50 - Hür
veya köle olan bir insan karşılığında hür bir kâtü
öldürülür.
51 -Öldürülen
kadın karşılığında erkek katil öldürülür.
52 -
Öldürülen büyüğe karşılık küçük öldürülür.
53 -Zimmîye
(F) karşılık müslim öldürülür. Fakat müste'mene karşılık müslüman ve zimmî Öldürülmez.
54 - Müste'men = (emannâme, yâni
pasaport alarak İslâm ülkesine gelen kimse) karşılığında müste'men
öldürülür.
55 -Sağlam
vücutlu olan bir katil, müzmin hasta, âmâ, mecnun, uzuvları noksan bir insan
karşılığında ölüme mahkûm edilir.
56 - Oğluna
karşılık baba öldürülmez. Kölesine, oğlunun kölesine ve mükâtebine
karşılık efendi ölüme mahkûm edilmez.
57 - Bir
kimsenin, babası aleyhine kısasa mirasçı olması ile kısas düşer. Hangi tarafdan olursa olsun bu hususda
anne, dedeler ve nineler-baba gibidirler.
58 - Bir
adamı kasden yaralayıp da o yaralı bundan Ölürse, yarah-yana kısas cezası tatbik edilir.
59 - Kısas
ancak kılıçla icra edilir7.
60 -Babanın
(oğlunu) efendinin (kölesini öldürürken kendilerine yardımcı olan) ortaklarına,
hataen Öldürene ortaklık yapana, sabinin ve mecnûnun
ve öldürmesi ile kısas gerekmiyen her hangi bir
kimsenin ortağına kısas cezası verilmez.
61 -Rehine
verilen köle öldürülünce râhin ile mürtehin = (rehin veren ile alan) içtima etmedikçe kısas
yapılamaz.
62 - Borcuna
yetecek malı bulunan mükâteb köle öldürüldüğü zaman mevlâsmdan başka vârisleri varsa asla kısas yapılamaz.
Borcuna
Hz. Peygamber (S.A.V.)"Kılıçdan
başkası ile kısas yoktur" der. Kılıçdan silâh kasd edilir (Ibni Mâce, Diyât, 25).
yetecek mal
bırakmamışsa kısas hakkı mevlânın olur.
Öldürüldüğünde borcuna yetecek malı bulunur ve efendisinden başka da mirasçısı
olmazsa kısası taleb hakkı efendi = (mevlâ) nin olur (M).
63 -
Maktulün mirasçılarının bir kısmı büyük bir kısmı da küçük olduğu zaman, kısas
isteme hakkı büyüğün olur (SM).
64 - Çocuğun
veya nıa'tûh = (bunak) un velisi öldürülünce kısas isteme
yahut da sulh olma hakkı babanın veya hâkimin olur. Bunların af etme hakları
bulunmaz.
65 - Vasinin
sulh olmakdan başka hakkı yoktur.
66 -Boğazı sıkmakdan veya suda boğmakdan
dolayı kısas cezası verilmez (SM).
67 - Bir
kişiye karşılık bir topluluk öldürülür. Bir toplulğa
karşılık da yeter olarak bir kişi öldürülür. O toplulukdan
birinin velisi katili öldürürse diğer velilerin hakları düşer.
68 -Birisine
kasden silâh atıldığında kurşun onu delip başka birine
geçer ve her ikisi de ölürse birincinin ölümü kasden,
ikincinin ölümü hataen olur.
69 - Uzuvlar
mafsaldan kesildiğinde; onlara taallûk eden diyetler arasında denklik ve
uzuvların birbirine denk ve eşitliği olmadıkça uzuvlar hakkında kısas icra
edilmez.
70 - Dilde
ve sünnet yerinden kesilmiş olmadıkça tenasül uzvu hakkında kısas icra edilmez.
71 -Dişden
başka diğer kemiklerde kısas yoktur. Çıkarılan dişe karşılık diş çıkartılır.
Kırılan dişe karşılık da o mikdar dişden
eğelenir.
72 - Göz
için kısas yoktur. Ancak gözyerinde olup görmesi
noksan-laştınlmışsa bu cinayeti işliyenin
yüzüne yaş bir pamuk konulur ve görmesi noksanlaştırılmcaya
kadar gözü kızgın bir aynaya karşı tutulur.
73 - Bir el
karşılığında birden fazla el kesilmez. Diyet vermek gerekir.
74 - Bir
kimse, iki adamın sağ ellerini keserse, onun da sağ eli kesilir ve aralarında
paylaşılmak üzere diğer kolun diyeti alınır. Yalnız bunlardan biri öteki
olmadan caninin kolunu kesmişse orada bulunmıyan tek
başına kolunun diyetini alır.
75 - Kesenin
eli sakat veya parmaklan eksik olursa eli kesilen dilerse kusurlu eli
kestirir, dilerse de elinin diyetini alır. Baş yaralıyan
= (şâc) küçük başlı olursa durum yine böyle olur.
Büyükbaşlı olduğunda yara alan isterse yarası kadar kısas ettirir, isterse de
yarasının diyetini alır.
76 - Bir
kimse hata ile diğerinin elini keser, sonra iyileşmeden onu kasden
öldürür veya eli iyileşdikden sonra hata ile öldürür
yahut elini kasden keser sonra hataen
öldürür veya iyileşdikden sonra kasden
öldürürse her iki durum ile de cezalandırılır.
