BAŞKASININ EVİNE GİRMENİN ÂDABI

«Ey îmân edenler! Kendi evlerinizden başka evlere, sahip­leri sizi bilmeden, müsâade alıp selâm vermeden girmeyiniz.. Böyle hareket etmeniz sizin için hayırlıdır. Ola ki düşünüp (hikmetini anlarsınız).» [1]

İslâm, hayatımızın her cephesiyle ilgilenir. Birbirimizle münâsebette, gidip gelmemizde, oturup kalkmamızda, karşılık­lı konuşmalarımızda insanlığımıza yakışanı yapmamızı emre­der. Her hususta edeb, terbiye, nezâket ve nezâhet kaideleri­ne riâyet etmemizi tavsiye yollu işîer.. Evimizin içindeki ser­best konuşmalarımızı, açık saçık davranışlarımızı aile terbi­yesine uygun bir şekilde sınırlar ve bu kadarına başkasının vâ­kıf olmasını men'eder. Çünkü aile sırrı ancak dört duvarın ara­sında kalır, dışarıya sızdırılmaz. Aksi halde aile mahremiyet ve masuniyeti diye bir mevzu kalmaz..

Bu bakımdan Müslüman aileler mutlaka kapılarını kapalı tutarlar, pencerelerine içeri görünmeyecek şekilde perde asarlar; ziyaretçi olarak veya bir iş için gelmiş bulunan kimse­yi tanımadan içeri almazlar.. İslâmî âdâb ve terbiye kaideleri­ne riâyet etmiyen veya etmesini bilmiyen câhillere, kendi söz ve davranışlarıyla, aile ve cem'îyet Ölçüleri içindeki yaşayışla-rryla en güzel örneği vermeyi asla ihmal etmezler.

Bunun içindir ki, Cenâb-ı Hak, İslâm tezgâhında şekille­nip mü'min vasfını alan inanmış kişilere, başkasının evine, sa­hibine haber vermeden, kendisinden müsâade alıp selâm ver­meden girmelerini men'ediyor.

Bu emre göre hareket eden Müslüman, cem'iyet hayatına üç yönden faydalı olmuş olur:

1. Müslüman olan kimsenin medenî olduğu, terbiye Ölçü­leri içinde hareket ettiği fiilen gösterilmiş oluyor..

2. Böylece cem'iyetin örnek alacağı bir kimse seviyesine yükseliyor

3. Aile ve cem'iyete huzur getiriyor, karşılıklı güvenin sağ­lanmasına yardımcı oluyor..

Müfessir Hafız İmâdüddîn diyor ki- «Bu âyet, dinî bir ta­kım edeblerdir ki Alîah inanmış kullarını bununla edebli olma­ya davet ediyor.»

Hazret-i Peygamber (S.A.V). bu edebe riâyet etmiyenler hakkında, işin önemini belirterek şöyle buyuruyor:

«Kîm bir kavmin (veya ailenin) evine, müsâadelerini almaksızın bakıp, (onların gizli hâlini öğrenmek isterse), o aileye, onun gözünü çıkarma­ları helâl olur.» [2]

İbn-i Cerîr Taberî ve başka müfessirlerin tesbît ettikleri rivavete göre. Ensar'dan bir kadın, Hazret-i Peygamber'e (S.A.V.) gelerek:

— Ya Resûlellah! dedi, ben evimin içinde Öyle vaziyetler­de bulunuyorum ki, hiç bir kimsenin beni o vaziyette görmesi­ni istemem; hattâ babamın ve evlâdımın da görmesini... Ama babam gelir üzerime girer... Hulâsa ailemizden her an bir adam.

ben o vaziyette iken içeri girebiliyor. Bu durum karşısında ne yapmalıyım?

