|
HAC-UMRE / TÜRLERİ |
D. HANGİ HAC TÜRÜ DAHA
FAZİLETLİDİR?
1. Hac ve umreyi eda
etme şekilleri arasında yukarıda geçenlerin en faziletlisi -kişi şayet hacca
niyet ettiği yıl umre yapmışsa- ifrad haccı yapmaktır. Şayet umreyi hacdan
sonraya ertelemişse diğer hac türleri ifraddan daha faziletli olur; çünkü
umreyi hacdan sonraya bırakmak mekruhtur.
2. İfraddan sonra en
faziletlisi temettu haccıdır.
3. Temettu'dan sonra ise
kıran haccı gelir. Çünkü temettuda hem hac hem de umre fiilleri tam olarak
yapılmaktadır. Şu var ki temettu haccı yapan kişi her ibadetin ihramına girmek
için iki defa mikat mahalline gitmemektedir. Kırana gelince kişi tek bir
mikattan tek bir amelle kıranı yapmaktadır.
4. [Zayıf] bir görüşe
göre temettu haccı ifraddan daha faziletlidir. Görüş ayrılıklarının sebebi Hz.
Peygamber (s.a.v.)'in haccını aktaran ravilerin onun ne için ihrama girdiği
konusunda farklı rivayetlerde bulunmalarıdır.
[*] - Buhari ve
Müslim'in, Cabir ve Hz. Aişe'den rivayet ettiklerine göre Hz. Peygamber
(s.a.v.) ifrad haccı yapmıştır.(Buhari, Hac, 1568; Müslim, Hac, 2913)
[*] - Yine Buhari ve
Müslim, İbn Ömer' den Hz. Peygamber (s.a.v.)'in temettu yaptığını rivayet etmişlerdir.(Buhari,
hac 1568)
Birinci hadis şu sebeple
diğer rivayete tercih edilmiştir:
> Birinci hadisi
rivayet edenler daha çoktur. "
> Hadisi rivayet eden
sahabi raviler arasında Cabir'in sahablliği diğerlerinden daha eski olduğu gibi
o hac ve umre ile ilgili fiilleri zabtetme konusunda diğerlerinden daha fazla
özen göstermektedir.
> Ayrıca ifrad haccı
yapmanın mekruh olmadığı konusunda icma bulunmaktadır.
> Temettu ve kıran
haccı kurban kesme yoluyla telafi edildiği halde bu durum ifrad haccı için söz
konusu değildir. Telafinin olması telafi edilenlerin noksanlığını gösterir.
Nevevi el-Mecmu'da şöyle
demiştir: Bizim inandığımız sahih görüş şudur: Hz. Peygamber (s.a.v.) hac için
ihrama girdikten sonra buna umreyi eklemiştir. Bunun caiz olması yalnızca
ihtiyaç sebebiyle o seneye özgüdür. Hz. Peygamber (s.a.v.) "hac içinde
umre için lebbeyk" diyerek [telbiyede bulunmuş ve bu sözüyle de] bunu
emretmiştir. Farklı rivayetlerin uzlaştırılması işte bu şekilde
kolaylaşmaktadır.
Hz. Peygamber
(s.a.v.)'in ifrad haccı yaptığını rivayet eden kimselerin -ki bunlar
çoğunluktadır- dayanağı, ihramın başını esas almış olmalarıdır. Kıran haccı
yaptığını rivayet edenlerin dayanağı ise ihramın sonunu dikkate almış
olmalarıdır.
Hz. Peygamber (s.a.v.)'in
temettu haccı yaptığını rivayet edenler ise temettu'un sözlük anlamı olan
"yararlanma" yı kastetmişlerdir. Nitekim Hz. Peygamber (s.a.v.) tek
bir fiili yapmakla yararlanmıştır. Şu durum da bunu desteklemektedir ki Hz.
Peygamber (s.a.v.) o yıl müstakil bir umre yapmamıştır. Şayet onun haccı ifrad
haccı olarak kabul edilirse o zaman Hz. Peygamber (s.a.v.) o yıl umre yapmamış
olur. Alimlerden hiçbiri tek başına haccın kırandan daha faziletli olduğunu
söylememiştir. Bu açıklamalarla Hz. Peygamber (s.a.v.)'in şahsının ihramının ne
olduğu konusundaki farklı rivayetler uzlaştınlmış olmaktadır.
Sahabeye gelince onlar
üç kısımdır:
Birinci kısmı hem hac
hem de umre ihramına girenler veya yanlarında hedy kurbanı olduğu halde hac
ihramına girenler.
