199 - Ölünün
Terikesi = (bıraktığı mirası) ne sıra ile dört hak
bağlanır:
1) Bir
ölünün terikesinden Önce (israf ve cimriliğe
kaçmadan) terike mikdarına
münasip şekilde ölünün defin ve techîz masrafları
çıkartılır.
2) Sonra
(geri kalan malın tamamından) borçları ödenir.
3) Borçlar ödendikden sonra (geriye kalan malın) üçde.bir
= (1/3) inden vasiyyetleri yerine getirilir.
4) Geriye
kalan mal, vârisleri arasında bölünür.
200 - Mirasçı =
(Varis) Olma Sebepleri Üçtür:
a) Rahim =
(nesep)
b) Nikâh,
c) Velâ = (köle azad edenin o köleye
olan yakınlığı).
201 - Terikeye hak kazananlar sırası ile on sınıftın
1) Hisse
sahipleri = (ashâb-ı feraiz)
2) Neseben = (soy itibariyle olan) asabe,
3) Sebeben asabe ki, köleyi azad eden kimsedir,
4) Köleyi azad edenin binefsihi = (aslen) asabesi,
5) Red sahipleri = (ashab-ı red)
6) Zevi'l-erham,
7) Mevlâl-müvâlât = Velâ sahibi: (Bir kimsenin bir takım şartlarla başka
birisini velî edinmesi ki, bahsinde geçmiştir).
8) Nesebi
kimden olduğu sabit değilken nesebi ikrar olunan = (mu-karnın leh),
9) Terikenin üçde birinden fazla
kendisine vasiyyet edilen = (mûsâ
leh),
10)
Beytü'1-mâl = (devlet hazinesi).
202 -
Mirasçı olmaya mani olan haller dörttür:
1) Köle
olmak = (nkk),
2) Adam
öldürme (Yakın akrabasını öldüren kimse onun malından hak alamaz),
3) İki ayn dinden olmak,
4) Hükmen
iki ayrı memleketten olmak. (Bu gayri müsnmler içindir).
Farz Olan Hisseler ve
Bunlara Hak Kazananlar;
203 - Allah Teâlânın kitabında geçen muayyen hisseler = (farzlar)
altıdır:
1) Sekizde
bir (1/8) = sümün,
2) Altıda
bir (i/6) = südüs,
3) Dörtte
bir (1/4) = rubu1,
4) Üçde bir (1/3) = sülüs,
5) Yarım
(1/2) = nısıf,
6) Üçde iki (2/3) = sülüsan.-
204 -
Muayyen hak sahiplerinin = (ashâb-i ferâizin) hisselerini Allah Teâlâ
şöylece belirtmiştir[16]
1) Zevcenin
iki hali vardır: a) Sekizde bir = 1/8, b) dörtte bir = 1/4. •
2) Zevcin =
(kocanın) iki hali var: a) Dörtte bir = 1/4, b) Yarım = 1/2.
3) Bir kızın
bir durumu vardır: Yarım = 1/2.
4) Bir kız
kardeşin bir hâli var: Yarım = 1/2.
5) Annenin
iki hâli vardır:
a) Baba ile
ve ana bir kardeşten bir tane ile bulununca altıda bir = 1/6 alır.
b) Anne; ana
bir kardeşlerden iki ve daha fazlasiyle bulununca üçde bir = 1/3 alır.
6) Babanın
bir hissesi belirtilmiştir, o da altıda bir - 1/6 dır.
7) Ana bir
kardeş bir tane ise altıda bir = 1/6 hisse alır.
8) Ana bir
kardeşler iki veya daha ziyade olunca üçde bir = 1/3
hisse alırlar.
9) Birden
fazla kızların üçde iki = 2/3 hissesi vardır.
10) Birden
fazla kız kardeşin üçde iki = 2/3 hissesi vardır.
Asabeler:
205 - Asabe ikiye ayrılır:
1) Neseb = (soy) itibarı ile olan asabe,
2) Sebeben asabe.
206 - Neseb itibari ile olan asabeler
üç kısımdır:
A) Kendi
başına = (aslen) asabe, ölüye nisbet
edilince araya kadınlar girmiyen bütün erkeklerdir
ki, bunlar dört kısımdır:
1) Ölünün
cüzleri: Oğullan, sonra oğullarının oğulları ve aşağıya doğru oğullarının oğularıdir.
2) Ölünün
asılları: Ölünün babası (ye yukarıya doğru) dedesidir.
,3) Ölünün
babasının cüzleri: (Ana-baba bir yahut baba bir erkek kardeşleri) sonra
bunların erkek çocukları,
4) Ölünün
dedesinin cüzleri: Yâni ölünün amcaları sonra bunların oğulları, sonra babanın
amcaları, sonra bunların oğullan, sonra dedenin amcaları sonra bunların
oğulları ve bu böyle devam edip gider...
207 - B)
Başkası ile birlikte asabe = (bigâyrihi
asabe): Kendi erkek kardeşleri ile beraber
bulundukları takdirde asabe olan dört kısım kadınlardan
ibarettir:
1) Ölünün
oğlu ile beraber kızlan,
2) Ölünün
oğlunun oğlu ile beraber oğlunun kızlan = (Oğlundan
olan erkek ve kız torunları),
3) Ölünün ana-baba bir kız kardeşleridir ki,
erkek kardeşleri ile asabe olurlar.
4) Ölünün
baba bir kız kardeşleridir ki.bunlar da erkek kardeşleri ile asabe olurlar,
208- C)
Başkasının bulunması ile asabe = (mea
gayrini asabe): Ölünün ana-baba bir veya baba bir
kız kardeşleridir. Bunlar ölünün kızlan veya oğlunun
kızları ile beraber bulununca asabeden olurlar.
209 -
Zinadan doğan çocukla lian yolu ile nesebi red edilen çocukların asabeleri
annelerinin velîleridir.
210 -Köle azad eden kimse, kendi başına = (binefsihî)
asabedir. Sonra asabesi,
"Neseb itibarı ile olan asabe"
söylenen tertîb üzere devam eder. Bu, asabelerin en sonuncusudur.