NAMAZ / BOZAN ŞEYLER-KONUŞMAK

I. NAMAZDA BİR DURUMLA KARŞILAŞAN KİŞİNİN BUNU NASIL HABER VERECEĞİ

Namazda bir durumla karşılaşan kimsenin; örneğin imamı uyarmak, girmek isteyen kimseye izin vermek, kör bir kimseyi uyarmak gibi bir durumla karşı karşıya olan kimsenin sübhanallah demesi, kadının ise sağ elini sol elinin üzerine vurması sünnettir.

1. Namaz kılarken bir durumla karşılaşan [ve bir uyarıda bulunan] kimselnin yapması gereken nedir?]

> Örneğin yanılan imamını uyarmak,

> yanına girmek isteyen kimseye izin vermek,

> tehlikeli bir durumda kör, tehlikenin farkında olmayan kişi veya bir çocuğu uyarmak,

> zalim bir kimse veya bir yırtıcı hayvan tarafından kovalanan bir kimseyi uyarmak

[durumunda olan kişi erkekse] sübhdnallah demesi, kadınların ise -çift cinsiyetli şahıslar da kadınlar gibidir- ellerini çırpması sünnettir.

2. Kadın sağ elinin içi ile sol elinin dışına vurmak, tersini yapmak, sağ elinin dışını sol elinin içine vurmak, yahut tersini yapmak suretiyle ~ uyarıda bulunur. Bir elinin içini diğer elinin içine [alkış yapar gibi] vurmaz.

Nevevl'nin ilk sözü şu durumu da kapsamaktadır: Sağ elin dışı ile sol elin içine vurmak, sol elin dışı ile sağ elin içine vurmak caizdir.

Nevevi'nin "bunun gibi veya bu ikisinin aksi" ifadesi sağ elin içi ile sol elin dışına vurmak veya sol elin içi ile sağ elin dışına vurmaktır. Bir elin içi ile diğer elin içine vurmaya gelince Rafii şöyle demiştir: Bu uygun olmaz; çünkü bu hareket bir oyundur. Bununla birlikte kişi haram olduğunu bilerek oyun suretinde bunu yaparsa, az bile yapmış olsa namazı bozulur; çünkü oyun namazIa çelişir.

Bundan şu da anlaşılır: Bir kadın yukarıda geçen dört şekilden birini oyun amaçlı olarak yaptığında da hüküm böyledir [yani namazı bozulur]. Bu, doğrudur.

Alimler "kadın bunu oyun amaçlı yaparsa" diye belirtmişlerdir; çünkü genellikle oyun böyle oynanmak istenir.

Hocam Remlı şöyle fetva vermiştir: Bir kimse bir şahısla oyun oynamak amacıyla namazda orta parmağını kaldırsa namazı bozulur.

[*] - Namazda bir durumla karşılaşan kimsenin ne yapması gerektiği ile ilgili temel delil Buhari ve Müslim'deki şu hadistir: Namazda başına bir şey gelen kimse "sübhonallah" desin. El çzrpmak ise yalnızca kadınlara özgüdür. (Buhari, el-amel fi's-salat, 1218; Müslim, salat, 953)

Çift cinsiyetli şahıslar da bu meselede kadınlar ile aynı hükme tabidir.

3. Namazda iken bir durumla karşılaşan erkek sübhOnallah derken bununla hem bir şeyanlatmak hem de Allah'ı anmayı kastetmelidir, yalnızca bir şeyanlatmak için bunu söylerse namazı bozulur. El-Mühezzeb'te ise "bu durumda namaz bozulmaz, çünkü kişinin böyle yapması [hadisle] emredilmiştir" demiş, Nevevi de buna dair bir yorum yapmamıştır.

Kişi sübhanallah derken herhangi bir şeye niyet etmediğinde de böyledir.

4. [Soru]: Nevevi namazda iken bir uyarıda bulunmak isteyen kimsenin sübhanallah demesinin müstehap olduğunu söylemekle yetinmiştir. Oysa [bu her zaman müstehap olmayabilir:]

> Kör bir kimseyi [bir tehlikeye karşı] uyarmak [için sübhanallah] demek farzdır.

> İmam, birinci teşehhüd gibi namazIn müstehaplarından olan bir fiili terk etmeye yeltendiğinde onu uyarmak müstehaptır,

> İçeri girmek isteyen kimseye izin vermek için sübhanallah demek mübahtır.

