19 -Şirket[3] =
(ortaklık) iki kısımdır:
1) Mülk
ortaklığı,
2) Akit =
(sözleşmeden doğan) ortaklığı. ;
Mülk ortaklığı da iki
çeşittir:
a) Cebrî =
(ortakların fiilleri ile olmayıp başka sebepler ile meydana gelen) ortaklık,
b) İhtiyarî
= (ortakların fiilleri ile meydana gelen) ortaklık.
Akit ortaklığı da iki
çeşittir:
1) Mallarda
ortaklık, .
2) İşlerde
ortaklık.
Mallarda ortaklık şu
kısımlara ayrılır:
a) Mufaveze
= (ortakların sermaye ve kârdan hisseleri eşit olan ortaklık)
b) inan
ortaklığı = (ortaklar arasında sermaye ve kâr bakımından
eşitlik şart
koşulmayan ortaklık)
c) Vücûh
ortaklığı = (Sermayesi olmayan, sadece itibare dayanarak iş yapan bir ortaklık)
d) Urûzda
ortaklık.
İşlerde ortaklık =
(Şirket-i a'mal) da iki çeşittir:
a) Caiz olan
ortaklık, ki bu sanayi ortaklığıdır.
b) Fasid
ortaklıktır ki, mubah olan malları elde etmek için kurulmuştur.
Mufaveze Ortaklığı:
20 - Bu
ortaklıkda ortaklar, tasarruflarında, borç alıp vermede (S) ve şirkete elverişli
olan mallarda eşit haklara sahiptirler.
21 -Bu
ortaklığın sahih olabilmesi için her iki ortağın da;
a) Hür,
b)
Âkıl-bâliğ,
c) Müslüman
olması gerekir. Veyahut da her iki ortağın zımmî olması lâzımdır.
22 -
Mufaveze ortaklığı ancak akit yapılırken "mufaveze" kelimesinin
söylenmesi ile veya bu ortaklığın gerektirdiği bütün hususiyetler
açıklanarak kurulur.
23 - Bu
ortaklıkda malların teslim edilmesi ve her iki ortak malının
birbirine
karıştırılması şart değildir.
24 - Bu
şirketi kuranlar birbirlerinin vekili ve kefili olurlar.
25 -
Ortaklardan birinin aldığı mal şirket adına alınmış olur. Ancak aile ve
çocuklarının ekmeği,katığı, giyecekleri ve ortağın kendi giyeceği bu hükmün
dışındadır.
26 -
Ortaklardan birine mal satan kimse bedelini dilediğinden ister.
27 -
Ortaklardan biri başkasının malına kefil olunca bu kefalet diğer ortağa da
lâzım gelir (SM).
28 -
Ortaklardan birinin eline (hibe, vasiyyet ve veraset gibi yollardan) ortaklığa
elverişli bir mal geçerse nıufaveze ortaklığı inan şirketine dönüşür, inan
ortaklığında ileriye sürülenıiyen bir şartın ortadan kalkması yüzünden
mufaveze ortaklığının bozulduğu her yerde de yine ortaklık "İnana"
döner.
29 -
Mufaveze ve inan ortaklıkları ancak dirhem ve dinar paralarla ve çarşı-pazarda
kullanılıyorsa, bu iki para cinsinin altın ve gümüş olan külçeleri ile ve diğer
geçerli paralarla kurulur. Uruz[4]
sermaye olmak üzere ortaklık kurmak sahih olmaz (F). Şu kadar var ki
ortaklardan biri, kıymetleri denk olunca uruz kabilinden olan malının yarısını
diğerinin uruz kabilinden malının yarısı karşılığında ona satar ve sonra da
ortaklığı kurarlar, bu caizdir.
30 - Ortaklardan
birinin sermaye olarak koyduğu mal diğerinin-kinden fazla olabilir. İkisi de
ortaklık işinde çalıştıkları zaman bir tarafın malında, ki fazlalığa rağmen
kâra eşit şekilde ortak olabilirler. Yahut ortaklık işinde çalışan için fazla
kâr şartı konulabilir.
31 -Ortakların,
sermaye olarak koydukları malları eşit olduğu halde, kâr ve zararın farklı
dağıtımını şart koşmuşlarsa, kâr şarta göre,za-rar ise sermayedeki mallarına
göre taksim edilir.
