|
NAMAZ / RÜKÜNLER |
DOKUZ, ON ON BİRİNCİ
RÜKÜNLER: TEŞEHHÜD, OTURMA, NEBİ (s.a.v.)'E SALAVAT OKUMA
B. NAMAZDA OTURUŞUN
ŞEKLİ
Kişi her nasıloturursa
bu caizdir.
A. İLK OTURUŞUN ŞEKLİ
B. SON OTURUŞUN ŞEKLİ
C. MESBUK VE YANILAN
KiŞİNİN OTURMA ŞEKLİ
D. OTURUŞTA ELLERİN VE
PARMAKLARIN DURUMU
E. OTURUŞTA
PARMAKLARIN HAREKETİ
A. İLK OTURUŞUN ŞEKLİ
İlk oturuşta yayılma
oturuşu [sol ayağını yayarak üzerine oturmak] sünnettir.
Kişi namazdaki
oturuşlarda her nasıloturursa otursun bu caiz olur; ancak ilk teşehhüdü okumak
için oturduğunda yayılarak oturması sünnettir.
[Bu şu şekilde olur]:
Kişi sol ayağının topuğu üzerine oturur, sağ ayağını diker, sağ ayağının
parmaklarını kıbleye doğru döndürür.
Yayılma oturuşu
el-Muharrer'de belirtildiği üzere şu şekilde olur: Kişi sol ayağını ayaküstü
yere gelecek şekilde yere paralelolarak uzattıktan sonra sol ayağının topuğu
üzerine oturur. Sağ ayağını dikerek, parmaklarını kıbleye dönük olacak şekilde
yere dayar.
B. SON OTURUŞUN ŞEKLİ
Son oturuşta teverrük
oturuşu sünnettir. Bu oturuş da yayılma oturuşu gibi olmakla birlikte [aradaki
fark şudur]: Kişi sol ayağını sağ yanından dışarı doğru çıkarır, kalçasını yere
bitiştirir.
Son oturuşta ve onunla
birlikte bulunan okuyuşlarda teverrük oturuşu sünnettir. Bu oturuş da -yukarıda
geçen- yayılma oturuşu gibidir. Aradaki fark şudur: Burada kişi sol ayağını
bedeninin sağ tarafından dışarı çıkarır, kalçasını da yere bitiştirir. Bunun sünnet
olduğunun delili Buhari'nin rivayet ettiği hadistir.(Buhari, ezan 828)
Son oturuşla diğer
oturuşlar arasında fark olmasının hikmeti şudur: Son oturuşun aksine diğer
oturuşlarda namaz kılan kişi her an ayağa kalkmak üzere tetikte beklemektedir,
yayılma oturuşu ayağa kalkmaya daha uygundur.
C. MESBUK VE YANILAN
KiŞİNİN OTURMA ŞEKLİ
Daha doğru olan görüşe
göre mesbuk ve yanılan kişi yayılma oturuşu yaparlar.
[Mesbuk ve namazda
yanılan kişinin nasıl oturacağı konusunda mezhep içinde iki görüş bulunmaktadır]
[Birinci görüş]: Daha
doğru olan görüşe göre mesbuk, imamının son oturuşunda yayılma oturuşu yapar;
çünkü o ayağa kalkmak için beklemektedir. Namazında yanılan [ve sehiv secdesi
yapacak olan] kişi de -sehiv secdesi yapmamayı aklından geçirmiyorsa- yani
sehiv secdesi yapmak istiyorsa veya herhangi bir şeyaklından geçirmemişse
yayılma oturuşu yapar; çünkü bu oturuştan sonra secde yapmaya muhtaçtır.
Mesbuk'un niçin yayılma
oturuşu yaptığı açık olarak anlaşılmaktadır.
Yanılan kişiye gelince;
bunun sebebi çoğunlukla yanılan kişinin sehiv secdesi yapması yaygındır, bunu
gerektiren sebep de bulunmaktadır. Ancak bu kişi sehiv secdesi yapmak
istemezse, hareket söz konusu olmayacağı için teverrük oturuşu yapar.
D. OTURUŞTA ELLERİN VE
PARMAKLARIN DURUMU
1. Rafii'ye göre
Kişi her iki teşehhüdde
sol elini dizlerinin uçlarına parmaklarını bitiştirmeksizin açık vaziyette
koyar.
Kişi her iki teşehhüd
oturuşunda sol elini sol diz kapağının ucuna; parmak uçları diz kapağına
gelecek şekilde koyar. Bu esnada parmaklarını yayar.
[*] - Bunun delili
Müslim' deki hadistir. (Müslim, Mesacid, 1309)
Kişi parmaklarını
bitiştirmez, orta bir şekilde açar. Parmakların açılmasının emredildiği her
durumda kişi bu şekilde yapar.
2. Nevevi'ye göre
Ben [Nevevi] derim ki:
Daha doğru olan parmakları bitiştirmektir. Allah daha iyi bilir.
