|
TAHARET / ABDEST’İN SÜNNETLERİ |
D E- AĞZI ÇALKALAMAK
[MAZMAZA] VE BURNA SU VERMEK [İSTİNŞAK]
Ağzı çalkalamak ve burna
su vermek de abdestin sünnetlerindendir.
a. Hükmü
Ağzı çalkalamak, sonra
burna su vermek de abdestin sünnetlerindendir. Kişi suyu yutsa veya ağzında
çevirmese bile böyledir.
[*] - Çünkü Nebi
(s.a.v.) şöyle buyurmuştur: Sizden her kim abdest kabını yaklaştırıp ağzını
çalkalar, burnuna su çekerek sümkürürse ağız ve genzi ile yaptığı hatalar su
ile birlikte dökülür. (Müslim, Salatü'l-müsafirın, 1927)
Bu hadisteki
"dökülür" şeklindeki ifade "akar" yani abdest suyu ile akıp
gider şeklinde de rivayet edilmiştir.
Ağzı çalkalama ve burna
su vermenin farz olmamasının sebebi, besmele konusunda geçtiği üzere [abdestle
ilgili ayette bunların zikredilmemiş olmasıdır].
[*] - Şu hadise gelince;
Ağzınızı çalkalayın, burnunuza su çekin. (Darekutni, Taharet, 1, 99)
Bu, zayıf bir hadistir.
Gerek benim yukarıdaki
açıklamamdan gerekse Nevevi'nin birazdan gelecek "daha sahih olan görüşe
göre ... " şeklindeki ifadesinden anlaşılacağı üzere ağzı burundan önce
çalkalamak müstehap değil müstehaktır [zorunludur].
Sağ ve solu bulunan
organlardan sağda olanı soldakinden önce yıkamada ise tertip zorunlu değil
müstehaptır.
Ruyani aradaki farkı şu
şekilde açıklamıştır:
İki el hem isim hem de
şekil olarak birbiri ile uyumlu olduğu halde ağız ve burun böyle değildir; bu
sebeple yüz ile kollar arasında tertibe riayet nasıl gerekli ise ağız ile burun
arasında da öylece gereklidir.
Kişi burna su vermeyi
ağzı çalkalamakla birlikte yapsa bu yalnızca ağzı çalkalama olarak kabul
edilir. Yalnızca burna su verse ağza su vermiş kabul edilmez.
Kişi ağzı çalkalamadan
önce burnuna su verse el-Mecmu'un ifadesi sonra yapdanın dikkate alınmasını
gerektirir.
Bazıları şöyle demiştir:
Namaz ve abdest konusunda olduğu gibi bu meselede de doğru olan görüş budur.
Er-Ravda' da şöyle
denilmiştir: Kişi elini yıkamadan önce ağzını ve burnunu çalkalasa, daha doğru
olan görüşe göre eli yıkaması hesaba katılmaz.
İsnevi şöyle demiştir:
Bu ifadenin el-Mecmu'daki ile uyumlu olması için şöyle düzeltilmesi gerekir:
"Daha doğru görüşe göre ağzı ve burnu çalkalaması hesap edilmez"
Hocam Remli esas
alınacak olan görüşün er-Ravda' daki görüş olduğunu belirterek bunun sebebini
şöyle açıklamıştır: Çünkü alimlerimiz namazın rükünlerini sayarken on üçüncüsü
olarak "rükünleri sıra ile yapma"yı zikretmişlerdir.
O, tahric yoluyla sünnetlere
de uygulamıştır. Buna göre daha sonra yapılanlar sanki terk edilmiş gibi
olduğundan onlar dikkate alınmaz. Bu, kişinin euzü çektikten sonra namaza
başlama duasını okumasına benzer. (Kıyas. Ki bu durumda başlama duası okunmamış
sayılır, çünkü önce başlama duasının okunması ardından euzünün çekilmesi
gerekirdi. )
Elleri yıkama, ağzı
çalkalama ve burna su vermenin faydalarından biri suyun niteliklerini yani
rengini, tadını ve kokusunun değişip değişmediğini öğrenmektir.
Suyu sağ elle almak
sünnettir.
b. Ağzı çalkalama ve
Buma su çekmenin yapılış şekli
Daha güçlü olan görüşe
göre ağza ve burna su vermeyi ayrı olarak yapmak daha faziletlidir.
