158- AMM’IN DELALETİ KAT’İDİR:

Şer’i bir nassda amm bir lafız varid olursa ve onun tahsis edildiğine delalet eden bir delil bulunmazsa o lafzı delalat ettiği mananın umumuna hamletmek gerekir. Zira lugat bakımından bu lafız; delalet ettiği mananın umumu için vazedilmiştir ve vazolunan manadan dönülmesini geretirecek bir delil ikame edilmemiştir. Binaenaleyh bu durumda amm lafzı ile varid olan hükmün sübutu amm’ın ifade ettiği manaların tümüne şamildir, delaleti zanni değil katidir. Zira bir lafz itlak olunurken kesin olarak kastolunan manayı ifade der. İşte islam hukukunun ana kaidelerinden biri olan: “tahsis edilmemiş olan amm ifade etmiş olduğu mananın bütün fertelrini kesin olarak ifade eder.” kaidesinin manası budur.

Amm’ın tahsis oluduğuna delalet eden bir delil getirilirse tahsisden sonra amm lafznın ihtiva etiği diğer fertlere hükmün hamledilmesi gerekir. Binaenaleyh o zaman amm lafzının tahsisden sonra geriye kalan diğer fertlerine sübutu kati değil zanni olur. Çünkü amm’ı tahsis eden nassın önce muallel olması gerekir. Bu illet de bazı hallerde tahsisden sonra kalan diğer fertlerde meydana gelebilir. Binaenaleyh ilk tahsis, amm’ın ihtiva ettiği manalardan geriye kalan diğer ferterden herhangi birinin de tahsis ihtimalini ortaya çıkarabilir. Bu ihtimalden dolayı amm’ın delaleti kati olmaz. Bununda misali yüce Allahın şu mubarek kavlidir:

“Bunlardan başkaları sizin için helal kılınmıştır.” (Nisa: 24/24)

Bu umumi bir nassdır. (Amm). Allahın Resulünün şu hadisi şerifi bu umumi nassı tahsis etmiştir: “Neseb ile haram olan emişme ile de haram olur.” Müctehidler için bu tahsis bir başka tahsis kapısını açmıştır. Şöyle ki: Müctehidler sihriyet bağını neseb bağını kıyas etmişler ve “neseble haram olanın emişmeyle haram olacağını” belirten hadisi şerife dayanarak sıhriyetle haram olacağı hükmünü çıkarmışlardır.