CEVAP: Allah temizdir, ancak temiz olanı sever. İlim adamlarının bildirdiği gibi piyango İslâm dininde meşru değildir. Bundan kazanılan para da haramdır. Çünkü o dinde yasaklanmış olan bir (çeşit) kumardır. Bunun içindir ki insanın piyango yolu ile gelen parayla haccetmesi haramdır. Zira müslüman haccetmekle dinin temel rükünlerinden birini yerine getirmektedir. Aynı zamanda kendisini günah ve hatalardan temizlemektedir. Bundan dolayıdır ki Hanefî mezhebi âlimleri "Hac hem malî, hem de bedenî bir ibadettir" derler. Durum böyle olunca haccın haram yoldan kazanılan mal ile yapılması uygun olmaz.

Fıkıh âlimleri der ki: İnsan haram mal ile haccederse haccı yerine gelmiş olur. Fakat Allah katında makbul olmaz. Böyle bir kimse, hac farz olduğu halde onu yapmayan kimseye verilecek ceza gibi bir ceza görmez. Ama haram para ile yapılan hacca sevap verilmez. Bir başka deyişle üzerindeki hac borcu düşer ama, yaptığı ibadet Allah katında makbul olmaz.

Makam-I İbrahim

SORU: Hac ibadetinin edâ edildiği yerdeki Makam-ı İbrahim'den maksat nedir?

CEVAP:: Makâm-ı İbrahim -ki Allah ona ve Peygamberimize salât hac ibadetinin yerine getirildiği yerlerden biridir,

Hz Allah Kur'an'da Makâm-ı İbrahim'i iki yerde zikrederek ebedileştirmiştir.

Şunlardan biri Bakara/125 ayetinde diğeri, Âl-i İmran/97 ayetin-dedir Hz. Allah bu ayetlerden birinde Makâm-ı İbrahim'in namazgah edinilmesini emretmiş, diğerinde ise onu Allah'ın açık âyetlerinden kıldığı bildirilmiştir.

Tefsir âlimleri Makam-ı İbrahîm'in neresi olduğu hakkında pek çok görüş zikretmişlerdir. Bunları aşağıya alıyoruz:

a. Hac yapılan yerlerin hepsi Makam-ı İbrahim'dir.

b. Arafat, Müzdelife ve şeytan taşlanan yerler Makam-ı İbrahim'dir.

c. Harem-i şerif Makam-ı İbrahim'dir.

d. Makam-ı İbrahim, Hz. İbrahim'in Kabe'nin inşası sırasında üzerine bastığı taştır.

e. Makam-ı İbrahim, Hz. İbrahim'in insanları hacca çağırmak için üzerine çıktığı taştır.

f. Makam-ı İbrahim, Hz. İsmail'in hanımının Hz. İbrahim'in başını yıkarken İbrahim peygamber'in üzerinde olduğu taştır.

Tefsir âlimlerinin hocası mertebesinde olan İbn Cerir Taberî, Makam-ı İbrahim hakkındaki sözleri aktardıktan sonra şöyle diyor:

Bu sözlerin doğruya en yakın olanı, "Makam-ı İbrahim, Kabe'de bu isimle bilinen meşhur yerdir" diyenlerin sözüdür. pumasına elverişli olmadığı görülecektir. Gene bu tefsirde Abduh'un Hz. İbrahim'in hac görevini yaparken bulunduğu her yerin Makam-ı İbrahim olduğu görüşünü benimsediği söylenmektedir. Bu tefsirde "Fıkıh âlimlerinden tahkik ehli şöyle der: Mescid-i Haram'da nerede namaz kılarsan orası Makam-ı İbrahim'dir" ibaresi yer almaktadır.

Pek çok tefsir ve tarih kitabına baş vurduğumuzda Makam-ı İbrahim'in bugün dahi bilinen meşhur yer olduğunu görürüz. Hac görevleri arasında Hz. Peygamber'in sünneti olarak tavaftan sonra iki rekat namazı Makam-ı İbrahim'de kılmak günümüze kadar uygulanagelmiştir.

Hac Hakkında

SORU: (Bu soru ve cevabı 17 Ekim 1950'de yayınlanmıştır.) Her sene altın ve gümüş kaplamalı Kabe örtüsünü bir geçit merasiminde taşıyan devenin yularını öpmek hakkında görüşünüz nedir? Hacer'ul Es-ved'i Öpmenin hükmü nedir?

CEVAP: Soruda ifade edilen merasimde Kabe örtüsünü taşıyan devenin yularını öpmenin bidat olduğu hususunda tartışmaya gerek yoktur. Böyle bir şeyin ne dinde ne de akılda bir dayanağı vardır.

Eğer bidat kapısını açar ve her bidate, onun din ile ilgisini gösteren bir yorum uydurmak üzere akıl yürütmeye müsade edersek, dini bozmaya varan sonuçlara ulaşırız. Durum öylesine karmaşık bir hâl alır ki neyin dinden olduğu, neyin olmadığı hususunu açığa çıkarmaya gücümüz yetmez.

Sosyal, ekonomik ve ilmi alanlarda sonradan çıkan şeylerin yararlı ve dinin ana kuralları ile çelişmeyenlerini kabul etmek görevimizdir. Ancak böylelikle tevhid dini İslâmiyet'in benliğimizde varlığını açık bir şekilde sürdürmesi mümkün olabilir. Ancak bu suretle din arzulardan, keyfi görüşlerden ve sapıklıklardan korunmuş olur.

