FETİH SURESİ

Fetih suresi, yirmi dokuz âyettir ve Medine'de nazil olmuştur.

Bu sure-İ celile, Resulullah (s.a.v.)e müjde ile başlıyor ve buyuruluyor ki: "Ey Muhammed, biz sana apaçık bir fetih ihsan ettik.[1]

Bu fetih müjdesi Resulullaha, Hudeybiye musalahasım yaptıktan sonra Medine'ye dönerken veriliyor ve yapılan anlaşmanın sonunda fetih ve zaferin muhakkak olduğu beyan ediliyor.

Allah teala bu surede müminlere, gökten askerleriyle yardım edeceğini haber veriyor ve buyuruyor ki: "Göklerin ve yerin askerleri Allahındır. [2]Alla-hm bu askerleri, kendi yolunda çarpışan mümin kullarına yardım edecektir.

Sure-i celilede, müminler Resulullaha biat etmeye çağırılıyor ve bu biatin aynı zamanda AHaha biat demek olacağı beyan ediliyor ve buyuruluyor ki.: "Muhakkak sana biat edenler, ancak Allaha biat etmişlerdir.. [3]

Sure-i celilede bundan sonra, Resulullah ile birlikte savaşa çıkmayan Bedevilerin durumu beyan ediliyor ve onların, zihinlerinde Allaha karşı beslendikleri kötü zanlan ortaya çıkarılıyor.

Yine sure-i celilede, özürleri sebebiyle savaşa katılamayanların durumu anlatılıyor ve bu özürlerinden dolayı affedildikleri haber veriliyor.

Allah teala, Hudeybiyede bir ağacın altında, sahabenin Resulullaha yaptıkları biattan ve onu yapanlardan razı ıolduğunu haber vererek buyuruyor ki: "Şüphesiz Allah, o ağacın altında sana biat eden müminlerden razı oldu. [4]

Sure-i celile, Muhammed ümmetinin üstün vasıflarını beyan ederek sona eriyor. [5]

Surenin Fazileti

Ömer b. el-Hattab'dan şu hadis rivayet edilmektedir: Eşlem diyor ki:

"Resulullah, bir yolculuğu sırasında yürürken, geceleyin Ömer de onunla birlikte yürüyordu. Ömer b.el-Hattab ondan bir şey sordu. Resulullah ona cevap vermedi. Tekrar sordu Resulullah yine cevap vermedi. Tekrar scyud Resulullah yine cevap vermedi. Bunun üzerine Ömer kendi kendine şöyle dedi: "Ey Ömer, annen seni kaybetsin. Resulullaha üç kere ısrar ettin o hiç birinde sana cevap vennedi." Ömer b. el-Hattab diyor ki: "Sonra devemi sürdüm insanların Önüne geçtim. Hakkımda âyet ineceğinden korktum. Çok geçmedi ki bir kişinin beni çağırdığını duydum. Korktum ki hakkında bir âyet indi. sonra Resulullahin yanma vardım ve ona selam verdim. Resulullah bana şöyle dedi: "Bu gece bana bir sure indirildi. O benim için, güneşin, üzerine doğduğu her şeyden daha sevimlidir. Sonra Resulullah Fetih suresini okudu. [6]

Rahman ve Rahim olan AHahın adıyla.

1- Ey Muhammed, biz sana apaçık bir fetih ihsan ettik. [7]

2-3- Allah, bu fethi sana, geçmiş ve gelecek günahlarını bağışlamak, üzerine olan nimetini tamamlamak, seni dosdoğru bir yola iletmek ve seni şanlı bir zaferle muzaffer kılmak için ihsan etti.

Ey Muhammed, şüphesiz ki biz sana, kavminin kâfirlerinden, sana karşı gelen ve sana düşmanlık besleyenlere karşı ye dinleyen ve kendisine ulaşan için apaçık olan bir hüküm verdik. Senin onlara galip gelmene ve onlara karşı muzaffer olmana karar verdik. Böylece rabbinin senin lehine vermiş olduğu ve sana fetih bahşetmesinden dolayı rabbine şükredesin, ona hamdedesin ve onu teşbih edesin ve ondan, günahlarının affını düeyesin. O da senin şükretmene ve. af dilemene karşılık Mekke'nin fethinden önce ve sonra işlediğin günahları affetsin. Seni düşmanlarına galip getirerek, ünyada şanınf yükselterek ve günahlarını affederek sana bahşettiği nimetlerini tamamlasın. Seni, dosdoğru bir yol olan İslam dinine iletsin. Ve sana, diğer düşmanlarına karşı da şanlı bir zafer versin.

Taberi, bu âyet-i kerimeleri izah ederken Nasr suresini göz önünde bulundurarak izah ettiğini söylemekte ve Resulullahm affedilme sebebinin, fetihten sonra onun Allahtan af dilemesi ve verdiği nimetlere şükretmesi olduğunu söylemektedir.

Burada zikredilen "Fetih"ten maksat, Mekke'nin fethi olmayıp onun fethine zemin hazırlayan Hudeybiye musalahasıdır.

Resulullah, hicretin altıncı yılında Zilkade ayında Umre yapmak üzere Medine'den hareket edip Mekke'nin yakınlarında bulunan Hudeybiye'ye kadar gitmiştir. Resulullahm geldiğini haber alan Mekkeli müşrikler, küçük düşeceklerini ileri sürerek onun ve arkadaşlarının Kâbeyi ziyaret edip Umre yapmalarına engel olmuşlar ve Resulullah ile on yıllık bir banş antlaşması yapmayı teklif etmişler ve bir yıl sonra da Umre yapılmasına müsaade edeceklerini vaadetmiş-İerdir. Resulullah, dış görünüşüyle çok ağır şartlar taşıyan bu banş teklifini, gelecekte mü si umanların lehine olacağı için kabul etmiş ve Hudeybiye musalaha-smı imzalamıştır. Böylece Umre için götürdükleri kurbanlarını Hudeybiye'de keserek anlaşma gereği geri dönmüşlerdir. İşte Hudeybiye'den Medine'ye dönerken bu'sure nazil olmuş ve Hudeybiye anlaşmasını bir fetih olarak vasıflan-dırmiştır.

Bera b. Âzib (r.a.) diyor ki:

"Siz bu fethi, Mekke'nin fethi olarak mı kabul ediyorsunuz? Evet, Mekke'nin fethi bir fetihtir fakat bizler, Hudeybiye günü yapılan "Bey'aM Rıdvan"ı fetih kabul ediyorduk. [8]

Abdullah b. Mes'ud ve Cabir b. Abdullah da âyette zikredilen "Fetih"ten maksaın Hudeybiye musalahasi olduğunu söylemişlerdir.

Âyet-i kerimede, Allah tealanm, Hz. Muhammed (s.a.v.)in geçmiş ve gelecek günahlarını affettiği beyan edilmektedir. Buna rağmen Resulullah bütün ibadetlerini diğer müminlerden daha fazla olarak eda etmiş ve böylece rabbine şükrünü ifa etmiştir.

Muğire b. Şube diyor ki:

"ResuluIIah ayağa kalkıp namaz kılardı. Öyle ki ayaklan şişerdi. Bir gün ona denildi ki: "Allah senin geçmiş ve gelecek günahlarını affetmiştir. (Neden bu kadar çok namaz kılıyorsun?) Resuullah.şöyle cevap vermiştir: "Ben, şükreden bir kul olmayayım mı?" [9]

Hz. Aişe (r.anh.) diyor ki:

"ResuluIIah (s.a.v.) geceleri namaz kılardı. Öyle ki ayakları yarılırdı." Dedim ki: "Ey Aİlahın Resulü, bunu neden yapıyorsun? Aiiah senin geçmiş ve gelecek günahlarını affetmiştir." ResuluIIah şu cevabı verdi: "Ben, şükreden bir kul olmayı istemiyeyim mi? [10]

4- İmanlarına iman katmak için, müminlerin kalblcrinc huzur ve sükunet indiren O'dur. Göklerin ve yerin askerleri Allahındır. Allah, her-şeyi bilendir, hüküm ve hikmet sahibidir.

Allaha ve Resulüne iman eden müminlerin kalbierine sükunet ve güveni sindiren Ailahtır. Böylece daha önce iman ettikleri farzların yanında yeni farz kılınan hükümlere de iman etsinler. Böylece imanları artmış olsun.

*Abdullah b. Abbas diyor ki: "Burada müminlerin kalbine indirildiği beyan edilen sükunetten maksat, Aİlahın rahmetidir. "İmanlarına iman katmak, "tan maksat ise şudur: Allah (c.c.) peygamberi Muhammed (s.a.v.)i Allah-tan başka hiçbir ilah olmadığına şahadet getirme emriyle gönderdi. Müminler bunu kabul edince namaz farz kılındı. Ona da iman ettiler. Sonra buna ilaveten oruç farz kılındı ona da iman ettiler. Daha sonra buna ilave olarak zekât farz kılındı ona da iman ettiler. Daha sonra buna ilaveten Hac farz kılındı ona da iman ettiler. Sonra Allah onların dinlerini tamamladı ve buyurdu ki: "Bugün dininizi kemale erdirdim. Size nimetimi tamamladım ve din olarak size İslamı seçtim.. [11]

İşte Abdullah b. Abbas, müminlerin imanlarının artmasını bu şekilde izah etmiştir. Allah teala, âyet-i kerimede, göklerin ve yerin askerlerinin kendisine ait olduğunu beyan etmektedir. Böylece Hudeybiye sulhünden sonra kalbierine sükunet indirilen müminlerin maneviyatlarını yükseltmektedir. Zira Allah teala tek bir melekle, kâfirlerin tümünü yok ettirebilir. [12]

5- Allah, bu fethi sana, îman eden erkeklerle kadınları, içinde ebedi kalacakları, altından ırmaklar akan cennetlere koymak ve yaptıkları kötülükleri silmek için ihsan etti. İşte bu, Allah nezdinde büyük bir kurtuluştur.

Ey Muhammed, Allah sana apaçık bir zafer ihsan etti ki sen rabbine, bu zafere karşılık şükredesin ve ona hamdedesin. O da senin bu şükür ve hamdine karşılık geçmiş ve gelecek günahlarını affetmiş olsun. Yine Alah sana bu apaçık fethi ihsan etti ki, mümin erkek ve kadınlar, rablerinin kendilerine lütfettiği bu fethe ve müşriklere galip gelmeye karşılık rablerine şükredip hamdetsinler. Rableri de onları altından ırmaklar akan ve içinde ebedi kalacakları cennetlere koysun. Salih amellerine karşılık kötü amellerini affetsin. İşte Aİlahın müminlere vaadettiği bu nimetlere erişmek, Allah katında en büyük kurtuluştur.

