Bir Açıklama. 2

Secdede Yapılması Yasak Olan Hareketler2

Bîr Açıklama. 4

Bir Açıklama. 5

Bir Açıklama. 5

Dinlenme Oturuşu Hakkında Gelen Rivayetler8

Bir Açıklama. 8

Secdenin Fazileti9

Bir Açıklama. 10

Dersler Ve Öğütler10

1071- Buharı ve Müslim, Enes bin Malik (r.a)'in şöyle söylediğini ri­vayet etmişlerdir:

"Ben, Resulullah (a.s)'m bize namaz kıldırdığını gördüğüm şekilde size namaz kıldırmaktan çekinmem."

Sabit dedi ki:

"Enes (r.a), sizin yaptığınızı görmediğim bir şey yapardı. O, rükudan ba­şını kaldırdığında dimdik dururdu. Öyle ki: "(Ne yapacağını) unuttu" diyen olurdu. Secdeden başını kaldırdığında da o kadar otururdu ki, "(Ne yapa­cağını) unuttu" diyen olurdu."

Buna benzer bir başka rivayet daha bulunmaktadır. Ancak ona göre: "İki secde arasında başını kaldırdığında" demiştir. [1]

Buhari'nin rivayetine göre de şöyle söylemiştir:

"Enes (r.a) bize Resulullah (a.s)'ın namazını tarif ederdi. Kendi de kılar­dı. Rükudan başını kaldırdığında ayakta dururdu. Öyle ki: "Herhalde (ne ya­pacağını) unuttu" derdik." [2] Ebu Davud'un rivayetine göre de şöyle söylemiştir:

"Namazın bütününü Resulullah (a.s) kadar özlü bir şekilde kılan bir adamın arkasında namaz kılmadım. Resulullah (a.s): "Semi'a'llahu Hmen hamiden" dediğinde ayakta dururdu. O kadar ki: "Her halde tereddüde düştü" derdik. Sonra tekbir getirir ve secdeye varırdı. İki secde arasında da o kadar otururdu ki: "Her halde tereddüde düştü" derdik."  [3]

 

1072- Tirmizi, Amir bin Sa'd bin Ebi Vakkas (r.a)'tan, o da babasından şu şekilde rivayet etmiştir:

"Resulullah (a.s), elleri koymayı ve ayakları dikmeyi emretti."

Tirmizi şöyle söylemiştir:

"Bu, Amir'den mürsel olarak rivayet edilmiştir." [4]

 

Bir Açıklama

 

Secdede ayaklar dikilir ve parmaklar kıble tarafına doğru çevrilir. Böylece secde ayak parmaklarının iç kısımları üzerine yapılmış olur. Ayak parmak­larının dış (yani üst) kısımlarının üzerine veya kenarlarının üzerine secde edilmesi yeterli olmaz.

 

1073- Nesai, Yusuf bin Mahik (r.a)'in şöyle rivayet etmiştir: "Hakim bin Hizan şöyle söyledi:

"Resulullah (a.s)'a ancak ayakta iken secdeye kapanmak üzere bey'at et­tim."[5]

 

1074- Müslim, Abbas bin Abdulmuttalib <r.a)'in şöyle söylediğini rivayet etmiştir:

"O (yani Abbas r.a), Resulullah (a.s)'m şöyle söylediğini duymuştur:

"Kul secde ettiğinde, onunla yedi organı secde eder: Yüzü, elleri, dizleri ve ayaklan."

Secdeye engel olması dolayısıyla saçı kenara çekmenin yasak edilmesi konusunda îbni Hacer şöyle söylemiştir:

"Bundaki hikmet şudur: Kişi saçlarını ve elbisesini yere değmemesi için yukarı çekerse, bu hareketi kendini beğenmiş birinin hareketine benzer." [6]

 

Secdede Yapılması Yasak Olan Hareketler

 

1075- Buhari ve Müslim, Abdullah bin Abbas (r.a)'ın şöyle söylediğini rivayet etmişlerdir:

"Resulullah (a.s) bize yedi organ üzerine secde etmemizi ve gerek saçı­mızı, gerek elbisemizi toplamamamızı emretti. (Şu organlar üzerine secde etmemizi emretti): Alın, eller, dizler ve ayaklar."

Bir başka rivayete göre ise Resulullah (a.s) şöyle buyurmuştur:

"Yedi kemik üzerine secde etmekle emrolundum: Alın -bunu derken burnuma işaret etti-, eller, dizler ve ayakların uçları (parmak uçları) üzerine. Elbiseyi ve saçı da toplamamakla emrolunduk."

Bir başka rivayete göre de ravi şöyle söylemiştir:

"Resulullah (a.s), yedi organı üzerine secde etmekle emrolundu ve saçı ve elbiseyi toplamaktan nehyolundu." [7]

 

1076- Buhari ve Müslim, Ebu Seleme (r.a)'nin şöyle söylediğini riva­yet etmişlerdir:

"Mu'eykıb bana, Resulullah (a.s)'ın secde ettiği yerdeki toprağı düzelten bir adam hakkında şöyle buyurduğunu bildirdi:

Eğer yapacaksa bir kere yapsın."

îlim adamları namazda çakıllarla oynamayı mekruh saymışlardır. Secde yerinin bir kereye mahsus olarak düzeltilmesini caiz görmüşlerdir. İmam Ma­lik ise bunu bir kereden fazla yapmayı da caiz görmüştür. [8]

 

1077- Taberani, Abdullah bin Mes'ud (r.a)'dan rivayet etmiştir:

"O (yani Abdullah bin Mes'ud r.a) başı (saçları) bağlanmış bir halde secde eden ve sonra bunu çözen bir adamın yanından' geçti. Adam namazını biti­rince Abdullah bin Mes'ud (r.a) ona şöyle dedi: [9]

 

1083-Ebu Davud, Ukbe bin Amir (r.a)'dan şöyle rivayet etmiştir:

"Büyük Rabbini adıyla teşbih et" [10] ayeti kerimesi inince, Resulullah (a.s) şöyle buyurdu:

"Bunu rükunuzun zikri yapın."

"En yüce olan Rabbinin adını teşbih et." [11] ayeti kerimesi inince de şöyle buyurdu:

"Bunu da secdenizin zikri yapın."