Merasim alanında yer alan üzerinde Kabe Örtüsünden parçalar taşıyan devenin etrafında; sanki Kabe'yi tavaf ediyormuş gibi yedi defa

k bir davranıştır. Zira bu, merasim meydanının Kabe'ye dör imesine yol açar. Bu, çok eskilerde Kabe'yi taklit etmek suretiy-belirleyerek insanları haçtan vaz geçirmek için yapılan sapık yakın bir iştir.

Hacer'ul Esved'i öpmek ise haccın farzlarından değildir. ve sıkışıklığa yol açmayacak ise yapmalıdır. Eğer insan sıklıktan dolayı Hacer'ul Esved'i öpemez veya oraya varmak zor lursa eliyle dokunması veya işaret etmesi yeterlidir.

Hacer'ul Esved konusunda pek çok rivayet vardır. Bunlardan kimisi uydurmadır. Kimisini de insanlar doğru olarak anlayamamaktadır.

Herhalde bu konuda en güzel sözlerden biri Hz. Ömer'in sözüdür. Hz. Ömer Hacer'ul Esved'i öpmek üzere selamladığı sırada şöyle demiştir: "Vallahi ben iyi biliyorum ki sen zararı da faydası da olmayan bir taşsın. Seni Peygamber'in öptüğünü görmeseydim ben de Öpmezdim."

Ne tuhaftır ki binlerce insan Hacer'ul Esved'in olduğu yere yığılıyor. Pisi-temizi, hastası-sağhklısı, güçlüsü-zayıfı, bilgilisi-cahili, kadı-nı-erkeği Hacer'ul Esved'in olduğu yere hücum ediyor. Bunlardan her biri Hacer'ul Esved'i öpmezse haccının sahih olmayacağını sanarak onu öpmeye gayret ediyor. Hatta bazıları bu konuda o kadar ileri gidiyor ki öptükten sonra kendinin, eşinin veya annesinin başını Hacer'ul Esved'e vuruyor. örtülen ve her yıl yeniden dokunan altın ve gümüş simlerle işlenmiş görkemli Kabe örtüsüne gelince; kanaatimce bu gerekli almayan bir savurganlıktır. Kabe'ye ipek veya altın zinetler giydirmek na ayrı bir şeref kazandırmaz. Zira ona azamet ve görkemi bizzat Al-ah vermi§- O, Kur'an'ında şöyle buyurur:

Şüphesiz, âlemlere bereket ve hidayet kaynağı olarak insanlar için kurulan ilk ev (ibadethane) Mekke'deki (Kâbe)dir. Orada apaçık nişaneler, (ayrıca) İbrahim'in makamı vardır. Oraya giren emniyette olur. Yoluna gücü yetenlerin o evi haccetmesi Allah'ın insanlar üzerinde bir hakkıdır. Kim nankörlük ederse bilmelidir ki Allah bütün âlemlerden müstağnidir. (Âl-i İmran/96-97)

Kabe'yi ipek veya benzeri bir şeyle örtmeye bir engel yoktur. Fakat bu örtü eskiyinceye kadar örtüyü değiştirmemelidir. Böylece Kabe örtüsü bir kaç yıl dayanınca her yıl Kabe örtüsü için harcanan para açlıktan kıvranan insanlara sarf edilir.

Önemli olan bir harcamada cömert olmak değil, aynı zamanda hikmetli işler de yapmaktır. Lüks ve fantezi birşey için milyonları harcamak, harcanması gereken -hatta görev olan- yere harcamakta cimrilik etmek doğru değildir.

Bir takım kimseler de vardır ki kullanılmış eski Kabe örtüsünden küçük parçalar keserek bunları satarlar. Pek çok kimse de bu parçaları edinmenin Allah'ın rızasını ve mağfiretini kazanmaya sebep olduğunu sanırlar. Sonuç olarak bu parçacıklara Allah'a ibadet etmenin üstünde bir önem verirler. Bu sağlıklı bir İslâm anlayışı değildir. İslâmiyet Af senetleri satılan, bir takım maddeleri aracı olarak kullanan bir din değildir. İslâm ilim dinidir. Hiç bir aracı olmadan Allah'a ibadet etme, Allah için iş yapma dinidir.

Cenab-ı Hak şöyle buyurur:

Doğu da batı da Allah'ındır. Nereye dönerseniz Allah'ın yüzü (zâtı) oradadır. Şüphesiz AIlah(ın rahmeti ve nimeti) geniştir. O her şeyi bilendir. (Bakara/115)

Bizim Kabe örtüsü hakkında söylediklerimiz, Kabe'ye saygısızlık yapmak anlamına gelmez. Biz müslümanlar Kabe'ye saygı göstermeliyiz. Bununla emrolunduğumuzu biliyoruz. En doğru yola yönelten Allah'tır.

İki Kişiye Bîr Hac

SORU: Annem hac farizasını yerine getirmeden vefat etti. Ben hem kendim adına, hem de vefat eden annem adına hac yapabilir miyim?

