsa'nın ilah veya İlah'm oğlu yahut üçün üçüncüsü olduğuna inanan bir kavmin, sonra da onun çarmıha gerildiğine inanmasını akıllı bir kimse nasıl düşünebilir? Ayrıca bu topluluk, Hazreti İsa'nın çarmıha gerilme nedeniyle acı çekip ağladığını ve bu belayı üzerinden defetmesi için Allah'a yalvardığını itiraf etmektedirler. İncil'de naklolunur ki, Hazreti İsa, çarmıha gerildiğinde şöyle bir yakarışta bulunmuştur: "Babacığım şayet mümkünse, içinde ecel şerbeti bulunan bir kaseyi benden uzaklaştır. Bunu benden uzaklaştırman mümkün değilse, içmek mecburiyetinde kahrım. Varsın senin iraden gerçekleşsin."

Sonra Hazreti Adem'in günahına keffaret olarak Hazreti İsa'nın çarmıha gerildiğini, akıllı bir kimse nasıl düşünebilir? Bunda düşünülecek şu hususlar vardır:

a- Allah, Adem'in günah İşlediği andan itibaren, Hazreti İsa'nın doğuşundan az önceki bir zamana kadar uzun uzadıya düşünmüş!... (olacak şey mi bu?) Dahası, adaletle rahmetin birbirleriyle savaştıklarını nasıl düşünebiliriz?

b- Hazred İsa'nın doğumundan önce gelip geçmiş olan alamız Hazreti İbrahim ve benzerleri hakkında nasıl bir hüküm vereceksiniz? Bunlar günahlarının keffareti ödenmeyen, asi kimseler olarak mı öldüler?

c- Peygamberleri Isa, günahlarına keffaret olarak öldürüldü (!) diye bir şeriat, kendisine (abi olan kimselere, her türlü günahı işlemelerini nasıl serbest eder? Doğrusu bu çok tuhaftır. "İçlerinden bir topluluk, hak ve hakikati bilerek gizlerler.Bundan daha da tuhafı, hıri.sliyanlnrın çoğunun bu hurafelere inanmasıdır. [253]

Yahudilerin İşledikleri Bazı Suçlar Ve Bunlardan Dolayı Cezalandırılmaları

160-161- Yahudilerin haksızlıklarından, çoklarını Allah yolundan men etmelerinden, yasak edilmişken faiz almaları ve insanların mallarını haksızlıkla yemelerinden ötürü, kendilerine helâl kılman temiz şeyleri onlara haram kıldık. Onlardan inkâr edenlere, elem verici azâb hazırladık.

162- Fakat onlardan ilimde derinleşmiş olanlara, sana indirilen Kitâb'a ve senden önce indirililen Kitâb'a inanan mü'minlere, namaz kılanlara, zekât verenlere, Allah'a ve âhiret gününe inananlara, elbette büyük ecir vereceğiz[254]

Bazı Kelimeler:

Buzağıya taptıktan sonra geri dönüp tevbe edenler.

Men'edip geri çevirmeleri. Derin ilim sahipleri. [255]

Açıklama:

Yahudiler eskiden, özellikle buzağıya iapma günahından tevbe clliklcıı sonra her bir günah işlediklerinde Cenab’ı Allah, kendileri ve kendilerinden önceki ataları için helâl olan hoş şeylerin bir türünü haram kılardı. Esasını ancak Allah'ın bildiği bu zulümleri dolayısıyla, Allah onlara bazı şeyleri haram kıldı. Bununla birlikte onlar Allah'a iftira etmektedirler. Ve derlerki: "Bu haramlar daha önce de bize, Nuh'a, İbrahim'e ve bu ikisinden sonrakilere haram kılınmıştı." Bu iftiralarından dolayı Cenab-ı Allah, birçok ayetlerde onları yalanlamıştır; "Tevrat indirilmeden önce —İsrail'in (Yakub'un) nefsine haram kıldığından başka— yiyeceğin hepsi îsfüiloğuHanna helâl idi.[256]"Bİz Yahudilere tırnaklı hayvanların hepsini haram ettik. Sığır ve koyunun iç yağlarını da kendilerine haram ettik"[257]

Sonra Kur'an-ı Kerim, onların işledikleri ve fakat açıklanmayıp mücmel bırakılmış olan zulümlerini açıklamaya başlayarak şöyle demektedir:

İnsanların çoğunu Allah yolundan geri çevirdikleri, defalarca Musa'ya isyan edip inad ettikleri içîn kendilerim ve başkalarım Allah'a iman etmekten alıkoydular. Küfür konusunda başkalarına kötü örnek oldular. Kötülük yapmalarını emrettiler. İyilik yapmalarını yasakladılar, Tevrat'ta yer alan, Peygamber (s.a.v.) efendimize özgü vasıfları ve müjdeyi gizlediler. Helallığına inanarak başkalarından faiz alıp yediler. Tahrif edilmiş olan Tevrat'ta; yahu-dinin yahudiden faiz aljnasmın haram, yahudinin yahudi olmayandan faiz almasının helâl olduğu yazılıdır. Rüşvet, gasb hile ve dalevere yoluyla insanların mallarını batıl ve haksız nedenlerle yediler. "Onlar boyuna yalancılık için dinlerler, boyuna haram yerler:"[258]

"Hem kendilerine hem de başkalarına zulmeden bu heriflerin cezasına gelince, Cenab-ı Allah, bunların küfür içinde, olanları için, dünya ve ahirette hor ve hakir kılıcı, aşağılayıcı bir azab hazırlamıştır. Daha önce hoş ve helâl şeylerin haram kılınmasının, yahudîlerin tümünü kapsadığı anlatılmıştır.

Azaba gelince o da, onların küfürde ısrar edenleri içindir. Cenab-ı Allah onların suçlarını ve bu suçlarının cezasını açıkladı. Bu açıklama tümünü kapsamaktadır. Sonra da bir parantez cümlesi mahiyetinde şöyle buyurdu: Lâkin ilimde derinleşen ve bildiklerinde sebat edip hidâyeti sapıklığa değiştirmeyenler var ya; işte onlar bildiklerinden yararlanan, gerçek bir inançla Allah'a, Allah'ın senin üzerine indirdiklerine ve senden önceki peygamberlere indirilen kitaplara imân ederler. Peygamberler arasında ayırım yapmazlar. Kur'an-ı Kerim; rükünlerini tam olarak yerine getiren, kalb ve diğer organlarıyla şartlarına tam riayet eden namaz kılıcıları, hakeden yoksullara zekât vericileri, Allah ve ahiret gününe gerçek bir imanîa inamcılan özel olarak anmıştır. Böylelerİ ne Uzeyr'İn, ne de İsa'nın, Allah'ın oğlu olduğunu söylerler. Sayılı günler dışındn Cehennem ntcşİ bizim tenimize dokımmnyflcnklır, demezler, »unlar kemal derecesinde pek yükseklere çıkmıştırlar. Miktarını Allah'tan başka hiç kimsenin bilmeyeceği mükâfatı, rableri kendilerine verecektir. Kendi yanından büyük bir mükâfatı onlara ihsan edecektir. [259]