İkinci kısmı umre
ihramına giren, daha sonra bunu bitirip hac için ihrama girenler.
Üçüncü kısmı ise
yanlarında hedy kurbanı olmaksızın hac yapanlar. Hz. Peygamber (s.a.v.) bunlara
ihramlarını umreye çevirmelerini emretmiştir. "Haccın feshedtilip umreye
çevrilmesi" ile kastedilen işte budur. Bu yalnızca sahabeye özgüdür. Hz.
Peygamber (s.a.v.), cahiliye dönemi inançları arasında bulunan "hac
aylarında umre yapmayı haram sayma" ve "hac aylarında umre yapmayı en
büyük günahlardan kabul etme" inançlarına muhalefet etmeyi göstermek için
sahabeye bunu emretmiştir. Nitekim Hz. Peygamber (s.a.v.) aynı şekilde umreyi
de hacca eklemiştir. Bu açıklamalarla sahabenin farklı farklı ihrama girmeleri
meselesi de uzlaştınlmış olmaktadır.
Sahabenin "kıran
haccı", "temettu haccı" veya "ifrad haccı" yaptığını
rivayet edenler "bir kısım sahabe"yi kastetmişlerdir. Bunlar da o
şekilde hac yaptığı bilinen kimselerdir. Diğer şahısların da onlar gibi hac
yaptığı zannedilmiştir.
Temettu haccının kıran
haccından daha faziletli olmasının gerekçesi temettu haccında hem hac hem de
umre fiillerinin tam olarak yapılmasıdır.
Bizim "[en
faziletli hac ifraddır] sonra temettu, sonra kırandır" ifademizde
"sonra kıran" ifadesi bunun tek başına hacdan daha faziletli olduğunu
ifade eder.
Sadece hac yapmak,
sadece umre yapmaktan daha faziletlidir.
[Soru] o halde kıran haccı yapan kişi hacdan sonra
umre yapsa bu kişinin fiilinin ifrad haccı yapan kişiden daha faziletli olması
gerekir. Çünkü bu kişinin fiili amacı kapsadığı gibi buna ek olarak bir de
umreyi kapsamaktadır. Bu, alimlerin teyemmüm konusundaki şu görüşlerine
benzemektedir: Kişi su bulabileceği ümidini taşıdığı halde "daha sonra su
bulduğunda abdest alarak bu namazı yeniden kılma" niyetiyle teyemmümlü
olarak namaz kılsa bu hareketi kesinlikle daha faziletlidir. Aynı şekilde
temettu haccı yapan kişi hac yaptıktan sonra umre yaparsa durum böyle olur.
Özellikle de bu kişi Mekke'li ise ve hac ihramı için mikat mahalline dönmüş ise
daha faziletli olur. Çünkü bu şartların kaçırılmış olması o kişiyi temettu
haccı yapıyor olmaktan çıkarmaz. Burada yalnızca kurban kesme yükümlülüğü
düşer.
[Cevap] Alimlerimizin bu şekilde fazilet sıralaması
yapması yalnızca kişinin her iki ibadeti birlikte yapması durumuna özgüdür.
Halbuki soruda zikredilen iki durumda kişi [hac ve umre dışında] üçüncü bir
ibadet daha yapmaktadır. Dolayısıyla bu mesele bizim sözünü ettiğimiz mesele
ile aynı değildir.
[Soru] "Telafi noksanlığı gösterir" hükmü
geçti. Zikredilen durumda ise kişinin kurban kesmesinin gerekli olduğu
konusunda bir şüphe yoktur.
[Cevap] Üçüncü olarak yapılan ibadet bu noksanlığı
telafi etmektedir. Bu, alimlerin "tek olarak Cuma günü oruç tutma"
konusundaki ifadelerine benzer. Alimler buradaki mekruhluğun gerekçesini
"o güne özgü ibadet vazifelerini yerine getirecek olan kişiyi o gün oruç
tutmak zayıf düşürür" diyerek belirtmişlerdir. Ancak "kişi o günle
birlikte başka bir gün de oruç tutarsa mekruhluk ortadan kalkar" diye
belirtmişlerdir.
Çünkü başka o günle
birlikte tutulan diğer günün orucu kişinin kaybettiğini telafi etmektedir.
BİR SONRAKİ SAYFA İÇİN
AŞAĞIDAKİ LİNK’E TIKLAYIN
E. TEMETTU HACCI
YAPAN KİMSENİN KURBAN KESME YÜKÜMLÜLÜĞÜ