*Bu âyet-i kerimenin nüzul sebebi hakkında Enes b. Mâlik'ten şunlar rivayet edilmektedir. Enes diyor ki: "Şüphesiz ki biz sana apaçık bir fetih verdik." âyetindeki fetihten maksat, Hudeybiye musaîahasıdır. Bu âyet inince Resuîuilahin sahabileri kendisine şöyle dediler: "Fethin sana ihsan edilmesi ve geçmiş ve gelecek günahlarının bağışlanması sana mübarek olsun. Ya bizim için ne var?" Bunun üzerine Allah teaia: "Allah bu fethi sana, iman eden erkeklerle kadınları içinde ebedi kalacakları, altından rımaklar akan cennetlere koymak ve yaptıkları kötülükleri silmek için ihsan etti." âyetini indirdi. [13]

6- Ayrıca Allah bu fethi sana, Allah hakkında kötü zanda bulunan münafık erkeklerle müşrik kadınları azaba uğratmak için ihsan etti. Onların, müminler hakkında temenni ettikleri kötülükler kendi başlarına gelsin. Allah, onlara gazap etmiş, lanetlemiş ve onlara cehennemi hazırlamıştır. O ne kötü varılacak bir yerdir.

Ey Muhmammed, Allah sana apaçık bir fethi ihsan etti ki bu fetih sayesinde seni affetsin, mümin erkek ve mümin kadınfan cennetlere koysun. Münafık erkek ve münafık kadınlara azap etsin. Zira Allah, sana fethi ihsan ederek münafıkları ve müşrikleri susturmuş olur. Sizin mağlup olacağınız şeklindeki beklentilerini ortadan kaldırmıştır. Âhirette de onları, içinde ebedi olarak kalacakları cehenneme koyacaktır. Onları felaketler bekiemekterir. Allah onlara gazap etmiş ve lanetine uğratmıştır. Onlar için cehennemi hazırlamıştır. Cehennem ne kötü varılacak bir yerdir.

Ey Muhammed, Allah sana apaçık bir fethi ihsan etti ki bu fetih sayesinde seni affetsin, mümin erkek ve mümin kadınları cennetlere koysun. Münafık erkek ve münafık kadınlara ve Allaha karşı kötü zan besleyen müşrik erkek ve müşrik kadınlara azap etsin. Zira Allah, sana fethi ihsan ederek münafıkları ve müşrikleri sustumıuş olur. Sizin mağlup olacağınız şeklindeki beklentilerini ortadan kaldırmıştır. Âhirette de onlan, içinde ebedi olarak kalacakları cehenneme koyacaktır. Onlan felaketler beklemektedir. Allah onlara gazap etmiş ve lanetine uğratmıştır. Onlar için cehennemi hazırlamıştır. Cehennem ne kötü varılacak bir yerdir. [14]

7- Göklerin ve yerin askerleri ancak Allahındir. Allah, herşeye galiptir, hüküm ve hikmet sahibidir.

Göklerin ve yerin askerleri Allaha aittir. Allahın düşmanlarına karşı bunlar, hazır beklemektedirler. Allah bu askerlere, düşmanlarını helak etmeyi emrettiği zaman onun emrine itaat ederek o emri yerine getirirler. Allah herşeye galiptir. Hiçbir şey ona galip gelemez. Yaptıklarında hüküm ve hikmet sahibidir. [15]

8- Ey Muhammed, biz seni, bir şahit, bir müjdeci ve bir uyarıcı olarak gönderdik.

Ey Muhammed, şüphesiz ki biz seni, senin davet ettiğin şeyleri kabul ettiklerine dair ümmetine bir şahit ve onları cennetle müjdeleyen, davet ettiğin şeyleri kabul etmedikleri takdirde ise onları cehennem azabı ile uyaran bir peygamber olarak gönderdik.

Abdullahb. Amrb. el-As diyor ki:

"Kur'anda Resulullahın sıfatını belirten bu âyetin Tevrat'taki benzeri şöyledir: Ey Peygamber, şüphesiz ki biz seni bir şahit, bir müjdeci, bir uyarıcı ve okur yazarlığı olmayanlara bir sığınak olarak gönderdik. Sen benim kulum ve peygamberimsin. Seni, "Tevekkül eden" diye isilendirdim. Sen katı kalbli, kaba, çarşılarda bağırıp çağıran biri değilsin. Sen, kötülüğü kötülükle önleyen değil fakat affeden ve hoş görülü olan birisin. Allah, seninle bu çarpık ümmeti "Laila-he İllalllah" diyerek düzeltmedikçe ve bu kelimeyi tevhid ile kör olan gözleri, sağır olan kulakları ve perdeli olan kalpleri açmadıkça senin ruhunu almayacaktır. [16]

9- Böylece ey insanlar, siz de, Allah ve Resulüne iman edesiniz, Allanın dinine yardımda bul imasınız, ona tazim edesiniz ve onu, layık olmadığı şeylerden sabah akşam tenzih edesiniz.

Böylece ümmetin, Allaha ve peygamberine iman etsinler. Allahin dinine, onun düşmanlarına karşı savaşarak yardım etsinler. AÜaha tazim etsinler ve sabah akşam onu, layık olmadığı sıfatlardan uzaklaştirsınlar. [17]

10- Ey Muhammcd, şüphesiz ki, sana biat edenler, ancak Allaha biat etmişlerdir. Allanın kudreti, onların kuvvetinin üstündedir. Kim ahdini bozarsa ancak kendi aleyhine bozmuş olur. Kim de Allaha olan ahdini yerine getirirse, Allah ona büyük bir mükafaat verecektir.

Ey Muhammed, Hudeybiye'de düşmana karşı savaşacaklarına ve düşmanın önünden kaçmayacaklarına dair sana biat eden arkadaşların şüphesiz ki Allaha biat etmişlerdir. Zira Allah onlara bu biatlan karşılığında cenneti garanti etmiştir. Onlar, Allanın peygmaberine yardım etmek üzere biat ettiler. Allah dilerse, onların biati olmadan da peygamberine yardım eder. Zira Alîahın gücü ve kuvveti onların güç ve güç ve kuvvetinden daha üstündür, fakat Allah onların biati ile kendileriningerçek mümin olduklarını ortaya çıkarmış oldu. Ey Muhammed, artık bundan sonra kim, sana yaptığı biati bozacak olursa kendi aleyhine bozmuş olur. Çünkü o, kendisini, Allanın, biat edenlere vaadettiği cennetten mahrum eder. Peygambere de Allanın yardımı yeterlidir. Kim de düşmanlarla karşı karşıya geliğinde sabır ve metanet göstereceğine ve Allanın peygamberine yardım edeceğine dair Allaha verdiği sözü yerine getirecek olursa Allah ona, büyük bir mükafaat olan cenneti verecektir. [18]

Hudeybiye Musalahası

Hudeybiye, Mekke yakınlarında bulunan bir vadinin adıdır. Resulullah (s.a.v.) Hicretin altıncı yılında, ashabiyla birlikte, Kabe'yi tavaf edip Umre yapmak için gittiğinde bu vadide konakladı ve kendisini Mekke'ye sokmak istemeyen müşriklerle bir antlaşma yaptı. İşte bu çok mühim olay şöyle cereyan etmiştir:

Misver b. Mahreme ile Mervan'dan, birbirlerinin sözlerini tasdik ederek şöyle dedikleri rivayet edilmiştir.

Resulullah (s.a.v.) Hudeybiye seferinde Medine'den çıkmıştı. Yolun bir kısmına vardıklarında yanındakilere:

-Halid b. Velid bir takım Kureyş süvarisi ile gözcü olarak Gamim, mevkiindedir. Şimdi siz yolun sağ tarafını tutunuz." buyurdu. Ravi diyor ki: "Vallahi Halid, peygamberle maiyetinin hareketini anlamadı. Nihayet Halid, ordumuzun kaldırdığı kara tozu gördü de hayvanına ayağı ile vurup koşturarak Resul-i Ekrem'in geldiğini Kureyş'e bildirmek üzere süratle gitti. Nebi (s.a.v.) de ordusuyla yürüdü. Nihayet seniyye mevkiine gelmişti ki, oradan Kureyş'in karargâhı üzerine inilirdi. Burada Resulullahın bindiği Kasvâ adlı deve çöktü, insanlar:

-Kasvânın huyu tuttu, Kasvâ'nm huyu tuttu." demeye başladılar. Hayvanı sevk ettilerse de çökmekte ısrar etti. Yine insanlar:

-Kasvânm huyu tuttu. Kasvânın huyu tuttu." dediler. Bunun üzerine Nebi (s.a.v.):

-Kasvânın huyu tutmaz. Onun çökmek huyu da yoktur. Fakat vaktiyle Mekke'ye girmekten fili men eden kudretullah şimdi de Kasvâyı menetti." buyurdu. Bundan sonra Resulullah:

-Hayatım kudret elinde olan Allaha yemin ederim ki Kureyş, Allanın harem dalihinde muhterem kıldığı şeylere saygı kasdederek benden ne kadar zor istekte bulunursa ben onu muhakkak onlara vereceğim." buyurdu. Sonra Kasvâyı sürdü. Hayvan hemen sıçrayıp kalktı. Râvi demiştir ki: "Bu defa Resulullah Kureyş tarafından dönerek nihayet suyu az olan "Semed" kuyusu yolu üzerindeki Hudeybiye mevkiinin sonuna indi. Bu, az suyu, halk, birer parça almış ve halkın orada durabilmesi için su bırakmayıp kuyunun suyunu tamamen çekmişlerdi. Resululah (s.a.v.)e susuzluktan şikayet olundu. Bunun üzerine Resulullah, ok mahfazasından bîr ok çıkardı. Sonra onlara bu oku Semed kuyusuna koymalarını emretti. Vallahi o anda kuyunun suyu coşmaya başladı. Suyun bu feveranı, Resululahm arkadaşları dönünceye kadar onları suya kandırmak için devam etti. Onlar, kuyunun kenarında oturarak su kaplarını doldurdu.

Resulullah ile maiyeti bu halde iken Huzaa kabilesinden Büdeyl b. Ver-ka, kendi kabilesi Huzaa'dan birkaç kişi İle birlikte çıkageidi. Mekke ve havalisindeki Tihame kabileleri arasında Huzaalılar, ötedenberi Resulullah (s.a.v.)in sırdaşı idiler. Müslüman olsun müşrik olsun bütün Hazaalılar Mekke'de olup biten herşeyi Resul-i Ekrem'den saklamazlar, gizlice bildirirlerdi. Büdeyl gelince Resul-i Ekrem'e:

-Haaberiniz olsun, Kureyş'in Kâ'b b. Lüey ile Âmir b. Lüey kabileleri, Hudeybiye surlarının en zengin menbaalarına kondular. Sütlü ve yavrulu develeri, kadınları ve çocukları da yanlarında bulunuyor. Maişetleri yolundadır. Şimdi ben onları bu halde bıraktım geliyorum. Onlar muhakkak size karşı harp edeçekler. Ve sizi Beyt-i Şerife girmekten men edecekler." dedi. Resulullah da şöyle buyurdu:

-Fakat biz, hiçbir kimse ile harbetmek için gelmedik. Biz yalnız Umre yapmak niyetiyle geldik. Bununla beraber Bedir, Hendek harbi, Kureyş'in maddi ve manevi bütün kuvvetlerini zaafa ve onları hayli zarara uğratmıştır. Eğer Kureyş arzu ederse ben onlarla aramızda bir mütareke müddeti tayin edeyim. Şu şartla ki bu müddet zarfında ben onlarla harp etmeyeyim. Onlar da benimle diğer müşriklerin arasım serbest bıraksınlar, karışmasınlar. Eğer ben, galip gelirsem, Kureyş müşrikleri de halkın girdiği bu itaat yoluna girmek isterlerse kendi arzularıyla girebilirler. Şayet ben, müşriklerin sandıkları gibi galip gelmezsem, bu ihtimale göre de müşrikler benimle harp etmek külfetinden kurtulur rahata ererler.