CEVAP. Hz.Allah haccı gücü yeten kadın ve erkek müslümanlara t Imıstır. Aşağıdaki ayetlerde hac ibadetine yer verilmiştir:

Yoluna gücü yetenlerin o evi (Kabe'yi) haccetmesi, Allah'ın insanlar üzerinde bir hakkıdır. (Âl-i İmran/97)

Haccı ve umreyi Allah için tamamlayın. (Bakara/196)

Hac bilinen aylardadır. Kim o aylarda hacca niyet eder (ihrama gi-rer)se, hac sırasında cinsel ilişki, günah sayılan davranışlar ve kavga etmek yoktur. Hayır işlerden ne yaparsanız, Allah onu bilir. (Ey inananlar!) Âhiret için azık edinin. Bilin ki azığın en hayırlısı takvadır. Ey akıl sahipleri! Yalnız benden korkun. (Bakara/197)

Bir zamanlar İbrahim'e Beytullah'ın yerini hazırlamış (ve ona şöyle demiş)tik: "Bana hiç birşeyi eş tutma; tavaf edenler, ayakta ibadet edenler ve secdeye varanlar için evimi temiz tut!"

İnsanlar arasında haccı ilan et ki gerek yaya olarak, gerekse uzak yollardan gelen yorgun argın develer üzerinde kendilerine ait bir takım yararlan yakînen görmeleri, Allah'ın kendilerine rızık olarak verdiği kurbanlık hayvanlar üzerine belli günlerde Allah'ın adını anmaları (kurban kesmeleri) için sana (Kabe'ye) gelsinler. Artık ondan (kurban etlerinden) hem kendiniz yeyin, hem de yoksula, fakire yedirin." (Hac/26-28)

Bu ayetlerden anlıyoruz ki hac gücü yeten, imkânları elverişli n herkese farz-ı ayndır. Haccın farz olması için gereken şartlar kenemde oluşan herkes bu ibadeti yapmakla yükümlüdür.

Fıkıh âlimleri şöyle diyor: "Bir müslüman kendisine farz olan 1 yapmadan ölürse vefat edenin yakınlarına, onun adına haccede-tfinı hazırlayıp hacca göndermeleri gerekli olur." Çünkü bu dua hac, Ödenmesi gerekli bir borç gibidir. Bir kimse vefat etmiş an-n yerine haccedebilir. Fıkıh âlimleri bu görüşlerini şu hadise dayandırıyorlar

Abdullah b. Abbas'm rivayetine göre Cüheyne kabilesinden bir Peygamber'e gelerek dedi ki: "Annem haccetmeyi adamıştı. Fakat haccetmeden vefat etti. Onun yerine ben haccedebilir miyim?"

Hz. Peygamber kadına: "Evet, annenin yerine haccet. Annenin bir borcu olsaydı öder miydin? Borçları ödeyin. Allah'tın borcu) yerine getirilmeye, ödenmeye daha çok layıktır" buyurdu.

Buharî'nin rivayet ettiği bu hadisten fıkıh âlimleri şu sonucu çıkarmışlardır: Farz olduğu halde hac görevini yerine getirmeden vefat eden kimseye hac farzdır. Vefat eden kimse kendisi adına haccedilrne-sini vasiyet etse de etmese de hüküm aynıdır. Vasiyet edilmiş veya adakta bulunulmuş ise mesele daha kuvvetli hale gelir.

Fıkıh âlimleri başkası adına hacceden kimsenin, daha önce kendi adına farz olan haccı yapmış olmasını şart koşmuşlardır. Tâ ki kendisi hac borçlusu iken başkası adına haccetmekle meşgul olmasın.

Vefat etmiş annesinin yerine hacceden kimsenin bu haccı, aynı zamanda kendisi için de yapması sahih olmaz.

Bu konuda en faziletlisi önce kendi haccını yapmış olmasıdır. Daha sonra annesi (veya bir başkası) yerine haccedebilir.

Vekâletle Hac

SORU: Kendisi hiç hacca gitmemiş birinin başkası adına hacca gitmesi caiz olur mu? Hacda vekillik geçerli midir?

CEVAP: Bir insana hac farz olur, kendisinde bu görevi yapmaya engel bir özür de olmazsa, bu kimsenin haccetmesi zorunlu hâle gelir. Bu durumdaki kimsenin yerine başkasını hacca göndermesi caiz olmaz. Böyle bir kimse adına bir başkasının, tüm masraflarını kendisi karşılayarak bağış şeklinde haccetmesi de caiz değildir. Bağış şeklinde haccedenin daha Önce kendi haccını yapması veya yapmaması durumu değiştirmez, hüküm aynıdır.

Çünkü hac, gücü yettiği sürece herkese farzdır. O nedenle vekil ile haccetmek sahih olmaz. Bu durumda olup da bizzat kendi-oitmeyen kimse günahkâr olur.

Fakat kendisine hac farz olan kimse bu görevi yapamayacak duda ise, hastalık veya bir başka sebeple hacca gidemeyecek ise bu nida yerine vekil olarak birisini göndermesi caiz olur.

Vekil, kendisine vekâlet veren adına hac görevini yerine getirince, ekil gönderen kimseden hac farzı düşer. Nitekim Hanefî âlimleri böyle söylemiş ve delil olarak şunu ileri sürmüşlerdir:

Hz. Peygamber'e gelen bir kadın: "Ey Allah'ın Rasûlü! Babam haccetmesi gereken bir kimse. Fakat öylesine yaşlı ki binek üzerinde durmaya gücü yetmiyor. Onun yerine ben haccedebilir miyim?" diye sorar.

