MUĞNİ’L-MUHTAC

HAC-UMRE / MUHSAR

D. İHRAMA GİREN KADININ HAC-UMRE İBADETİNİ YAPMASINA KOCASININ ENGEL OLMASI

Koca kendisinden izin almaksızın girdiği nafile hac ihramından karısını çıkarabilir. Daha güçlü görüşe göre [kadının kocasından izinsiz olarak başladığı] farz hac ihramı da böyledir.

Nevevi daha sonra ihram engellerinin dördüncüsünü olan evliliğe başlamıştır.

1. KOCANIN KARISININ NAFİLE HAC VE UMRESİNE ENGEL OLMASI

2. KOCANIN KARISININ FARZ HAC-UMRESİNE ENGEL OLMASI

1. KOCANIN KARISININ NAFİLE HAC VE UMRESİNE ENGEL OLMASI

1. Gerek ihramsız gerek ihramlı olsun koca, karısının nafile hac için ihrama girmesine baştan engelolabileceği gibi ondan izinsiz olarak nafile hac veya nafile umre ihramına girmiş karısını, ondan cinsel yönden istifade etme hakkı ortadan kalkmasın diye ihramdan çıkarabilir. Nitekim aynı gerekçeyle koca karısının nafile oruç tutmasını da engelleyebilir.

2. Koca, karısının ihrama girmesine izin vermişse, zarara kendisi razı olduğundan onu ihramdan çıkaramaz.

3. Erkeğin karısı ile birlikte hac yapması sünnettir.

[*] - Çünkü Buhari ve Müslim' de yer alan rivayete göre Hz. Peygamber (s.a.v.) bunu emretmiştir.(Buhari, Fadlu's-saldt fi mescidi Mekke ve'l-Medine, 1197; Müslim, Hac, 3248)

4. Hür kadının kocasından izin almaksızın hac-umre ihramına girmemesi sünnettir. Bu, birazdan gelecek şu hükümle çelişmez: "Evli olan cariye kocası ve efendisinden izin almaksızın ihrama giremez." Çünkü hür kadının hac yapması farzdır. Hür kadın açısından iki farz birbiriyle çelişmiştir: Birisi hac diğeri de kocasına itaattir. Bu sebeple kadının ihrama girmesi dUz olmuştur. Kocasından izin alması ise müstehaptır. Cariye ise bundan farklı olup hac ona farz değildir. Nafakalar konusunda gelecek şu hüküm bunu desteklemektedir: "Kadının kocasının izni olmaksızın nafile oruca başlaması haramdır, farz oruca başlaması haram değildir". Zerkeşı bunu zikretmiştir. Buna kıyasla şu söylenir:

"Hür kadının kocasından izin almaksızın nafile ihrama girmesi haramdır".

Şayet ihrama giren kadın evli bir cariye ise onun ihramı kocasının izniyle birlikte efendisinin iznine de bağlıdır. Çünkü her birinin hakkı bulunmaktadır. Bunlardan biri izin verse bile diğerinin engelleme yetkisi vardır. Cariye kocası ve efendisinin izni olmaksızın ihrama girmişse her biri cariyeyi ihramdan çıkarma yetkisi vardır. Nevevi bunu el-Mecmu'da zikretmiştir.

2. KOCANIN KARISININ FARZ HAC-UMRESİNE ENGEL OLMASI

1. [Koca, karısının başlamış olduğu farz hac-umrede karısını ihramdan çıkarma yetkisine sahip midir? Bu konuda İmam Şafii (r.a.)'ye ait iki görüş bulunmaktadır:]

[Birinci görüş]

Daha güçlü görüşe göre kadın kocasından izin almaksızın farz hac-umre ihramına girdiğinde kocası bundan da karısını çıkarabilir; çünkü kocanın hakkı derhal ödenmesi gereken bir hak olduğu halde hac-umre geniş zamanda yerine getirilebilir.

[İkinci görüş]

Koca, karısını farz hac-umre ihramından çıkaramaz. Bu farz olan namaz ve oruca kıyas edilir.