Nevevi'ye göre
parmakları birleştirmek daha doğrudur; çünkü parmakları açma durumunda
başparmak kıbleye dönmemiş olur; bütün parmakların kıbleye yönelmiş olması için
kişi parmaklarını kapatır.
Namazda oturan ve fakat
teşehhüd okuyamayan kimselerin de böyle yapması sünnettir. Yine sağ yanına veya
sırt üstü yatarak namaz kılmanın caiz olduğu durumlarda kişi böyle yapar. Buna
temas eden kimseyi görmedim.
E. OTURUŞTA PARMAKLARIN
HAREKETİ
Kişi sağ elinden serçe
parmağını ve yüzük parmağını büker. Daha doğru olan görüşe göre orta parmak da
böyledir.
İşaret parmağını
uzatarak salar. illlallah derken işaret parmağını kaldırır, hareket ettirmez.
Daha güçlü olan görüşe göre -parmakları ile otuz beş sayısını gösteren kimsenin
yaptığı gibi- başparmak işaret parmağına bitiştirilir.
1. Parmakların bükütmesi
Kişi sağ elini sağ
dizine koyduktan sonra sağ elinden serçe parmağını ve yüzük parmağını büker.
[Orta parmak da bükülecek
midir? Bu konuda iki görüş vardır]
[Birinci görüş]: Daha
güçlü görüşe göre orta parmak da böyledir.
Bu konuda delil
Müslim'in rivayet ettiği hadistir.(Müslim, mesacid 1311)
[İkinci görüş]: Kişi orta
parmak ile başparmağı halka yapar. Bunun delili Ebu Davud'un Nebi (s.a.v.)'in
fiilinin böyle olduğu şeklindeki rivayetidir. (Ebu Davud, Salat, 991)
2. Parmaklarla halka
yapılmasının keyfiyeti
Parmakların nasıl halka
yapılacağı konusunda da iki görüş vardır:
[Birinci görüş]: Daha
doğru olan görüşe göre iki parmak başları birleştirerek halka yapılır.
[İkinci görüş]: Orta
parmağın ucu başparmağın boğumuna koyu larak halka yapılır.
3. işaret parmağının
durumu
a) işaret parmağını
illallah derken kaldırmak
Kişi her iki görüşe göre
de işaret parmağını salar. Bu parmağa "müsebbiha / [tesbih eden]
parmak" adı verilmiştir. Bunun sebebi kelime-i tevhid ve tenzihte bu
parmakla işarette bulunulmasıdır. Buna "sebbabe / [sövme]" parmağı
adı da verilmiştir; çünkü kişi tartışırken ve söverken bu parmağı ile işarette
bulunur.
Kişi [teşehhüdün sonunda
yer alan kelime-i şehadeti söylerken illlallah dediği sırada -Mehamlli ve diğer
alimlerin de dediği gibi biraz eğerek- işaret parmağını kaldırır. Bunun delili Müslim'in
-parmağı eğmeyi zikretmeksizin- naklettiği hadistir.
Parmağı kıble yönüne
doğru yükseltirken bununla tevhid ve ihlasa niyet etmesi, -Nasr el-Makdisi'nin
dediği üzere- parmağı dik tutup dizine koymaması sünnettir.
Bu hareketin işaret
parmağına özgü kılınmasının sebebi işaret parmağının kalple irtibatının
bulunmasıdır. Bu parmak adeta kalbin kendini toparlamasının sebebidir. Bu
hareketin hikmeti Yüce Mabud'un tek olduğuna işaret etmek; böylece onun
birliğini hem söz hem fiil hem de inançla ifade etmektir.
Bir kimsenin sağ elinin
işaret parmağı kopuk bile olsa sol elin işaret parmağı ile işarette bulunması
mekruhtur. Veliyyü'l-lraki şöyle demiştir: "Sol elin işaret parmağına
müsebbiha adı verilmesi bile tartışılacak bir durumdur; çünkü bu parmak
tenzihte kullanılan bir alet değildir."
Kişi işaret parmağını
kaldırmaya illallah ifadesinin hemzesi ile başlar; çünkü bu Allah'ın birliğinin
ortaya konulduğu ifadedir. [Zayıf] bir görüşe göre teşehhüdün bütününde kişi
işaret parmağı ile işarette bulunur.
b) işaret parmağı
hareket ettirilir mi?
[İllallah derken yukarı
kaldırılan işaret parmağı hareket ettirilir mi? Bu konuda üç görüş vardır]
[Birinci görüş]:
[Mezhepçe kabul edilen görüşe göre] Kişi işaret parmağını kaldırdığında onu
hareket ettirmez; çünkü Nebi (s.a.v.) bunu yapmıyordu. Bunu Ebu Davud, Abdullah
b. Zübeyr'den rivayet
etmiştir.