[Cevap]: Nevevi sübhanallah demek ve el çırpmak konusunda erkekler ile kadınların hükmünü ayırmak amacıyla bu ifadeyi kullanmıştır. Bununla uyarıda bulunmanın hükmünü belirtmek istememiştir.

Buna göre metinde uyarıda bulunmanın farz mı, mendup mu yoksa mübah mı olduğu konusu yer almamış olmaktadır. Şüphesiz ki el-Minhac metnindeki ilk örnekte olduğu gibi mendup bir sebeple uyarıda buhunmak mendup, ikinci örnekte olduğu gibi mübah bir sebeple uyarıda bulunmak mübah, üçüncü örnekte vb. durumlarda olduğu gibi farz bir sebeple uyarıda bulunmak farzdır.

5. Namazda iken bir uyarıda bulunmak isteyen erkek ellerini çırpsa veya kadın sübhanallah dese bu caiz olmakla birlikte -Nevevi'nin sözünden anlaşılacağı üzere- sünnete aykırı hareket etmiş olurlar.

6. Zerkeşi şöyle demiştir: Alimler, kadının ellerini çırparak uyarıda bulunacağını mutlak olarak belirtmişlerse de bu yalnızca kadının namaz kıldığı yerde yabancı erkeklerin bulunması durumunda söz konusudur. Şayet yanında yalnızca kadınlar varsa veya mahrem erkekler varsa, nasıl ki onların yanında iken kıraati açıktan yapabiliyorsa uyarıyı da sübhanallah diyerek yapar.

Hocamız Zekeriya el- Ensan Şerh ü' r-Ravd adlı eserinde Zerkeşi'nin adını belirtmeksizin bu görüşe katılmıştır. Bununla birlikte itimad edilecek görüş, alimlerimizin mutlak ifadesidir.

7. Alimlerimizin konuyla ilgili genel ifadelerine bakılırsa, ihtiyaç durumunda kadının peşpeşe ve çokça ellerini çırpmasının namaza bir zararı yoktur. Son dönemdekilerden biri bunun namaza zararı olduğunu söylemişse de el-Kifaye'de de belirtildiği gibi bunun bir zararı yoktur.

[Soru]: Kişinin namazda iken önünden geçmek isteyen kişiye engelolmaya çalışması uzarsa ve çok gerçekleşirse bunun namaza zararı olur. Bizim meselemizde niçin böyle olmuyor?

[Cevap]: Uyarıda bulunmak, hafif bir fiil olduğu için bunun peşpeşe ve çok olmasına göz yumulmuştur. Bu, eli kıpırdamadığında tesbih çekerken parmakları kıpırdatmak gibidir. Yahut da uyuz hastalığı sebebiyle eli devamlı hareket ettirmek gibidir. Hepsinde de ortak olan nokta "bir ihtiyaç sebebiyle bu hareketin yapılmasıdır" ki bunun bir zararı yoktur. Hatta Zerkeş! "avucu hareket ettirmek, parmakları hareket ettirmek gibidir" demiştir. Bunun eleştiriye açık yönü daha sonra ele alınacaktır.

8. Uyarı sadece namazı bozan bir fiil ile veya konuşmakla yapılabilecekse bunu yapmak gerekir, namazı bozan fiille uyarı yapıldığında namaz bozulmuş olur.

[Zorunlu bir uyarı yapmak amacıyla kişi namazda konuştuğunda namaz bozulur mu? Bu konuda Nevevi'nin ifadelerinden iki farklı görüş anlaşılmaktadır]

[Birinci görüş]: er-Ravda' da belirtildiğine göre ikinci durumda da [konuşma durumunda da] aynı şekilde namaz bozulur.

[İkinci görüş]: Et-Tahkik'te bu durumda namazın sahih olacağı söylenmiş ve el-Mecmu'daki ifadeden de "uyarı başka şekilde mümkün değilse" bunun namazı bozmayacağı anlaşılmaktadır.

İtimad edilecek olan görüş birincisidir.

BİR SONRAKİ SAYFA İÇİN AŞAĞIDAKİ LİNK’E TIKLAYIN

NAMAZ CİNSİNDEN OLMAYAN BİR FİİL YAPMAK - GİRİŞ