İlk görüşte olanlar arada şu farkın bulunduğunu belirtmişlerdir:

Namaz-orucun müddeti uzun değildir; bu yüzden koca büyük bir zorlukla karşılaşmaz.

Bu gerekçeden şu anlaşılmaktadır: İki adil doktor kadına "bu yıl hac yapmazsan seneye ölürsün yapamazsın" demiş olsa koca karısını ihramdan çıkaramaz. Ezral'nin dediğine göre bu çıkarım doğrudur.

[Soru] İki farz ın her biri derhal yerine getirilmesi gereken farz olduğu halde niçin hac daha önce alınmıştır?

[Cevap] Çünkü hac Allah'ın hakkıdır, hadiste de belirtildiği üzere kaza edilmeye daha layık olan hak Allah'ın hakkıdır.

2. Yine kocanın karısı küçük bir kız olsa ve velisinin izniyle ihrama girmiş olsa koca karısını ihramdan çıkaramaz.

3. Yetişkin olan kadın kocası ile birlikte yolculuk yapsa ve kocasının ihrama girdiği vakitte ihrama girse kocası onu ihramdan çıkaramaz. Bu, yukarıda anlatılanlardan anlaşılmaktadır; çünkü bu durumda kadın kocasının kendisinden yararlanma durumunu ortadan kaldırmamıştır. Bu şuna benzer: Efendi kölesinin kendisine hizmet konusunda herhangi bir kayıp vermediği nafile oruç tutmasına engel olamaz.

Zerkeşı "Maverdı bunun aksini söylemiş olsa bile mezhebimizin görüşüne kıyasla varılacak hüküm budur" demiştir.

4. el-Mecmu'da belirtildiğine göre adak haccının hükmü de farz hac gibidir. Nikahtan önce veya nikahtan sonra kocanın izniyle yapılması adanmış muayyen adak bundan istisna edilir.

5. Nevevi'nin ifadesinden şu istisna edilir: Kadın kaçırmış olduğu e hacdan sonra nikahlanmış olsa koca buna engelolamaz ve yine vak~ tin dar olması sebebiyle bu konuda sıkıştırma da yapılamaz.

Aynı şekilde bekarken hac yapmaktayken haccını bozup sonra nikahlanan kadın, mehrini alamadığı için kocası ile ilişkiye girmekten uzak duran kadının da yolculuk yapmasına engelolunamaz. Bunu Kadı Hüseyin belirtmiştir. Bu kadın ihrama girmiş olsa kocası onu ihramdan çıkaramaz.

6. Kocanın karısını ihramdan çıkarmasının anlamı ona ihramdan çıkmasını emretmesidir.

Kadının ihramdan çıkması muhsar olan kişinin ihramdan çıkması gibidir.

7. Koca, karısının içıkmasını istememişse onun ihramdan çıkması caiz olmaz. Nevevi el-Mecmu'da bunu alimlerimizden nakletmiştir.

Kadın bu bakımdan köleden farklıdır; çünkü kölenin efendisinden izinsiz olarak ihrama girmesi haram olduğu halde kadının kocasından izinsiz ihrama girmesi haram değildir.

Zerkeşi'nin daha önce geçen sözlerinden (Bkz.3.Madde) bunun yalnızca farza özgü olup nafilede söz konusu olmadığı anlaşılmaktadır. Şayet kadın ihramdan çıkmamışsa Nevevi'nin belirttiğine göre koca kendisinden cinsel yönden yararlanabilir, Cüveyni bunun caiz olup olmadığı konusunda duraksamış ise de bu durumda günah kocanın değil kadının olur.

8. Koca, ric'i talakla [dönüşü mümkün olan boşamay[a] boşamış olduğu karısını ihramdan çıkaramaz, şu var ki -kadın haccını kaçıracak durumda olsa bile- iddetini beklemesi için onu evde alıkoyabilir. Bain talakla [akitsiz dönüşü mümkün olmayan boşamaa] boşamış olduğu kadında da aynı durum söz konusudur.

