MİSVAK / SİVAK:
Dilciler der ki: Sivak (misvak) misvak kullanmak demek olan fiil
hakkında da kullanılır. Kendisi ile dişlerin temizlendiği çubuğa da denilir.
Müzekker bir kelimedir. Leys der ki: Araplar bunu müennes olarak da
kullanırlar. Ezherı: Bu Leys'in oldukça fahiş hatalarından birisi sayılı
demektedir. e/-Muhkem sahibi (İbn Sıde) de bunun hem müennes (dişi), hem
müzekker (erkek) olarak kullanıldığını söylemektedir. Sivak, misvak ile yapılan
işe denilir. Çoğulu "suvuk" olarak gelir. e/-Muhkem sahibinin
belirttiğine göre "suuk" olarak da gelmesi mümkündür. Diğer taraftan
"sivak"in ovalamak eylemi hakkında kullanılan "sake"
fiilinden alındığı söylendiği gibi, develer zayıflıklarından yana eğilerek
gelişlerini anlatmak için kullanılan "çaet el-ibulu tusavik"den
alındığı da söylenmiştir.
Sivak ise -ilim adamlarına göre- terim olarak dişlerin sarılığı ve
başka olumsuzluklarının gitmesi için diş temizliğinde kullanılan çubuk ve
benzeri şeylerin kullanılmasıdır, demektir. Allah en iyi bilendir.
Ayrıca misvak kullanmak sünnettir, hiçbir durumda ister namazda olsun,
ister namaz dışında olsun iemada muteber kabul edilen herkesin iemaı ile farz
değil, bir sünnettir. Mezhebimize mensup Iraklıların imamı olan Şeyh Ebu Hamid
el-İsferaini, Davud ez-Zahiri' den namaz için misvak kullanmayı farz kabul
ettiğini nakletmektedir. Maverdi de Davud'dan bu kanaatini nakledip şunları
söylemektedir: Misvak kullanmak Davud'a göre farz olup, eğer yapmayacak olursa
namazı batıl olmaz. İshak b. Rahuye'den: O bir farzdır, onu kasten terk edecek
olursa namazı batıl olur dediğini nakletmektedir. Ancak mezhebimize mensup
müteahhir ilim adamları Şeyh Ebu Hamid'in ve başkasının Davud'dan farz olduğunu
nakletmesini kabul etmeyerek onun da kanaati cemaatin (diğer çoğunluğun)
kanaati gibidir. Davud'dan farz gördüğü nakli sahih olarak gelse dahi
muhakkiklerin ve çoğunluğun kabul ettiği tercih olunan kanaate göre iemaın
gerçekleşmesinde muhalefetinin bir zararı yoktur, demişlerdir. İshak (b.
Rahuye}'den nakledilen bu kanaat ise sahih değildir. Allah en iyi bilendir.
Diğer taraftan misvak kullanmak bütün zamanlarda müstehaptır ama
beş vakitte müstehaplığı daha ileri derecededir:
1- İster su ile abdest alarak, ister teyemmüm etmiş olsun, isterse
suyu da toprağı da bulamadığı için taharetsiz namaz kılmak durumunda olan kimse
olsun, namaz esnasında misvak kullanmak
2- Abdest alırken
3- Kur'an okurken
4- Uykudan uyanırken
5- Ağzın tadının, kokusunun değişmesi halinde (3/142). Ağzın
kokusunun değişmesi çeşitli sebeplerden dolayı olur. Yemeyi, içmeyi terk etmek,
kokusu hoş olmayan şeyler yemek, uzun süre susmak, çokça konuşmak bunlar
arasındadır.
Şafii mezhebine göre oruçlu kimsenin güneşin zevalinden sonra
misvak kullanması -müstehap olan ağız kokusunun değişmesini gidermemesi
içinmekruhtur.
Erak denilen ağaçtan bir çubuk ile misvaklanmak müstehap olmakla
birlikte koku değişikliğin i gideren her ne ile ağzını fırçalarsa misvaklanmak
da gerçekleşmiş olur. Nispeten sert bir bez parçası, çöven otu ve benzeri
şeyler gibi. Parmakla dişleri ovmaya gelince, parmak yumuşak ise onunla
temizlik husule gelmez. Eğer sert ise bu hususta mezhep alimlerimizin üç görüşü
vardır. Meşhur olan görüşe göre yeterli olmaz, ikinci görüşe göre yeterlidir,
üçüncü görüşe göre başkasını bulamazsa yeterlidir, bulursa olmaz. Müstehap olan
fazla kuru olup, yaralamayacak, kokuyu izale etmeyen türden de yaş olmayacak
şekilde orta yollu bir çubuk ile misvaklanmaktır. Müstehap olan dişleri enine
misvaklamaktır. Diş etlerini kanatmaması için uzunlamasına misvaklamamaktır.
Şayet buna muhalefet ederek uzunlamasına misvaklanırsa, mekruh olmakla birlikte
misvaklanmak da gerçekleşmiş olur. Aynı şekilde misvakı dişlerinin ucu
üzerinden de, azı dişlerinin alt taraflarından da geçirmesi, üst damağından da
yumuşak bir şekilde geçirmesi de müstehaptır. Misvaklamaya ağzının sağ
tarafından başlaması müstehaptır. İzni ile olması halinde başkasının misvakını
kullanmakta sakınca yoktur. Alışkanlık kazanması için çocuğun misvak kullanmaya
alıştırılması da müstehaptır.
Müslim'in Şerhi Nevevi kitabu’t-tahare 15.bab girişi.