Vahyin Birliği, Peygamberlerin Gönderiliş Hikmeti:

163- Nuh'a, ondan sonra gelen peygamberlere vahyettiğimiz, İbrahim'e, İsmail'e, İshâk'a, Ya'kub'a, torunlarına, İsa'ya, Eyyûb'a, Yûnus'a, Harun'a ve Süleyman'a vahyettiğimİzgibi ey Muhammed, şüphesîzsana da vahyettik. Davud'a da Zebur verdik,

164-165- Peygamberlerden sonra, insanların Allah'a karşı bir hüccetleri olmaması için, gönderilen müjdeci ve uyarıcı peygamberlerden bir kısmını daha önce sana anlatmış, bir kısmım da anlatmamıştık. Allah, Mûsâ-ya hitâbetmişti. Allah güçlüdür, Hakim'dir.

166- Fakat Allah, sana indirdiğine şâhidlik eder, onu bilerek indirmiştir, melekler de şâhidîik ederler. Şâhid olarak Allah yeter. [260]

Bazı Kelimeler:

Vahyetmek: Bu kelime lügatte birkaç manaya gelir.

a- İşaret anlamına gelir: Buna örnek olarak şu ayet-i kerimeyi gösterebiliriz: "Musa'nın anasına şöyle vahyettik (îlham ve işarette bulunduk): "Bu çocuğu (Musa'yı) emzir”[261]

b- içgüdü anlamına gelir: Buna örnek olarak şu ayet-i kerimeyi gösterebiliriz: "Senin Rabbin, bal ansına şöyle vahyetti (Ona bir içgüdüsü olarak itilamda bulundu): Dağlardan kendine evler edin."[262]

c- Gizlice bildirme ve telkin etme anlamına gelir: Buna örnek olarakta şu ayet-i kerimeyi gösterebiliriz: "Böylece biz her peygambere, insan ve cin şeytanlarını düşman yaptık. O şeytanlar, aldatmak için birbirlerine lafın yaldızlısını telkin ederler."[263]

Bahis konumuz olan ayetteki vahyden kasıt, Allah tarafından peygamberlere gönderilen mesajdır.

Sibt kelimesinin çoğulu olup, torun demektir. Bundan kasıt, Hazreti Yakub'un oğulları veya .torunlarıdır.Yazılı şey. Bu bakımdan her kitap bir Zebur'dur. Ama ayetteki Zebur'dan kasıt, Hazreti Davud'a indirilen kitaptır. [264]

Önceki Ayetlerle İlişkisi:

Cenab-ı Allah, ehl-i kitabın peygamberler arasında ayırım yaptıklarını, peygamberlerin bazısına inanıp bazısına inanmadıklarını genel olarak teşhir etti. Sonra da Kur'an-ı Kerim, özel olarak yahudilerden söz etmeye başladı. Kendilerini büyük görüp inad ederek Muhammed (s.a.v.) den, kendilerine gökten kitap indirmesini İstediler, Yahudilerin bu inadlan yeni bir şey değildi. Daha önceleri onlar Hazreti Musa'dan bundan daha büyük şeyler İstemişlerdi. Çirkinlikler yapmış, Hazreti İsa'ya küfretmiş, anasına iftira etmiş, İsa'yı öldürüp haça germek için uğraşmışlardı... Gökten kitap indirmekle iman edecek olsaydılar, mutlaka sana iman etmeleri ve seni doğrulamaları gerekirdi. Çünkü senin delilin daha da açıktır. Senin sözün daha da güçlü ve"doğru-dur. Kaldı ki Allah, tıpkı senden önceki peygamberlere vahyettiği gibi sana da vahyetmiştir. Onlara ne oluyor da peygamberler arasında ayırım yapıyorlar? Bu kavme ne olmuşta, neredeyse hiçbir sözü anlamıyorlar?!. [265]

Açıklama:

Ey Muhammedi Kendi kudret ve yüceliğimizle senden Önceki peygam-bcrlorc valiydi iğimiz yibi samı da vahycllik. Sen, diğer peygamberlerden ayrı bir statü üzerine değilsin. Onlar, diğer peygamberlere iman ettiler. Nasıl olur da, gökten kendilerine kitap indirmeni senden isterler? Şayet onlar diğer peygamberlere gerçekten inanmış olsalardı, sana da iman ederlerdi. Vahiy hep aynı cinstir, değişmemiştir. Onların kitaplarında senin peygamber olarak gönderileceğin müjdelenmiş ve senin Özelliklerin anlatılmıştır.

Risalet'üt-Tevhid adlı eserinde merhum Muhammed Abduh'un da dediği gibi vahiy; arada vasıta olsa da olmasa da kişinin, Allah tarafından geldiğine kesin olarak inanmasıyla beraber kendi nefsinde bulduğu bilgidir.

Ey Muhammed! Nuh gibi senden önceki meşhur peygamberlere nasıl vahyettiysek, şüphesiz sana da aynı şekilde vahyettik.

Burada özel olarak Nuh Peygamberden söz edilişinin sebebi, onun, mürsel peygamberlerin ilki olmasıdır. Ayrıca kavmi onu yalanlamış, bu nedenle azaba çarptırılmışlardır. Nuh (A.S.), insanlığın ikinci babasıdır. Ondan sonra da peygamberlere, özellikle peygamberlerin atası İbrahim (A.S.) e yüce Allah vah-yetmiştir. İbrahim (A.S.) ki, araplar ile ehl-i kitap onun dinine uymuşlardır. Arapların babası İsmail, onun büyük oğludur. İsmail (A.S.), Peygamberimiz Muhammed (s.a.v.) in dedesidir. Hazretİ İbrahim'in oğlu İshak, Yakup Peygamberin babasıdır. Yahudilerin atası olan Yakub (A.S.) un bir diğer adı da İsrail'dir. Esbat ise, Yakub (Â.S.) un torunlarıdır. Oğullarıdır, diyenler de olmuştur. On tanesi Yusuf Peygamberin çocukları, iki tane de başkası olmak üzere toplam olarak on iki tanedirler. Bunlar, îshak (A.S.) in neslidir. Tıpkı İsmail (A.S.) in neslindeki kabileler gibidirler.

Evet... Cenab-ı Allah Meryem oğlu İsa'ya da vahyetmiştir. Bu, diğerlerinden önce zikredilmiştir. Çünkü yahudiler, en çok buna dil uzatmaktadırlar.Cenab-ı Allah; Eyyub'a, Yunus'a, Harun'a ve Davud'oğlu Süleyman'a da vahyetmiştir. Hepsi de Peygamber kelimesinin kapsamına girdikleri halde, Allah katında şerefli oldukları için bu peygamberlerin adları özel olarak burada anılmıştır.

