ŞER'İ HÜKÜMLER VE KISIMLARI

 

Fıkıh ve fıkıh usulü ilimlerinin asıl gayeleri, mükelleflerin İşleri ve davra­nışlarıyla ilgili olan şer'i hükümleri tesbittir. Fakat fıkıh usulü ilmi bu hüküm­lerin kaynaklarını ve bunları bilme metodlarını incelerken, Fıkıh İlmi de, fı­kıh usulünün çizdiği sınırlar İçinde hükümleri çıkarmaya yönelir. Bu neden­le hükümlerin ne olduklarını ve kısımlarını bilmek fıkıh usulüne girmektedir.

 

Hükmün Tarifi:

 

Hüküm; şeriatın koyucusunun mükelleflerin iş ve davranışlarıyla ilgili olan emir ve yasakları veya bir işi yapıp yapmamada muhayyer bırakması, yahut iki hususun birbirine bağlı olduğunu bildirmesidir. Emir veya yasak, yahut muhayyerlik bildiren hükümlere teklifi hükümler; iki hususun birbiriyle ir­tibatı olduğunu beyan eden hükümlere de vaz'i hükümler adı verilmiştir. Böy­lece hükümler başlıca iki kısma ayrılmaktadır,

 

1.  Teklifi Hükümler (Emirler, Yasaklar, Mubahlar)

 

Bunlar, "namaz kıl" gibi mükelleften yapması istenen emirler, "yetimin ma­lını yeme" gibi mükelleften kaçınması istenen yasaklar ve "yemek yemede serbestsin" gibi mükellefin muhayyer bırakıldığı mubahlardır.

 

2.  Vaz'i Hükümler (Sebebler, Şartlar, Mani'ler)

 

Bunlar ise, teklifi hükümlerin bağlı oldukları sebebler, şartlar ve bunla­ra engel olan mani'lerdir. Mesela, Ramazan orucunun başlangıç ve bitişinin hilalin görülmesi sebebine bağlı olması, namazın sıhhatinin abdest şartına bağ­lı olması ve dinden çıkmanın mirasa engel olması, vaz'i hükümlerdendir.

 

Teklifi Hükümlerin Kısımları:

 

Cumhur ulema, emir ve yasakların bağlayıcılık derecelerine göre Teklifi Hükümleri; vacip, mendup, haram, mekruh ve mubah diye beş kısma; Ha­nefi alimleri İse, farz, vacip, mendup, haram, tahrimen mekruh, tenzilıen mek­ruh ve mubah diye yedi kışıma ayırmışlardır. Biz cumhurun taksimatını esas alıp Hanefi mezhebine ait olan farkları yeri geldikçe izaha çalışacağız.