77 -
Başkasının elini kesen kimse bu yaradan af edildikten sonra yaralı ölürse
kesenin, malından diyet vermesi lâzım gelir. Kesen, yaradan ve yaranın
doğuracağı şeylerden af edilmişse bu, tü,m kendisi
hakkında af demektir. Baş ve yüzdeki yaralar da kesikler gibidir (SM).
78 - İki
veliden biri hazır bulunup öldürme hâdisesi üzerine delil getirmiş olsa ve
sonra diğer veli gelse yeniden delil getirmesi gerekir (SM).
79 - İki
kişiden her biri ayrı ayrı kendisinin öldürdüğünü
ikrar etse maktulün velisi de "Onu ikiniz öldürdünüz" derse her
ikisini de öldürtmek hakkına sahip olur. Eğer ikrar yerine şehâdette
bulunursa bu bâtıl olur.
80 - Bir müslümana silâh atıldığında -Allah korusun- müslüman o anda dininden döner ve sonra da kurşun ona
varırsa (merminin hedefe ulaşma anındaki hâle değil de, silâh atma haline
itibar edildiğinden) diyet lâzım gelir (SM). Eğer dinden dönmüş olan birisine
silâh çekildiğinde müsülman olsa hiç bir şey
gerekmez.
Bir köleye silâh
çekilir ve efendisi de peşi[7]nden onu azad ederse, kıymetini
ödemek lâzım gelir (M).
81 d--Diyet-i
mügailDaza = (aDğır diyet),
2, 3, 4, ve 5 (M) yaşındaki dişi develerden 25'er tane olmak üzere 100 deveden
ibarettir.
82 - Diyet-i
gayri mügailaza = (hafif diyet): ÎM yaşına giren
erkek deveden 20, iki yaşma girmiş dişi deveden 20, üç yaşma girmiş dişi deveden
20, dört yaşma giren dişi deveden 20, beş yaşma girmiş'dişi
deveden de 20 olmak üzere toplam 100 devedir. Yahut 1000 dinar veya 10.000
dirhemden ibarettir. - .
83 - Diyet
altın, gümüş ve deveden başkası ile verilmez (ŞM)8.
84 -
Kadınların diyeti, erkeğin diyetinin yansıdır9.
85 - Diyet-i
mügailaza = (ağır diyet) ancak deveden verilir.
86 - Bir
muslini ile bir zimmînin diyeti eşittir.
87 - Bir
insanın ölümüne karşılık tam diyet yardır.
88 - Burun,
tenasül uzvu ve tenasül uzvunu sünnet yerinden kesmenin, aklı gidermenin,
koklama, tatma, işitme, görme duygularım yok etmenin, dilin; konuşmaya engel
olduğunda dilin bir kısmının, cinsî temasa mâni olduğunda sulbün yahut meni
kesilmesinin veya kamburlaştırmanın ve cinsî temas esnasında kadının temas
yolu ile idrar yolu arasını yırtıp sidiğini tutamaz hale getirmenin, bütün bu
sayılanların bir insanın öldürülmesi gibi tam diyeti vardır.
89 - Hata
yolu ile bir insanın elini kesen ve iyileşmeden Önce yine hata ile onu öldüren
kimsenin tek bir diyet vermesi lâzımdır.
90 - Bedende
çift olan (göz, kulak, el, ayak vs. gibi) uzuvlardan her ikisinin diyeti bir
insanın tam diyetine eşittir. Çift uzuvlardan birinin diyeti ise tam diyetin
yarısıdır.
91 -
Sayıları (göz kapakları ve kirpikleri gibi) dörder olan uzuvlardan her birinin
diyeti tam diyetin dörtte biri = (1/4) ne eşittir.
92 - Her bir
parmağın diyeti tam diyetin onda biri = (1/10) dir ve
bir-parmağm diyeti o parmağın mafsallarına taksim
edilir. Avuç, parmaklara tâbi olur.
93 - Her
dişin diyeti, tam diyetin yirmide biri = (1/20) dir.
Sökülen dişin yerinden yeniden bir diş çıkarsa diyet = (erş)
düşer.
94 - Başm saçları kazıldığında yerine saç çıkmazsa diyeti
verilir. Sakal, kaşlar ve kirpikler de saçlar gibidir.
95 -
Sakatlanan el ve görmesi noksanlaşan göz için de diyet vardır.
96 -
Bıyıklar, kösenin sakalı, erkeğin memesi,hadım yapılmış ve iktidarsız
kimselerin tenasül uzvu, dilsizin dili, sakat olan el, görmiyen
göz, topal ayak, çürümüş diş, fazla olan parmak, sağlam oldukları bilinmediği
zaman çocuğun gözü, dili ve tenasül uzvu, bütün bu sayılanlar için miktarı
belli olmayıp ehli vukufun tayin edeceği bir diyet = (hükûmet-i
adi) lâzım gelir.
97 - Dirsekden el ayasına kadar olan kısmın yarısından kesildiği
zaman el ayası için yarı diyet oradan yukarısı içinde ehli vukufun tayin
edeceği diyet ödenir.
98 - Bir
parmağın kesilmesinden diğer parmak da işlemez hale gelse veya sağ elin
kesildiğinde sol el de sakatlansa kısas lâzım gelmez (SM).
99 - Çocuğun
ve delinin kasden işledikleri cinayetler hata yerine geçer.