Davud'a, Zebur adında bir kitap verdik. Kurtubi der ki: Zebur'da yüz elli sure vardır. İçinde ahkâm ayetleri yoktur. Sadece hikmet, va'z-u nasihat, Allah'a övgü ve senalar vardır.

Ey Muhammed! Biz seni Peygamber olarak gönderdik. Nitekim bu saydığımız ve kıssalarını En'am Suresinde sana anlattığımız şahsiyetlerden başka peygamberler de gönderdik. Bu sayılan peygamberlerin kıssaları derli toplu bir şekilde Hûd ve Şuarâ Surelerinde anlatılmaktadır.

Kıssalarını sana anlatmadığımız daha birçok peygamberler de vardır. Onlardan sözetmedik. Çünkü onların milletleri bilinmemektedir. Anlatılmalarında fazla yarar yoktur. "Peygamberlerin haberlerinden kalbini kuvvetle tatmin edeceğimiz her haberi, sana hadise olarak anlatıyoruz.[266]

"Ve Athılı, M us» Hc tlc konuşmuştur." lîu keramet, I la/ret i Mus;ı'y;ı Ic-kîd île mahsus kılınmıştır. Zira bu hitap İle aslında Musa'nın kavmi kastedilmektedir. Cenab-ı Allah, diğerlerinden ayrı olarak özel bir biçimde Musa (A.S.) ile konuşmuştur. Ama nasıl konuşmuştur? Karşı karşıya gelip, şifahen mi konuşmuştur? Yoksa başka şekilde mi konuşmuştur? Bunun mahiyetini ancak Allah bilir. Kaldı ki bizim atmosferdeki hava dalgaları ve bu dalgaların insanlık yararına kullanılışını öğrenmiş olmamız, konuşmaların radyo ve televizyon aracılığıyla aktarılması, eskiden ortaya atılmış olan itirazları basit ve Önemsiz hale getirmiştir. Bazı yaratıkları bu keşifleri ve buluşları yapmaya muktedir kılan Allah, belirli bir ölçüsü ve bilinen bir sınırı olmayan şeyleri de yaratmaya muktedirdir. "Allah bir insanla (karşılıklı) konuşmaz, ancak vahiy ile, ya da perde arkasından, yahud bir elçi gönderip izniyle dilediğini vahyeder.”[267]Açıkça görüldüğü gibi Hazreti Musa ile Allah'ın konuşması, ikinci neviden bir konuşmadır. [268]

Sonuç:

Ey Muhammed! Falan falanjieygamberlere vahy ettiğimiz gibi sana da vahyettik. Onların bazısına kitap verdiğimiz gibi sana da kitap verdik. Seni bütün insanlığa peygamber olarak gönderdik. Nitekim onlara daha önce de peygamber göndermiştik. Bu millete ne oluyor da peygamberler arasında ayırım yapıyorlar. Bazısına inanıyor bazısına inanmıyorlar?!! Kıssalarını sana anlatmış olduğumuz bu peygamberlerin bazısını; Allah ve Resulü ile ahiret gününe İnananlara ebedi sevabı, cennette ebedi kalmayı müjdeleyici; Allah ve Resulü ile ahiret gününü İnkâr edenlere; yakıtı insanlarla taşlar olan cehennem ateşiyle, keskin azapla korkutucu olarak gönderdik. Peygamberlerimizi gönderdik ki, insanların Allah'a karşı sürecekleri bir hüccetleri bulunmasın. "Eğer biz, onları (Mekke müşriklerini) bundan Önce (Peygamber ve Kur'an gelmeden) azâb ile helak etseydik, muhakkak şöyle diyeceklerdi: "Ey Rabbimizl Ne olurdu, bize bir peygamber gönderseydin de, biz zelil ve rüsvay olmadan evvel ayetlerine uysaydık."[269]

Kendilerini savunmak İçin şöyle diyeceklerdir: Bize seriati öğretecek ve bilmediklerimizi birdirecek peygamberler gönderseydin (de nzana uygun bir yolda yürüseydîk.) Zira kapasitesi ne kadar fazla da olsa beşeri kuvvet, iyilik ve kötülüğün bütün türlerini kavramaktan acizdir. Kaldı ki insanların çoğunluğu neyin yararlı ve neyin zararlı olduğunu ayırd edemezler. Bununla birlik ic hepsi de, kendilerini dosdoğru yola, güçlü ve övgüye lâyık olan Allah'ın yoluna götürecek bir kılavuza muhtaçtırlar. Peygamberler olmasaydı, insanlını payb haberlerini, hesap ve ceza, sevap ve İkab haberlerini kini getirecekti? Peygamberlerin getirmiş oldukları haberler, selim fıtratın kanunlarına ve tabiata uygundur. Bununla beraber, onların getirmiş oldukları hükümlere büyük sevap ve acıtıcı azap terettüb etmektedir.

Allah, üstün güce sahiptir. Kendini zorlu kuvvet sahibi olarak görenler, onu yenemezler. Yaptığı her işte hikmet sahibidir. "Biz bir peygamber göndermedikçe azâb etmeyiz!'[270]

Şu yahudiler var ya, bunlar, Hazreti Muhammed (s.a.v.) in peygamberliğini inkâr etmiş, resulllüğüne tanıklık etmemişlerdir. Oysaki onun peygamberliği, gün gibi, hatta açık bir şekilde ortadadır. Buna rağmen ondan, kendilerine gökten bir kitap İndirmesini İstemişlerdir. Onlar buna şehadet etmezler. Ama Cenab-ı Allah, Kur'an ile şehadette bulunmaktadır. Şahid olarakta O yeter. Allah bu Kur'an'ı, kendisinden başka kimsenin bilemeyeceği, kendine özgü ilmi ile sana indirdi. Kur'an-t Kerim'i Allah ne doğru vasıflandırmış: "Bu o khapdır ki, kendisinde hiç şüphe yoktur"[271]

Cenab-ı Allah, Kur'an'ın benzerini ortaya koymaları için herkese meydan okumuş, cinlerle İnsanlar bu işi yapmaktan aciz kalmışlardır.