32 -
Şirket-i İnanda ortaklar birbirlerinin vekilidir; Fakat birbirlerine kefil
değillerdir.
33 -
Dağlardan odun kesmek ve ot biçmek gibi vekâlet sahih olmayan işlerde bu
ortaklığı kurmak da sahih olmaz. Bu sahada kim ne topladı ise kendisinin olur.
Biri diğerine yardım ederse ecr-i misil = (emsallerine göre takdir edilen bir
ücret) alır.
34 - Her
hangi bir mal satın almadan önce ortaklardan her ikisinin veya sadece birinin
sermayesi helak olsa ortaklık bâtıl olur.
35 -
Ortaklardan biri kendi malı karşılığında bir şey satın aldıkdan sonra diğer
ortağın malı helak olsa, alman mal aralarında ortaklığın şartlarına göre taksim
edilir ve satın alan ortak malın bedelinden diğerinin hissesine düşen parayı
ondan ahr.
36 - Sermaye
olarak konulan maldan biri helak olsa da, sonra ortaklardan biri bir mal satın
alsa, bu mal sadece malı kalan ortağın olur.
37 -
Ortaklardan birisi için kârdan belirli bir miktar para almayı
şart koşmak caiz
değildir.
38 - Gerek
mufaveze ve gerekse şirket-i inan ortaklarından her birinin vekîl tayin etmek,
kâr sermaye sahibine ait olmak üzere şirket malından başkasına vermek,
mudarebe ortaklığı kurmak,
Şirket malını bir
kimseye emanet bırakmak ve çalıştırmak için bir işçi tutmak hakları vardır.
Mufaveze ve şirket-i inan ortaklarından her birinin elindeki şirket malı bir
emanettir.
Sanayi Ortaklığı = İş
ortaklığı:
39 - Aynı
işi yapan veya işleri değişik olan iki sanatçının müşterek iş kabul etmelerine
sanayi ortaklığı = (iş ortaklığı) denilir. Kazandıkları aralarında bölüşülür.
Böyle bir ortaklık kurmak caizdir.
40 - Ortaklardan
birinin aldığı, kabullendiği bir işin yapılması, diğer ortağa da lâzım gelir.
Bu bakımdan iş veren kimse ortaklardan herhangi birinden işin yapılmasını
isteyebilir.
41 -Ortaklardan
her biri de (işi ister kendisi taahhüt etmiş olsun, ister ortağı taahhüt etsin)
iş ücretini iş verenden istiyebilir.
42 - Sermayeleri
olmadığı halde sırf itibarlarına dayanarak veresiye mal satın alıp satmak
üzere iki kimsenin ortaklık kurmasına vücûh ortaklığı denilir. Böyle bir
ortaklık kurmak caizdir.
43 - Bu
ortaklıkda her ortak diğer ortağın vekili olur.
44 - Bu
ortaklıkda, satın alınacak malın aralarında eşit olduğu şar-, ti koşulmuşsa,
sağlanan İcardaki hisseleri de eşit olur ve bunda bir ortağın fazla kâr alması
caiz olmaz.
45 - Birinin
katırı diğerinin su kabı olan iki kişi su alıp getirmek için bir ortaklık
kursalar, bu sahih olmaz. Bundan sağlanan kazanç sadece çalışanın olur ve
çalışmıyanm katır veya su kabının kirasını öder.
46 - Fasit
bir ortaklıkda kâr, ortakların sermayelerine göre taksim edilir ve ortaklardan
birine fazla verilmesi şartı bâtıl olur.
47 -
Ortaklardan biri ölür veya dininden dönerek düşman yurduna
giderse ortaklık
bozulur.
48 -
Ortaklardan hiç biri diğerinin malına düşen zekâtı onun izni olmadan veremez.
Ortaklar birbirlerine zekât ödeme izni verdikten sonra her biri aynı zamanda
zekâtı ödemiş olsa birbirlerine zekât hisselerini tazmin ederler. Fakat biri
Önce, diğeri sonra ödemişse sonra ödeyen, ödediğini bilse de bilmese de ilk
Ödiyene tazminde bulunur.