Bir başka rivayette fazladan şöyle söylediği bildirilmiştir:

"Resulullah (a.s) rüku ettiğinde üç kere: "Subhane Rabbiye'I-Azim ve bi hamdihi (Büyük olan Rabbim münezzehtir ve hamd O'nadır)" derdi. Secde ettiğinde de üç kere: "Subhane Rabbiye'1-A'la (Ulu olan Rabbim münezzeh­tir)" derdi." [12]

 

1084- Taberani, Ebu Bekre (r.a)'den rivayet etmiştir:

"Resulullah (a.s) rükusunda üç kere: "Subhane Rabbiye'1-Azim" diye teş­bih ederdi. Secdesinde de üç kere: "Subhane Rabbiye'1-A'la" diye teşbih ederdi."[13]

 

1085- Ebu Davud, Huzeyfe bin Yeman (r.a)'dan rivayet etmiştir:

"O (yani Huzeyfe r.a) Resulullah (a.s) ile birlikte namaz kıldı. (Resulul­lah (a.s) rükusunda "Subhane Rabbiye'1-Azim" diyordu. Secdesinde de: "Subhane Rabbiye'1-A'la" diyordu. Ne zaman bir rahmet ayetine gelse onda durup (Allah'ın rahmetini) istiyordu. Ne zaman da bir azap ayetine gelse muhakkak durup (Allah'ın azabından Allah'a) sığmıyordu." [14]

 

1086- Muvatta ve Tirmizi dışındaki Kutubi  Sitte  müellifleri, Hz. Aişe (r.a)'nin şöyle söylediğini rivayet etmişlerdir:

"Resulullah (a.s) rükusunda ve secdesinde: "Subhaneke'llahumme Rab­bena ve bi hamdik. Allahu'mmağfir li (Ey Rabbimiz olan Allah'ım! Sen sa­na yakışmayan bütün sıfatlardan münezzehsin. Hamd sanadır. Ey Allah'ım! Beni bağışla)" sözünü çokça söylerdi. Kur'an'ı (böyle) yorumluyordu." [15]

 

1087- Müslim, Hz. Aişe (r.a)'nin şöyle söylediğini rivayet etmiştir: "Resulullah (a.s) rükusunda ve secdesinde

"Subbuhun, kuddusun, Rabbu'l-Melâiketi ve'r-Ruh (Allah münezzeh­tir, uludur, meleklerin ve Ruh'un (Cebrail'in) Rabbidir)." [16]

 

Bîr Açıklama

 

Bu iki rivayette bildirilenler, Hanefilere göre nafile ibadetler için söz konu­sudur. Diğerlerine göre ise namaz kılan birinin farz namazda da bu zikirleri ve benzerlerini okuması caizdir.[17]

 

1088- Müslim, İbni Ebi Evfa (r.a)'nın şöyle söylediğini rivayet etmiştir: "Resulullah (a.s) rükudan sonra sırtını doğrulttuğunda şöyle derdi:

"Semi'a'llahu limen hamideh. Allahumme Rabbena ve leke'I-hamd mire's-semâvâti ve mü'e'1-ardi ve mil'e mâ şi'te min şey'in ba'du. (Allah kendine hamdedeni duyar. Ey Rabbimiz olan Allah'ım! Göklerin doluşun­ca, yerin doluşunca, bunların dışında sen her neyi istersen onun doluşunca sana hamdolsun)."

Bir rivayette ise şöyle bir fazlalığa yer verilmiştir:

"Ey Allah'ım! Beni karla, buzla ve soğuk suyla temizle. Ey Allah'ım! Beyaz elbisenin kirden temizlenmesi gibi beni günâhlardan ve hatalardan te­mizle." [18]

Tirmizi'nin rivayetine göre de şöyle söylemiştir:

"Resulullah (a.s.) şöyle derdi:

"Ey Allah'ım! Benim kalbimi karla ve buzla temizle..." hadis böyle de­vam ediyor. Bu rivayette hadisin baş tarafı anılmamıştır. [19]

 

1089- Müslim, Abdullah bin Abbas (r.a)'tan şöyle rivayet etmiştir: "Resulullah (a.s) rükudan başını kaldırdığında şöyle derdi:

"Allahumme Rabbena ve leke'1-hamd mil'e's-semâvâti ve mil'e'1-ardi ve mil'e mâ şi'te min şey'in ba'du. Ehle's-senâ ve'1-mecdi! Lâ mâni'a limâ a'teyte ve lâ mu'tiye limâ mene'te ve lâ yenfe'u ze'1-ceddi minke'1-cedd (Ey Rabbimiz olan Allah'ım! Göklerin doluşunca, yerin doluşunca, bunların dışında sen her neyi istersen onun doluşunca sana hamdolsun. Ey övgüye ve üstün tutulmaya lâyık olan! Senin verdiğini alıkoyabilecek yoktur, senin alıkoyduğunu da verebilecek yoktur. Mertebe sahibine senden mertebenin bir yararı olmaz (yani sen dilemedikçe mertebe sahibine mertebesinin bir yararı olmaz)."[20]

 

1090- Müslim, Ebu Said Hudri (r.a)'den şöyle rivayet etmiştir:

"Ey Rabbimiz olan Allah'ım! Göklerin doluşunca, yerin doluşunca, bun­ların dışında sen her neyi istersen onun doluşunca sana hamdolsun. Ey övgüye ve üstün tutulmaya lâyık olan! Kulun söylediğine en lâyık olan! Hepimiz sana kuluz. Senin verdiğini alıkoyabilecek yoktur, senin alıkoy­duğunu da verebilecek yoktur. Mertebe sahibine senin katında mertebesinin bir yararı olmaz." [21]

 

1091- Nesai, Ebu Hureyre (r.a)'nin şöyle söylediğini rivayet etmiştir: "Resulullah (a.s), rükudan başını kaldırdığında şöyle derdi:

"Allahumme Rabbena ve leke'1-hamd (Ey Rabbimiz olan Allah'ım! Hamd sanadır.)"[22]

 

1092- Tirmizi, Hz. Ali (r.a)'nin şöyle söylediğini rivayet etmiştir:

"Resulullah (a.s), rükudan başını kaldırdığında şöyle derdi:

