DENİZ HAYVANLARININ TASNİFİ
1987 Kur'ân-ı Kerîm'de:
"Deniz avı yapmak ve onu yemek, kendinize de müsâfire de
fâideli olmak üzere, sizin için helâl kılındı. İhramda
bulunduğunuz müddetçe ise, kara avı haram edildi. Huzuruna
varıp toplanacağınız Allah'dan korkunuz"(38) hükmü
beyan buyurulmuştur. İmam-ı Malik (rha) ve ilim ehlinden bir
cemaat; denizde yaşayan hayvanların hepsinin mutlak olarak
yenilmesinin helâl olduğu kanaatindedirler. Bazıları ise; su
domuzu ve su köpeğini istisna ederek, diğerlerinin helâl
olduğunu zikretmişlerdir. İmam-ı Şafii (rha): "Deniz
avının tamamı mutlak olarak helâldir. Yeme ve satma hususunda
tahsis sözkonusu değildir. Çünkü Allahû Teâla (cc):
"Sizin için denizin avı helâl kılındı"
buyurmuştur. Herhangi birisini ayırmamıştır. Ayrıca
Resûl-i Ekrem (sav)'in denizle ilgili olarak: "Onun suyu
temizleyicidir ve ölü hayvanı da helâldir" buyurmuştur.
Esasen deniz hayvanlarında kan mevcut değildir. Haram
kılınmış olan ise ancak kandır. Dolayısıyla hepsi tıpkı
balık gibidir"(39) hükmünü zikreder. Sonuç olarak
Amelde Şafii mezhebini taklid eden mü'minler için; denizde
yaşayan hayvanların tamamı helâldir.
1988
Hanefi fûkahası: Kur'ân-ı Kerîm'deki; "Allah
kendilerine iyiliği emrediyor, onları kötülükten nehyediyor,
onlara temiz şeyleri helâl, murdar (pis) şeyleri de haram
kılıyor"(40) Âyet-i Kerîme'sini esas alarak; balık
dışındaki deniz hayvanlarının yenilemeyeceğini beyan
etmiştir. Ayrıca Resûlullah (sav) kurbağadan yapılan bir
ilâcın kullanılmasını yasaklamıştır. Yengeç'in
satılmasına da müsaade etmediği bilinmektedir. Denizle ilgili
olarak: "Onun suyu temizleyicidir ve ölü hayvanı da
helâldir" hadisindeki ölü hayvandan kasıd, balıktır.
Nitekim Resûl-i Ekrem (sav)'in: "Size iki ölü ve iki kan
helâl kılındı. İki ölü; balık ve çekirge ölüsüdür.
İki kana gelince: Bunlar ciğer ve dalaktır"(41)
buyurduğu bilinmektedir. Ölü hayvandan istisna edilen; sâdece
bu ikisidir. O halde denizden çıkarılan diğer ölü
hayvanların yenmesi câiz olmaz. Esasen balığın su üzerinde
ölü olarak bulunanları da yenilemez. Çünkü Hz. Cabir
(ra)'den rivayet edildiğine göre Resûlullah (sav):
"Denizin dışarı attığı veya çekilip karada
bıraktığı balığı yeyiniz. Ancak suyun içinde ölüp,
üzerine çıkanı yemeyiniz"(42) buyurmuştur.
"Denizin ölü hayvanının helâl olmasıyla" ilgili
haber de; denizin dışarı attığı veya suyunu çekerek karada
bıraktığı balıktır. Suyun içinde ölüp, su yüzüne
çıkan balık; hastalık veya bir âfet sonucu ölmüştür. Bu
sebeble Hz. Cabir (ra)'in rivayet ettiği haberle bu tahsis
olunur."(43) Sonuç olarak; balık dışındaki deniz
hayvanlarının helâl olmadığını esas almıştır. Deniz
avından maksad; sâdece balığın her çeşididir.