Sonra -Daha doğru olan
görüşe göre- kişi bir avuç suyu üç defa ağzına verir, sonra bir avuç suyu üç defa
burnuna verir.
Oruçlu dışında ağza ve
burnuna su veren kişi bunu kuvvetlice yapar [bu konuda mübalağa yapar].
Ben [Nevevi] derim ki:
Daha güçlü olan görüşe üç avuç su ile her bir avuçta önce ağza sonra burna
birlikte su vermek daha faziletlidir. Allah daha iyi bilir.
1. Ağzı ve burnu ayrı
ayrı çalkalamak
Mesele:l
[Bu konuda iki görüş
vardır]:
[Birinci görüş]: Daha
güçlü olan görüşe göre ağza ve burna ayrı ayrı su vermek birlikte su vermekten
daha faziletlidir.
[*] - Çünkü Ebu Davud'un
rivayet ettiğine göre Nebi (s.a.v.) bunu ayrı ayrı yapmıştır. (Ebu Davud,
Taharet, 108. )
[İkinci görüş]: [Ağza ve
burna birlikte su vermek daha faziletlidir ]. (Bu ifadeyi biz ekledik. (çev.) )
Mesele:2
Ağza ve burna suyu ayrı
ayrı vermenin daha faziletli olduğu anlaşıldıktan sonra [bu ayırmanın nasıl
yapılacağı konusunda iki görüş vardır]:
[Birinci görüş]: Daha
doğru olan görüşe göre kişi bir avuç suyu üç defa ağzına verir, sonra bir avuç
suyu üç defa burnuna verir. Böylece bir organı bütünü ile bitirmeden diğerine
geçmemiş olur. Bu, altı avuç su ile ağza ve burna ayrı ayrı su vermekten daha
iyidir.
[İkinci görüş]: Diğer
görüşe göre altı avuç su vermek daha faziletlidir. Buna göre kişi üç avuç su
ile ağzını çalkalar, sonra üç avuç suyu burnuna verir. Farklı ihtimaller
arasında en temiz ve [bununla birlikte rivayet olarak] en zayıf olanıdır.
Ağız, şerefi sebebiyle
burundan öne alınmıştır; çünkü ağız insanın hayatta kalmasını sağlayan yiyecek
ve içeceklerin giriş kanalıdır.
Yine farz ve mendup
zikirlerin yapıldığı, iyiliği emretme ve kötülüğü yasaklama vb. hayırların
yapıldığı bir organdır.
2. Ağzı ve burnu
kuvvetlice çalkalamak
Oruçlu dışındaki kişiler
ağzı ve burnu [bolca su vererek] kuvvetlice çalkalarlar.
[*] - Çünkü
İbnü'l-Kattan'ın isnadını sahih gördüğü bir rivayette Nebi (s.a.v.) şöyle
buyurmuştur: Abdest aldığında, oruçlu almadığın sürece ağzını ve burnunu iyice
çalkala. (Ahmed, Müsned 4,33)
[*] - Lakit b.
Sabira'nın rivayet ettiği hadiste Nebi (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: Abdestini
tam olarak al. Parmaklarının arasına parmaklarını sak. Oruçlu almadığın sürece
burnuna kuvvetlice su çek. (Tirmizi, Savm, 788)
Bu hadisi Tirmizi ve
diğer hadisçiler sahih kabul etmişlerdir.
Ağzı kuvvetlice
çalkalamak suyu damağın, diş yüzeylerinin ve diş etlerinin en sonuna kadar
ulaştırmaktır. Bunu yaparken sol elinin parmağını dolaştırmak sünnettir.
Burna kuvvetlice su
çekmek suyu nefesi ile genıine kadar çekmektir.
Suyu ağızda dolaştırıp
dışarı atmak sünnettir. Aynı şekilde sümkürmek de sünnettir. Çünkü bu, Buhari
ve Müslim'deki hadiste emredilmiştir. Sümkürmek, burna suyu çektikten sonra sol
elin serçe parmağı ile burundaki suyu ve pisliği çıkarmaktır. Kişi burnuna suyu
kuvvetlice çekmelidir ancak bunda aşırıya kaçmamalıdır, aksi takdirde bu su
çekmek değil enfiye çekmek gibi olur.
Oruçlu kimsenin bunu
kuvvetli yapması sünnet değildir, hatta el-Mecmu'da belirtildiği gibi orucunun
bozulması ihtimali sebebiyle bu mekruhtur.