Hz. Peygamber kadına: "Babanın borcu olsaydı onu öder miydin?" diye sorar. Kadın: 'Evet' cevabı verince Rasûlullah: "Allah'ın borcu ödenmeye daha çok layıktır" der.

Nitekim Has'am kabilesinden bir başka kadına da Hz. Peygamber aynı şeyleri söylemiştir.

Bu iki hadis -kız olsun oğlan olsun- çocuğun babasının yerine haccetmesinden söz etmektedir. Vekil olarak haccetmek insanın kendi gocuğuna mahsus değildir. Zira hadislerde böyle bir hususîlikten söz edilmiyor. Dinî hükümlerde asıl olan bir hususîlik belirtilmedikçe genel olmaktır

fcülik yolu ile hacca gitmekte vekilin haccetmesine engel olan ömrünün sonuna kadar devam etmesi şarttır. Engel geçici ortadan kalkarsa kişinin bizzat kendisinin haccetmesi gerekir. âiımleri vekiı olarak hacca gidenin, daha Önce bizzat 1 için haccetmiş olmasını şart koşmuştur. Bazıları ise bunun şart Pen faziletlisi olduğunu söylemişlerdir.

Teşrik Günleri

SORU: Teşrik günleri hangi günlerdir? Niçin böyle isimlendirilmiştir?

CEVAP: Teşrik günleri zilhiccenin 10. gününü (yani Kurban bayramının ilk gününü) izleyen üç gündür. Bir başka deyişle hac mevsiminde Kurban bayramının ilk gününden sonraki üç gündür. Demek oluyor ki zilhiccenin 11. 12. ve 13. günleri teşrik günleridir.

Bu isim şu sebeple verilmiştir: Teşrik kelimesinin bir anlamı et kurutmak demektir. Bu günlerde eskiden beri kurbanda kesilen etler güneş altında kurutulurdu. Bu sebeple bu günlere teşrik günleri denmiştir.

Bir başka rivayete göre kurban kesme zamanı güneşin işrak zamanı olduğu için bu günlere Teşrik günleri denmiştir.

Bir diğer rivayete göre eskiden beri Arablar "Sebir dağı (güneşle) parladı. Biz de kurban kesmeye koyulduk" derlermiş. Bu sebeple kurban kesilen bu günlere Teşrik günleri denmiştir. Bunu İbn'ul Esîr Niha-ye isimli kitabında söylemiştir.

Teşrik günleri aynı zamanda Minâ'da şeytan taşlama günleridir. Gene bu günlerde farz namazların arkasından tekbir getirilir.

Kur'an'da bu günlere şu ayet ile işaret edilmiştir:

Sayılı günlerde (teşrik günlerinde) Allah'ı anın. (Yani telbiye ve tekbir getirin.) Kim iki gün içinde acele edip (Mina'dan Mekke'ye) dönmek isterse üzerine günah yoktur. Kim geri kalırsa, kötülükten korunması şartıyla ona da günah yoktur. Allah'tan korkun ve bilin ki hepiniz O'nun huzuruna toplanacaksınız. (Bakara/203)

Bu günler Allah'ın verdiği muvaffakiyet sebebiyle sevinç ve memnuniyet günleridir. Bu günler Allah'ın güzel nimetlerinden faydalanma günleridir.

Medişlerde anlatıldığına göre bu günlerdeki şeytan taşlamalarda; Rivayet olunduğuna göre Hz. Peygamber ilk taşlamayı Mina'daki din yanından başlayarak yapar, yedi taş attıktan sonra her bir taşla Allahû ekber der sol tarafa Batn'ul Vâdî denilen yere doğru aklirdi. Burada kıbleye yönelerek durur ellerini kaldırarak dua eder, uzun süre beklerdi.

Sonra her bir taş atışta tekbir getirerek yedi taş ile ikinci taşlama-vı yapar, gene sol tarafa Batn'ul Vâdî denilen yere çekilirdi. Burada da durup ellerini kaldırarak dua ederdi. Sonra Akabe'deki taşlamayı da aynı şekilde yapar, fakat bu taşlamadan sonra durmaz giderdi.

Sayılı Günler

SORU: Bakara suresi 203 ayetinde geçen sayılı günler'den maksat nedir? Bu günler hangi günlerdir?

CEVAP: Bu ayetteki Sayılı günler hacıların Arafat vakfesinden sonra Minâ'da geçirdikleri üç gündür.

Bu günler zilhicce ayının 11, 12 ve 13. günleridir. Bu konuda rivayet edilen bir hadis şöyledir:

Necd ahalisinden bir kısım insanlar Hz. Peygamber'e geldiler. O sırada Hz. Peygamber Arafat'da vakfede idi. Peygamber'e haccın 'asıl yapılacağını sordular. Hz. Peygamber bir tellala emir vererek şunları insanlara duyurmasını buyurdu: "Hac Arafat'ta vakfedir. Müzdelife gecesi tan yeri ağarmazdan önce (Arafat'a) haccı imamdır. Mina günleri, üç gündür. Her kim iki günde Mekke'ye dönmekte) acele ederse bir günahı yoktur.

de geri kalırsa ona da bir günah yoktur." Sonra ilk tela asmdan bir kişi daha göndererek aynı şeyleri yüksek sesle duyurmasını emretti.