Eğer Mekkelüer böyle bir mütarekeyi kabul etmez ve diğer Araplarla beni, kendi halimize bırakmayıp müdahale etmek isterse, hayatım kudret elinde olan Allaha yemin ederim ki, şu müdafaa ettiğim müslümanlık uğrunda başım vücudumdan ayrılıncaya kadar Mekkelilere karşı cihad edeceğim, bu muhakkaktır. Şu da kafidir ki, o zaman Allah, Kur'an-ı mübindeki yardım vaadini yerine getirecektir." Bunun üzerine Büdeyl b. Verka Resulullaha:

-Şimdi bu sözlerinizi ben herhanlde Kureyş'e tebliğ ederim." dedi. Ve ra-vinin beyanına göre, gidip Kureyş'in karargâhına vardı ve:

-Şimdi ben, yanınıza şu adamın (Hz. Muhammed'in) yanından geliyorum. Şöyle bir söz söylediğini işittim. İnerseniz anlatayım." dedi. İkrime b. Ebi Cehl ve Hakem b. Ebil As gibi Kureyş'in beyinsizleri:

-Senin bize bir şey haber vermene ihtiyacımız yoktur." diye karşıladılar. Fakat içlerinden sağlam görüşlü birisi:

-Haydi işittiğin söz ne ise söyle bakalım." dedi. Büdeyl:

-Onun şöyle şöyle dediğini işittim." diyerek Nebi (s.a.v.)in sözlerini birer birer anlattı. Bunun üzerine Urve b. Mes'ud ayağa kalkıp Kureyş'e karşı bir hutbe irad ederek:

-Ey kavim, siz benim babam yerinde değil misiniz? diye sordu. Kureyşli-ler.

-Evet, diye tasdik ettiler. Bunun üzerine:

-Ben de sizin oğlunuz mesabesinde değil miyim? dedi. Onlar:

-Evet diye tasdik ettiler. Sonra Urve:

^Beni bir şüphe ile itham eder misiniz? diye sordu. Buna da: -Hayır diye cevap verdiler. Bu defa Urve:

-Ukaz halkının tamamını yardıma davet ettiğimi ve onların imtina etmeleri üzerine kendim çoluk çocuğumla ve bana itaat eden etrafımla size yardıma koştuğumu pekala bilirsiniz değil mi? dedi. Onlar da:

-Evet biliriz diye tasdik ettiler. Bu teminatı aldıktan sonra Urve:

-Bu adam (Resulullah) size doğru bir teklifte bulunuyor. Onu kabul ediniz ve beni bırakınız ona gideyim. Dedi. Mekkeliler:

-Haydi git diye izin verdiler. Urve geldi ve Resulullaha durumu anlatmaya başladı. Resulullah da Urve'ye Büdeyl'e söylediği sözlere benzer bir surette fikir beyan etti. Bu arada Resul-i Ekrem'in "Bir mütareke kabul etmezlerse Kureyş ile ölünceye kadar harp edeceğim." buyurması üzerine Urve:

-Ey Muhammed, sen, kavminin kökünü kazıyacak olursan bana söyler misin? Senden evvel Araptan kendi kavmini toptan helak eden bir kimse işittin mi- Ya mesele diğer şekilde zuhur ederse? Ya siz yenilirseniz? Vallahi ben aranızda ileri gelen bazı kimseler görüyorum. Bu muhakkak olmakla beraber yine ben bir takım kabilelerden toplanmış karışık bazı kimseler de görüyorum ki, bunlar harp sırasında kaçıp seni yalnız bırakabilecek kabiliyettedirler." dedi. Ebubekir (r.a.) Urve'nin, Peygamberin arkadaşlarını harptan kaçabilecekleri şeklinde göstermesi üzerine Urve'ye:

-Haydi sen, "Lafın kıçını yala. Biz mi Resulullahı yalnız bırakıp firar edeceğiz? Hâşâ" diye fena halde çıkıştı. Urve:

-Bu da kimdir? diye sordu. Ashab: -Ebubekir, dediler. Urve:

-Ah Ebubekir, hayatım kudret elinde olana yemin ederim ki, eğer üzerimde şu ana kadar karşılığını ödeyemediğim bir iyiliğin olmasaydı elbette ben de sana cevap verirdim." diye mukabele etti.

Râvi diyor ki: Urve, Nebi (s.a.v.)e söz söylemeye devam etti ve konuşurken Arap âdeti üzere her söz söyledikçe eliyle Resulullahın sakalını okşayarak saygıda bulunuyordu. Halbuki bu sırada Muğire b. Şube ki, Urve'nin kardeşinin oğludur, başında miğfer ve yalın kılıç bir halde Nebi (s.a.v.)in yanında durup onu muhafaza ediyordu. Ve Urve her ne zaman Resul-i Ekrem'in sakalını okşamaya yeltenirse, Muğire, kılıcının kınının ucuyla Urve'nin eline vuruyor ve Urve'ye:

"-Resulullah (s.a.v.)in sakalından elini çek. İhtarında bulunuyordu. Muği-re'nin bu ihtarları üzerine Urve başını kaldırarak:

-Bu da kimdir? diye sordu. Ashab:

-Muğire b. Şube'dir. dediler. Bunun üzerine Urve:

-Ey hain, ben hâlâ senin cahüiyyetteki öldürdüğün adamların diyetini ödemeye çalışmakla meşgul değil miyim? dedi. Muğire.müslüman olmazdan evvel cahiliyette, Mâlik oğullarından bazı kimselerle yol arkadaşlığı etmiş ve yolda bunları öldürüp mallarım almış, sonra Medine'ye gelip müslüman olmuştu. Resul-i Ekrem'e bu mallan arzettiğinde Resulullah (s.a..v):

-Müslümanlığın bizce kabuldür. Fakat bu mallar haksız olarak elde edilmiştir. Biz bunlardan hiçbir şeye e! sürmeyiz." buyurmuştur.

Sonra Urve, Nebi (s.a.v.)in ashabını iki gözüyle tedkike başladı. Ve arkadaşlarına:

-Bu ne saygıdır. Vallahi Resulullah (s.a.v.) bir şey emredince ashabı derhal emrini yerine getirmeye çalışıyorlar. Abdest aldığı zaman da abdest suyunun fazlasını almak için nerdeyse birbirlerini Öldürüyorlar. Peygamber söz söylerken de huzurundaki bütün ashab, seslerini alçaltarak cevap veriyorlar. Ona tazim için yüzüne de dikkatle bakamıyorlar." dedi. Daha sonra Urve, Kureyşin yanına geldi ve gördüklerini şöyle bildirdi:

-Ey ahali, vallahi ben, vaktiyle birçok kralların huzuruna sefir olarak çıktım: Mesela, Rum meliki Kayzer'in, Fars meliki Kırsa'nın, Habeş meliki Neca-şi'nin divanlarına eiçi olarak girdim. Vallahi bunlardan hiçbir kralın arkadaşlarını, Muhammed'in ashabının Muhammed'e saygı gösterdikleri derecede krallarına saygıda bulunur görmedim. Muhammed'in ashabı, onun tükürüğü ile dahi te-berrük ediyorlar. 0, bir şey emredince ashabı derhal emrini yerine getirmeye koşuyorlar. 0 abdest aldığı zaman da abdest suyunun fazlasını almak için nerdeyse birbirlerini öldürüyorlar. O, söz söylerken ashabı hafif bir sesle tasdik ve cevap veriyorlar. Muhammed'in ashabı, saygı için onun yüzüne dikkatle bakamıyorlar.

Şimdi Muhammed size güzel ibr anlaşma teklifinde bulundu. Bunu kabul ediniz." dedi.

Bunun üzerine Kinane oğullarından birisi Kureyş'e hitaben:

-Beni bırakınız, bir kere de Muhammed'in yanına ben gideyim." dedi. Onlar da:

-Pekala git. Dediler. Bu Kulnaneli zat, Nebi (s.a.v.) ve ashabına doğru gelirken Resuluîlah (s.a.v.):

-Bu gelen, filan kimsedir. O, bir kabiledendir ki onlar Hac ve Umre kurbanlarına saygı gösterirler. Gerdanlıklı develeri bu zatın gözü önüne salıveriniz." buyurdu. Ashab bütün kurbanlık develeri onun yolunun üzerine salıverdiler. Ve ashab yüksek sesle "Lebbeyk Allahümme Lebbeyk" diyerek Kinaneliyi karşıladılar. Kinaneli zat, kurban develerini ve halkın telbiye ile karşılayışını görünce hayret ederek:

-Sübhanallah, bunlan Beyt-i Şerifi ziyaretten men etmek, bunlara karşı layık olmayan bir muameledir." dedi. Kureyş'in yanına döndüğünde de:

-Ben bunların Umre için kesecekleri kurban develerini kıladelenmiş (gerdanlık takılmış) ve belli edilmiş bir halde gördüm. Doğrusu bunlan Kabe'yi ziyaretten men etmeyi muvafık görmem." dedi.

Sonra Kureyşüler arasında Mikrez b. Hafs denilen birisi kalkıp:

-Bana müsaade ediniz de Muhammed'e bir de ben gideyim." dedi. Onlar da:

-Haydi git, dediler. Mikrez, Resul-i Ekrem ile ashabına doğru gelirken, Nebi (s.a.v.):

-Şu gelen Mikrez'dir. Facir bir kimsedir, buyurdu. Mikrez, Nebi (s.a.v.) ile görüşmeye başladı ve Resul-i Ekrem'e durumu anlatmak üzereyken Süheyl b. Amr çıkageldi. Süheyl gelince Nebi (s.a.v.) ümitlenerek ashaba karşı:

-Artık işiniz bir dereceye kadar kolaylaştı, buyurdu. Süheyl b. Amr gelince Resul-i Ekrem'e:

-Haydi hokka, kalem ve kağıt getir, sizinle aramızda, bir antlaşma yaz. dedi. Bunun üzerine Nebi (s.a.v.) kâtibi Ali b. Ebi Talib'i çağırdı ve buyurdu ki: "Bismillahirrahmanirrahim." diye yaz. Bunun üzerine Süheyl Resul-i Ekrem'e:

-İyi amma ben, rahman kelimesinin mahiyeti nedir bilmiyorum. Fakat vaktiyle senin de yazdırdığın gibi "Bismike Allahümme" "Allahım senin isminle" diye yaz dedi. Müslümanlar da hep bir ağızdan:

-Vallahi biz onu yazmayız. Ancak "Bismillahirralımanirrahim." yazılmasını isteriz." demişlerdi. Nebi (s.a.v.) Hz. Ali'ye hitaben:

-Haydi "Bismike Allahümme." diye yaz. buyurdu. Sonra da: "Bu yazı Muhammed Resuluîlahın içindekileri kabul ve imza tetiği antlaşmadır." diye yazmasını emretti. Süheyl buna da itiraz ederek:

-Vallahi biz, senin Resulullah olduğunu bilmiş ve tasik etmiş olsak seni Kabe'yi ziyaretten men etmez ve sana karşı savaşa kalkışmazdık. Şimdi sen, "Muhammed b. Abdullah" diye yaz, dedi. Bu teklif üzerine Resul-i Ekrem: "Vallahi, siz beni yalanlasanız da ben Allanın peygamberiyim." dedi ve:

-Haydi Resulullah lafzını sil de "Muhammed b. Abdulah." yaz diy emretti. Alib. EbiTalib:

-Vallahi ben senin mübarek Resululah unvanını katiyyen silemem." dedi. Bunun üzerine, Resul-i Ekrem yazıyı elinealıp "Muhammed b. Abdullah" diye yazdırdı.

