977 nolu Hadis’in İzahı:

Bu hadis, hem nâsih hem mensûh hadîslerden biridir.

Erkekler hakkında kabir ziyaretinin yeniden meşru olduğu hakkında sarihtir. Kadınların ziyareti ihtilaflıdır.

Hâzimi: «Bütün ulemâya göre bu hadîsdeki izin erkeklere mahsûstur.» demiş; îbni Abdilberr ise vaktiyle kabir ziyareti umûmî olarak yasak edildiği gibi, bu hadîsle de umûmi olarak herkese mubah kılındığını söylemiştir. Bu bâbda bir çok hadisler rivayet olunmuştur. Büreyde, İbni Mes'ûd, Enes Ebû Hureyre, Âişe, Hayyân-ı Ensârî, Ebû Zerr, Ali b, Ebî TâIib. îbni Abbâs, Mücemmi' b. Câriye ve Ömer (Radiyallahu anküm) hazerâtmın rivayetleri bunlar meyânındadır.

Büreyde hadisi sadedinde bulunduğumuz rivayettir.

İbni Mes'ûd hadisini îbni Mâce tahrîc etmiştir. Bu hadisde: «Ben, sizi kabirleri ziyaretten menetmiştim, artık siz kabirleri ziyaret edin...» buyurulmaktadır.

Enes hadîsini: îbni Ebi Şeybe tahrîc etmiştir. Bu hadîste: Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) vaktiyle kabir ziyaretini yasak etmişti, sonra:

«Onları ziyaret edin ama kötü söz söylemeyin; buyurdular.» denilmektedir.

Ebû Hureyre hadîsini Ebû Dâvûd tahrîc etmiştir. Bu hadis, babımızın birinci ve ikinci rivayetleri mânâsındadır. Âişe (Radiyallahu anh) hadîsini İbni Mâce tahrîc etmiştir. Mezkûr hadîsde: «Kabir ziyaretine ruhsat verildi.» denilmiştir.

Hayyân-ı Ensârî hadîsini Taberânî «El-Kebîr» nâm eserinde rivayet etmiştir. Bu hadîsde Hayber gazasında Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)'in hutbe okuduğu ve ashâbma evvelce yasak ettiği üç şey'i yâni: Kurban etlerini biriktirmeyi, kabir ziyaretini ve kapları helâl kıldığı bildirilmektedir.

Ebû Zerr hadîsini Hâkim tahrîc etmiştir. Bu hadiste: Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem):

Kabirleri ziyaret et, bununla âhireti hatırlarsın; buyurdu.» denilmektedir.

Hz. Alî hadisini imam Ahmed tahrîc etmiştir. Bu hadis hemen hemen îbni Mes'ûd hadîsi gibidir.

îbni Abbâs hadîsini îmam Ahmed tahrîc etmiştir. Mezkûr hadisde: Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem):

«Bir takım kabirlerin yanına uğradı da, yüzünü onlara dönerek; Selâm size! buyurdu.» denilmiştir

Mücemmi' b. Câriye hadîsini îbni Ebt'd-Dünyâ tahrîc etmiştir. Bunda dahî Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)'in kabirde yatanlara selâm verdiği bildirilmişdir. Yalnız senedinde îsmâil b. Ayyaş vardır. Bu zât zayıftır.

Ömer (Radiyallahu anh) hadîsinde Hz. Ömer'in kabristana giderek, orada yatanlara selâm verdiği ve: -Ben, Nebi (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)'i bunlara selâm verirken gördüm.- dediği bildiriliyor.

îbni Abdilberr'in rivayet ettiği sahîh bir hadîsde: -Eğer bir kimse dünyâda iken tanıdığı mü'min bir kardeşinin kabrine gider de, selâm verirse, mü'min kardeşi onu tanır ve selâmını alır.» buyurulmuştur.

Tirmizi, Büreyde hadîsini tahrîc ettikten sonra şunları söylemiştir: «Ulemâ indinde amel bu hadîse göredir. Onlar kabir ziyaretinde bir beis görmezler. İbni Mübarek ile Şafii, Ahmed ve îshâk'ın kavilleri de budur.»

Tirmizi, Ebû Hureyre hadîsini dahî rivayet etmiş ve onun hakkında: «Bu hadis hasen sahihtir.» demiştir.

Ebû Hureyre hadîsinden murâd: Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem):

— «Kabirleri ziyaret eden kadınlara Allah lanet etsin, buyurdu.» mealindeki hadistir. Tirmizî bundan sonra dahî şöyle demektedir: «Ulemâdan bâzılarının re'yince bu yasak, Nebi (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) kabir ziyaretine ruhsat vermezden önceye aittir. Ruhsat verince onun ruhsatına erkekler de, kadınlar da dâhil olmuştur.»