"Ey Resulüm, deki: "Yemin olsan, eğer insanlar ve cinler bu Kur'an'ın benzerini getirmek üzere toplamalar, birbirlerine yardımcı da olsalar, yine onun benzerini getiremezler?'[272]

Bu; her bakımdan mükemmel olan, uyarınca hareket edenler için mutlu bir hayatı, refah ve onuru garanti eden kanunları kapsayan Kur'an'dır. "Allah onu bilerek (kendi ilmi ile) indirmiştir!' cümlesine dikkatle bakarsak, Kur-an'ın beşer ilminden doğmasının mümkün olmadığını görürüz. Hele hele islâm öncesi Arabİstanda yaşayan insanların ilminden doğmuş olması hiç mümkün değildir. Herhalde bu, Kur'an'ın Allah tarafından gönderilmiş olduğuna şehadet eden en büyük delildir. Bu haliyle Kur'an-ı Kerim, Hazreti Mu-hammed'İn peygamberliğinin gerçek olduğuna da şehadet etmektedir. Lisân-i hal ile Kur'an-ı Kerim şöyle diyor: Muhammed, rabbinden taraf tebliğ ettiği her şeyde doğru söylemiştir. Cebrail'in de aralarında bulunduğu melekler, senin peygamber olduğuna tanıklık etmektedirler. Zaten Allah ta, sana İndirmiş olduğu Kur'an ile senin peygamberliğine şahidlik etmiştir. Şu halde cinlerle insanlar bir araya gelseler de hiç kimse Kur'an gibi bir şey getirmez. Kur'an'ı, senin kendiIİlğinden uydurmuş olmanı da akıl kabul etmez. Çünkü sen, ca-hiliyet ortamında yetişmiş, okur yazarlığı olmayan arap bîr peygambersin. "Deki:t"Şahid olmak bakımından hangi şey en büyüktür?" De ki: Allah, benimle sizin aranızda şahiddir."[273]

Kafirlerin Cezası

167- İnkâr edenler, Allah yolundan alıkoyanlar, şüphesiz derin bir sapıklığa sapmışlardır.

168-169- İnkâr edenleri ve zâlimleri Allah şüphesiz bağışlamaz, onları, İçinde temelli ve ebediyyen kalacakları cehennem yolundan başka bir yola eriştirmez. Bu, Allah'a kolaydır.

170- Ey insanlar! Peygamber,Rabb'inizden size gerçekle geldi, inanın, bu sîzin hayrmızadır. İnkâr ederseniz bilin ki, göklerde ve yerde olanlar Allah'ındır. Allah bilendir. Hâkim'dir. [274]

Açıklama:

Ayetler Hazreti Muhammed (s.a.v.) in peygamber olduğuna işaret ettikten, inatçı kâfirlerin artık Allah'a karşı ileri sürecek delilleri kalmadığı açıklandıktan, Allah'ın, kendi ilmi ile indirmiş olduğu Kur'an ayetleri aracılığıyla Muhammed (s.a.v.) in Resullüğüne şahidlik etmesinden sonra, inançsızlar uyarılmaya, şiddetli azapla korkutulmaya, kötü sonla tehdid edilmeye başlardı. Kötü son olan cehennem, ne kötü bir dönüş yeridir. Allah ve Resulünü inkâr eden, başkalarının kendilerini taklid ettiği davranışları aracılığıyla insanları Allah'ın yolundan alıkoyanlar, sapmış, başkalarını tiii doğruluklun u/akln^lııarak derin bir sapıklığa diiştirıııüşlerdir, Şeytana uyup Ralııııan'ın doğru yolundan uzaklaşarak küfreden, hem kendilerine hem de başkalarına zulmedenler yok mu? Bunları bağışlamak, hiçde Allah'ın şanından ve niteliğinden değildir. Allah, kendisine ortak koşulmasını bağışlamaz. Bunun dışındaki günahları bağışlar. Evet bu gibi insanları, cehennem yolundan başka bir yola iletecek değildir. Orası ne kötü bir dönüş yeridir. Onlar nefislerini ve kalblerini, İçinde aydınlık ve hidâyete yer kalmayacak şekilde küfür ve sapıklık karanlığıyla doldurmuşlardır. Bunlar, miktarı ancak Allah tarafından bilinen çok uzun bir süre cehennemde kalacaklardır. Bu süre, onların dünyada işledikleri amellerle, yaratılmış oldukları kişilik ve karakterlerle orantılıdır ki, bu da Allah'a çok kolaydır.

Ey insanlar! Ehl-i kitap tarafından beklenmekte olup, her bakımdan mükemmel oîan peygamber Muhammed (s.a.v.) hak, hayır, hidayet ve kurtuluş İle size geldi. O'na iman edin; imanınız sizin için yararlı olur. Şayet onu inkâr ederseniz, bilin ki Allah, küfrünüzden dolayı sizi cezalandıracaktır. Artık O'na karşı ileri sürecek bir mazeretiniz yoktur. Ölümden sonra ya cennet vardır, ya da cehennem. Göklerde ve yerde Allah'ı aciz bırakacak hiçbir şey yoktur. Allah'ın, yerde ve göklerde bilmediği bir şey yoktur. O'nun, kendisine İbadet etmenize bir ihtiyacı yoktur. Bu da, göklerde ve yerdeki şeylerin mülkiyet, yaratma, kulluk, tasarruf ve hikmet bakımından Allah'a ait olmasından'dolayıdır. Noksanlıklardan arınmış olan yüce Allah, yaratıklarının durumlarını bilir. Yaptığı işleri hikmetle yapar. [275]

Kur'an'a göre Meryem Oğlu Mesih (İsa)

171- Ey Kitâb ehli! Dininizde taşkınlık etmeyin, Allah hakkında ancak gerçeği söyleyin. Meryem oğlu İsâ Mesîh, Allah'ın peygamberi, Meryem'e ulaştırdığı kelimesi ve kendinden bir ruhtur. Allah'a ve peygamberlerine inanın. "Üçtür" demeyin, vazgeçin, bu haynnızadır. Allah ancak bir tek Tan-rı'dir, çocuğu olmaktan münezzehtir, göklerde olanlar da yerde olanlar da O'nundur. Vekîl olarak Allah yeter.

172- Mesih de, gözde melekler de Allah'a kul olmaktan asla çekin-mezler. Kim O'na kulluktan çekinir ve büyüklük taslarsa, bilsin ki, O, hepsini huzuruna toplayacaktır.