Bu günlere Teşrik Günleri adı verilir. Bu günlerde hacılar şeytan taşlamalarını yaparlar, kurbanlarını keserler. Bu görevleri zilhiccenin 11. ve 12. günlerinde yapıp (Mina'dan Mekke'ye) dönenler için günah yoktur. 13. güne kalan ise asıl olanı yapmıştır. En faziletlisi de budur.

Soruda sözü edilen ayette Sayılı günlerde Allah'ı zikrediniz buyu-rulmaktadır. Bu günlerde Allah'ı zikretmekten maksat, günlerinde namazlardan sonra, kurban keserken ve şeytan taşlamalarda taş atarken ve diğer yerlerde getirilen tekbirlerdir.

Fadl b. Abbas rivayet ederek diyor ki:

Hz. Peygamberin bineği üzerinde onun arkasında bulunuyordum. Müzdelife'den Mina'ya gidiyorduk. Birinci bayram günü atılan ilk Akabe taşlamasına kadar durmadan telbiye getiriyordu.

Abdullah b. Ömer'in rivayet ettiğine göre Hz. Peygamber şeytan taşlamasında her taş atışında tekbir getirirdi.

Bir diğer rivayette Rasûlullah bu günlerde Mina'da iken; döşeğinde, çadırında, otururken ve yürürken tekbir getirirdi.

Hz. Allah bu ayette takva ifadesini tekrarlamıştır. Bundan maksat, bu görevleri yapan mü'minin nefsinde takvayı gerçekleştirmektir. Çünkü takva mü'minin yaptığı işten elde edeceği en hayırlı şeydir. Bunun içindir ki Allah: "(Ey inananlar!) Âhiret için azık edinin. (Bilin ki) azığın en hayırlısı takva (Allah korkusu)dur. Ey akıl sahipleri! Yalnız benden korkun!." (Bakara/197) buyurmuştur.

Hac Dönüşü

SORU: Hac dönüşünde hacıyı tebrik etmek hususunda yapılması caiz olan şeyler nelerdir? Dönüşünde hacının neler yapması uygundur? Hacdan dönen kimsenin evine bayrak asması caiz midir?

CEVAP: Hac, dinin kurallarından ve Allah'ın farz kıldığı ibadetler

Yoluna gücü yetenlerin, o evi (Kabe'yi) haccetmeleri Allah'ın insanlar üzerinde bir hakkıdır. (Bakara/197)

Bu farzı yerine getirebilmek, Allah'ın lütfettiği basan sayılır. Bu başarıya ulaşan kimseye lâyık olan, Allah'a hamd edip şükretmektir. Artık memleketine dönerken Allah'ı zikretmeli ve tekbir getirmelidir.

Rivayet olunduğuna göre Hz. Peygamber hacdan, umreden veya savaştan dönerken her yüksek tepeyi aşarken üç defa tekbir getirirdi. Tekbire ilaveten de ş/ü duayı okurdu:

Lâ ilahe illellahû vahdeh. Lâ şerîhe leh. Lehül mülkü velehül hamdü ve hüve alâ külli şey'in kadîr. Âyibune fâibun. Lirabbinâ hâmidûn. Sadekallahü va'dehû ve nasana abdehü ve hezemel ah-zâbe vahdeh.

Hacının dönüşünde evine geleceği zamanı ailesine bildirmesi sünnettir. Tâ ki dönüşü sürpriz olmasın. Hacı hacdan dönerken önce (mahallesinde veya köyündeki) camiye gelmeli, orada iki rekat namaz kılıp sonra evine girmeli orada da iki rekat namaz kılıp kendisini tebrik edenlerin görebileceği bir yere oturmalı ve bu farzı yapıp selâmetle dönmeyi lütfettiği için bol bol Allah'a hamdedip şükretmelidir.

Hacı ile karşılaşanlar ona selam verip, Allah'ın onu bu işte başarı-ı kılmış olmasından dolayı tebrik etmeli ve kendisinden dua istemeliler. Hacıyı karşılayanlar ona: "Allah haccını kabul etsin", "Allah semi, mükâfatını büyük yapsın", "Hac için harcadığın paranın yerine Hah iyi kazançlar versin", "Allah günahlarını mağfiret etsin" gibi etmeleri uygun olur.

Ahmed b. Hanbel ve Hâkim'in rivayet ettiği hadiste şöyle buyurmulmuştur:

Hacdan gelen bir kimse ile karşılaştığın vakit ona selam ver. Onunla tokalaş ve ona evine girmezden önce senin için istiğfar etmesini söyle. Çünkü o, günahları affedilmiş bir kimsedir.

Rivayet olunduğuna göre Abdullah b. Ömer şöyle demiştir:

Bir delikanlı Hz. Peygamber'e gelerek: "Ben hacca gitmek için şu tarafa (Mekke'ye) doğru gidiyorum" dedi. Hz. Peygamber onunla birlikte (biraz) yürüdü. Ellerini kaldırarak şöyle buyurdu: "Çocuk! Allah seni takva ile azıklandırsm, seni hayra yöneltsin ve üzüntüne Allah kâfi olsun". Delikanlı hacdan dönünce Hz. Peygamber başını ona kaldırarak şöyle buyurdu: "Ey çocuk! Allah haccım kabul etsin, günahlarını örtsün ve harcadığın masrafın yerine yeni kazançlar versin."

