1573 nolu Hadis’in
İzahı:
Bu hadîsin Abdullah b. Ömer
(Radiyallahu anh) rivayetini Buhâri «Bed'ü'1-Halk»;, Nesâî ile İbni Mâce «Sayd»
bahislerinde tahrîc etmişlerdir.
İmam Mâlik ile mezhebi
uleması ve diğer birçok zevat bu hadîslerde istisna edilen köpeklerden başkasının
öldürülebileceğine kail olmuşlardır. Onlara göre öldürmekten istisna
edilenlerden geriye kalan köpekler hakkındaki öldürme emri mensûh değil,
muhkemdir. Kaadi Iyâd: «Bence köpek edinmek evvelâ umumî surette yasak edilmiş;
ve bütün köpeklerin öldürülmesi emrolunmuş; sonra kara köpeklerden başkasının
öldürülmesi yasaklanmış, fakat av köpeği ile hayvan ve ekin bekçiliği yapan
köpeklerden başka herhangi bir köpeğin edinilmesi menedilmiştir.» diyor.
Nevevî, Kaadî'nin bu sözünü hadîslerin zahirine uygun bulmaktadır. Gerçi İbni
Mugaffel hadîsinde Nebi (Sallallahu Aleyhi ve Sellem):
«Köpekler onların ne
işine giriyor!» buyurmuştur. Bunun mânâsı «Öldürmesinler hayvanları!» demektir;
ve âmindir, yâni kara köpeği de şâmildir; fakat kara köpeğin öldürülmesi icâbettiği,
önceki rivayetten anlaşıldığı için İbni Mugaffel hadîsi o rivayetle tahsis
edilmiş demektir.
Saldırgan köpeğin
öldürüleceğinde bütün ulemâ müttefiktir. Zararı olmayan köpeklerin öldürülüp
öldürülemeyeceği ihtilaflıdır. Şafilerden îmamülharemeyn şunları söylemiştir :
«Nebi (Sallallahu Aleyhi
ve Sellem) evvelâ bütün köpeklerin öldürülmesini emir buyurmuş; sonra bu hükmü
neshederek kara köpekten başkasını öldürmeyi yasak eylemiş; bilâhare şerîat
—kara olsun olmasın— bütün zararsız köpeklerin öldürülmemesi hususunda karar
kılmıştır.» îmamülharemeyn İbni Mugaffel (Rodiyallahu anh) dan rivayet olunan
şu hadîsle istidlal etmiştir:
«Resûlullah (Sallallahu
Aleyhi ve Sellem):
«Eğer köpekler de
ümmetlerden bir ümmet olmasa idi, ben onların öldürülmesini emrederdim!» Bu
hadîsi «Sünen» sahipleri rivayet etmişlerdir.
Hz. Ebû Hureyre hakkında
gerek İbni Ömer (Radiyallahu anh)'ın: «Şüphesiz onun ekini var!» demesi,
gerekse müteakib rivayetlerin birinde Sâlim'in: «Ebû Hureyre: Yahut ekinlik
köpeği derdi; kendisi çiftçi idi.» sözü onun rivayetini gevşetmek yahut
rivayeti hakkında şüpheye düşürmek için değildir. Bu sözlerden murâd Hz. Ebû
Hureyre'nin çiftçi olması dolayısiyle bu hususa dikkatli davranarak herkesten
iyi bellediğini anlatmaktır. Zîra bir şeyin içinde bulunan kimsenin onu
herkesten iyi bilmesi âdettir.
Ebû Hureyre (Radiyallahu
anh)'in rivayet ettiği ziyadeyi İbni Mugayffel, Süfyân b. Ebî Züheyr ve îbni
Hakem de zikretmişlerdir. Binâenaleyh bu hususta Hz. Ebû Hureyre yalnız
değildir. Kaldı ki, yalnız başına da rivayet etse rivayeti yine makbuldür.
Benîm: Hâlis, koyu kara
demektir. Aynî bunu «faydadan uzak, zarara yakın şeytan» diye ta'rîf etmiştir.
Köpeğin iki
noktalısından murâd: Gözlerinin üstünde iki nokta gibi beyazı olanıdır.
İmam Ahmed b. Hanbel ile
Şafiîler'den bâzıları bu hadîsle istidlal ederek hâlis siyah renkli köpeğin
avcılıkta kullanılamıyacağına kail olmuş: «Çünkü siyah köpek şeytandır; helâl
olan av şeytanın değil, köpeğin avladığıdır.» demişlerdir.
Cumhuru ulemâya göre
sair köpekler gibi kara köpeğin de avda kullanılması helâldir. Hadîste ona
şeytan denilmesi köpek cinsinden olmadığını anlatmak için değildir. Bundan
dolayıdır ki, beyaz köpeğin ağzını soktuğu kab nasıl yıkanırsa kara köpeğinkini
de yıkamak îcâb eder. imam Âzam, Mâlik
ve Şafiî'nin mezhepleri de budur.