Bu hüküm, koca karısını ihrama girmeden önce boşadığında söz konusudur; çünkü bu durumda iddet beklemenin gerekliliği ihramdan önce söz konusu olmuştur.

Kadın iddetini tamamladığında [şayet umre için ihrama girdiyse] umresini tamamlar. [Hac için ihrama girdiyse] haccın vakti kaçmamışsa haccını tamamlar, hac kaçmışsa umre fiillerini yaparak ihramdan çıkar. Bu durumda ertesi yıl haccını kaza etmesi ve haccı kaçırmasından dolayı da kurban kesmesi gerekir.

Koca, karısını ihrama girdikten sonra boşarsa, kadın ihrama kocasından izinsiz olarak girmiş olsa bile kadın haccı kaçırmaktan korkarsa iddet halinde iken hac yolculuğuna çıkar; çünkü ihram boşamadan önce gerçekleşmiştir. Şayet kadın haccı kaçırmaktan korkmazsa bu durumda yolculuğa çıkması [zorunlu değil] caizdir. Çünkü kadının [iddeti bitinceye kadar] beklemesini zorunlu kılmak ihramlı olarak beklemek suretiyle zorlanmasına yol açar.

9. Koca, ric'ı talakla [dönüşü mümkün boşamay[a] boşadığı karısına dönüş yaparsa, şayet kadın kocasının izni olmadan ihrama girmişse onu ihramdan çıkarabilir.

Mütevelli de Beğavi ve diğer alimler gibi bu haccın kazası konusunda bu iki görüş bulunduğunu belirtmiş ve bunları "kazanın derhal yerine getirilip getirilmemesi" konusundaki iki görüşe dayandırmıştır. Bu iki görüşe dayandırmasından kocanın kazaya da engelolabileceği görüşünün tercihe şayan olduğu anlaşılmaktadır.

İsnevi el-Mühimmat'ta şöyle demiştir: Koca veya yabancı bir şahıs nikah öncesinde kadınla cinsel ilişkide bulunmuşsa uygun olan görüş yukarıda belirtilen görüştür. Şayet yabancı bir şahıs nikah sonrasında kadın kocası tarafından izin almadan ihrama girdikten sonra onunla ilişkide bulunmuşsa koca tıpkı edada olduğu gibi kazada da karısının hac yapmasına engelolabilir. Koca ihrama izin vermişse kazayı engelleyip engelleyemeyeceği konusu incelenmeye muhtaçtır.

"Efendisinin izniyle ihrama giren ve daha sonra haccını-umresini bozan kölenin bu bozduğu ibadeti kaza etmesine efendisinin engel olabileceği" hükmünden anlaşıldığına göre koca da burada aynı şe• kilde engel olabilir.

Kazanın gerekli olması haccı kaçırmaktan dolayı olmuşsa kazanın derhal yapılması gerekir.

Subki şöyle demiştir: Kadının yalnızca kocasının izniyle ihrama girebileceği -yani bunun müstehap olduğu- ve özelolarak gerçekleşen engelin haccın farz olmasını engellemeyeceği hükmünden anlaşıldığına göre kadına haccın farz olması için kocanın ihrama izin vermesi şart değildir, aksine hac farz olmuştur. Kadın ihrama girdikten sonra kocası onun hac-umre yapmasına engelolsa ve kadın ölse, kaza edilecek hac için yapılacak masraflar kadının geriye bıraktığı malvarlığından karşılanır. Burada koca, karısının hac yapmasına engelolduğu için kadın haccı yapamamakla isyan etmiş sayılmaz. Ancak kadın nikahtan önce hac yapma imkanı elde etmişse hac yapmadan ölmekle isyanda bulunmuş kabul edilir.

BİR SONRAKİ SAYFA İÇİN AŞAĞIDAKİ LİNK’E TIKLAYIN

E. ANA-BABANIN ÇOCUĞUNUN HAC-UMRE YAPMASINA ENGEL OLMASI