Hacdan dönen kimsenin gücü yettiğince deve, sığır veya koyun keserek dostlarına ve komşularına, özellikle fakirlere bundan ikram etmesi müstehabtır.

Eğer hacmin evine bayrak asmaktan maksadı, bu farzı yerine getirdiği için sevinç göstermek ise, bu işi yapmakta aşın gitmek ve savurganlık yoksa veya daha önemli yere harcanacak şeyi sarfetmiyorsa bunda bir haramlık söz konusu değildir.

Haccın Sosyal Hedefleri

SORU: Allah Teâlâ haccı niçin meşru kılmıştır? Haccın sosyal felsefesi nedir?

CEVAP: Allah Teâlâ şöyle buyuruyor:

İnsanlar arasında haccı ilan etki gerek yaya olarak, gerekse nice uzak yoldan gelen yorgun argın develer üzerinde kendilerine ait birtakım yararlan yakinen görmeleri, Allah'ın kendilerine rızık

larak verdiği kurbanlık hayvanlar üzerine belli günlerde Allah'ın dini anmaları (kurban kesmeleri) için sana (Kabe'ye) gelsinler. Artık ondan (kurbanın etinden) hem kendiniz yeyin, hem de yoksula, fakire yedirin (Hac/27-28)

Teâlâ, hac günlerini kulları için bir bayram kılmıştır. Al-h'ın kulları bu günlerde O'nun nimetlerini hatırlayıp, ihsan ve ikramlarına şükrederler. Ayrıca bu günlerde kendilerini güzel işler yapmakta başarılı kıldığı için Allah'a hamdederler.

Bu günlerin en önemli özelliği şudur: Hz. Allah bu günleri müslü-manların bir araya gelmesi için bir vesile kılmıştır. Bu bayram günlerinde gönüller birbirine kaynar, birlik ve beraberlik ruhu yaygınlaşır, davranışlarda, ümitlerde ve üzüntülerde aynı gaye etrafında olma bilinci kökleşir. Allah Teâlâ'mn kulları ve dostları için murad ettiği bir ümmet olma yönünde yücelme sürekli olarak gerçekleşmiş olur.

Nitekim Allah Teâlâ buna işaretle: "Şüphesiz bu (insanlar) bir tek ümmet olarak sizin ümmetinizdir. Ben de sizin rabbinizim. Öyle ise benden sakının" (Mü'minûn/52) buyurmuştur.

Allah Teâlâ İslâm milletinin birbirine o derecede destek olup kaynaşmasını istemiştir ki biri kımıldasa sanki tek bir kütle imiş gibi hareket eder. Zira onun tüm parçaları içice girmiş, birbiri ile bağlantılıdır.

Bu noktadan hareketle Hz. Peygamber şu tasviri yapmıştır:

Müslümanlar sevgi, şefkat ve birbirlerine merhamette tek bir bedene benzerler. Bedenin organlarından biri rahatsız olursa diğer organlar aynı rahatsızlığı duyar, rahatsız olan organla birlikte uykusuz kalırlar.

Bir diğer hadislerinde de şöyle buyurmuşlardır:

Müslüman müslümana göre birbirini güçlendiren (tuğlalarla yamış) bina gibidir.

Ekh mmet"' Muhammed'in bir araya geldiği en büyük bayram Haccer denilen kurban bayramıdır.

Bu bayram bir bakıma En büyük İslâm kongresiâir. Dünyanın doğusundan, batısından gelen yüzbinler milyonları oluşturarak yolculuk zahmetine ve sefer güçlüğüne katlanarak her biri rabbine koşar.

Hacda müslümanlar bir araya gelir, tanışır ve kaynaşırlar. Aralarında meselelerini konuşurlar, çeşitli problemleri (nin çözümü) için çağrıda bulunurlar.

Müslümanlar hacda Allah Teâlâ'nın kendilerine verdiği faydalan görür, kurban bayramı günlerinde Allah'ı anarlar, (varsa) adaklarını yerine getirir ve insanlar için ibâdet edilecek yer olarak ilk inşa edilen ev olan Kabe'yi tavaf ederler.

Allah Teâlâ haccı, sırf Allah rızasını kazanmak ve Allah yolunda olmak üzere ihlas dolu bir yolculuk olarak meşru kılmıştır.

Bu yolculukta bol miktarda vicdan ve duygu ekzersizi vardır. Hac yolunda insan nefsini dünya zînetinden soyar ve Allah'ın itaatine yönelir. Bunun içindir ki hacda sürekli bir yerden diğerine yolculuk, azık hazırlığı ve zor yolculuğa dayanıp değişik ortamlarda yaşama güçlüğü vardır. Hacda alışık olduğumuz dünya nimet ve kıyafetlerinden ayrılıp, özel bir kıyafet olan ihrama girerek duygu, nefis, iş, söz, zikir ve fikirle Allah'a yönelme vardır. İhrama girdiği andan itibaren duası ve parolası Lebbeyk Allahümme Lebbeyk... olmaktadır.