"Semi'a'llahu limen hamiden. Rabbena ve leke'1-hamd mil'e's-semâ-vâti ve mil'e'1-ardi ve mil'e mâ şi'te min şey'in ba'du (Allah kendine ham-dedeni duyar. Ey Rabbimiz! Göklerin doluşunca, yerin doluşunca, bunların

ona bir yaran olmaz."dışında sen her neyi istersen onun doluşunca sana hamdolsun.)" [23]

 

1093- İmam Malik, Rifa'a bin Rafi' (r.a)'den şöyle rivayet etmiştir:

"Resulullah (a.s)'m arkasında namaz kılıyorduk. Rükudan başını kaldır­dığında: "Semi'a'llahu limen hamiden" dedi. Arkasından da bir adam şöyle dedi: "el-Hamdu li'llahi hamden kesiran tayyiben mubareken fih, mübarek-en aleyhi, kemâ yuhibbu Rabbuna ve yerdâ (Allah'a Rabbimizin sevdiği ve hoşnud olduğu şekilde çokça, güzelce, içi bereketli kılınmış, üzerine bereket konulmuş bir şekilde hamd olsun.)" Resulullah (a.s) da namazını bitirince: "Az önceki sözü söyleyen kimdi?" diye buyurdu. Adanı: "Ben" dedi. Resu­lullah (a.s) da şöyle buyurdu:

"Otuz küsur meleğin bunu hangisinin daha önce yazacağı konusunda yarış ettiklerini gördüm."

Bu metin, Buhari'nin ve Muvatta'nın rivayetidir. Tirmizi'nin rivayetine göre ise şöyle söylemiştir:

"Resulullah (a.s)'ın arkasında namaz kıldım. Bu sırada aksırdım ve şöy­le dedim: "Allah'a Rabbimizin sevdiği ve hoşnud olduğu şekilde çokça, güzelce, bereketli kılınmış, üzerine bereket konulmuş bir şekilde hamd ol­sun." Resulullah (a.s.) namaz kılınca çekildi ve: "Namazda konuşan kim­di?" diye buyurdu. Kimse cevap vermedi. Sonra aynı sözü ikinci kez tekrar ederek: "Namazda konuşan kimdi?" diye buyurdu. Yine kimse cevap ver­medi. Sonra üçüncü kez söyleyerek: "Namazda konuşan kimdi?" diye bu­yurdu. Rifa'a: "Bendim, ya Resulullah (a.s)!" dedi. Resulullah (a.s): "Nasıl söyledin?" diye sordu. O da şöyle cevap verdi: "Şöyle söyledim: "Allah'a, Rabbimizin sevdiği ve hoşnud olduğu şekilde çokça, güzelce, bereketli kı­lınmış, üzerine bereket konulmuş bir şekilde hamd olsun." Bunun üzerine Resulullah (a.s) şöyle buyurdu:

"Canım elinde olana yemin ederim ki, otuz küsur melek, bunu hangisinin yükselteceği konusunda aralarında yarış ettiler." [24]

Ebu Davud [25]ve Nesai [26] yukarıdaki her iki rivayeti de nakletmiş-lerdir.

Hafız İbni Hacer, Feth (2/238)'de şöyle söylemiştir:

"Bu rivayet, Resulullah (a.s)'tan nakledilen zikirlere aykırı olmaması şartıyla namazda Resulullah (a.s)'tan nakledilen (me'sur) zikirlerde bulun­mayan yeni zikir ifadeleri kullanmanın caiz olduğuna delil sayılmıştır. Aynı şekilde bu, beraberindekilerin zihinlerini karıştırmadığı sürece zikir söz­lerini yüksek sesle söylemenin caiz olduğuna da delil sayılmıştır. Yine bura­dan anlaşıldığına göre namazda aksıran birinin Allah'a hamdetmesinde ke­rahet yoktur. Aksırmca "elhamdülillah" diyene "yerhamukellah" demek ve rükudan doğruluştaki beklemeyi zikir yaparak uzatmak, namazı bozan fiil­ler arasına girmez. " [27]

 

Bir Açıklama

 

Rükudan doğrulduktan sonra: "Allahumme Rabbena ve leke'1-hamd" sözüne ek olarak bir takım zikirler söylemek Şafiilere ve Hanbelilere göre sünnettir. Hanefüere göre ise bu, yalnız başına namaz kılan biri için sünnettir. İmamın ise namaz kılanların uzatmayı nasıl karşılayacaklarını göz önünde bu­lundurması gerekir. Cemaatten bir kişinin bile acelesi olduğunu düşünecek olsa namazını uzatmaması gerekir.

 

1094- Müslim, Abdullah bin Abbas (r.a)'dan şöyle rivayet etmiştir: "İnsanların Hz. Ebu Bekir (r.a)'in arkasında saf oluşturdukları bir sırada [28]

Resulullah (a.s) perdeyi açtı ve şöyle buyurdu:

"Ey insanlar! Peygamberliğin haber vericilerinden (yani ilahi bir kaynağa dayanan bilgi ve haberlerden) doğru rüya dışında bir şey kalmamıştır. Bunu bir Müslüman görür veya kendine gösterilir. İyi bilin ki, ben rükuda ve sec­dede kıraattan (Kur'an-ı Kerim okumaktan) nehyolundum. Rükuda Rabbi yüceltin (O'nun yüceliğini dile getirin.) Secdede ise dua etmeye çalışın. (Bu an yapılan dua) sizden kabul edilmeye uygundur."

Bu, Abdulcebbar'ın naklettiği hadistir. [29]

 

Bir Açıklama

 

Malikilere göre farz namazda da, nafile namazda da secdede dua edilmesi mendubdur. Hanefiler ise secdede dua etmenin mendub olduğunu bildiren ri­vayetlerin nafile namazlarla ilgili olduğunu söylemişlerdir.

 

1095- Taberani, Abdullah bin Ziyad Esedi (r.a)'den rivayet etmiştir:

"O, Abdullah bin Mes'ud (r.a)'un rükuda: "Lâ havle ve lâ kuvvete illâ bi'llah (Güç ve kuvvet ancak Allah katandandır)" dediğini duymuştur." [30]

 

1096- Nesai, Muhammed bin Mesleme (r.a)'den şöyle rivayet etmiştir: "Resulullah (a.s), nafile namaza durduğunda rükudayken şöyle derdi: "Ey Allah'ım! Senin için rüku ettim. Sana iman ettim. Sana güvendim.

