VI. ORUÇLU İÇİN MÜSTEHAP OLAN ŞEYLER
Oruçlu kimsenin aşağıdaki işleri yapması müstehaptır.
1) Bir yudum su içmek gibi az da olsa bir şey yemek ve sahuru gecenin son vaktine geciktirmek.
Ebu'l - Leys'e göre sahurun vakti gecenin son altıda biridir. Sahur seher vaktinde yenen yemek demektir. Seherde ikinci fecirden biraz önce olan vakti ifade eder. Sahura kalkmanın amacı; oruca güç kazanmak ve seher vaktinin ecir ve faziletinden yararlanmaktır. Hz. Peygamberin sahura kalkmayı tavsiye eden çeşitli hadisleri vardır: Bazıları şunlardır: “Sahura kalkın. Çünkü sahur yemeğinde bereket vardır.” 52
“Her kim oruç tutmak isterse sahurda bir şey yesin”53 “Sahur yemeği ile gündüz tutacağınız oruca kuvvet kazanın. Gündüzün kaylûle uykusu ile de gece kalkıp teheccüt namazı kılmaya kuvvet kazanın.”54 “Sahur yemeği berekettir, bir yudum su ile de olsa onu bırakmayın. Çünkü Allah ve melekleri sahurda yemek yiyenlere rahmet ve istiğfar ederler”55
Sabah vakti girinceye kadar sahuru geciktirmek de müstehaptır. Allah elçisi şöyle buyurmuştur: “Ümmetim iftarı acele yapıp sahuru geciktirdikleri sürece hayır üzerindedir.”56
2) İftarı akşam namazından önce acele yapmak. Namazda oruç halinin kalbi meşgul etmemesi için iftarda acele etmek müstehaptır. Hava bulutlu olursa, ezan okunsa bile iftarda acele edilmez. Yüksek bir yerde bulunan kimse güneşin batışını görmedikçe iftar edemez. İftarın bir hurma ile veya bir şey ile yahut su ile yapılması müstehaptır. Çünkü Rasûlullah (s.a.s.) orucunu böyle açardı.57 İftarın acele yapılması şu hadise dayanır: “İnsanlar iftarda acele ettikleri sürece hayır üzerindedirler.”58
3) İftar sırasında şu duanın okunması sünnettir:
Anlamı: “Allahım! Senin rızan için oruç tuttum, senin verdiğin rızıkla orucumu açtım. Sana güvendim, sana iman ettim. Susuzluk gitti, damarlar ıslandı. İnşâallah ecir ve sevap meydana geldi. Ey fazl u keremi geniş olan Rabbim, beni bağışla. Hamdolsun Allah'a ki, o bana yardım etti de oruç tuttum, rızık verdi de orucumu açtım”59
4) Oruçlu kimselere, yoksullara ihsan ve ikramda bulunmak müstehaptır. En mükemmeli oruçlulara yemekle iftar ettirmektir. Çünkü Rasûlullah (s.a.s) şöyle buyurmuştur: “Oruçlu bir kimseye iftar ettiren oruçlunun alacağı kadar ecir alır ve oruçlunun sevabından da hiç bir şey eksilmez.” 60 Hz. Peygamber, Ramazan'da tasadduklarını arttırırdı. Bir hadiste şöyle haber verilir: “Hz. Peygamber (s.a.s) hayır yapmada insanların en cömerdi idi. Ramazan'da Cebrâil ( a.s. ) ile karşılaştığı zaman ise en cömert davranandı”. 61 Ramazanda ihsan ve ikramları arttırmanın amacı oruç tutanların ve ibadetle meşgul olanların ihtiyaçlarını gidermek ve onların kalplerini rahatlatmaktır.