Ebû Ömer îbni Abdilberr
şöyle diyor: «Bizim ihtiyar ettiğimiz vecih şudur ki, zarar vermedikçe hiç bir
köpek öldürülmez. Çünkü Nebi (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) canlı mahluku silâha
hedef yapmaktan nehî buyurmuştur. Köpeği sulama hadîsi vardır; bir hadîste «Her
hararetli ciğeri sulama mukabilinde ecir vardır.» buyurulmuştur. Bir de bütün
şehirlerde, bunca ulema ve alenî ma'siyete, münkerâta asla göz yummayan zevat
olduğu halde köpek öldürme işi terk edilegelmiştir. Ben müslümanların
fukahâsından hiç birinin köpek edinmeyi adaleti cerhe sebep saydığını, hiç bir
hâkimin köpek sahibinin şehâdetini reddettiğini bilmiyorum. Yalnız Şafiî
mezhebine göre ihtiyaç yokken köpek edinmek haramdır.»
îbni Abdilberr,
köpeklerin öldürülmesi emrinden etlerinin de yenilemiyeceğine istidlal etmiş
ve: «Güvercinin kesilmesi, köpeklerin ise öldürülmesi babında ömer'le Osman'dan
gelen rivayeti görmüyor musun?» diyerek eti yenilen hayvan hakkında (kesmek)
yenilmeyen hakkında ise (öldürmek) tâbirleri kullanıldığına işaret etmiştir.
Evet, bu hadîsler
hakîkaten eti yenilen hayvanla yenilmeyenin aynı hükümde olmadığına delâlet
etmektedir; zîra kesilip yenilen hayvanın öldürülmesi için emir vermek caiz
değildir.
Kara köpeği şeytan kabul
edenlere bu hadîslerde delîl yoktur. Çünkü Teâlâ Hazretleri kötülüğü iyiliğine
galebe çalan insanlara da şeytan ismini vermiş; bununla beraber öldürülmelerini
emir buyurmamıştır.
Köpeğe'şeytan denilmesi
hususunda Nevevi bir şey söylememiştir. Aynî behîmi şeytan diye tefsir ettikten
sonra şöyle mütâleada bulunuyor: «Bu gibi şeyler tefekkür ve teemülle
anlaşılamaz; bunlara kıyas yolu ile de erişilemez; şeriat sahibinden ne
gelmişse onda karar kılınır. Filhakika İbni Abdilberr, Hz. îbni Abbâs'dan :
(Köpekler cinlerdendir;
onlar cinlerin zayıf olanlarıdır.) hadîsini rivayet etmiş; bir rivayette:
(Köpeklerin karaları ile
alacaları cinlerdendir.) denilmiştir. îbnü'l-A'râbî: Köpekler cinlerin sefîl ve
zayıf olanlarıdır; diyor...»
Anlaşılıyor ki, Aynî
hadîsin müteşâbihattan olduğuna işaret etmek istiyor. Bizce en salim yol da
budur. Mâmâfîh yukarıda da arzettiğimız vecihle köpeğe, şerri hayrından fazla
olmasına bakarak cin denilmiş olması ihtimalinden de bahsetmiştir.
İbni Abdilberr'in
bahsettiği «Köpeği sulama» hadîsini Buhâri «Bed'ü'l-halk» bahsinde Hz. Eüü
Hureyre'den rivayet etmiştir. Hadîs şudur:
«Resulullah (Sallallahu
Aleyhi ve Sellem): Fahişe bir kadın bir kuyu başında susuzluktan dilini
çıkarmış soluyan ve ölümle pençeleşen bir köpeğin yanına uğradı. Hemen
ayakkabısını çıkararak baş örtüsü île bağladı ve hayvana su çıkardı; bu sebeple
de günahları affolundu; buyurdular.»
ibnü'i. Arabi diyorla:
«köpeği sulama hadisinin köpekleri öldürme yasağından evvelde, sonrada varid
olması ihtimâli vardır. Evvel varid oldu ise bu husustaki yasağı neshedemez;
çünkü Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) bütün çöldeki köpekleri değil,
yalnız Medine'nin köpeklerini öldürmeyi emir buyurmuştu. Neshedilen de budur,
Çöllerdeki köpekler hakkında ne öldürme emri vardır, ne de nesih. Hadîsin
zâhiri dam bunu göstermektedir. Bir de köpeği öldürmek vâcib olsa sulaması icab
etmezdi. Susuzluk hararetiyle ölüm bir araya getirilemez Nitekim bu, âsî olan
kâfire bile yapılmaz; isyanı olmayan köpeğe nasıl tatbik edilebilir!..» sahih hadîste
vârid olduğuna göre Nebi (Sallallühu Aleyhi ve Sellem);yahudilerin katlini emir
buyurduğu zaman susuzluktan şikâyet etmişler de:
(Onların üzerine kılıcın
harareti ile susuzluğun hararetini bir araya getirmeyin!) buyurmuş; yuhudiler
su verildikten sonra öldürülmüşlerdir.»