173- İnananlara ve yararlı iş işleyenlere, ecirlerini Ödeyecek, onlara olan bol nimetini daha da artıracaktır. Kulluk etmekten çekinenleri ve büyüklük taslayanlan elem verici bir azaba uğratacaktır. Onlar kendilerine Allah'tan başka bir dost ve yardımcı bulamazlar. [276]

Bazı Kelimeler:

İfrat veya tefritte bulunarak haddi aşmak demektir.Burada kastedilen mana, Hazreti isa'nın "kün"kelimesiyle meydana gelmiş olduğudur. Yoksa diğer insanlar gibi başka maddelerden oluşarak meydana gelmiş değildir. Ruhullah'ın, yani Cebrail'in üflemesiyle meydana gelmiştir.Büyüklük taslayarak bir şeyden uzak durmak.İnsanın kendini beğenip büyük görmesi demektir. [277]

Önceki Ayetlerle İlişki:

Cenab-ı Allah, yahudileri delillerle mağlub edip şehadet kelimesini ve ideal yolu onlara ilham ettikten sonra, hıristiyanlan delillerle ilzam etmeye başladı. Meryem oğlu İsa hakkında onlara mutedil bir görüş telkin etti. [278]

Açıklama:

Ey kitap ehli! Dinde taşkınlık edipte haddi aşmayın. İsa'yı inkâr etmeyin, anasına iftira etmeyin. Yahudilerin yaptığı gibi onu aşağılayıp küçük düşürmeyin. Hıristiyanların da yaptığı gibi onu ilah veya ilahın oğlu sayacak kadar kutsallaştırmaydı. Allah hakkında da ancak yalan ihtiva etmesi imkânsız olan mütevatir nakillerle ya da kesin akli delillerle teyid edilmiş olan değişmez gerçekleri söyleyin. Allah'ın ruhunun İsa'nın bedenine girmiş olduğunu, Allah'ın çocuk sahibi olduğunu söylemekse yalandır, iftiradır, hurafedir, putataptciiıktır; Musa, Isâ ve diğer bütün peygamberler bundan uzaktırlar.

İffetli, temiz, doğru sözlü, pisliklerden arınmış, Allah tarafından güzelce terbiye edilerek yetiştirilmiş, salih bir insan olan Zekeriyya'nın himayesinde büyümüş ve suçsuz olduğu Kur'an-i Kerim tarafından bildirilmiş olan Meryem'in oğlu İsa (A.S.) onlara iyiliği emretmiş, kötülükten sakındırmış, sadece Allah'a kulluk etmelerini emretmiş, küfredip Allah'a eş koşmaktan ve teslise (üçleme) inanmaktan onları sakındırmış, dünyaya fazla rağbet etmemelerini önermiş, Allah'a karşı çıkmamaya özendirmiş, Nebi ve mürsellerîn sonuncusu Ahmed (s.a.v.) in geleceğini onlara müjdelemiştir.

Meryem oğlu İsa, ancak Allah'ın elçisidir. O, kün (ol) kelimesiyle meydana gelmiştir. "Bir şeyi tnurad edince ona sadece "ol" der, o hemen oluverir.[279] Evet her doğan şeyin, erkek ve dişi cinsinin birleşmesi gibi, görünür bir nedeni vardır. Bundan başka bir de "ol" kelimesiyle ifade edilen ilahî iradeye bağlı bir yönü vardır. İsa'nın doğumunun zahiri sebebi yoksa da hakiki sebebi vardır. Bu sebep, Allah'ın Cebrail aracılığıyla Meryem'e ulaştırıldığı "ol" kelimesidir. "Melekler: "Ey Meryem, Allah kendinden bir kelimeyle sana (çocuk) müjdeliyor. İsmi, Meryem oğlu Mesih İsa'dır" demişti."[280] İsa, noksanlıklardan arınmış yüce Allah'tan oluşan bir ruh ile teyid edilmiştir. Hıristiyanların anladıkları biçimde Allah'ın bir parçası değildir.

Yoksa "Göklerde ne var, yerde ne varsa hepsini (Allah) kendinden sizin hizmetinize amade kildı."[281] ayetinin işaretiyle herşey, Allah'ın bir parçası olurdu. Allah'tan bîr ruh ile İsa'nın teyid edilmiş olmasına gelince, "Hani, seni Cebrail ile desteklemiştim."[282] mealindeki ayel-i kerime buna iştırel e inektedir. İsa'nın Allah'tan Cebrail aracılığıyla üfleme sonucunda doğduğ söylenmektedir ki, bunu şu ayet-i kerîme açıklamaktadır: "Irzını koruyan Meryem'i de hatırla ki, biz ona (Cebrail vasıtasıyla) ruhumuzdan üfledik."[283]"Nihayet ona (Meryem'e) ruhumuzu (Cebrail'i) gönderdik de kendisine düı gün bir insan şeklinde göründü."[284]

Bazı kimseler, ayet-i kerimenin şu anlama geldiğini söylemektedirler: Mer yem oğlu Mesih İsa, Allah'ın Resulüdür. Allah'ın Meryem'e ulaştırdığı keli mesi ve Allah'tan bir rahmettir. Bu anlamı şu ayet-i kerime de desteklemek tedir: "Onu İnsanlar için bir mucize ve katından da bir rahmet kılacağız;hem bı Önceden kararlaştırılmış bîr iştir."[285]

Bîze ne oluyor da, Hazreti İsa'nın babasız yaratılmasını tuhaf karşılıyo ruz? Hıristiyanlar da hak yoldan uzak durarak Allah'a ortak koşma ve tesIİ: (üçleme) batağına saplanıyorlar! İşte Adem (A.S,), hem babasız, hem de anası; olarak yaratıldı. "Muhakkak kî İsa'nın Allah katındaki durumu, Adem'ir durumu gibidir. Allah, Adem'i topraktan yarattı.[286] İşte Havva anamız, yal-nızca Adem'den yaratılmıştır! Bütün hayvanların asıllarını neye dayandırıyoruz? Yavru mu asıldır, yumurta mı? Hangisi olursa olsun. Yalnız iki asıl olarak kabul edilen yumurtayı veya yavruyu meydana getiren kimdir? Bildiğimiz anlamda çiftleşme ve üreme olmaksızın İlk aslı meydana getiren Allah'tır.

Tuhaftır ki bazı Hıristiyanlar, "Kendinden (Allah'tan) bîr ruh.." ayetinden İsa'nın Allah'ın oğlu veya Allah'ın bir parçası veya üçün üçüncüsü oldu-' ğu anlamını çıkarmaktadırlar. Allah bütün bunlardan çok üstün ve arınmıştır. Hıristİyanlan bu yanlış düşünceye iten şey, Tevrat ile İncil'deki benzetme ve putperestler aracılığıyla kendilerine Yunanlılardan, Romalılardan, eski Mısırlılardan, Brahmanlardan oluşan bilgilerdir. Sağlam Hıristiyanlık dini; zat; sıfat ve fiiller bakımından eksikliklerden münezzeh olan yüce Allah'a özgü' tevhid esasına dayalıdır.

Ne ki kilise, halka egemen olmak amacıyla bu putperestlikleri ve sapık inançları insanların kafasma yerleştirdi. Bu konuda Kur'an'ın kendilerine hücum ettiğini görünce, Kur'an'i yalanlayıp inkâr ettiler. Kur'an'dır ki Meryem'i yahudilerin iftiralarından aklamış, İsa'yı da lâyık olduğu yere koymuştur. "İşte hakkında (Yahudilerle Hıristiyanların) ihtilaf ettikleri Meryem oğlu İsa'ya dair Allah sözü budur."[287] Gerçekleri söyleyen bazı Hıristiyanların bu konuda söyledikleri sözler, bunu desteklemektedir. Bu sözler Reşid Rıza'nın "Tefsir

Li’ş,Şeyh Muhammed Abduh” adlı eserinin yanı sıra İzhür’ül-Hak adlı kitapta da vardır.

