a. Cumhur
ulemaya göre mekruh; şeriatın koyucusunun haram kılmamasına rağmen
yapılmamasını istediği hususlardır. Allah Teala'nm şu
âyetinde zikrettiği cevabı hoşa gitmeyen yersiz soru sormak bu türdendir:
"Ey iman edenler! Açıklandığı zaman hoşunuza gitmeyecek olan şeylerden sormayın.
Bunları, Kur'an indirildiği zaman sorarsanız size
açıklanır. Allah sorduklarınızdan dolayı sizi affetmiştir. Allah gafurdur,
halimdir."[1]
Bu âyette zikredilen
"sormayın" ifadesinin kerahet ifade ettiği, bu tür soruların haram
olmayıp, mekruh olduğu âlimlerce beyan edilmiştir. Zira soru sormak aslında
yasak değil, serbesttir. Fakat cevaplan bilindiği taktirde lüzumsuz yere
insanları zorluklara sevk edecek olan yersiz sorular mekruh sayılmıştır. İsrailoğullarının kesmekle emrolundukları
herhangi bîr sığın kes-meyip, şekil ve şemailini
sormaları bu tür sorulardandır.[2]
Bu hususta Peygamber
efendimiz (sav) şöyle buyuruyor: "Şüphesiz ki Allah size annelere eziyet
etmeyi, kızları diri diri toprağa gömmeyi, üzerinize
vacip olan hayrı engellemeyi ve hakkınız olmayan şeyleri "getir"
deyip almayı haram kıldı. Dedikoduyu, çokça soru sormayı ve malı zayi etmeyi
ise mekruh kıldı.”[3] Görüldüğü gibi, hadiste
dedikodu, çokça soru sorma ve benzeri şeylerin mekruh olduğu bildirilmektedir.
2. Hanefi
mezhebine göre mekruh İki kısma ayrılır: a. Kerahati-tahrimiyye (harama yakın olan mekruh): Şüpheli olan zan-nî bir delille kesin yapılmaması istenilen hususlardır.
Bayram günü oruç tutmak gibi. Hanefi fıkıh kitaplarında mutlak bir surette
zikredilen "kerahat" tabirinden "kerahati tahrimiyye"
kastedilir.
b. Kerahat-i tenzihiyye (helale
yakın olan mekruh): Harama yakın olmayan bununla beraber terk edilmesi tercih
edilen hususlardır. Yalnız Cuma ve Cumartesi, yahut Muharrem ayının onuncu gününü
oruçlu geçirmek gibi.
Mekruhun hükmü: Cumhur
ulemaya göre, mekruhu işleyen kınanmaz. Fakat işlemeyen övülmeye layıktır.
Hanefilere göre ise, kerahet-i tahrimiyye-yi işleyen
kınanır. Kerahet-i tenzihiyyeyi işleyen kınanmaz.
Fakat her ikisini terk eden de övülmeye layıktır.