Bunun içindir ki bir kişiye hac konusunda ilk lazım olan şey temiz ve doğru niyettir. Müslüman bu niyetiyle imanlı bir nefis ve tevbe etmiş bir kişi olarak, şehvet ve dünya lezzetlerinden yüz çevirip rabbine ve O'nun taat ve ibadetine doğru yolculuğa yönelmelidir.

Zira haccetmek üzere yola çıkan kişi bir süre sonra âlemlere hidayet ve bereket kaynağı kılınan Allah'ın evinde O'nun misafiri olacaktır.

İslâm'ın bize öğrettiğine göre Allah'ın evine ziyaretçi olarak gitmek hem iç hem de dış temizliği gerektirir.

Kurtubi'nin Hz. Huzeyfe'den rivayet ettiği hadiste Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur:

Allah bana şöyle vahyetti: Ey peygamberlerin ve uyarıcıların -ardeşü Halkına şu uyarıyı yap: Onlar benim evlerimden hiç bir eve (camiye) kalp temizliği, doğru dil, temiz el ve iffet olmaksızın girmesinler. Başkasının hakkını yeyip, başkasına zulmeden de benim evime girmesin. Bu hal ile benim evime giren kimse \ uzurumda durdukça ve yediği hakkı sahibine geri vermedikçe ben ona lanet ederim. Yaptığı haksızlığı ortadan kaldırır, hakkı sahibine verirse onun işiten kulağı, gören gözü olurum. O kişi artık benim dostlarımdan ve seçkin kullarımdan olur. Aynca âhiret-te de peygamberler, sıddıklar, şehitler ve sâlihlerle birlikte benim komşum olur.

Herhangi bir cami için böyle söyleniyorsa Allah Teâlâ'nın hakkında: "Biz beyti (Kâ'be'yi) insanlara (sevap için) toplantı ve güven yeri kıldık. Siz de İbrahim'in makamından bir namazgah edinin. İbrahim ve İsmail'e: 'Tavaf edenler, ibadete kapananlar, rükû ve secde edenler için, evimi temizleyin' diye emretmiştik" (Bakara/125) buyurduğu Kabe hususunda nasıl olacağı açık bir şekilde bellidir.

Bir diğer ayette de şöyle buyurulur:

Allah, Kabe'yi, o saygıya layık evi, haram ayı, hac kurbanını ve (kurbanlığın boynuna asılan) gerdanlıkları (maddî ve manevî yönlerden) insanlann belini doğrultmaya sebep kıldı. Bu da, Allah'ın göklerde ve yerde ne varsa hepsini bildiğini ve Allah'ın her şeyi bilici olduğunu (sizin de anlayıp) bilmeniz içindir. (Maide/97)

Allah Teâlâ farz kıldığı hac aracılığı ile kullarına kin ve çekeme-duygularını nasıl kaldıracaklarını, haset ve düşmanlığı nasıl tutacaklarını, hasım ve düşmanlık ruhunu nasıl yok edeceklerini öğretmektedir.

unun içindir ki hac mevsimini dostluk ve kardeşlik için bir fırsat lş' nu§urken bile ayrılık ve kabalıktan uzak olunmasını, her tür-nü iatalılılc ve doğrudan sapmaya sebep olacak şeylerden temizle-sıni istemiştir. o -.

söyleyenlerin en doğrusu olan Allah şöyle buyurur:

Hac bilinen aylardadır. Kim o aylarda hacca niyet eder (ihrama »i rer)se, hac esnasında kadına yaklaşmak (cinsel ilişki), günah dav ranışlara yönelmek, kavga etmek yoktur. Hayır işlerden neyi yaparsanız, Allah onu bilir. (Ey mü'minler!) Ahiret için azık edinin Bilin ki azığın en hayırlısı takvadır. Ey akıl sahipleri! Yalnız benden korkun. (Bakara/197)

Hac sezonu güvenlik ve barış mevsimidir. Hacda herkes cam ve malı hususunda güven içinde olur.

Orada Beytullah'a her bakışında Hz. Ömer'in de dediği gibi şunları söyler:

Allahümme ente-s-selâmü ve mike-s-selâm. Fey hayyi nâ bi-s-selâm.[1]

Narin yapılı güvercin bile orada güvenlik içindedir. Oradan oraya, bir yerden bir yere uçarken hiçbir eziyet ve düşmanlık korkusu içinde olmaz. Nasıl olsun ki o Beytullahtadır, Harem-i şeriftedir. Hiçbir intikam ve düşmanlık hissinin olmadığı hac mevsimindedir.

Yüce Peygamber Mekke'yi fethettiği gün Mekke'yi şöyle tanıtıyor:

Şüphesiz Allah gökleri ve yeri yarattığından beri bu beldeyi saygın kılmıştır. Mekke Allah'ın hürmetli olunmasını emretmesiyle kıyamete kadar saygındır. Benden önce burada savaşmak kimseye helâl kılınmamıştır. Bana da -günün bir kısmı dışında- helâl kılınmamıştır. Mekke, Allah'ın hürmetli olunmasını emretmesiyle kıyamete kadar saygındır. Onun bir dikeni (bile) koparılamaz, avı kovalanmaz (ve avlanmaz), bilen birisi olmadıkça buluntu malı alınmaz ve yaş ve yeşil oldukça otu dahi koparılmaz.