Sen Rabbimsin. Kulağım, gözüm, etim, kanım, beynim, sinirim alemlerin

Rabbi olan Allah'a saygı duydu."

 

1097- Nesai, Avf bin Mâlik (r.a)'in şöyle söylediğini rivayet etmiştir:

"Resulullah (a.s) ile birlikte namaza durdum. Rükuya vardığında Bakara suresi (okunacak) kadar bir süre bekledi. Rükusunda da şöyle diyordu:

"Subhane zi'1-Ceberut ve'1-Melekut ve'1-Kibriya ve'1-Azame (Mutlak hâkimiyet sahibi, her şeyin gerçek maliki, mutlak üstünlük ve yücelik sahibi [Allah kendine lâyık olmayan nitelemelerdenl münezzehtir)."

Hanefilere göre bu rivayette sözü edilen namaz, nafile bir namazdı. [31]

 

1098- Müslim, Ebu Hureyre (r.a)'den rivayet etmiştir: "Resulullah (a.s) secdesinde şöyle derdi:

"Ey Allah'ım! Benim bütün günâhlarımı, büyüklerini de küçüklerini de, öncekileri de sonrakileri de, gizli olanlarını da açık olanlarını da bağışla. [32]

 

1099- Bezzar, Abdullah bin Mes'ud (r.a)'dan rivayet etmiştir: [33]

"Resulullah (a.s) secde ettiği zaman secdesinde şöyle derdi:

"Bedenim ve nişlerim sana secde etti. Kalbim sana iman etti. Senin bana olan nimetini itiraf ediyorum. Bunlar iki elim. Kendi nefsim için toplama-dım."

 

1100- Taberani, Abdurrahman bin Yezid (r.a)'in şöyle söylediğini riva­yet etmiştir:

"Abdullah bin Mes'ud (r.a) secde etmek istediğinde bir kere yerdeki çakılları düzeltirdi ve secdesinde şöyle derdi:

"Lebbeyk ve Sa'deyk (Buyur ve emret)!" [34]

 

1101- Taberani, Ebu'l-Esved ve Şeddad bin Ezma (r.a)'dan, onlar da Abdullah bin Mes'ud (r.a)'dan rivayet etmişlerdir:

"Bu ikisi ihtilaf ettiler ve Ebu'l-Esved şöyle söyledi: "Abdullah bin Mes'ud (r.a) secdesinde şöyle derdi:

"Subhaneke'llahumme lâ Rabbe ğayruk (Ey Allah'ım! Sen münezzeh­sin. Senden başka Rabb yoktur)."

Şeddad da şöyle söylediğini bildirdi:

"Subhaneke lâ ilahe ğayruk (Sen münezzehsin. Senden başka ilâh yok­tur.)"

 

1102- İmam Malik, Hz. Aişe (r.a)'den şöyle rivayet etmiştir: [35]

"Resulullah (a.s), yatakta yanımdan ayrıldı. Araştırdım. Ellerim ayakla­rının altlarına geldi. Kendisi mesciddeydi ve ayakları -da dikilmişti. Şöyle diyordu:

"Ey Allah'ım! Ben senin gadabından rızana sığınırım. Cezalandırman­dan affetmene sığınırım. Senden sana sığınırım. Ben seni övmeye güç yeti-remem. Sen kendi kendini övdüğün gibisin."

Bir başka rivayete göre ise Hz. Aişe (r.a) şöyle söylemiştir:

"Bir gece Resulullah (a.s)'ı kaybettim (yanımdan ayrıldı). Diğer hanımla­rından birinin yanına gitti sandım. Araştırdım, sonra geri döndüm. Bir de (gördüm ki), rüku veya secdede bulunuyordu ve şöyle diyordu:

"Ey Allah'ım! Sen münezzehsin. Hamd sanadır. Senden başka ilâh yok­tur." Ben de şöyle dedim:

"Annem ve babam sana feda olsun! Ben bir haldeyim sense başka bir halde." [36]

 

1103- Müslim, Cabir bin Abdullah (r.a)'den rivayet etmiştir: "Resulullah (a.s) secdesinde şöyle diyordu: [37]

"Ey Allah'ım! Ben sana secde ettim. Sana iman ettim. Sana teslim ol­dum. Sen Rabbimsin. Yüzüm kendini yaratana, şekillendirene, kulağını ve gözünü oluşturana secde etti. Yaratanların en güzeli olan Allah'ın şanı pek

yücedir."

 

1104- Nesai, Muhammed bin Mesleme (r.a)'nin şöyle söylediğini riva­yet etmiştir:

"Resulullah (a.s), gece nafile namaz kılmak üzere kalktığında secde et­tiğinde şöyle derdi:

"Ey Allah'ım! Ben sana secde ettim. Sana iman ettim. Sana teslim ol­dum. Ey Allah'ım! Sen benim Rabbimsin. Yüzüm kendini yaratana, şekil­lendirene, kulağını ve gözünü oluşturana Secde etti. Yaratanların en güzeli olan Allah'ın şanı pek yücedir." [38]

 

1105- Müslim, Hz. Ali bin Ebi Talib (r.a)'den şöyle rivayet etmiştir:

"Resulullah (a.s), farz bir namaza durduğunda tekbir getirirdi..." daha sonra hadisi zikretmiş ve bu arada şöyle söylemiştir:

"Sonra secde ettiğinde secdesinde şöyle derdi: [39]

"Ey Allah'ım! Ben sana secde ettim. Sana iman ettim. Sana teslim ol­dum. Ey Allah'ım! Sen benim Rabbimsin. Yüzüm kendini yaratana, şe­killendirene, kulağını ve gözünü oluşturana secde etti. Yaratanların en güzeli olan Allah'ın şanı pek yücedir."

Bu hadis, Malikilerin kişi farz namazda da olsa secdede dua etmesinin mendub olduğu yönündeki görüşlerini desteklemektedir.