Bunun üzerine konumuzu teşkil eden âyet-i kerîme indi.. Hazret-i Ebûbekir Sıddîk (R.A.), daha çok aydınlanmak için şu soruyu sordu:

— Ya Resûlellah (S.A.V.)! Şam yolu üzerindeki han ve meskenler hakkında ne buyurursunuz? Bunun üzerine de

«Meskûn olmayan, içinde

sizin için fayda, (veya ticaret) malı bulunan boş evlere girme­nizde size bir sorumluluk yoktur.» mealindeki âyet nazil ol­du.. [3]

« İsti'nâs» ın mânası üzerinde ihtilâf edilmişse de, Ebû Eyyûb el-Ensârî Hazretlerinin rivayet ettiği şu hadîs-i şe-rîf, maksadı daha iyi açıklıyor. Ebû Eyyûb (R.A.) diyor ki, Pey­gamber (S.A.V.)e sordum, «İsti'nas nedir?» dedim. Şu cevabı verdiler:

«İçeri gir­mek isteyen adam tesbîh, tekbîr, tahmîd (gibi şeyler) söyler, hafif öksürür de (kapıda beklediğini ve bu suretle) ev sahibin­den müsâade ister» demektir. [4]

Bu rivayetle beraber diğer sahih kaynaklardan bize kadar gelen haberlere göre, başka bir eve girmek arzu edilirken sün­net olan isti'zan (müsâade isteme), üç defa: «Esselâmü aley-küm, içeriye girmeme müsâade var mı?» demektir. Şayet ev sahibinin duymadığına kanâat hâsıl olursa, aynı cümleyi dör­düncü defa tekrar etmekte bir beis yoktur. Bu takdirde izin verilirse girilir, verilmez veya bir özür beyân edilirse geriye dönülür.. Nitekim Hazret-i Ömer (R.A.) bir gün Ebû Mûsâ el-Eş'arî'ye:

—  Seni bize gelmekten alıkoyan şey nedir? diye sitemde bulundu.

Ebû Mûsâ (R.A.):

—  Ben size geldim, kapınızın önüde durup üç defa selâm verdim;  selâmıma cevap verilmeyince ayrıldım.. Çünkü Haz-ret-i Peygamber (S.A.V.)in şöyle buyurduğunu işittim:

«Sizden biriniz (başkasının evine girmek isterken) üç defa izin ister, müsâade edil­meyince geriye dönsün!» [5]

Bu mevzuda etraflıca bilgiye sâhib olmak için şu kıssayı nakletmekte fayda umuyorum: Bir gün Hazret-i Peygamber (S.A.V,) Sa'd bin Ubâde'nin evine uğradı, onları ziyaret etmek istiyordu. «Esselâmü aleyküm» dedi, cevap veren olmadı; bir daha «Esselâmü aleyküm» dedi, yine cevap veren olmadı, bir daha «Esselâmü aleyküm» dedi, yine cevap veren olmayınca ge­ri döndü.. Hazret-i Sa'd, Resûlüllah (S.A.V.)in sesinin kesildi­ğini farkedince, ayrıldığını anladı ve peşine düştü, hızlı adım­larla Resûlüllah'a yetişti ve: «Ve aleykümü's-selâm ya Resülel-lah!» diyerek redd-i selâmda bulundu. Sonra da şöyle itizar etti: «Ya Resûlellah! Size cevap vermeyîşimizin sebebi, bize daha çok selâm vermenizi sağlamaktı.. Buyurun hanemizi şereflen­dirin..» Resûlüllah (S.A.V.) bu durumu 3'adırgamadı ve Sa'd'ın evine gittiler. [6]

Diğer bir husus da, Hazret-i Peygamber (S.A.V.) bir evin kapısına gelince tam karşıda durmaz, ya sağ köşeye., veya sol köşeye çekilir, öylece müsâade isterdi. Çünkü o devirde ekseri­ya dış kapılar doğrudan doğruya odaya açılır, ara yerde antre bulunmazdı. Kapı açılınca odanın içindeki duruma göz ilişmesin diye böyle hareket edilirdi. Bununla beraber, ara yerde an­tre bile olsa, böyle yapmak daha uygun olur..

Selâm vermekle ev sahibine müsafir veya ziyaretçi olarak geldiğini veyahut bir iş için görüşmek istediğini duyurmak mümkün değilse, kapıyı tıkırdamak sünnettir. Nitekim Kaz-ret-i Peygamber (S.A.V.) Medine'de bir kuyunun kenarına otu­rup ayaklarım suya sarkıtarak serinlemeye çalışırken Hazret-i Ebûbekir Sıddîk geldi ve içeri girmek için kapıyı tıkırdadı. Bunun üzerine Hazret-i Peygamber (S.A.V.) kapıcıya: «Ona müsâade ver ve kendisini Cennetle müjdele!» buyurdu.. Bun­dan da kapıyı tıkırdamanın sünnet olduğunu anlıyoruz..