Durum böyle olunca; bir ve tek olan, hiçbir şeye muhtaç olmayıp herşeyin kendisine muhtaç bulunduğu zata, doğmamış ve doğurmamış, dengi bile (' bulunmayan Allah'a İman edin. Aralarında hiç ayırım yapmadan, bütün peygamberlere inanın. İlahlar; baba, oğul ve Ruh'ül Kudüs olmak üzere üçtür, demeyin. Ya da, "Allah üç unsurdur; Bunlardan biri diğerinin aynıdır. Bunlardan her biri tam bir ilahtır. Hepsinin toplamı da bir ilahtır." demeyin. Zira bunları söylemek, Allah'a ortak koşmaktır. Atanız ibrahim'in dini olan tevhidi terketmektir. Bu, selim akla ve sağlıklı düşünceye aykırı bir sözdür.

Çünkü ilah, nasıl bazen bir, bazen üç olur? Ya da ilâh, kendi yaratıklarının yerine nasıl geçer? Veya ilahlar nasıl birleşirler? îlahin tabiatı, insanın tabiatı . gibi olabilir mi? Böyle olacağını hiç te zannetmiyorum. Bırakın insanın yapısıyla İlahın tabiatının aynı olduğunu söylemeyi de, insanın yapısı ile meleklerin yapısı dahi aynı olamaz. Melek, yemez ve içmez. İsa ile.anası yer ve içerlerdi. İsa'nın diğer peygamberlerden ayrı olan tarafı nedir? Tıpkı diğer peygamberler gibi o da mucizelerle teyİd edilerek insanlığa gönderilmiştin Tabii bu mucizeler, tabiat kanunları çerçevesinde cereyan etmiyor, Allah'ın kudretiyle meydana geliyordu. Nitekim Kur'an-i Kerim de buna değinmektedir. Musa, Allah ile konuşmuştur. Muhammed de aynı şekilde... Siz, İsa'nın ilâh olduğunu nasıl söylersiniz? Böyle sözleri söylemeye son verin. Bu, sizin için de faydalı olur. İyi ve güzel sözler söylemek; anlamsız şeyleri söylemekten, puta tapmaktan ve ahmakça bağnazlıktan daha iyi ve daha uygun değil midir? Allah bir tek ilâhtır ve O'ndan başka ilâh yoktur. İnsanların kendisine ortak koştukları varlıklardan arınmış ve üstündür. Hâşâ, onun çocuğu yoktur. Çünkü çocuğun olması, çocuğun anasıyla cinsel ilişkide bulunmayı gerektirir. Kadına ihtiyaç hissettirir. Kadın da erkeğe ihtiyaç hisseder. Böylece çocuk dünyaya gelir. Bütün bunlar Allah'a lâyık mıdır? Hayır, ey millet! Göklerde ve yerde ne.varsa mülkiyet, yaratma, kulluk ve tasarruf bakımından Allah'a aittir. "Göklerde ve yerde hiçbir kimse yoktur ki, Rahman'a kul olarak gelici olmasın. Yemin olsun ki, Allah hepsini kuşatmış, sayılarım ve işlerini bilmiştir. Kıyamet günü de, her biri O'na tek başına gelecektir."[288]

Bu hususta melekler, peygamberler ve insanlar arasında hiçbir fark yoktur! İlâh'ın; kendi adını sürdürmek, anısını yaşatmak ve öldükten sonra kendisine mirasçı olması için çocuğa ihtiyacı mı vardır? Kendisine yardım etmesi için çocuğa ihtiyacı mı vardır? Asla... Allah güçlüdür, kudret sahibidir. Mülkün sahibidir. Devamlı surette hayattadır. Yaratıkları yok olduktan sonra da kendisi baki kalacaktır. Emir ve tasarruf sahibidir. Vekil olarak Allah yeter. Hazreti isa'nın kendisi, Yuhanna İncilinde der ki; "İşte şu ebedi hayat, sadece senin gerçek il Al ı okluğunu bildirmekledir. Ye.su' Mesih İsa senin gönderdiğin bir elçidir." Bu söz, Mesih'in, Allah'ın sadece bir peygamberi olduğuna dair bir nasstır. Yine İncil'de denilir ki: "Sizi kabul eden beni kabul etmiş gibi olur. Beni kabul eden de, beni peygamber olarak gönderen Allah'ı kabul etmiş si bi olur. Mesih, büyüklük taslayıpta Allah kul olmama gibi bir duruma düşmez. Yaratılış ve güç bakımından Mesih'den daha büyük olan melekler de böyle bir duruma düşmezler.Oniar, Allah'ın zat ve derecesini çok daha iyi bilirler. Kim ki büyüklük taslayarak bir Allah'a kul olmaktan çekinir, Allah'a ortak koşmayı veya teslisi iddia ederse, Allah böylelerini huzurunda toplayacak ve bu yaptıklarından dolayı onlarr cezalandıracaktır. Bir Allah'a iman .edip iyi amel isteyen kimselere gelince, Allah bunların mükafatlarını tam olarak ödeyecek, fazlasıyla lutufta bulunacaktır. O, lutfu geniş ve hayrı çok olandır. Büyüklük taslayarak Allah'a kul olmaktan çekinen kimseler, dünya ve ahi-rette ebediyyen cezalandırılacak, kendileri için Allah'tan başka ne bir dost, ne de bir yardımcı bulacaklardır. "Öyle bir gündür ki, kimse kimseye sahib olamaz (fayda vermez.) Emir ve hüküm o gün yalnız Allah'ındır."[289]

Genel Çağrı

174- Ey insanlar! Rabb'inizden size açık bir delil geldi, size apaçık bir nur, Kur'ân indirdik.