5) Sabah vakti girmeden cünüplük, hayız ve nifastan temizlenmek. Bunun sebebi orucun ilk başlarında temiz bulunmaktır. Diğer yandan oruçlu iken banyo yapmak caizdir. Ancak, banyo yaparken suyun boğaza kaçmamasına dikkat etmek gerekir. Hayız ve nifaslı kadın gece temizlenip oruca niyetlense, cünüp kişi de yıkanmaksızın oruç tutacak olsa orucu sahihtir. Çünkü Allah Teâlâ şöyle buyurmuştur : “Artık bundan sonra Ramazan gecelerinde onlara yaklaşın ve Allah'ın hakkınızda yazdığını isteyin.” 62 Şu hadis de cünüp olarak sabaha çıkanın orucunun geçerli olduğuna delâlet eder. : “Hz. Peygamber, ihtilâm değil, cinsel tekarrübten dolayı cünüp olarak sabahlar, sonra yıkanır ve oruç tutardı.” 63 Ebû Hüreyre'den nakledilen ; “Cünüp olarak sabahlayan kimsenin orucu yoktur.” 64 hadisi eşiyle ikinci fecirden sonra cinsel temasta bulunan veya bu ilişkisini sabah vakti girdikten sonra da sürdüren kimse anlamında te'vil edilmiştir.
6) Oruçlunun dilini gereksiz ve boş sözlerden koruması müstehaptır. Dedikodu söz taşıma ve yalan söylemek gibi işleri yapması daha şiddetle yasaktır.
Hz. Peygamber ( s.a.s. ) şöyle buyurmuştur : “Yalan konuşmayı, yalan sözlerle amel etmeyi terketmeyen kimsenin, yemesini içmesini terketmesine Allah'ın ihtiyacı yoktur.” 65 Başka bir hadiste de şöyle buyurulmuştur : “Nice oruç tutanlar vardır ki, orucundan susuzluk çekme ve açlıktan başka bir kazancı olmaz. Nice gece kalkıp nafile ibadet yapanlar vardır ki, bu kalkmasından ötürü uykusuzluktan başka bir kazancı olmaz.”66
Bir kimseye Ramazanda sövülürse; “Ben oruçluyum” demesi sünnettir. Çünkü Allah elçisi şöyle buyurmuştur: “Sizden birisi oruçlu olduğu zaman kötü söz söylemesin, bağırıp çağırmasın, bir kimse kendisine sövecek olursa yahut dövüşecek olursa, ona; “Ben oruçluyum” desin.”67 Ramazan dışında oruçlu olan kimse ise bunu içinden söyleyip kendisini teskin etmelidir.
Çünkü nâfile ibadetlerde riyadan korunmak esastır.
7) Oruçlunun ilim ve Kur'ân-ı Kerîm okumakla, zikir ve salavat-ı Şerife getirmekle meşgul olması müstehaptır. Buhârî ve Müslim'de rivayet edilen bir hadiste şöyle buyurulmaktadır: “Hz. Peygamber (s.a.s.) Ramazan'da her gece Cebrail (a.s) ile karşılaşır, onunla Kur'an-ı Kerîm müzakere ve mukabalesinde bulunurdu”68 Diğer yandan başka bir hadis-i şerifte, gecenin bir saatinin ilimle uğraşarak geçirilmesinin geceyi ihya etmekten daha hayırlı olduğu bildirilmiştir.69
8) Özellikle Ramazan'ın son on gününde oruçlunun itikâfa girmesi müstehaptır. Çünkü itikâfa girmek nefsin yasaklardan korunmasını sağlar, ayrıca kadir gecesine rastlama imkân ve umudunu arttırır. Rasûlullah (s.as.), Ramazan'ın son on gününde daha çok ibadet ve taat yapardı. Hz. Âişe (r.anhâ) şöyle demiştir: “Hz. Peygamber, Ramazan'ın son on gününe girince bütün geceyi ihya eder, ailesini uyandırır ve kadınlardan ayrı kalırdı”70
Ramazan'da oruç tutmaya engel olacak derecede vücuda zayıflık veren işlerde bulunmamalı, mümkünse öğleye kadar çalışıp, sonra dinlenmelidir. İmkân olunca bazı işleri emsal ücretle başkasına gördürmelidir. Çünkü kesin bir zaruret olmadıkça vücudu çok ağır işlerde yorarak oruç tutamaz hale getirmek caiz olmaz.71