Başkasının evine varıp kapısının Önünde bir tarafa durup selâm verdikten veya kapıyı lıkırdadıktan sonra ev sahibi, «kim o?» diye soracak olursa, «ben» veya «benim» denilmez de ismi ve künyesi yâni adı soyadı ne ise onu söyler. Rivayete göre Câbir bin Abdullah (R.A.) diyor ki: Hazret-i Peygamber'e (S.A.V.) gittim, içeri girmek için müsâade istedim. «Kim o?» diye sordu. «Ben!.» dedim. Bunun üzerine Hazret-i Peygamber (S.A.V.): benim böyle dememi yadırgadı ve «ben, ben» de­di.. [7]

Hazret-i Ömer (R.A.) bilhassa bu âdaba fazlasiyle riâyet eder, Hazret-i Peygamberin veya başka birinin kapısına gelin­ce, «Esselâmü aleyküm, Ömer içeri girsin mi?» derdi.. Haliyle diğer Eshâb-ı Kiram da birbirleriyle olan münasebetlerinde bu terbiye ve âdaba riâyet eder, etmiyenleri kınarlardı..

Bütün bu hüküm ve âdablar başkasının evine girmek iste-nilirken câri olur.. Kendi evine giren, müsâade istemez, ancak seîâm verir.

Netice olarak, başkasının evine girmeye müsâade edilme­diği veya evde sahibi bulunmadığı takdirde içeri girilmeden dönülür. Nûr sûresi 28 ve 29. âyetlerle bu husus şöyle beyân ediliyor:

«Şâyed evlerde kimse bulamazsanız size izin verilinceye kadar oraya girmeyin.. Size «dönün!» derlerse dönün.. Bu yolda hareket hakkınızda daha nezîh ve makbuldür. Allah işledik­lerinizi hakkıyle bilir.»

«Meskûn olmayan, içinde sizin için fayda, (veya ticaret) malı bulunan boş evlere girmenizde size bir sorumluluk yok­tur. Allah açığa vurduğunuzu da, gizlediğinizi de hakkıyla bi­lir.» [8]

Böylece İslâm beşerî münâsebetleri en hurda teferruatına kadar bir bir ele alıp hepsini de ayrı ayrı nizamlara bağlamış­tır. Herkesin meskenini taaarruzdan, hayâsızca saldırılardan, edep ve töre dışı girişlerden korumuş, medenice yasamanın yollarını, şüpheye mahal bırakmıyacak şekilde göstermiştir. [9]

Çıkarılan Hükümler:

1. Evin kapısını kapalı bulundurmak, pencerelere, içeriyi göstermiyecek şekilde perde asmak sünnettir. Tek katlı evler­de ise vâcibdir.

2. Başkasının evine müsâade almadan girmek caiz değil­dir.

3. Kapıyı tıkırdamak ve selâm vermek sünnettir.

4. İçerden «kim o?» diye sorulunca, ismen ve hattâ kün­ye ile yâni ad ve soyad ile cevap vermek sünnettir.

5. Birinci selâm veya tıkırdamayı duynıamışlarsa bunu üç ilâ dört defa tekrarlamak âdâbdandır. Dördüncü defa da ses çıkmazsa artık ısrar edilmiyerek ged dönülür.

6. Kapıyı tıkardamaktaıı veya selâm verdikten sonra tam kapının önünde değil bir tarafında durmak keza âdabdandır.

7. Kendisine ait eve girilirken müsâade istenilmez, ancak selâm verilir.

8. Meskûn olmayan evlere (han, otel gibi) girilirken belir­tilen şekilde müsâade istemeye lüzum yoktur. Ancak meskûn olmayan evin bir idarecisi varsa (otellerde olduğu gibi) önce ondan müsâade alınır. İdarecisi yoksa (bâzı kervansaraylarda olduğu gibi) doğrudan doğruya girmekte bir vebal yoktur. [10]