 

1106- Tirmizi, Abdullah bin Abbas (r.a)'tan şöyle rivayet etmiştir: "Bir adam Resulullah (a.s)'a gelerek şöyle söyledi:

"Ya Resulullah (a.s)! Ben bu gece rüyada bir ağacın arkasında namaz kıldığımı gördüm. Gördüm ki, bir secde ayeti okudum. Bunun üzerine secde ettim ve ağaç da benim secdemle birlikte secde etti. Ağacın secdede iken şöyle dediğini duydum: "Ey Allah'ım! Bununla benim için senin katında bir ecir yaz. Bunu benim için senin katında bir birikim (sevap) eyle. Bununla benim üzerimden bir yükü (günâhı) indir. Kulun Davud'dan kabul ettiğin gibi bunu benden kabul eyle."

Abdullah bin Abbas (r.a) dedi ki:

"Bunun üzerine Resulullah (a.s'ın secde ayetini okuduğunu ve secde ettiğini gördüm. Secdede söz konusu adamın ağacın söylediğini bildirdiği gibi sözler söylediğini duydum." [40]

 

1107- Tirmizi, Abdullah bin Abbas (r.a)'dan şöyle rivayet etmiştir: "Resulullah (a .s) iki secde arasında şöyle derdi:

"Ey Allah'ım! Beni bağışla, bana rahmet eyle, benim halimi iyileştir, beni doğruya yönelt ve beni rızıklandır."

Ebu Davud'un rivayetine göre de şöyle söylemiştir: "Resulullah (a.s) rükudan başını kaldırdığında şöyle derdi:

"Ey Allah'ım! Beni bağışla, bana rahmet eyle, beni doğruya yönelt, bana afiyet ver ve beni nzıklandır." [41]

 

1108- Ahmed bin Hanbel, Hz. Aişe (r.a)'den rivayet etmiştir:

"Resulullah (a.s), yatakta onun (yani Hz. Aişe (r.a)'nin) yanından ayrıldı. (Hz. Aişe r.a) O'nu eliyle aradı. Eli üzerine geldi. O sırada (Resulullah a.s) secdedeydi ve şöyle diyordu:

"Ey Rabbim! Benim nefsime takvasını ver. Onu arındır. Sen onu arın­dıranların en hayırlısısın. Onun sahibi ve dostu sensin." [42]

 

Dinlenme Oturuşu Hakkında Gelen Rivayetler

 

1109- Ebu Davud, Abbas'tan veya Ayyaş bin Sehl Sa'idi (r.a)'den şu şekilde rivayet etmiştir: [43]

"O, babasınm da bulunduğu bir mecliste bulunuyordu. Babası Resulul-lah (a.s)'m ashabmdandı. Mecliste, Ebu Hureyre (r.a), Ebu Humeyd Saidi ve Ebu Useyyid de bulunuyordu..." Daha sonra hadisi zikretmiştir ve içinde şu ifade geçmektedir:

"Sonra tekbir getirip secdeye vardı. Sonra tekbir getirip kalktı ve çök­medi." [44]

 

1110- İbni Ebi Şeybe, Nu'man bin Ebi Ayyaş (r.a)'ın şöyle söyledi­ğini rivayet etmiştir:

"Resulullah (a.s)'ın sahabilerinden bir çok kimseyle karşılaştım. Her biri, birinci ve üçüncü rek'atta secdeden kafasını kaldırdığında oturmaksızm olduğu hal üzere ayağa kalkardı." [45]

 

1111- Taberani, Abdurrahman bin Yezid (r.a)'in şöyle söylediğini riva­yet etmiştir: [46]

 

"Abdullah bin Mes'ud (r.a)'un namaz kılışına dikkatlice baktım. Otur­madan olduğu gibi kalktığını gördüm."

Yine şöyle söylemiştir:

"Birinci ve üçüncü rek'atlarda ayaklarının göğüsleri üzerine ayağa kal­kıyordu." [47]

 

1112- İbni Ebi Şeybe, Vehb bin Keysan (r.a)"ın şöyle söylediğini ri­vayet etmiştir: [48]

"İbni Zubeyr (r.a)'in ikinci secdesini yaptığında olduğu hal üzere, ayak­larının göğüsleri üzerine ayağa kalktığını gördüm." [49]

 

1113- Tirmizi, Ebu Hureyre (r.a)'nin şöyle söylediğini rivayet etmiştir: [50]

"Resulullah (a.s), ayaklarının göğüsleri üzerine kalkardı." [51]

 

Bir Açıklama

 

el-İ'la müellifi (3/39) şöyle söylemiştir:

"Bir çok kimse, hadisin bu hususta dayanak sayılabilecek bir isnadının bulunmamasına rağmen ilim sahiplerinin açıklamalarının bu hadisin sıh­hatinin delili olduğunu söylemiştir."

Bundan sonra Şevkani'nin konuyla ilgili olarak söylediklerini aktarmıştır ki, o da şöyledir:

"İbnu'l-Munzir, Nu'man bin Ebi Ayyaş'ın şöyle söylediğini rivayet et­miştir:

"Resulullah (a.s)'ın sahabilerinden bir çok kimseyle karşılaştım. Her biri, birinci ve üçüncü rek'atta secdeden kafasını kaldırdığında, oturmaksızm olduğu hal üzere ayağa kalkardı."

Ancak bu, söz konusu oturuşun (dinlenme oturuşunun) sünnet ol­madığını göstermez. Çünkü Resulullah (a.s)'m bazı durumlarda bunu uygu­lamaması, sadece onun vacib olmadığını gösterir. Aynı şekilde bazı sahabile-rin bunu terketmeleri de sünnet olmadığını göstermez. Çünkü sünnetin terki caizdir." (2/164)

Ancak Tirmizi'nin rivayet ettiği hadisteki ifadesi söz konusu uygulamayı sürekli terkettiklerini göstermektedir. Bunun gibi Said bin Mansur'un Ab­dullah bin Mes'ud (r.a)'dan sahih senedle rivayet ettiği hadiste ve daha baş­ka rivayetlerde de bu ifade yer almaktadır.