Bu hadisin ravilerinden olan Zührî demiştir ki: "Resulullahın gerek besmelenin gerek anltaşmanın unvanının yazılış şekli hakkında Süheyl b. Amr'ın tekliflerine muvafakat buyurmaları, Resul-i Ekrem'in evvelce: "Kureyş, Allahın haremi dahilinde muhterem kıldığı şeylere saygı kasdederek benden ne kadar müşkül talepte bulunursa bulunsun ben onu muhakkak onlara vereceğim." şeklindeki kararının tecellesidir.

(Antlaşmanın unvanı: "Ya rab, senin isminle başlarım. Bu yazı Muhammed b. Abdullahın içindekileri imza ettiği bir musalahanamedir." şeklinde kararlaştırılıp yazıldıktan sonra Resul-i Ekrem antlaşma şartlarını teklif ederek Süheyl b. Amr'a:)

-Siz bizimle Beyt-i Şerifin arasını serbest bırakınız da biz de Beyti tavaf edelim, buyurdu. Süheyl bu teklife de itaraz ederek:

-Vallahi sizinle Beytin arasını boş bırakamayız. Çünkü Arap milleti "Cebren ve kahren istila olunduk." diye hakkımızda dedikodu eder. Şu kadar ki, bu serbest bırakma keyfiyeti gelecek seneden itibaren başlasın." dedi. Ve bu suretle kabul olunarak Hz. AH yazdı. Süheyl b. Amr da şöyle bir madde teklif etti:

-Sana bizden bir erkek gelirse, o gelen kimse senin dininde olsa bile, onu bize geri vereceksin," dedi. Bu teklife müslümanlar hayret ederek:

-Sübhanallah. İslam camiasına iltica eden bir müslüman, müşriklere nasıl iade olunur? dediler. Onlar bu halde iken süneyi b. Amr'ın oğlu Ebu Cendei, ayaklan bağlı olara seke seke geldi. Ebu Cendei müslüman olmuştu. Ve bu yüzden Mekke'de hapsolunmuştu. Bu sırada Mekke'de hapis bulunduğu yerden birçok zorlularla kaçmış ve türlü güçlüklerle buraya gelip nihayet kendisini müslümanlar araşma atmıştı. Bunun üzerine Süheyl:

-İşte ey Muhammed, sana karşı imza edeceğim antlaşmanın birinci maddesine tevfikan bunu bana vermelisin." dedi. Nebi (s.a.v.):

-Biz antlaşmayı henüz imza etmedik bile." buyurdu. Süheyl:

-Öyleyse vallahi ben de seninle hiçbir rçıadde üzerinde anlaşma yapmam. ' dedi. Nebi (s.a.v.):

-Haydi bunu bana bağışlayıp imza et." buyurdu. Süheyl: -Ben bunu sana asla bırakamam." dîye reddetti. Resul-i. Ekrem: -Hayır bu işi hatırım için yap." buyurdu. Süheyl ısrar edip:

-Asla yapamam." dedi. Kureyş heyetinden Mikrez b. Hafs da Resul-i Ekrem'e hitaben:

-Haydi bunu sana bağışladık." dedi. Fakat imzaya yetkili olan Süheyl bunu kabul etmedi. Bunun üzerine Ebu Cendei babasının bu katı tutumundan ümitsizliğe kapılarak şöyle dedi:

-Ey cemaat-i müslümin, müslüman olarak geldiğim halde şimdi ben müşriklere geri mi veriliyorum? Benim uğradığım bu felaketi görmüyor musunuz? diye haykırdı. Hakikaten Ebu Cendei, Allah yolunda Kureyş'in en şiddtetli işkencelerine maruz kalmıştı.

İbn-İ İshak, hadise şu rivayeti ilave etmiştir. Resulullah (s.a.v.) şöyle buyu nnuştur:

-Ey Ebu'Cendel sabret, Allahtan ümidini kesme. Biz müslümanlar mağdur ve mağlup olmayız. Allah teala yakında sana da kurtuluş yolunu bahşedecektir.

Bu durumdan müteessir olan Ömer b. el-Hattab şöyle demiştir: "unun üzerine ben Resulullah (s.a.v.)e varıp:

-Sen, Allanın hak peygamberi değil misin? dedim. Resulullah: -Evet, hak peygamberiyim." buyurdu. Ben:

-Biz müslümanlar hak, düşmanlarımız bâtıl üzere bulunmuyorlar mı? dedim. Resul-i Ekrem:

-Evet öyledir." buyurdu. Ben:

-O halde dinimiz uğrunda bu zilleti-niçin kabul edelim? dedim. Resul-i Ekrem:

-Şüphesiz ki ben Allahın peygamberiyim ve ben, bu antlaşmayı kabul etmekle Allaha isyan etmiş değilim. Allah benim yardımcimdır." buyurdu. Ben yine:

-Vaktiyle sen bize "Yakında Beyt-i şerife varıp Beyti tavaf edeceğiz." diye haber vermez mi idin? dedim. Resulullah:

-Evet vermiştim, fakat bu sene varıp tavaf edeceğiz." diye haber verdim mi?- buyurdu. Ben de:

-Hayır, dedim. Resul-i Ekrem:

-Herhalde sen yakın bir zamanda Beyt'e varıp onu tavaf edeceksin, buyurdu.

Ömer b. el-Hattab demiştir ki: "Bunu müteakiben ben, Ebubekir'e vardım ve:

-Ey Ebubekir, bu AH ahin hak peygamberi değil midir? dedim. O da: -Evet öyledir, diye cevap verdi. Tekrar ben:

-Biz müslümanlar hak, düşmanlarımız bâtıl üzere bul ummuyorlar mı? dedim. Ebubekir: "Evet öyledir." dedi. Ben de dedim ki:

-Öyle ise niçin biz dinimiz uğrunda zilleti kabul edelim? Ebubekir:

-Behey adam. Muhammed, Allahın peygamberidir. O, rabbine âsi değildir. Allah onun yardımcısıdir. Sen hemen onun emrine sarıl. Vallahi MuHam-med hak üzeredir." dedi. Ben tekrar:

-O bize, Medine'de: "Beyt-i şerife varacağız, tavaf edeceğiz," demedi mi? diye sordum. Ebubekir:

-Evet öyledir. Fakat sana bu sene varıp tavaf edersin." diye mi haber verdi?" dedi. Ben de:

-Hayır, dedim. Ebubekir:

-Dur bakalım. Yakın bir zamanda sen Beyt'e varıp onu tavaf edeceksin, dedi.

Ömer (r.a.): "Bu itizarlarımdan dolayı keffaret ödeyerek daha sonra birçok salih amelde bulundum." demiştir.

Râvi diyor ki: "Resulullah (s.a.v.) antlaşmanın yazım ve imzasını bitirdikten sonra ashaba:

-Haydi artık kalkınız. Kurbanlarınızı kesip sonra başlarınızı tıraş ediniz." buyurdu. Râvi diyor ki: "Vallahi ashaptan bir kişi olsun kalkmayınca Resulullah, hanımlarından Ümmü Seleme'nin yanına girdi. Ve: "Şu halkı görüyor musun? Onlara emrediyorum da emirlerimi yerine getirmiyorlar." diye halktan gördüğü kayıtsızlığı ona anlam, Ümmü Seleme:

-Ey Allahın Peygamberi, emrini yerine getirtmek istiyor musun? O halde şimdi dışarı çık. Sonra tâ kurbanlık develerini kesinceye ve berberini çağırıp o seni tıraş edinceye kadar ashaptan hiçbirisine bir kelime bile söyleme. Dedi. Bunun üzerine Nebi (s.a.v.) Ümmü Seleme'nin yanından çıktı ve ashaptan hiçbirisi ile görüşmeyerek kurbanlık develerini kesti. Ve berberi, Huzaah Hıraş b. Ümey-ye'yi çağırıp tıraş oldu. Ashap, Resul-i Ekrem'i bu halde görünce onlar da hemen kalkarak kurbanlarını kestiler. Birbirlerini tıraş etmeye başladılar. Aceleden birbirlerini öldüreyazdılar.

Resul-i Ekrem tıraş olduktan sonra huzuruna müslüman kadınlar geldi. Bu hususta nasıl hareket edileceğini öğreten Allah teala şöyle buyurdu: "Ey iman edenler, mümin olduklarını söyleyen kadınlar size muhacir olarak geldikleri zaman onlan imtihan edin. Onların imanlarını Allah daha iyi bilir, mümin olduklarını öğrendiğiniz zaman da, onları kâfirlere iade etmeyin. Çünkü ne mümin kadınlar kâfirlere helaldir, ne de kâfir erkekler mümin kadınlara helaldir. Kâfir kocalarının sizlere muhacir olarak gelen mümin kadınlara vermiş oldukları mehirleri geri iade edin. Bu muhacir kadınlara mehirlerini verdiğiniz takdirde kendileriyle evlenmenizde bir mahzur yoktur. Kâfir kadınları nikahınız altında tutmayın. Siz, kâfir kadınlara verdiğiniz mehiri istemeyin. Kâfir erkekler de size gelen muhacir kadınların mehirlerini istemesinler. İşte Allahın sizin hakkınızda hükmü budur. O, aranızda hükmeder. Allah, herşeyi bilendir, hüküm ve hikmet sahibidir. [19]

Bu âyetin nüzulü üzerine Ömer, hâlâ müşrike olan iki karısını boşadı. Bunlardan biri, Muaviye b. Ebi Süfyan ile diğeri de Safvan b. Ümeyye ile evlendi.