Ulemâdan bâzılarına göre kabir ziyareti yalnız kadınlara mekruhtur. Çünkü kadınların sabrı az, yaygarası çoktur. Ebû Dâvûd'un İbni Abbâs' dan rivayet ettiği bir hadîste Hz. İbni Abbâs Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem):

«Kabirleri ziyaret edip, üzerlerine mescid yapan ve kandil yakan kadınlara lanet etti.» demiştir.

Bu hadîsle istidlal eden bir cemâat: «Kabir ziyareti hakkındaki ibâha erkeklere mahsûstur; kadınlara kabir ziyareti caiz değildir.» demişlerdir.

Kadınlara kabir ziyaretini mubah görenler Hz. Âişe hadîsi ile istidlal etmişlerdir. Mezkûr hadisin beyânına göre bir gün Hz. Âişe (Radiyallahü anha) kabir ziyaretinden dönüyormuş, kendisine Abdullah b. Ebî Müleyke tesadüf ederek:

«Ey Mü'minlerin annesi! Nereden geliyorsun?» demiş Âişe (Radiyallahu anhâ):

— «Kardeşim Abdurrahmân b. Ebî Bekr'in kabrini ziyaretten geliyorum.» cevâbını vermiş. İbnî Ebî Müleyke:

— «Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) kabir ziyaretini yasak etmedi iniydi?» deyince Aişe:

— «Evet, etmişti, ama sonra da ziyaret olunmasını emir buyurdu demiş.

Ulemâdan bâzıları yaşlı kadınlarla tazeler arasında fark görmüşlerdir:

Kurtubî: «Genç kadınlara kabir ziyareti haramdır. Fakat ihtiyarlarına bu mubahtır. Erkeklerden ayrı çıkarlarsa, kabir ziyareti hepsine caiz olur.» demiştir.

Yine Kurtubi'nin beyânına göre: Ulemâdan bâzıları kadınları kabir ziyaretine çıkmaktan meneden hadîsi, kabristana çok giden kadınlara hamletmek istemişlerdir.

Kabristana çok gitmek, kocasının hakkını yemeye, kırıtarak dillere destan olmaya, yaygara v.s. gibi mefsedetlere sebep olacağı için kadınların çok kabir ziyaret edenleri bu işden menedilmişlerdir. Zâten zûvvârât ile zâirât arasında fark vardır.

Zûvvârât: Çok ziyaret edenler; zâirât ise: Alel'âde ziyaretçi kadınlar, mânâsına gelir.

Şa'bi ile îbrâhim Nehâi'ye göre: Kabir ziyareti meşru değildir. Bâzıları, onların Büreyde hadîsini duymadıklarına kaail olmuşlardır. Çünkü Büreyde hadisi kabir ziyretinin tekrar mubah kılındığı hususunda nass'dır. Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) her sene Şühedâ' nın kabirlerini ziyaret eder, onlara selâm verir, duâ ederdi. Bunu Hulefâ-i Râşidin hazerâtı da yaparlardı. Hz. Alî, İbni Mes'ûd ve Enes {Radiyallahu an/ıüm)'un kabir ziyaretine cevaz verdikleri rivayet olunur.

Hz. Fâtıme her Cuma Hz. Hamzâ'nm kabrini ziyaret edermiş. Hz. Ömer'in babasının kabrini Aişe (Radiyallahu anhüma)'nın Mekke'de kardeşi Abdurahmânın kabrini ziyaret ettikleri rivayet olunmuştur.

Bundan dolayıdırki İbni Habib: «Kabirleri ziyaret ederek, yanlarında oturmak ve geçerken orada yatanlara selâm vermekde bir beis yoktur. Bunu Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)'de yapmıştır.» demiştir.

Hâsılı kabir ziyareti yalnız ilk zamanlarda yâni putperestliğin henüz bırakıldığı devirlerde yasak edilmişti. İslâmiyet kuvvet bulup, kabirlere tapmak mefsedetinden endîşe kalmayınca bu bâbdaki nehy kaldırılmıştır. Çünkü kabir ziyareti insana âhireti hatırlatır.

Ayni diyor ki: «Bütün bunlardan, kabir ziyaretinin kadınlar için mekruh hattâ bu zamanda haram olduğu mânâsı çıkar. Bahusus Mısır kadınlarına!.. Çünkü onlar dışarıya fitne ve fesâd için çıkarlar. Hâlbuki ziyaret ruhsatı âhireti hatırlatmak ve geçenlerden ibret alarak dünyâya dalmamak içindir.»

Tuluma şıra koyma mes'elesi «îmân» bahsinde kısmen görülmüştü. Bakiyyesi inşaallah «meşrubat» bahsinde görülecektir,

Kurban hakkında dahi yeri gelince malûmat verilecektir.