Sürekli terke delalet eden ifadeler, sahabilerin ileri gelenlerinin söz konu­su oturuşu sürekli terkettiklerini gösterir. Bu ise belirtilen oturuşun kesinlikle sünnet olmadığını ortaya koyar. Bunun yanısıra Neylu'l-Evtar (l/163)'da ifade edildiğine göre Müslim ve İbni Mace dışında kalan Kutubi Sitte sahiplerinin Malik bin Huveyris'ten rivayet ettiklerine göre o, Resulullah (a.s)'ın namaz kıldığını görmüş ve namazının tek rek'atlarmda tam bir şekilde oturmadan ayağa kalkmadığını bildirmiştir. Bunun cevabı da, Hidaye (l/92)'de yer alan açıklamadır. Bu açıklama da şöyledir:

"Buradaki oturuş yaşlılık dönemine has bir oturuş olarak görülmüştür. Çünkü bu bir dinlenme oturuşudur. Namaz ise bunun için (dinlenme için) konulmuş değildir."

el-î'la müellifi de diyor ki:

"Bana göre Ebu Davud'un Muaviye bin Ebi Süfyan'dan nakletmiş oldu­ğu ve hakkında herhangi bir açıklamada bulunmadığı rivayet de bunu des­teklemektedir. Muaviye (r.a)'nin bildirdiğine göre Resulullah (a.s) şöyle bu­yurmuştur:

"Rüku ve secdede benden öne geçmeyin. Rüku ettiğimde sizden öne geçersem, siz, ben başımı kaldırdığımda bana yetişirsiniz. Doğrusu ben zayıfladım."

Buhari'nin Kitabu'l-îsti'zan'da (2/923) da selâm verene "Aleyke's-Se-lâm" diye cevap vermekle ilgili başlıktan sonra namazını düzgün kılmayan kim­seyle ilgili olarak naklettiği rivayette de şöyle denmektedir:

"Sonra secdeye tam yerleşecek şekilde secdeye var (bedenin secdede mut­main olacak şekilde secde et). Sonra doğrulup tam yerine yerleşecek şekilde otur. Bu hareketleri bütün namazın boyunca tekrar et."

Ancak bu rivayet, esas itibariyle delil gösterilemez. Çünkü Buhari, ilgili ibarenin yani: "Sonra doğrulup tam yerine yerleşecek şekilde otur" sözünün ikinci kez söylenmesinin bir tereddüdün neticesi olduğuna işaret etmiştir. O, bunun arkasından şu söze yer vermiştir: "Ebu Usame sonuncuda: "Sen ayağa kalkıp tam doğrul" demiştir" Yani Ebu Usame'nin rivayetinde yukarıdaki söz ikinci kez geçmekte, onun yerine belirtildiği şekilde "ayağa kalk" denmektedir. Bu açıklamayı Hafız İbni Hacer, Feth (2/231)'de yapmıştır. Yahut bu söz gerçekten geçiyorsa, onunla teşehhüd oturuşunun kastedildiği anlamı çıkarı­labilir. Hanefilerin görüşleri, dinlenme oturuşunun terkini gerektirmektedir.

Şafiiler, dinlenme oturuşunun gerektiğini söylemişlerdir ve bu konuda Ma­lik bin Huveyris'ten nakledilen ve yukarıda geçen hadisi delil saymaktadırlar.

Beğavi şöyle söylemiştir:

"Birinci ve üçüncü rek'atta iki secdenin yapılmasından sonra biraz otur­mak bazı ilim adamlarına göre sünnettir. Onlara göre bu şekilde biraz otu­rulduktan sonra ayağa kalkılır. İmam Şafii de böyle yapılması gerektiğini söylemiştir. İmam Malik, İmam Sevri, Ahmed bin Hanbel, İshak ve Ashabı Re'y (fıkıhta içtihada ağırlık verenler yani Hanefiler) bu oturuşun gerekme­diğini söylemişlerdir.

Bütün ilim adamlarının ortak görüşleriyle secdeden kalktıktan sonra ayağa kalkıncaya kadar sadece bir kere tekbir getirilir." [52]

 

Secdenin Fazileti

 

1114- Müslim, Ebu Hureyre (r.a)'nin şöyle söylediğini rivayet etmiştir: "Resulullah (a.s) şöyle buyurdu:

"Ademoğlu secde ayetini okuyup secde ettiğinde, şeytan ağlayarak kenara çekilir ve şöyle der: "Çok yazık! Bu kişi secde etmekle emrolundu, secde etti. Ona cennet var. Ben de secde etmekle emrolundum karşı geldim. Bana da cehennem var." [53]

 

1115- Müslim, Ma'dan (r.a)'ın şöyle söylediğini rivayet etmiştir:

"Resulullah (a.s)'ın mevlası (azatlısı) Sevban'dan istekte bulunarak: "Bana, Yüce Allah'ın kendisiyle bana yarar sağlayacağı bir hadis naklet" de­dim. Sustu. Sonra ben tekrar: "Bana, Yüce Allah'ın kendisiyle bana yarar sağlayacağı bir hadis naklet" dedim. Yine sustu. Ben yine: "Bana, Yüce Allah­'ın kendisiyle bana yarar sağlayacağı bir hadis naklet" dedim. Bunun üzerine şöyle söyledi: "Ben, Resulullah (a.s)'ın şöyle buyurduğunu duydum:

"Herhangi kul, Allah'a bir secde edecek olsa mutlaka Allah, onunla ken­disini bir derece yükseltir ve ona karşılık bir hatasını siler." [54]

 

1116- Müslim, Ebu Hureyre (r.a)'den şu şekilde rivayet etmiştir: "Resulullah (a.s) şöyle buyurdu:

"Kulun Rabbine en yakın olacağı an secdede olduğu andır. (Bu esnada) çokça dua edin." [55]

 

Bir Açıklama

 

Bazen yağmur veya sıcağın şiddetli olması sebebiyle caminin insanlarla dolu olduğu olur. Bu durumda insanlar için kendilerini yağmurdan veya güne­şin sıcağından koruyacak bir yer dışında namaz kılmak zor olur. Bazı durum­larda da insanlar için normal şekilde rüku ve secde etmeleri zor olabilir. Bu durumda bir kişinin önündekinin sırtına secde etmesi caiz olur. Bunun gibi önündeki kişinin sırtına göğsünü koyarak yapılan rüku da geçerli olur.

Şafîiler, Hanefiler ve Hanbeliler şöyle söylemişlerdir:

"Kalabalık dolayısıyla yere veya benzeri bir şey üzerine secde edemeyen kimse, önünde namaz kılan kişinin sırtına secde edebilir."