Sonra Nebi (s.a.v.) Medine'ye döndü. Onun Medine'ye dönüşünden sonra Kureyşlilerden Ebu Basîr müslüman olarak Medine'ye geldi. Kureyş de onu geri istemek üzere iki kişi gönderdi. Bunlar Resul-i Ekrem'e: "Bize karşı imza ettiğin antlaşmayı hatırlatırız." dediler. Resul-i Ekrem de antlaşma mucibince Ebu Basîr'i bu iki kişiye iade etti. Bunlar Ebu Basîr ile yola çıktılar. Nihayet Zülhu-leyfe'ye vardılar. Dağarcıklarındaki hurmadan bir miktarını yemek için oraya indiler. Ebu Basîr, bu iki kişiden birisi olan Huneys'e:

-Ya filan, vallahi şu kılıcını ben, emin ol ki çok güzel görüyorum." dedi. Kılıcın sahibi olan diğeri de kılıcı kınından çekerek:

-Evet vallahi bu kılıç çok iyidir. Ben onu defalarca tecrübe ettim. dedi. Ebu Basîr de:

-Müsaade et de bakayım." dedi ve bir fırsat bulup elinden aldı. Hemen Huneys'e vurdu. Huneys nihayet öldü. Diğer arkadaşı, bir rivayette Hunesy'in kölesi Kevser kaçarak tâ Medine'ye vardı. Mescide koştu, Resulullah (s.a.v.), onun telaşla koşup geldiğini görünce:

-Muhakkak şu adam bir korku görüp geçirmiştir." buyurdu. Kevser, Nebi (s.a.v.)e yaklaşınca Resul-i Ekrem'e:

-Vallahi, efendim Öldürüldü. Engel olmazsanız muhakkak ben de öldürü-. leceğim." dedi. Bu sırada Ebu Basîr de geldi ve:

-Ya Resulullah, vallahi sana Allah ahdini ifa ettirdi. Beni müşriklere iade ettin. Sonra Allah beni onlardan kurtardı." dedi. Bunun üzerine Resulullah (s.a.v.) ashaba hitaben:

-Anası helak olası Ebu Basîr'e hayret olunur. Bu adam harp gel berisi d ir. Eğer bunun fikrine yardım eden bulunsa o fınn karıştırır gibi harbi ateşleyecek sulh bozulacak." Ebu Basîr Resul-i Ekrem'in bu sözlerini işitince, kendisini müşriklere hemen iade edeceğini anladı. Resulullahın huzurundan çıktı. Ve deniz sahiline kadar kaçtı." İS" mevkiinde karar kıldı.

Râvi diyor ki: "Süheyl'in oğlu Ebi Cendel de yetmiş süvari müslüman ile birlikte müşrikler arasından kaçarak Ebu Basîr'e iltihak etti. Şimdi artık müslüman olan herkes, Kureyş arasından ayrılarak Ebu Basîr'e katılmaya başladı. Nihayet Ebu Basîr'in etrafında mühim bir kuvvet toplandı. Vallahi bunlar, Ku-reyş'in Şam'a bir ticaret kafilesinin gittiğini duyunca hemen onları çevirirlerdi. Kendilerini öldürüp mallarını alırlardı.

Kureyş, kendisini tehdit eden bu vaziyet üzerine Resulullah (s.a.v.)e Ebu Süfyanı hususi bir yetki ile gönderdi. Şimdi Kureyş Resul-i Ekrem'den Allah rızası için ve aradaki akrabalığa hünneten Ebu Basir cemaatinin talanına mani olmasını ricaya başlamıştı. "Artık bundan böyle Mekke'den Medine'ye kim gelirse emindir iade edilmeyecektir." diye haber göndermişlerdi. Nebi (s.a.v.) Ebu Bâsir cemaatine mektup gönderdi. Medine'ye gelmelerini bildirdi. Bunun üzerine Allah teala: "Sizi, onlara muzaffer kıldıktan sonar Mekke'nin göbeğinde onların ellerini sizden, sizin ellerinizi de onlardan çektiren Allahtir. Allah, yaptıklarınızı çok iyi görür." "Onîar, inkar edenler, sizi Mescid-i Haram'ı ziyaretten ve beraberinizde kurbana tahsis ettiğiniz hayvanları yerine kavuşmaktan alıkoyanlardır. Eğer o kâfirler arasında bilmediğiniz mümin erkekler ve mümin kadınlar bulunup da farkında olmayarak, onlan tepeleyip vebal altında kalma ihtimaliniz olmasaydı, savaşmanıza izin verirdik. Bütün bu nimetleri Allah size, dilediklerini rahmetine kavuşturmak için vermiştir. Eğer müminlerle kâfirler birbirlerinden seçilip ayrılmış olsalardı, elbette kâfirleri can yakıcı bir azaba uğratırdık." "İnkar edenler, kalblerine taassubu, o cahiliye taassubunu yerleştirirken, Allah da peygamberinin ve müminlerin kalblerine huzur ve sükunet indirdi. Onları takvayı gerektiren sözden ayırmadı. Bunlar ise, buna hakkıyla layık ve ehil kimselerdi. Allah, herşeyi çok iyi bilir. [20] âyetlerini indirdi. [21]

11- Savaşa katılmayan bazı Bedeviler sana: "Savaşa katılmaktan bizi mallarımız ve ailelerimiz alıkoydu. AHahtan, bizim bağışlamamızı dile" diyeceklerdir. Onlar dilleriyle kainlerinde bulunmayan şeyi söylerler. Sen onlara şöyle de: "Allah size bir zarar veya fayda vermek isterse, AHaha karşı size kim ne yapabilecektir? Doğrusu Allah, yaptığınız her şeyden haberdardır."

Ey Muhammed, Umre yapmak için Mekke'ye yaptığın yolculukta sana katılmayıp geride kalan bazı Bedevileri, geri döndüğünde kınayınca, onlar senin kınamana karşı şöyle diyeceklerdir: "Seninle beraber gelmeye, mallarımızı ve ailemizi düzeltmekle meşgul olmamız engel oldu. Rabbimizden bizim, geri kalışımızdan dolayı işlediğimiz hatalarımızı affetmesini dile." Bedeviler bu sözlerinde yalancıdırlar. Onlar, kalblerinde olmayan şeyleri dilleriyle söylüyorlar. Aslında yaptıklarına pişman olmadıkları halde senin, kendileri için af dilemeni istiyorlar. Sen bu Bedevilere de ki: "Ben sizin, Aİlahtan affınızı dilesem bile Alah sizi, mallarınızı ve ailelerinizi helak etmeyi dileyecek olursa veya mallarınızı artırarak ve ailenizi düzelterek size bir fayda sağlayacak olsa Allanın bu dilediğini geri çevirecek kim olabilir? Bu münafıkların zannettiği gibi Allah onların kalblerinde olanları bilmekten gafil değil bilakis onların yaptıklarından haberdardır. Yaratıklarının yaptıklarından hiçbir şey ona gizli değildir. O, bunları zaptettimıektedir ve âhirette kullarına, amellerine göre ceza ve mükafaat verecektir.

Peygamber efendimiz Mekke1 ye^iderek Umre yapmak istediği Hudey-biye yılında, Kureyşliler'in kötü davranacaklarından çekinerek Medine'nin çevresinde bulunan Bedevileri de Umre yapmaya davet etmiştir. Tâ ki Kureyşliler yanlış bir kanaata sahip olmasınlar ve kendileriyle savaşa gelinmediğini bilsinler. Hatta Resulullah bu maksatla, beraberinde kurbanlıklar da götürmüştür. Fakat Bedeviler, Resulullah ile birlikte Umre yapmayı reddetmişler ve ona katılmamışlardır. İşte âyet-i kerime bu hususları beyan etmektedir. [22]

12- Daha doğrusu siz, peygamber v c müminlerin bir daha ebediyyen ailelerine dönmeyeceklerini sanmıştınız. Bu düşünce kalbinize güzel gösterilmişti. Kütü zanda bulunmuştunuz. Bu yüzden siz, helak edilmeye layık bir kavim oldunuz,

Ey, "Malımız ve ailemiz seninle savaşa gitmemize engel oklu." diyen Bedeviler, aslında sizin savaşa çıkmanıza mani olan, mallarınız ve aileleriniz değildi. Gerçekte engel olan şey sizin, "Resuiullahın ve sahabilerinin, düşman!an tarafından imha edilerek tekrar ailelerine dönemeyecekleri" şeklindeki tahmini-nizdi. Şeytan, bu tahmininizi size yaldızlı göstermişti. Allanın, peygamberine ve müminlere yardım etmeyeceği zarımda bulunmuştunuz. İşte bu, kötü bir tahmindi. Bu sebeple sizler, helak olmayı hak eden, fasit ve kendilerinden hayır beklenmeyen bir kavim oldunuz. [23]

13- Kim Allaha ve Resulüne iman etmezse, şüphesiz ki biz, kâfirler için alev alev yanan bir cehennem hazırladık.

Ey münafık Bedeviler, gerek sizden gerek sizin dışınızdan kim, Allaha iman etmez, Allanın peygamberinin getirdiklerini tasdik etmezse bilsin ki biz, o gibi insanlar için kıyamet gününde, alev alev yanan cehennem ateşi hazırlami-şızdır. [24]

14- Göklerin ve yerin mülkü sadece Allahındır. O, dilediğini bağışlar, dilediğine azap eder. Allah, çok affaden ve merhamet edendir.

Ey münafıklar, göklerin ve yerin mülkiyeti sadece Allaha aittir. Size azap etmeyi dilediği takdirde kimse buna mani olamaz. Münafıklığınızdan vazgeçtiğinizde, sizi affetmesine de kimse mani olamaz. Allah, çok affeden ve çok merhamet sahibi olandır.

Âyet-i kerime, Hudeybiye seferinden geri kalan münafık Bedevileri, yaptıklarından vazgeçmeye ve onları tevbe etmeye üavet etmektedir. [25]

15- Siz ganimetleri almaya gittiğiniz vakit, savaşa katılmayıp geride kalanlar "Bırakın da biz de size tabi olalım." diyeceklerdir. Onlar bu sözleriyle Alicin kelamını değiştirmek isterler. Ey Muhammcd, sen onlara: "Elbette b ie tabi olamayacaksınız. Çünkü Allah, daha önce sizin için böyle buyurmuşun-." de. Bunun üzerine onlar da: "Hayır, siz bizi çekemiyorsunuz." diyeceklerdir. Doğrusu onlar, pek az anlarlar.

Ey Muhammed, sen ve ashabın, Beytullahı ziyaret edip Umre yapmak için yola çıktığınızda sizin, müşrikler tarafından öldürüleceğinizi ve sağ salim ailenize dönemeyeceğinizi zannederek sizin yolculuğunuza katılmayan münafıklar, sizler, Allanın, Hudeybiye seferinde bulunanlara vaadettiği Hayber ganimetini almaya giderken bu defa "Bize müsaade edin de sizinle beraber gelelim." derler. Onlar bu sözleriyle Allanın, sadece Hudeybiye sulhüne katılanlara vaadettiği ganimetten pay almayı ve Allahm bu vaadini değiştirmeyi isterler. Sen onlara de ki: "Biz, Hayber'e giderken siz bize asla tabi olmayacaksınız. Çünkü Allah, biz Hudeybiye'den dönerken daha sizin yanınıza varmadan önce Hayber ganimetinin sadece bize ait olduğunu bildirdi."

Bunu duyan münafıklar "Hayır, siz bizi kıskanıyorsunuz." diyeceklerdir. Doğrusu onlar, pek az anlayışlıdırlar. Zira onlar, anlayışlı olsalardı Hudeybiye seferinden geri kaldıkları halde Hayber ganimetinden pay istemekten utanırlardı.