175- Allah kendisine inananları ve Kitâb'ma sarılanları rahmetine ve bol nimetine kavuşturacak, onları Kendisine götüren doğru yola eriştirecektir. [290]

Önceki Ayetlerle İlişkisi:

Kur'an-ı Kerim, daha önce Yahudilere karşı delil ileri sürüp onları susturmuştur.Burada da Hrisliyanlara karşı delil ileri sürüp onlları ilzam ellikten, münafıklarla tartışıp gizli kapaklı taraflarını açığa vurduktan, gün ortasında güneşin görülmesi gibi Hazretİ Muhammed (s.a.v.) in peygamberliği ortaya çıktıktan sonra bütün insanlara çağrıda bulundu. Onları, Hazreti Mu-hammed'e tabi olmaya davet etti. [291]

Açıklama:

Ey insanlar! Size, Allah'a İmanın hakikatini açıklayan parlak bir nur ve açık bîr delil geldi. Bu delil, içinizden gelen bir peygamberdir. Zahmet çekmeniz onu incitir, üzer. Size çok düşkündür. Mü'minlere çok merhametlidir. Oniara hayır diier. Bu apaçık delü; Cahiliyet ortamında yetişmiş, bir öğretmenin önünde diz çökmemiş, bir eğiticinin eğitimini almamış, bir üniversitede eğitim görmemiş, bir enstitüden mezun olmamış, varlık alanında en büyük risaleti, peygamberliği üstlenmek için bir insan tarafından yetiştirilmemiş, okur-yazar olmayan, Muhammed'ül Arabi (s.a.v.) dir. Gençliğinde güvenilir ve doğru sözlüydü. Olgunluk çağma erdiğinde en kuvvetli bir üslup ve en açık bir beyan yöntemiyle insanları Allah'ın dinine çağırmaya başladı. İlminde, amelinde, tebliğdi iğinde, siyasetinde, kumandasında ve liderliğinde, insanlar için büyük bir örnekti. Gerçekten de Rabbi onu terbiye etmiş ve terbiyesini güzel yapmıştı. Evet o, peygamberliğinin gerçekliğini ispatlayan canlı bir kanıt idi. "Allah, peygamberliği nereye vereceğini çok iyi bilendir.”[292]

Allah, bu canlı kanıtla birlikte apaçık bir nur gönderdi. Bu nur, Kur'-an-ı Kerim'dir. Sapık Hıristiyanlıktan, yalancı Yahudilikten ve ortak koşucu putatapıcıiıktan dolayı gözler perdelenip kalpler köreldikten sonra bu nur, varlık alanına girdi. Evrende meydana geldi. Varlık dünyasını ve kalpleri aydınlattı. Nefisleri canlandırdı. Allah'a hakkıyla ibadet etmenin yolunu açıkladı. Bu, Allah tarafından indirilen sağlam bir kitaptır. Bu kitap siyaset, ekonomi, toplumsal ilişkiler, medeniyet, tabu ilimler, teoloji ve savaş siyaseti bakımından mükemmel bir kitaptır. Gerçekten de Kur'an, Allah'ın sağlam bir İpidir. O, apaçık bir nurdur. "Bu Kur'an, muhakkak ve elbette alemlerin Rabbi kalından indirilmedir. Onu Ruh'ül Emin (Cebrail) indirdi. Korkutucu (ve uya-na)lardan olasın diye kalbine (indirdi.) Açık bir arap dili ile (indirdi.)..[293] Bu semavi nuru ve bu kuvvetli delilleri görüp, üzerinde düşünen kimse, Muhammed (s.a.v.) in, bu dinin hak dini olduğunu gösteren ilâhi bir işaret olduğunu ve Muhammed (s.a.v.) in kitabı (Kur'an) mn, Allah'ın ilmiyle indi-rüiniş ve doğruluğuna Allah tarafından tanıklık edilmiş olduğunu açıkça gorür. Allah'a imân edip onun nuruna uyan, O'nun ipine sımsıkı sarılan kimseleri, Rableri dünya ve ahirette kendi rahmet ve lutfuna nail kılacaktır. Onları, dosdoğru yoluna eriştirecektir. Her kim Kur'an ile amel ederse, dünyada onur ve üstünlük sahibi olur. Ahirette ise cennette, Allah'ın rızasına , esenliğe kavuşur. [294]

Kardeşlerin Miras Payları

176- Ey Muhammedi Senden fetva isterler, de ki: "Alİah size dereceden mirasçılar" hakkında fetva veriyor: Şayet çocuğu olmayıp bir kız kardeşi bulunan kimse Ölürse, bıraktığının yansı kız kardeşe kalır. Fakat kız kardeşinin çocuğu yoksa kendisi, ona tamamen vârîs olur. Eğer iki kız kardeş kalmışsa, bıraktığının üçte ikisi onlaradır. Eğer mirasçılar erkek ve kadın kardeşlerse, erkeğe, iki dişi'nin hisessi kadar vardır. Doğru yoldan saparsınız diye Allah size açıklıyor." Allah her şeyi bilir. [295]

Bazı Kelimeler:

Varisi olmayan kişi.Öldü. [296]

Nüzul Sebebi:

Ahmed bin Hanbel, Buhari ve Müslim, Cabir bin Abdullah'ın şöyle dediğini rivayet ettiler: "Resulullah (s.a.v.) yanıma geldi. Hastaydım, aklîm adeta durmuştu. Abdest aldı, elinde arta kalan su damlacıklarını üzerime serpti. Kendime geldim, dedim ki: "Babam ve çocuğum yok. Kardeşim var. Mirasım kime kalacak?" Bunun üzerine.yukarıdaki ayet nazil oldu.

Hattabi dedi ki: Cenab-ı Allah, kelâle.mirası hakkında biri kışın, biri de yazın olmak üzere iki ayet indirdi. Kışın İndirilen ııyel. hu surenin has tarafında olup mücmel bırakılmıştır. Sonra yazın indirilmiş olan bu ayet, tam

sı£larak açık ve ayrıntılara inmektedir. Nüzul bakımından bunun en son ayetlerdcn biri olduğunu söyleyenler de vardır. [297]

Açıklama:

Ey Peygamber! Mirasçı olacak oğlu ve babası olmayan, ana veya baba tarafından kardeşi bulunan —bunların belirli miras paylan yoktur.— kelâle mirası hakkında senden fetva isterler. Surenin baş kısmında geçen ve kelâle mirasına değinen ayette mirasçı olarak sadece ana bir erkek kardeşi olan kimseden söz edilmişti. Evet geride yalnız kalan ana bir erkek kardeşin miras payı, terekenin altıda biridir. Eğer birden fazla olurlarsa, anasının payı gibi sadece üçte bire ortak olurlar.

Oğlu ve babası olmadan ölen bir kimsenin baba bir veya öz kız kardeşi varsa, bu kız kardeş terekenin yarısını alır. Oğlu ve babası olmadan ölen bir kadının erkek veya —sahih görüşe göre— kız çocuğu yoksa, geride kalan baba bir veya Öz erkek kardeşi, malının tümüne mirasçı olur. Ölenin iki kız kardeşi varsa, bunlar terekenin üçte ikisini alırlar. Eğer ikiden fazla olurlarsa —mesela Cabir'in kız kardeşleri bir rivayete göre dokuz, bir diğer rivayete göre de yedi taneydi.— Yine terekenin üçte ikisini paylaşırlar. Kalan üçte bir İse, miras meselelerinde belirtilenler çerçevesinde mevcut asebelere paylaştırır. Eğer erkekli kadınlı birçok kardeşi varsa, bunlar, payları olan üçte ikiyi .tendi aralarında ikili birli oranında paylaşırlar.