 

1117- Beyhaki, Hz. Ömer (r.a)'den rivayet etmiştir: "Kalabalık çok olursa, biriniz kardeşinin sırtına secde etsin." [56]

 

Dersler Ve Öğütler

 

Hanefilere göre el parmakları dizlere ulaşacak derecede sırtı ve başı eğ­mek suretiyle namazın rüku farzı yerine getirilmiş olur. Yani bu kadarı, yapıl­ması farz olandır. Buna ek olarak beden itmi'nana kavuşacak derecede eğil­mek ise vaciptir. Rükuyla ilgili diğer görevler ise sünnettir. Onlara göre rü-kudan sonra çok az bir doğrulma ile yapılması farz olan görev yerine getiril­miş olur.

Hanefilere göre çıplak olarak alnın bir kısmını ve ayakları yere veya ben­zeri bir şeyin üzerine koymakla secde farzı yerine getirilmiş olur. Secdeyle ilgili bunun dışındaki görevler ise onlara göre tum'aninet (bedenin istikrarlı bir hal alması) gibi ya vacib veya sünnettir.

Malikilere göre ise yapılması gerekli olan; alnın en az bir parçası üzerine secde etmektir. Alın ise kaşların üstünde saçın bittiği iki yanın altında kalan kısımdır. Onlara göre alnın tamamının yere konması ve tam yerleştirilmesi mendubdur.

İbni Munzir, sahabilerin yalnız burun üzerine secde etmenin yeterli ol­mayacağı konusunda görüş birliği içinde olduklarım bildirmiştir. Ancak burnu­nu yere koymadan yalnız alın üzerine secde etmek mekruh olmakla birlikte geçerlidir.

Hanefilere ve Malikilere göre az da olsa alnın bir kısmının yere konma­sıyla farz yerine getirilmiş olur. Hanefilere göre vacib olan ise daha fazlasının yere konmasıdır.

Secdede ayakları yere koyma farzı, iki ayaktan sadece bir parmağın yere konulmasıyla yerine getirilmiş olur. Vacib olan ise bütün parmakların yere konmasıdır. Şafiiler ve Hanbeliler ise yedi organ üzerine secde etmenin vacib (gerekli) olduğu konusunda görüş birliği üzeredirler. Hanbelilere göre burnun bir kısmının yere konması vaciptir. Şafiilere göre ise alınla birlikte burnun da konması müstehabdır.

Ebu Hanife'ye ve İmam Muhammed'e göre birinci secdeden ikinci secdeye geçmek için çok az miktar kalmakla farz yerine getirilmiş olur. Tum'aninet (tam yerine yerleşecek şekilde oturmak ve vücudun oturmuş halde rahatla­ması) ve tamamen doğrulmak ise onlara göre vaciptir. İmam Ebu Yusuf ve Ebu Hanife ile İmam Muhammed'in dışında kalan diğer imamlar ise bir kimse­nin birinci secdeden sonra tam doğrulacak şekilde oturmaması durumunda na­mazının geçersiz olacağını söylemişlerdir.

Hanefiler ve Hanbeliler şöyle söylemişlerdir:

"Üzerinde herhangi bir engel bulunsa da bulunmasa da hacminin organ­ların istikrar kazanmasını (yani üzerine konduğunda havada duruyormuş gibi olmaksızın güzelce yerleşmesini) sağlayacak kadar olması durumunda kar üzerine secde edilmesi caizdir. Bunun gibi belirtilen miktarda olması durumunda sert pamuğun ve benzeri şeylerin üzerine secde edilmesi de caizdir. Ama alın, secde edilen şeyin üzerinde istikrar kazanamazsa (havada duruyormuş gibi kalır veya iğreti durursa) namaz geçerli olmaz."

Hanefilere göre yüzün, iki elin araşma konması sünnettir. Hanefilerin dı­şındakilere göre ise sünnet olan secde esnasında ellerin omuzların hizasına konmasıdır. Şafiilere göre secde eden kişi ayaklarının dizlerinin ve uylukları­nın arasını bir karış miktannca açar. [57]

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

İÇİNDEKİLER

 

İLMİN KISIMLARI

 

Abdesti bozan şeyler                                                                                                           11

Ses ve Koku                                                                                                          11

Mez ve mezinin çıkmasından dolayı abdest almak                                          13

Kusmak, kan çıkması ve bunlardan dolayı adest almanın hükmü16

Öpmenin ve dokunmanın hükmü                                                                       18

Cinsel organa dokunmaktan dolayı abdest almanın hükmü                          19

Uykudan dolayı abdest alma                                                                              22

Ateş dokunan şeyden dolayı abdest almak                                                     26

Abdest bozulmasıyla namazı bırakanın uyması gereken adab                      35

Abdestte tereddüde düşmenin hükmü                                                             36

Mestler üzerine meshetme                                                                                               47

Meshetmenin geçerliliğinin delilleri                                                                  50

Meshin süresi                                                                                                       56

Gusül, guslü gerektiren durumlar ve guslün çeşitleri                                               59

Cünüplük ve bundan dolayı gusül                                                                    63

                Bütün bedenin yıkanması                                                                                   69

Gusül nasıl yapılır?                                                                                              70

Hanımların saç örgülerim açmamaları                                                                74

Kadının ve kocasının gusletmeleri                                                                    77

Guslü gerektiren işin tekrar yapılması                                                               78

Gusülden sonra abdest almanın hükmü                                                           79

Gusle yetecek suyun miktarı                                                                              80

Gusletme sırasında örtünmek                                                                             80

Cünüp kişiyle ilgili hükümler                                                                                         85

Cünüp kişinin Kur'an-ı Kerim okumasının haram olduğu                              85

Cünüp kişinin uyumasının ve yemek yemesinin hükmü                                87

Cünüp biriyle musafaha ve oturup kalkma                                                       90

Namazda iken cünüp olunduğu hatırlanırsa ve yapılmalıdır?                        92

Su, hatmi ve benzeri şeylerle gusletmek                                                           94

Hamamlarda yıkanma ve Müslümanlığa giren birinin guslü                          94

Hayız, nifas ve istihaze                                                                                                       99