Peygamber efendimiz, Umre yapmak üzere Beytullaha giderken, Mek-keli müşriklerin saldırılarına karşı tedbir almak için Medine ve çevresinde bulunan bütün müslümanların, kendisiyle birlikte bu Umre yolculuğuna katılmalarını istemiştir. Fakat Bedevilerden münafık olanlar, Resulullahın ve sahabilerinİn yok edileceklerini ve bir daha geri dönme imkanı bulamayacaklarını zannederek, Resulullahın kafilesine katılmamışlardır. Resulullah, Hudeybiye sulhunu yapıp geri dönünce Allah teala ona Hayber'i fethedeceklerini ve Hayber ganimetlerinin Hudeybiye sulhüne katılanlara ait olacağını bildirmiştir. Bunun üzerine Resulullaha daha önce katılmayan münafıklar bu defa Hayber seferine katılmak istemişler fakat âyet-i kerime inmiş ve onların Hayber seferine katılmayacaklarını beyan etmiştir.

Âyet-i kerimede "Onlar, Allahm kelamını değiştirmek isterler." ifadesi geçmektedir. Mücahid, Katade ve Cüveybir'e göre bu ifadeden maksat, Allah tealanın, Hudeybiye'ye katılan müminlere Hayber ganimetini vaadettiğini bildiren kelamıdır. Münafıklar bu ifadeyi değiştirerek kendilerinin de Hayber ganimetlerinden pay almak istemişlerdir.

îbn-i Zeyd ise demiştir ki: Sefere katılmayan münafıkların, değiştinnek istedikleri ilahi kelamdan maksat şu âyet-i kerimedir: "Eğer Allah, bu cihattan sonra tekrar seni geri kalan bu topluluğa döndürür de, onlar da seninle cihada çıkmak için izin isterlerse onlara şöyle de: "Benimle beraber bir daha asla çıkmayacaksınız vedüşmana karşı benimle beraber'savaşamayacaksmiz. Çünkü ilk defasında savaşa çıkmayıp oturmayı istediniz; Şimdi de geriye kalanlarlar beraber oturun. [26]

Taberi, birinci görüşü tercih etmiş, ikinci görüşte zikredilen âyet-i kerimenin Tebük seferine katılmak istemeyen münafıklar hakkında nazil olduğunu, Tebük seferinin ise Mekke'nin fethinden sonra gerçekleştiğini söylemiştir. [27]

16- Ey Muhammcd, savaşa katılmayıp geride kalan Bedevilere sen şöyle de: "Yakında güçlü kuvvetli bir kavimle savaşa çağırılacaksınız. Onlarla ya savaşacaksınız veya ınüslüman olacaklar. Eğer bu davete uyarsanız Allah, size güzel bir mükafaat verecektir. Şayet daha önce yüzçevirdiği-niz gibi yine de yüz çevirecek olursanız sizi, can yakıcı ağır bir azapta cezalandıracaktır."

Allah teala bu âyet-i kerimede, Hudeybiye seferine katılmayan münâ-faklara hitab ediyor ve onlara, yakın bir zamanda kuvvetli bir düşmanla savaşa çağırılacaklarını, bu çağırıya uydukları takdirde Alluhın vaadetîiği güzel bir mükafaat olan ceneti kazanacaklarını, uymadıkları takdirde ise azaba uğratılacaklarını beyan etmektedir.

Bedevilerden münafık olanların, kendileri ile savaşmaya davet edilecekleri bu güçlü ve kuvvetli kavmin hangi kavim olduğu hususunda,farklı görüşler zikredilmiştir.

Atâ b. Ebi Rebah'ın Abdullah b. Abbas'tan naklettiği bir görüşe göre bu kavimden maksat, Farslardır. Ata, Mücahid ve bir rivayete göre İkrime de bu görüştedirler.

Abdurrahman b. Ebi Leylâ ve Hasan-ı Basri'den nakledilen bir görüşe göre ise bu kavimden maksat, Farslar ve Rumhırdır.

Said b. Cbeyr, Katade ve İkrime'den nakledilen diğer bir görüşe göre ise bu kavimden maksat, Huneyn savaşında müslümanlnra karşı savaşım Hevazin, Sakiyf ve Gatafan oğullarıdır.

Zührî, Cübeyr, bir rivayete göre Sadi b. Cübeyr ve İkrime'ye göre bu kavimden maksat, yalancı peygamberlik iddia eden Müseylimetü! Kezzab'a uyan Hanif oğullarıdır.

Kâ'bul Ahbar'a göre ise bu kavimden maksat. Rumlardır.

Taberi, âyet-i kerimenin bu kavimlerden herhangi birini açıkça zikretmediğini, bu itibarla âyeti bunlardan herhangi birine tahsis etmenin isabetli olmayacağını söylemiş, âyetni bunlardan herhangi birini kasdedebileceği gibi bunların dışında başka bir kavmi de kasdetmiş olabileceğini söylemiştir. [28]

17- (Savaşa katılmayıp geride kalan) köre bir günah yoktur. Topala da bir günah yoktur. Hastaya da bir günah yoktur. Kim Allaha ve Resulüne itaat ederse, Allah onu, altından ırmaklar akan cennelere koyar. Kim de yüzçcvirirse, Allah onu, can yakıcı bir azaba çarptırır.

Ey insanlar, içinizden kör olanın, müminlerle birlikte cihada gitmemesinde bir günah yoktur. Topal olan için de bir günah yoktur. Hasta olan için de bir günah yoktur. Kim, Allaha ve peygamberine, kâfirlere karşı savaşma emirlerinde itaat eder de müminlerle beraber olursa Allah onu kıyamette, altından intaklar akan cennetlere koyacaktır. Kim de kâfirlerle savaşmaya davet edildiği zaman savaştan geri durarak Allaha ve Resulüne itaatten yüzçevirecek olursa Allah onu, kıyamet gününde can yakıcı bir azapla cezalandıracaktır. [29]

18-19- Şüphesiz Allah, o ağacın altında sana biat ederken müminlerden razı oldu. Kalblcrindc olanı bildi ve onlara huzur ve sükunet bahşetti. Onları yakın bir fethi ve elde edecekleri birçok ganimetlerle mükafaatlan-dırdı. Alllahjherşeye galiptir, hüküm ve hikmet sahibidir.

Ey Muhammed, Allah, Hudeybiye sulhünden Önce, ağacm altında Ku-reyşle savaşacaklarına, seni bırakıp kaçmayacaklarına dair sana biat eden müminlerden, sana biat ettikleri sırada razı oldu. Allah, onların kalblerindeki samimiyeti ve vefakarlığı ve sabn bildi. Onlara sükunet ve vakar bahşetti. Dinlerinde sabit kaldılar. Haktan ayrılmadılar. Yine Allah onlara, Mekke'nin fethinden önce Hayber'in fethini, mükafaat olarak nasibetti. Onlara, Hayber'den ve ondan sonraki fetihlerden alacakları birçok ganimetleri lütfetti. Allah, düşmanlarından

intikam almakta herşeye galiptir. Yaratıklarını sevk ve idare etmekte hüküm ve hikmet sahibidir.

Âyet-i kerime, Hudeybiye sulhünden önce, Resulullahın, sahabilerden Kureyş'e karşı savaşacaktanna dair almış olduğu "Rıdvan bey'atım" beyan etmektedir.

İbn-i İshak bu biata sebep olarak şunları zikretmiştir:

Resuluîlah (s.a.v.) Kureyş'in ileri gelenlerine, kendisinin Mekke'ye gidiş sebebini bildirmesi için Hz. Ömer'i çağırmış ve onu elçi olarak göndermek istemiştir. Hz. Ömer ise "Ben Kureyşlilerden çekmiyorum. Zira Mekke'de beni Kureyş'e karşı koruyacak kabilem Adiy oğullarından kimse bulunmamaktadır. Ku-reyşliler, benim kendilerine karşı olan düşmanlığımı ve sertliğimi çok iyi bilmektedirler. Falcat istersen ben sana, Kureyşlilerin benden daha fazla takdir ettikleri birisini göstereyim. Bu, Osman b. Affan'dır. Sen onu Ebu Süfyan'a ve Kureyş'in diğer ileri gelenlerine gönder. O senin, savaş için gelmediğini, Kabe'nin kutsallığını takdir ederek onu ziyarete geldiğini söylesin." dedi. Bunun üzerine Resuluîlah (s.a.v.) Hz. Osman'ı gönderdi. Hz. Osman Mekke'ye vardı. Eban b. Said ile görüştü. Eban kendi bineğinden inip onu bindirdi ve kendisi de bindi. Resulullahın mektubunu tebliğ edinceye kadar Osman'ı himayesine aldı. Osman (r.a.) Ebu Süfyan ve Kureyş'in ileri gelenleriyle görüştü ve onlara, Resulullahın İsteklerini bildirdi. Hz. Osman Resulullahın mektubunu bitirince Ku-. reyşliler ona: "Eğer Kâbeyi tavaf etmek istersen et." dediler. Hz. Osman, "Resu-lullah onu tavaf etmeden önce ben tavaf etmem." dedi.

KureyşlilerHz. Osman'ı geri göndermeyip yanlarında alıkoydular. Resu-lullaha ve müslümanlara, Hz. Osman'ın öldürüldüğü şeklinde bir haber geldi. Bunun üzerine Resuluîlah: "Biz bu kavimle vuruşmadan önce geri dönmeyecc-' giz." dedi. Ve insanları ağacın altında biat etmeye çağırdı. Bütün müslümanlar, Kureyşle vuruşacaklarına ve savaştan kaçmayacaklarına, gerekirse canlarım feda edeceklerine dair biat ettiler. Sadece Ced b. Kays biat etmemiştir.

Cabir b. Abdullah diyor ki: "Ben, Ced b. Kays'in, insanlann gözünden-saklanmak için devesinin koltuğuna yapışık bir şekilde durduğunu gördüm," Sonra Resulullaha Hz. Osman hakkında söylenenlerin doğru olmadığı haberi geldi. Bu ağaç altında Resulullaha biat edenlerin sayısının bin dört yüz ile bin beş yüz kişi arasında olduğu rivayet edilmektedir. [30]

20- Allah, size, elde edeceğiniz daha birçok nimetler vaadetmiştir. Şimdi ise müminlere bir delil olsun, sîzi de doğru yola şevketsin diye bu ganimetleri (Haybcr ganimetini) hemen vermiş ve insanların elini sizden çektirmiştir.

Âyet-i kerimede, Allah tealanın, müminlere bir kısım ganimetleri derhal verdiği, diğer bir kısım ganimetleri ise daha sonra vereceği beyan edilmektedir. Derhal verilen ganimetlerden maksat, Mücahid'e göre Hudeybiye sulhünden sonra müsitimanlann elde ettikleri Hayber ganimetleridir. Taberi üe bu görüşü tercih etmiştir. Abdullah b. Abbas'tan nakledilen diğer bir görüşe göre ise, derhal verilen ganimetlerden maksat, Hudeybiye sulhunun bizzat kendisidir. Bu sulh müminler için bir ganimet mahiyetindedir.