Bilesiniz, gereğince amel edesiniz ve artık ebediyyen sapıklığa düşmeye-. siniz diye Aİlah bu hükümleri size açıklıyor. Allah, her şeyi bilendir. Bu hükümlere sarılmanız gerekir. Çünkü bunlar, sizler için hayır ve bereket kaynağıdırlar. [298]

[1] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/389.

[2] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/389.

[3] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/390.

[4] "Ey İnsanlar" hitabı Mekkî sürelerin.özelliklerindendir. Medeni sûrelerin bu açıdan özelliği ise "Ey iman edenler" hitabıdır. (Danışman.)

[5] Yeryüzünde halen yasamakla olan dönemdeki insan soyunun babasının Adem (A.S.) olduğu sahih hadislerde açıkça ifade edilmiştir. Adem (A.S.) in topraktan yaratıldığı konusu İse hem Kur'an, hem de sahih hadislerle sabittir. Bununla birlikte, Adem (A.S.) dan Önce de bazı Âdem'lerin olması, dolayısıyla içinde bulunduğumuz dönemden Önceki dönemlerin de birer Âdem'le başlamış olması da İhtimal dahilindedir. Bazı rivayetler —sahih olmasalar da— buna değinmektedir. Kaldı kî, Kur'an ayetlerinden "çıkarım" yoluyla bu yolda işaretler bulmak ia mümkündür. Örneğin, Adem (A.S.) in yaratılmasından söz edilirken Allah ile melekler arasında geçen konuşmada, meleklerin gaybı bilmedikleri ortada iken, onlar İnsanın yeryüzünde kan döküp fitne çıkaracağını söylemektedir. Melekler, daha önce gelip geçmiş insan soylarına kıyaslama yaparak bu sonuca varmış olsalar gerektir. (Danışman.)

[7] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/390-391.

[8] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/392.

[9] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/392.

[10] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/392-393.

[11] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/393.

[12] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/393.

[13] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/394.

[14] asm: Birden fazla kadınla evli olan kocanın, kanlarının yanında gecelemeyi düzenli bir sıraya bağlamasıdır. (Çeviren.)

[15] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/394-395.

[17] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/395-396.

[18] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/397

[19] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/397

[20] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/398

[21] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/398-399.

[22] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/399-400.

[23] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/400.

[24] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/400.

[26] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/401.

[27] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/402-403.

[28] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/403.

[29] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/403-404.

[30] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/404-406.

[31] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/406-407.

[32] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/407.

[34] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/407.

[35] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/407-408.

[36] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/408.

[37] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/408-409.

[38] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/409.

[39] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/409.

[41] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/410.

[42] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/411.

[43] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/411-412.

[44] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/412.

[46] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/412-414.

[47] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/414-415.

[48] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/415.

[49] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/415-416.

[50] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/416-417.

[51] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/417.

[53] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/417-419.

[54] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/419-420.

[55] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/420.

[58] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/420-422.

[59] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/422.

[60] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/422.

[63] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/422-423.

[64] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/424-425.

[65] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/425.

[66] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/425.

[69] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/425-429.

[70] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/429-430.

[71] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/430.

[72] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/430.

[75] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/431-432.

[76] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/433-434.

[77] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/434.

[78] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/434.

[80] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/434-436.

[81] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/437.

[82] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/437.

[83] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/437.

[90] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/438-439.

[91] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/439.

[92] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/439-440.

[93] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/440.

[94] El-Hacc, 78. Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/440-442.

[95] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/442-443.

[96] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/443.

[97] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/443.

[99] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/443-444.

[100] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/445.

[102] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/445.

[104] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/445-447.

[105] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/447-448.

[106] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/448.

[107] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/449.

[110] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/449-450.

[111] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/451.

[112] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/451.

[114] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/451-452.

[115] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/452-453.

[116] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/453.

[117] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/453.

[118] Kitabın orijinalinden kısa bir bölüm.yasal bazı sakıncalar dolayısıyla çevirilmemiştir.Yazardan ve okuyucudan özür dileriz.

[121] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/453-455.

[122] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/453-456.

[123] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/456.

[124] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/456.

[125] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/457.

[126] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/458-459.

[127] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/459.

[128] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/459-461.

[129] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/461-462.

[130] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/462.

[131] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/462-464.

[132] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/465.

[133] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/466.

[135] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/466-467.

[136] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/467-468.

[137] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/468.

[138] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/468.

[140] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/468-469.

[141] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/469.

[142] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/469.

[144] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/469-470.

[145] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/470-471.

[146] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/471.

[147] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/471.

[148] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/472.

[149] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/472.

[150] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/472.

[151] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/473.

[152] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/473.

[153] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/473-475.

[154] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/475-476.

[155] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/476-477.

[156] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/477.

[157] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/477-479.

[158] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/479.

[159] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/480.

[160] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/480.

[162] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/480-482.

[163] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/482.

[164] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/483.

[165] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/483.

[166] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/483-484.

[167] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/484.

[168] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/484.

[169] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/484-485.

[170] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/485-486.

[171] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/486.

[172] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/486.

[173] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/486-488.

[174] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/488-489.

[175] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/489.

[178] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/490-492.

[179] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/493.

[180] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/493.

[181] Mümtehine, 8. Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/493-494.

[182] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/494-495.

[183] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/495-496.

[184] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/496.

[185] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/496-498.

[186] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/499.

[187] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/499.

[188] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/499.

[190] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/499-500.

[191] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/501-502.

[192] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/502.

[193] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/502.

[199] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/502-504.

[200] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/504-505.

[201] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/505.

[202] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/505.

[205] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/505-506.

[206] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/507-508.

[207] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/508.

[208] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/508.

[210] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/508-511.

[211] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/511.

[212] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/512.

[214] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/512.

[215] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/513.

[216] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/513.

[218] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/514-515.

[219] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/515-516.

[220] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/517.

[227] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/517-519.

[228] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/520.

[229] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/520.

[232] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/520-522.

[233] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/522.

[234] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/522.

[236] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/522-523.

[237] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/523.

[238] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/524.

[239] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/524.

[243] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/524-526.

[244] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/526-527.

[245] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/527-528.

[253] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/528-533.

[254] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/533.

[255] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/533.

[259] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/534-535.

[260] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/535-536.

[264] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/536.

[265] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/536.

[268] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/537-538.

[273] En'am, 19. Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/538-540.

[274] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/540.

[275] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/540-541.

[276] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/541-542.

[277] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/542.

[278] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/543.

[289] Infitar, 19. Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/543-546.

[290] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/546.

[291] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/546-547.

[294] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/547-548.

[295] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/548.

[296] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/548.

[297] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/548-549.

[298] Prof. Dr. Muhammed Mahmud Hicazi, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları: 1/549.