[İkinci görüş]: [Zayıf]
bir görüşe göre işaret parmağı hareket ettirilir; çünkü Vail b. Hucr'un rivayet
ettiğine göre Nebi (s.a.v.) bunu yapardı.
Beyhaki her iki hadisin
de sahih olduğunu söylemiştir.
Şarih Celaleddin
el-Mahalli şöyle demiştir: İşaret parmağının kaldırılmayacağını söyleyen ilk
hadis, kaldırılacağını söyleyen ikinci hadise tercih edilmiştir. Çünkü
alimlerimizin bu konuda temel bir kuralı bulunmaktadır.
Şarih Celaleddin
el-Mahalli bununla "namazda hareket etmeme" kuralını kastetmiş
olmalıdır.
[Üçüncü görüş]: [Zayıf]
bir başka görüşe göre işaret parmağını hareket ettirmek haram olup bu namazı
bozar.
İlk görüşe göre işaret
parmağını hareket ettirmek mekruh olmakla birlikte namazı bozmaz.
c) Başparmağı işaret
parmağma bitiştirmek
[Başparmak işaret
parmağına birleştirilir mi birleştirilmez mi? Bu konuda Şafii'ye ait iki görüş
bulunmaktadır]
[Birinci görüş]: Daha
güçlü görüşe göre -parmaklarıyla 53 sayısını gösteren kişinin yaptığı gibi-
başparmak işaret parmağına eklenir. Kişi başparmağını işaret parmağının ele
birleştiği yere koyar.
[*] - Bunun delili
Müslim'in rivayet ettiği şu hadistir: Nebi {s.a.v.} namazda oturduğunda sol
elini sol dizine, sağ elini sağ dizine koyar ve sağ eli ile 53 rakamını
gösterecek şekilde işaret yapıp, işaret parmağı ile işaret ederdi. (Müslim,
Mesacid, 1310)
[İkinci görüş]:
Parmaklarıyla 23 sayısını gösteren kişinin yaptığı gibi başparmağını işaret
parmağını orta parmağının üzerine koyar. Bunu da Müslim, Abdullah b.
Zübeyir'den rivayet etmiştir.
Fakıhler İbn Ömer'in
rivayetine dayanarak birincisini ikincisine tercih etmişlerdir.
Nevevi el-Mecmu'da
"53 sayısını gösteren kişinin yaptığı gibi" ifadesine itiraz
etmiştir; çünkü matematikçilere göre elle 53 sayısını göstermek için serçe
parmağını yüzük parmağının üzerine koymak gerekir.
Fakihlerin burada
kastettiği bu değildir; onların kastettiği serçe parmak ve yüzük parmağında
olduğu gibi başparmağı avuca koymaktır. Bu şekilde yapıldığında aslında 59
sayısı ortaya çıkmaktadır; ancak alimler rivayeti dikkate alarak 59 değil 53
demişlerdir.
El-İklid'de Nevevi'nin
itirazına şöyle cevap verilmiştir:
53 sayısını göstermek
için serçe parmağını yüzük parmağının üzerine koymak, Mısır'lı kıbtllerin
uyguladığı bir yoldur. Onlardan başkaları 53 sayısını bu şekilde göstermezler.
El-Kifdye'de de şöyle
denilmiştir: Bunun şart koşulmaması öncekilerin yöntemidir.
İbnü'l-Ferkah şöyle
demiştir: Serçe parmağını yüzük parmağının üzerine koymanın şart koşulmaması
bazı matematikçilerin yöntemidir. Bu yönteme göre 59 başka bir şekilde yapılır.
Yahut da elle gösterilen bir şekil iki farklı rakamı ifade ediyor olabilir. Bu
ikisinden hangisinin kastedildiği bir karine ile bilinir.
Bil ki bu konudaki görüş
ayrılığı hangi şeklin daha faziletli olduğu
konusundadır. Kişinin;
> Başparmağı da
işaret parmağı gibi salması,
> Başparmağı orta
parmağın üzerine koyması,
> Başparmakla orta
parmağı -daha önce geçen iki şekilden birine göre- halka yapması,
> Başparmağın başını
orta parmağın iki boğumu orasına koymasına gelince;
Kişi bu şekillerden
hangisini yaparsa yapsın sünnete uymuş olur; çünkü bunların tümü ile ilgili
haberler bulunmaktadır:
Öyle anlaşılıyor ki Nebi
(s.a.v.) bazen bir türlü bazen de başka türlü yapmıştır. Yine öyle görünüyor ki
en çok devam ettiği uygulama birincisidir. Bu yüzden birincisi en
faziletlisidir. İbnü'r-Rif'a "alimler birincisini sahih görmüşlerdir;
çünkü onu rivayet edenler diğer ravilerden daha fakihtir." demiştir.
BİR SONRAKİ SAYFA İÇİN
AŞAĞIDAKİ LİNK’E TIKLAYIN
C. OTURURKEN NEBİ (SALLALLAHU ALEYHİ VE SELLEM)'E SALAvAT
OKUMAK