Âyette, daha sonra verileceği ifade edilen ganimetten maksat ise Mücahid'e göre müminlerin, Hayber ganimetinden sonra, kıyamete kadar, kâfirlerden alacakları ganimetlerdir. Huneyn savaşında alınan ganimetler Fars ve Rumlardan alınan ganimetler, Allahın vaadettiği bu ganimetlerdendir.

İbn-i Zeyd'e göre ise bu ganimetlerden maksat, Hayber'de elde edilen ganimetlerdir.

Âyet-i kerimede, Allah tealanın, müminlerden insanların ellerini çektirdiği beyan edilmektedir. Bu insanlardan maksat, Katade'ye göre Yahudilerdir. Zira müminler, Hudeybiye sulhunun yapıldığı yıldaki Umreyi yapmak için yola çıktıklarında Allah müminlerin Medine'de kalan aile ve çocuklarını, orada yaşayan Yahudilerin şerrinden korumuştur. Taberi bu görüşü tercih etmiştir.

Diğer bir görüşe göre ise, Allahın müminleri şerlerinden koruduğu insanlardan maksat, Mekke müşrikleridir. Zira Allah, müminleri onların şerlerinden korumuştur. [31]

21- Ayrıca, henüz gücünüzün yetmediği, fakat Allahın ilmî ile kuşattığı ganimetler de vardır. Allah, herşeye kadirdir.

AlIah teala bu âyet-i kerimede, âyetin indiği zamanda henüz müslüman-lann güçlerinin yetmediği fakat bilahare fethederek ganimetlerini elde edecekleri ülkelerden bahsetmektedir. Bu ülkelerden maksat, Abdullah b. Abbas, İbn-i Ebi Leyla ve Hasan-ı Basrî'ye göre Farslar ve Rumlardır. Mücahid'e göre ise kıyamete kadar fethedilecek ülkelerdir. Delıhak, İbn-i Zeyd ve İbn-i İshak'a göre ise, Hayber'dir. Katade'ye göre de Mekke'dir. Taberi bu görüşü tercih etmiştir. Zira müminlerin, bu âyet indiğinde fethetmeye güç yetiremedikleri şehir Mekke idi. [32]

22- Eğer kâfirler sizinle savaşacak olsalar, elbette arkalarına dönüp kaçarlar. Sonra da ne bir dost, ne de bir yardımcı bulabilirler.

Ey Rıdvan biatına katılan müminler, Mekke'de yaşayan kâfirler sulh yapmayıp sizinle savaşmaya girişecek olsalardı elbette ki mağlup olacak ve gerisin geri kaçacaklardı. Zira Allah, sizinle beraberdir. Onların ise ne bir dost ne de bir yardımcıları vardır.

AIIah teala bu âyet-i kerimede, ağacın altında Resulullaha biat eden müminlerin maneviyatını takviye etmekte ve onlara yardım edeceğini bildirmektedir. [33]

23- Allahı ti öteden beri devam edegelen kanunu budur. Allahın kanununda hiçbir değişiklik bulamazsın.

Allahın, devamlı olarak süregelen kanunu, kâfirlere karşı dostları olan müminlere yardım etmektir. Allahın bu kanunu asla değişmeyecektir. Zira iyilikte bulunana iyiliğinin karşılığını vermek, kötü amel işleyenleri cezalandırmak, Allanın adaletinin gereğidir.

Bu âyet-i kerime Hudeybiye sulhu sırasında müşriklerin Resulullaha yapmak istedikleri bir saldırıyı beyan etmektedir. [34]

24- Sizi, onlara muzaffer kıldıktan sonra Mekke'nin göbeğinde onların etlerini sizden, sizin ellerinizi de onlardan çektiren AHahtir. Allah, yaptıklarınızı çok iyi görendir.

Enes b. Mâlik bu âyet-i kerimenin nüzul sebebi hakkında şöyle diyor:

"Mekkelilerden seksen kişi, Resulullahı ve sahabilerini gafil avlamak maksadıyla Ten'im dağından aşağı silahlarını kuşanmış olarak, Resulullaha doğru iniyorlardı. Resulullah bunları, çatışma olmadan yakaladı. Fakat bunları öl-dünneyip affetti. Bunun üzerine Allah teala "Sizi onlara muzaffer kıldıktan sonra, Mekke'nin göbeğinde onlann ellerini sizden sizin ellerinizi de onlardan çektiren AUahtır. Allah, yaptıklarınızı çok iyi görendir." âyetini indirdi. [35]

Bu âyet-i kerimenin nüzul sebebi hakkında başka rivayetler zikredilmiş , ise de bunların en sahihinin yukarıda anlatılan sebep olduğu nakledilmektedir. [36]

25- Ünlar,inkar edenler, sizi Mcscid-i Haram'ı ziyaretten ve beraberinizde kurbana tahsis ettiğiniz hayvanları yerine kavuşmaktan alıkoyan-1 larçhr. Eğer o kâfirler arasında, bilmediğiniz mümin erkekler ve mümin' kadınlar bulunup da farkında olmayarak, onları tepeleyip vebal altında kalma ihtimaliniz olmasaydı, savaşmanıza izin verirdik. Bütün bu nimetleri Allah size, dilediklerini rahmetine kavuşturmak için vermiştir. Eğer müminlerle kâfirler, birbirlerinden seçilip ayrılmış olsalardı, elbette kâfirleri can yakıcı bir azaba uğratırdık.

Allah teala, bu âyet-i kerimede, Resululiahın Umre yapmak için kurbanlıklarla birlikte Kâbeyi ziyarete vardığında onun Kâbeye girmesine engelolan ve kurbanlarının Harem bölgesinde kesilmesine mani olan Mekkeli müşriklerin kâfir olduklarını bildiriyor ve Hudeybilye şulhü yerine bunlarla savaşmaya izin verilmemesinin hikmetini beyan ediyor. Bu da, Mekkeli müşriklerin içinde, korkularından imanlarını açığa vuramayan veya imanlarını açığa vurdukları haldö Mekkeli müşriklerin hicret etmelerine engel oklukları bir kısım müminlerin bulunmasıdır. Zira Medine'den gelen Resulullaha ve sahabilere, Mekke müşrikle-riyle savaşmaya izin verilecek olsaydı bunların içinde bulunan müminler, müs,--lümanlar tarafından ezilmişolurlardı. İşte bu sebeple Allah, müşriklerle Hudey> biye sulhunun yapılmasına izin verdi ve bu sulh yukarıda zikredildiği şekilde yapıldı. [37]

26- İnkar edenler, kalblerine taassubu, o cahiliye taassubunu yerleştirirken, Allah da peygamberinin ve müminlerin kalblerine huzur ve sükunet indirdi. Onları,takvaya götüren sözden ayırmadı. Onlar ise buna hakkıyla layık ve ehil kimselerdi. Allah, herşeyi çok iyi bilendir.

Âyet-i kerimede, kâfirlerin kalblerine cahiliye taassubunun yerleştiği mektedir. Kâfirlerin cahiliye taassupları, Resululluhın Mekke'ye girmesine engel olmalarıyla ve'Hudeybiye sulhunun metni yazılırken "Rahman ve Ral?im" kelimelerine itiraz etmeleriyle ve: "Bu, Allanın peygmaberi Muham-îTJ^arafridan yapılan bir anlaşmadır." cümlesindeki "AHahın peygamberi" ke-İ)ffİ^İne itiraz etmeleriyle ve: ^'Bu AHahın peygamberi Muhammed tarafından ^n bir anlaşmadır." cümlesindeki "AHahın peygamberi" kelimesine itiraz yle.ortaya çıkmıştır. Zira onları bu tür davranışlara sevkeden tek sebep, taassuplarıdır. İşte âyet-i kerime, müşriklerin böyle bir taassup içinde İpujünurken Allanın, müminlerin kalbinesükunut ve vakar verdiğini ve onları takvaya ulaştıran "Lailahe İlalllah" kelimesinden ayırmadığını beyan etmektedir, müminler, kâfirlerin taassuplaları karşısında vakarlarını muhafaza etmişler ve'CİÎhlerinden taviz vermemişlerdir.Ayet-i.kerimede müminlerin "Takvaya götüren sözden" ayrılmadıkları

zikredilmektedir. Takvaya götüren sözden maksat, Hz. Ali, Abdullah b.Abbas, Amr b, Meymun, Mücahid, Katade, İbn-i Zeyd, Dehhak, İkrime, ve Ata göre "Lailahe İllallah" kelimesidir. Müminler bunu söyleyerek kendi-jıçehennem azabından kurtamıış olurlar.

-sI/t'r^Mücahid'den nakledilen diğer bir görüşe göre ise "Takvaya götüren îiKiZi'i'Uen maksat, İhhıstır, Zühri'ye göre ise bu kelimeden maksat, "Bismillahir-r^tahîdnİiTahirn"dir.

(Dığer bir görüşe göre ise "Takvaya götüren söz"den maksat, "Lailahe İl-lallahu Vahdehulaşerikeleh. Lehul Mülkü ve Lehul Hamdü ve Huve Ala Külli Şey'in kadir." Allahtan başka hiçbir ilah yoktur. O tektir, onun hiçbir ortağı k: Cylülk sadece ona aittir. Övülme .sadece ona mahsustur. O, herşeye gücü ,"1. sözüdür. [38]

27- Şüphesiz ki Allah,peygamberinin rüyasını doğru çıkardı. Ey müminler, elbette ki sizler, Allah dilerse güven içinde saçlarınızı tıraş etmiş[39]

28- Dinini bütün dinlerden üstün kılmak için peygamberini hidayet ve hak bir din ile gönderen O'dur. Şahit olarak Allah yeter.

Peygamberi Muhammed'i doğru yola götüren açık seçik hükümlerle ve hak din olan İslam ile gönderen Allahtır. Allah, peygamberini böylece gönderdi ki Hak din olan İslam ile bütün dinleri iptal etsin. Ve böylece yeryüzünde İs-lamdan başka din kalmasın. Allanın İslam dinini diğerlerine galip getireceğine dair şahit olması yeter. Başka şahitlere ihtiyacı yoktur.

Allah teala bu âyet-i kerimede, Hudeybiye sulhu yapılırken müşriklere ılımlı davranıldığmdan dolayı üzülen müminleri teselli etmekte ve onların dinleri olan İslamın, bütün dinlere galip geleceğine, bizzat Allanın kendisinin şahit olduğunu bildimıektedir ki müminler, Mekke'nin ve onun gibi olan birçok yerin daha sonraki tarihlerde mutlaka fethedileceğini bilmiş olsunlar ve maneviyatları güçlensin. [40]

29- Muhammed, Allahın Resulüdür. Onun yanında bulunan müminler kâfirlere karşı çok sert, kendi aralarında son derece merhametlidirler. Onların rüku ve secde ettiklerini görürsün. Onlar Allahın lütuf ve rızasını dilerler. Onların yüzlerinde secde izlerinden nişanları vardır. İşte bu onların Tcvratta anlatılan vasıflarıdır. İncildcki vasıfları da şöyledir: Onlar filizini yarıp çıkarmış, derken kuvvetlenmiş, kalınlaşmış, sapı üzerine dosdoğru dikilmiş bir ekine benzerler ki, bu, çiftçilerin hoşuna gider. İşte Allah, kâfirleri öfkelendirmek için, (müminleri böyle çoğaltıp geliştirir.) Allah onlardan iman edip de salih amel işleyenlere mağfiret ve büyük bir müka-faat vaadetmiştir.