Maverdı ve Saymeri şöyle
demişlerdir: Oruçlu kişi ağzını kuvvetli olarak çalkalar ama burnuna suyu
kuvvetlice çekmez. Çünkü ağzına su alan kişi boğazını kapatarak suyun kaçmasını
engelleyebilir. Ancak suyun genize gitmesine engelolunamaz.
[Soru]: Oruçlu kişi,
kendisinden meni gelmesinden korktuğunda bir kadını öpmesi haram olur. Öyleyse
burada ağız ve burnundan su kaçmasından korktuğunda suyu kuvvetlice çekmesi
niçin haram kabul edilmemiştir? Çünkü her ikisinde de orucu n bozulmasından
korkma durumu söz konusudur. Nitekim Kadı Ebu't-Tayyib bu sebeple ikisini aynı
hükme tabi kılmış ve oruçlunun ağzına ve burnuna kuvvetlice su çekmesini haram
kabul etmiştir.
[Cevap]: [Buna birkaç
şekilde cevap verilmiştir]
[a] - Öpme, dince
istenilen bir şey değildir. Dahası kişiden meninin gelmesine sebep olması açısından
oruca zıttır. Ağza ve burna kuvvetlice su çekme ise bundan farklıdır.
[b] - Burada boğazı
kapatmak ve suyu dışarı püskürtmek mümkündür. Oruçta ise meni çıktıktan sonra
geriye döndürme imkanı yoktur; çünkü men i fışkırarak gelen bir sudur.
[c] - Oruçlunun öpmesi
meselesinde öpen yanında diğer şahsın orucunun bozulması ihtimali de vardır.
Nevevi el-Muharrer'deki
ifade üzerine şunları söylemiştir:
Ben [NevevI] derim ki:
Daha güçlü olan görüşe üç avuç su ile her bir avuçta önce ağza sonra burna
birlikte su vermek daha faziletlidir.
[Nevevl'nin ifadesine
göre bu konuda iki görüş vardır]:
[Birinci görüş]: Ağzı ve
burnu çalkalamanın birlikte yapılması ayrı yapılmasından daha faziletlidir.
Çünkü bu konuda açık-sahıh hadisler vardır. Bunları ayrı ayrı yapma konusunda
ise İbnü's-Salah'ın ve el-Mecmu'da Nevevi'nin dediği üzere sahıh hadis yoktur.
Ebu Davud'un yukarıda geçen hadisine gelince; bu hadisin senedinde Leys b. Ebu
Süleym vardır ki hadisçilerin çoğu onu zayıf görmüştür. Bu hadis sahih kabul
edilse bile, hadislerin arasını bulmak amacıyla şu yorum yapılır: Ağzı ve burnu
ayrı ayrı çalkalamak da caizdir.
Üç avuç su ile her bir
avuçta ağza ve burna birlikte su vermek şunlardan daha faziletlidir:
(a) Tek bir avuç su ile
üç defa önce ağzına sonra üç defa burnuna su vermek,
(b) Tek bir avuç sudan,
önce ağzına sonra burnuna su vermek, sonra ikinci ve üçüncü defa aynısını
yapmak.
Çünkü bu konuda sahih
haberler vardır.
[İkinci görüş]: Kişinin
bir avuç sudan önce ağzını çalkalaması sonra burnuna su vermesi sonra ikinci ve
üçüncü defa bunu tekrarlaması daha faziletlidir.
Eş-Şerhu's-sağir adlı
eserde bu görüş güzel bulunmuştur.
Bu şekillerden biri
yapıldığında sünnet yerine gelmiş olur; çünkü burada görüş ayrılığı hangisinin
daha faziletli olduğu konusundadır.
Nevevi, konuyu benim
yaptığım gibi "ağza ve burna birlikte su vermek ve bunu üç avuç su ile
yapmak" şeklinde ifade etseydi el-Mecmu'da sahih gördüğü şu görüşü ifade
etmiş olacaktı: ''Ağza ve burna birlikte su vermek mutlak olarak ayrı su
vermekten daha faziletlidir" .
BİR SONRAKİ SAYFA İÇİN
AŞAĞIDAKİ LİNK’E TIKLAYIN
F- YIKAMA VE MESHETMEYİ ÜÇ KERE YAPMAK