Hayızlı bir kadm nasıl temizlenir?                                                                       103

Hayızh bir kadının Kur'an-ı Kerim okumasının hükmü                   106

Hayızlı hakkında caiz olan şeyler                                                                       106

Hayızlı kadınla ilişki, onunla yiyip içme ve benzeri şeyler                             111

Hayızlı kadmla ilişkide bulunmanın hükmü                                                      114

Hayızhnın namaz ve orucu terki ve orucu kaza etmesi                                   117

Hayız ve nifasla ilgili değişik meseleler                                                             119

İstihaze görenle ilgili hükümler                                                                          121

Teyemmüm                                                                                                                           139

Teyemmümle ilgili rivayetler                                                                               143

Temizlik konusunda özel hükümler bulunan istisnai durumlar                              165

Özürlüler                                                                                                                166

Sargı ve benzeri şeylerle ilgili hükümler                                                            169

 

NAMAZIN ŞARTLARINDAN VAKİT

 

Namazın şartlarından vakit / Giriş                                                                   173

Namazın vakitleri                                                                                                  179

Sabah namazının vakti                                                                                         187

Öğle namazının vakti                                                                                           191

ikindi namazının vakti                                                                                          199

Akşam namazının vakti                                                                                       204

Yatsı namazının vakti                                                                                           205

Vakit içinde namazın bir rek'atını kılabilenin durumu                                      214

Namazı vaktinde kılmanın fazileti                                                                       215

Yatsı vaktinin girdiği sırada akşam yemeği hazır olursa                 219

Kerahet vakitleri                                                                                                   226

İki namazın arasını birleştirmek                                                                                    239

İki farklı vakte ait namazı aynı vakitte kılmak                                   239

Hanefi mezhebine bağlı olanlar için önemli bir açıklama                                259

 

EZAN VE KAMET

Ezanın uygulamaya konması                                                                                            261

Resulullah (a.s)'ın ezanın öğretimi konusundaki bazı sünnetleri  268

Namaza çağırmanın ve ona icabetin fazileti ve Şeytan'ın bundan

hoşlanmaması                                                                                                       275

Ezanı duyan birinin yapması gerekenler                                                           281

Müezzinin ecri/Sevabı                                                                                         286

Ezan ve kamet arasında dua                                                                               290

Namaz için ne zaman kamet getirilir ve cemaat ne zaman

namaza kalkar?                                                                                                      291

Birden fazla müezzin edinilmesi                                                                          292

Ezan okumaktan dolayı ücret almanın hükmü                                  293

Yolculukta ezan                                                                                                    295

Ezanın adabı                                                                                                          296

 

SETRİ AVRET

Avret yerlerinin örtülmesi                                                                                                299

Konuyla ilgili rivayetler                                                                                       302

 

İSTİKBAL-İ KIBLE

(KIBLEYE YÖNELMEK)

 

Kıbleye yönelmek / Giriş                                                                                                    329

Kıblenin değiştirilmesi                                                                                         334

Kabe tarafına yönelme                                                                                        341

Binek üzerinde nafile namaz kılanın kıbleye yönelip yönelmeyeceği           342

Kabirlerin mescid edinilmesinin hanımlığı                                                        349

Namaz kılan kişinin Önüne sütre koyması                                                        352

Namaz kılan birinin Önünden geçmekten nehiy                                              356

Namazı bir şey kesmez                                                                                         357

Namaz kılanın önünden geçenle çarpışılması                                                  363

Kabe'nin içinde namaz                                                                                         367

Kıbleye yönelmenin adabı                                                                                  371

Kıble tarafına canlı resimler konulmasından nehy                                          371

Kıbleye karşı tükürülmesi                                                                                   372

 

NAMAZIN ŞARTLARINDAN NİYET

 

Namazın şartlarından niyet / Giriş                                                                   375

Konuyla ilgili rivayetler                                                                                       380

 

NAMAZIN RÜKÜNLERİ, VACİPLERİ, SÜNNETLERİ

 

Namazın içindeki fiiller, sözler, namazın rükünleri, vacipleri,

sünnetleri, adabı ve bunlarla bağlantılı konular                                                           389

Resulullah (a.s.)'m namazının özelliklerini otaya koyan genel nasslar  393

Namazı düzgün kılmayan birine namazın öğretilmesi                                                411

Namazda tekbir alınması ve sağ elin sol el üzerine konması                                    421

 

İSTİFTAH TEKBİRİ

(NAMAZA BAŞLAMA)

 

Namaza başlama                                                                                                  431

 

 

NAMAZIN ŞARTLARINDAN KIRAAT

 

Kıraat (Okuma) Giriş                                                                                                          447

Besmeleyi sessizce okumanın hükmü                                                               450

Namazda fatihanın okunması                                                                             454

İmamın arkasında iken okumak                                                                          458

Okuma-yazma bilmeyen ve arapça okumayı beceremeyen biri

açısından okuma yerini tutacak uygulama                                                       467

Namazlarda zammı süre olarak ne okunmalıdır?                                                        471

Sabah namazında okunacak olan                                                                       471

Öğle ve ikindi namazlarında okunacak olan                                                     477

Akşam namazında okuma                                                                                   485

Yatsı namazında okuma                                                                                       489

Okuma konusunda Resulullah (a.s.)'ın bazı sünnetleri                                   490

Okumayı uzatma ve kısa tutma                                                                           499

Gece okumak                                                                                                         502

Açıktan "amin" denir mi, "amin" demenin fazileti                                           508

Tersten (Geriden) okuma ve sırayı gözetme                                                     510

 

RÜKU VE SECDE

 

Rüku, secde ve bunlarla ilgili konular / Giriş                                                                513

Rüku ve secdenin yapılış şekli                                                                           516

Rüku ve secdede itmi'nan                                                                                   520

Secdede kolları yere döşemekten ve kaba etleri üstüne oturmaktan

nehiy                                                                                                                      522

Nasıl secdeye gidilir                                                                                            524

Secdenin özelliği                                                                                                  528

Secde organları                                                                                                     531

Secdede yapılması yasak olan hareketler                                                         536

Rüku ve secdede okunacak zikirler                                                                   539

Dinleme oturuşu hakkında gelen rivayetler                                                     554

Secdenin fazileti                                                                                                   558