Allah teala bu âyette Resulullahı ve müminleri vasıflandırarak buyuruyor ki: "Muhammed Allahın peygamberidir. Onun dinine tabi olan sahabileri ise kafirlere arşı pek sert, birbirlerine karşı çok merhametlidirler. Zira onların kızmaları da merhametleri de Allah nzası içindir.

Evet, müminler, kâfirlere karşı katı kalplidirler. Bu hususta başka bir âyette şöyle Duyurulmaktadır: "Ey iman edenler, çevrenizde bulunan kâfirlerle savaşın, sizde bir sertlik bulsunlar." [41]

Müminler kendi aralarında ise şefkatli ve merhametli davranırlar. Bu hususta peygamber efendimiz şöyle buyurmaktadır:

"Sen, müminlerinbirbirlerine merhamet etmelerinde, birbirlerini sevmelerinde ve birbirlerine karşı şefkatli davranmalarında tek bir vücut gibi olduklarını görürsün. Vücudun bir organı rahatsız olduğunda diğer organları uykusuz kalarak, ateş ve acıyı paylaşarak rahatsız olan organa ortak olurlar. [42]

Allah teala, Resulullah ile beraber olan müminlerin sıfatlarını beyan etmeye devamla buyuruyor ki: "Ey Muhammed, en, o müminlerin namazlarında rüku ve secde ettiklerini görürsün. Onlar, kâfirlere karşı sert, kendi aralarında merhametli olmaları ve rüku ve secdeleriyle sadece Allahın lütfunu ve rızasını dilerler. Gösteriş yapmak istemezler. Onların yüzlerinde secde izlerinden nişanlan vardır.

Müfessirler müminlerin, secde etmelerinden dolayı yüzlerinde görülen bu . nişanların ne olduğu hakkında farklı görüşler zikretmişlerdir.

Abdullah b. Abbas, Halid el-Hanefi, Atiyye, Mukatil ve Hasan-ı Basrî'den nakledilen bir görüşe göre, namazlarında secde eden müminlerin yüz-lerinüeki alamet, kıyamet gününde ortaya çıkacak bir parlaklık ve bir nurdur. Allah, kıyamet gününde müminlerin yüzüne böyle bir alamet verecek ve onlar bu alametleriyle tanınacaklardır.

Mücahid'den ve Abdullah b.Abbas, Halid el-Hanefi, Atiyye, Mukatil ve Hasan-ı Basrî'den nakledilen bir görüşe göre, namazlarında secde eden mümin- * lerin yüzlerindeki alamet, kıyamet gününde ortaya çıkacak bir parlaklık ve bir nurdur. Allah, kıyamet gününde müminlerin yüzüne böyle bir alamet verecek ve onlar bu alametleriyle tanınacaklardır.

Mücahid'den ve Abdullah b. Abbas'ın diğer bir rivayetinden nakledilen başka bir görüşe göre ise, müminlerin yüzlerinde görülen secde alameti İslami bir sima taşımaları, mütevazı ve huşu içinde olmalarıdır.

Hasan-ı Basrî ve İbn-i Atiyye'den nakledilen diğer bir görüşe göre ise secde edenlerin yüzlerinde görülen alametten maksat, namaz kılanların yüzlerinde görülen yorgunluk, saramı a vb. alametlerdir.

Said b. Cübeyr ve İkrime'den nakledilen başka bir görüşe göre ise secde edenlerin yüzlerinde görülen alametlerden maksat, yerden insanların yüzlerine yapışan topraklar ve çiğlerden oluşan ıslaklık vb. şeylerdir.

Taberi, bu görüşleri naklettikten sonra özetle şöyle demektedir: "Allah te-ala, sıfatlanın zikrettiği bu müminlerin yüzlerinde secde izlerinden alametler olduğunu beyan etmiş ve bu alametlerin dünya ve âhiret gibi herhangi vakitle mukayyet olduğunu veya herhangi bir şekille şekillendiğini bildirmemiştir Madem ki durum böyledir, o halde bu alamet müminlerin yüzlerinde her zaman mevcuttur. Dünyada müminleri tanıtan bu alamet, İslamm izleridir. Bunlar da. İslamın, mümine bahşettiği, huşu, takva, mütebessim bir sima vb. alametlerdir. Âhirette ise, ümmini tanıtan bu alametler, secde izleri, alnında parlayan abdest izleri vb. alametlerdir. Allah teala, Resulullaha iman eden müminlerin bu şekilde sıfatlanmalarının Hz. Musa'ya verilen Tevratta bulunduğunu, Hz. İsa'ya verilen İncil'de ise Hz. Muhammed (s.a.v.)e imane den müminlerin şu şekilde nitelendirildiklerini beyan ediyor ve buyuruyor ki: "Onlar, filizini yanp çıkarmış, derken kuvvetlenmiş, kalınlaşmış, sapı üzerine dosdoğru dikilmiş bir ekine benzerler."

Allah teala, müminleri, önce filiz halinde olup daha sonra yetişen ekinlere benzetmiştir. Zira müminler İslamın geldiği İlk zamanlarda sayıları ve güçleri az olarak bu filizlere benzemekteydiler.Daha sonra ise, filizlerin çoğalıp güçlenmesi gibi müminler de çoğalıp güçlenmişler ve mükemmel hale gelmişlerdir.

Yetişen ekinlerin, ziraatçilerin hoşuna gitmesi gibi, müminlerin çoğalması da iman edenlerin hoşuna gitmiştir. Allah, Hz. Muhammed'e tabi olan müminleri, bu şekilde kuvvetlendimıiştir ki, kendisini inkar eden kâfirleri öfkelendirip kederlendirsin. Onlar böylece hüzün içerisinde kalsınlar. Allah, ekin filizlerine benzeyen bu müminlerden, hakkıyla iman edip salih amel işleyenlere, kusurlarını affetmeyi ve onları cennete koymayı vaadetmiştir. [43]

[5] Ebu Cafer Muhammed b. Cerir et-Taberi, Taberi Tefsiri, Hisar Yayınevi: 7/451.

[6] Buhari, K.Tefsir el-Kur'an, Sure: 48, bab: 1.

Ebu Cafer Muhammed b. Cerir et-Taberi, Taberi Tefsiri, Hisar Yayınevi: 7/453.

[7] Ebu Cafer Muhammed b. Cerir et-Taberi, Taberi Tefsiri, Hisar Yayınevi: 7/454.

[9] Buhari, K.Tefsir el-Kur'an, Sure: 48, bab: 2

[10] Buhari, K.Tefsir el-Kur'an, Sure, 48, bab: 2

Ebu Cafer Muhammed b. Cerir et-Taberi, Taberi Tefsiri, Hisar Yayınevi: 7/454-456.

[11] Mâicie Suresi, âyet: 3

[12] Ebu Cafer Muhammed b. Cerir et-Taberi, Taberi Tefsiri, Hisar Yayınevi: 7/456-457.

[13] Ebu Cafer Muhammed b. Cerir et-Taberi, Taberi Tefsiri, Hisar Yayınevi: 7/457458.

[14] Ebu Cafer Muhammed b. Cerir et-Taberi, Taberi Tefsiri, Hisar Yayınevi: 7/458.

[15] Ebu Cafer Muhammed b. Cerir et-Taberi, Taberi Tefsiri, Hisar Yayınevi: 7/459.

[16] Bulıarl, K.Tcfsir cl-Kur'an, Sure: 48, bab: 3

Ebu Cafer Muhammed b. Cerir et-Taberi, Taberi Tefsiri, Hisar Yayınevi: 7/459

[17] Ebu Cafer Muhammed b. Cerir et-Taberi, Taberi Tefsiri, Hisar Yayınevi: 7/460.

[18] Ebu Cafer Muhammed b. Cerir et-Taberi, Taberi Tefsiri, Hisar Yayınevi: 7/460.

Ebu Cafer Muhammed b. Cerir et-Taberi, Taberi Tefsiri, Hisar Yayınevi: 7/461-476.

[22] Ebu Cafer Muhammed b. Cerir et-Taberi, Taberi Tefsiri, Hisar Yayınevi: 7/477.

[23] Ebu Cafer Muhammed b. Cerir et-Taberi, Taberi Tefsiri, Hisar Yayınevi: 7/478.

[24] Ebu Cafer Muhammed b. Cerir et-Taberi, Taberi Tefsiri, Hisar Yayınevi: 7/478.

[25] Ebu Cafer Muhammed b. Cerir et-Taberi, Taberi Tefsiri, Hisar Yayınevi: 7/479.

[27] Ebu Cafer Muhammed b. Cerir et-Taberi, Taberi Tefsiri, Hisar Yayınevi: 7/479-480.

[28] Ebu Cafer Muhammed b. Cerir et-Taberi, Taberi Tefsiri, Hisar Yayınevi: 7/481.

[29] Ebu Cafer Muhammed b. Cerir et-Taberi, Taberi Tefsiri, Hisar Yayınevi: 7/482.

[30] Ebu Cafer Muhammed b. Cerir et-Taberi, Taberi Tefsiri, Hisar Yayınevi: 7/482-483.

[31] Ebu Cafer Muhammed b. Cerir et-Taberi, Taberi Tefsiri, Hisar Yayınevi: 7/484.

[32] Ebu Cafer Muhammed b. Cerir et-Taberi, Taberi Tefsiri, Hisar Yayınevi: 7/485.

[33] Ebu Cafer Muhammed b. Cerir et-Taberi, Taberi Tefsiri, Hisar Yayınevi: 7/485.

[34] Ebu Cafer Muhammed b. Cerir et-Taberi, Taberi Tefsiri, Hisar Yayınevi: 7/485

[35] Müslim,K.el-Cihari,bab: 133, Hadis no: 1808 /Ebu Davud,K.el-Cih;td, bab: 120, Hadis no: 2688.

[36] Ebu Cafer Muhammed b. Cerir et-Taberi, Taberi Tefsiri, Hisar Yayınevi: 7/486.

[37] Ebu Cafer Muhammed b. Cerir et-Taberi, Taberi Tefsiri, Hisar Yayınevi: 7/487.

[38] Ebu Cafer Muhammed b. Cerir et-Taberi, Taberi Tefsiri, Hisar Yayınevi: 7/487-488.

[39] Ebu Cafer Muhammed b. Cerir et-Taberi, Taberi Tefsiri, Hisar Yayınevi: 7/488-489.

[40] Ebu Cafer Muhammed b. Cerir et-Taberi, Taberi Tefsiri, Hisar Yayınevi: 7/490.

[42] Duhari, K.el-Edeb, hah: 27 /Müslim, K.el-Birr, bub: <S6, Hadis no: 258fi.

[43] Ebu Cafer Muhammed b. Cerir et-Taberi, Taberi Tefsiri, Hisar Yayınevi: 7/491-493.