Beytullah'ın etrafındaki Allah'ın misafirleri sanki uzun süren bir namazdadırlar. Gidip gelerek hareket halindedirler. Meşgul oldukları tek şey Allah'ı zikretmektir. Gönüllerini berraklaştırmak onlara hâkim şeydir. Yolculuklarında hedefledikleri yüce gaye benliklerinimektir. Tâ ki Mebrur haca gerçekleştirebilsinler. Öyle bir rnak-ki bu, Hz. Peygamber'in sözü uyarınca insan bu hacem sonun niden anasından doğmuş gibi olmaktadır. Hz. Peygamber "Meb-a h hacem sevabı ancak cennettir" buyurmuştur.

Kabe'yi tavaf edenlerin abdestli olmasının hikmeti şu olsa gerek Tavaf, bir çeşit namaz gibidir. Nitekim hadiste: "Beyt'i tavaf etmek amaz kılmak gibidir. Şu kadar ki tavaf ederken söz söylersiniz. Her kim tavaf ederken bir şey söylerse, ancak hayırlı şeyler söylesin" buyurulmuştur.

Hac yolculuğu ne güzel yolculuk, hac ziyafeti ne kerem dolu bir ziyafet, haccın nimeti ne muazzam bir nimet, hac sonunda kavuşulan (ebedî) kurtuluş ne değerli bir kurtuluştur.

Sıdk ve ihlas üzere olan müslüman hac görevini yapmak üzere yola çıkar. Cenab-ı Hak onu bu görevi en mükemmel şekliyle edâ etmeye muvaffak edince bir çok amaç ve maksada ulaşmış olur:

Her şeyden evvel gücü yettiğince en geniş şekilde din kardeşleriyle, birlik oluşturmaya katılmış olmaktadır.

Ayrıca güzelim kutsal yerleri ziyaret eder. O yerler şerefli dinî hatıralar ve pekçok ilâhî armağanlarla doludur. Bu hatıralar ve ilahî ar-naganlar hacı için bir nur ve ziya, manevî bir gıda ve şifa olmaktadır. §uzel yerlerin ziyareti insanı düşüncelere sevketmekte, bu düşün-er bir Çeşit dirilme ve uyanma sağlamaktadır. Bu hatırlayışlar nu'mi fayda getirmektedir.

hac görevini ifa ettiği her bir yeri görünce Allah'ın dinine ve rabbine yönelmesi artmaktadır. Hacı bu ziyaretiyle çölün hidâyete erdiren İslâm dininin nasıl çıktığını gözlemin hgOrmektedir- Bu aziz dinin çıktığı yer Beytullah'ın bulunduğu bir duzlük iken, insanlara hayırlar ve bereketler verip on-'an guallildte donatm1Ştlr.

O İslâm dini, çölden ve çadırdan öyle insanlar çıkarmış ki bunlar gündüzleri at üstünde Allah uğrunda vuruşmuş, geceleri Allah'a ibadet etmişlerdir. Bu insanlar en güzel önderlik nasıl olurmuş, Allah'a kulluk nasıl yapılırmış; hak, hayır, adalet ve kardeşlik uğrunda cehd ü gayret nasıl olurmuş dünyaya öğretmişlerdir.

Hac, ihlas ve sıdkla edâ edildiği zaman her şeyden önce arzu edildiği üzere canlı ve gayretli bir sosyal kişilik kazandırır.

Bu kişilik evvelâ tevbe ile günah ve zulümden temizlenmeyi getirir. İnanılan dava ve prensipler uğrunda yorulmayı ve uzun yolculuklara katlanmayı öğretir. Ayrıca yıllık büyük kongrede din kardeşlen ile nasıl bir uyum içerisinde olacağını öğretir. Elini bolluğa ve iyilik yapmaya, fedakarlık ve cömertliğe alıştırır.

Milyonlarca müslüman bu hac farizasını bu şekilde anlasa ne hoş olurdu? Böylece her yıl hac görevinin yerine getirilmesinden doğacak güzellikler katlanarak artmış olurdu.

Hac Ne Zaman Farz Olur?

SORU: Fakir olduğu halde hacca gitmek isteyen kimseye hac farz olur mu?

CEVAP: İlâhî ve Kur'anî emir apaçık bir şekilde ifade ediyor ki hac, ancak gücü yeten, hac için kudreti olan insana farzdır.

Cenâb-ı Hak şöyle buyuruyor:

Yoluna gücü yetenlere o evi (Kabe'yi) haccetmek, Allah'ın insanlar üzerinde bir hakkıdır. (Âl-i İmran/97)

Haccın büyük bir fazileti ve yüce bir yeri olduğu tartışma kabul etmez bir konudur.

Taberânî, Bezzar ve İbn Hibbân'ın Abdullah b. Ömer'den rivayet ettikleri şu hadis bunu ortaya koymaktadır. Abdullah b. Ömer diyor ki:

Onlar: "Bize (ne sormaya geldiğimizi) haber ver Ey Allah'ın Rasûlü!" dediler. Bu arada Sakîfli adam Ensardan olana sor deyince O da: "Haber ver ey Allah'ın Rasûlü" dedi. Bunun üzerine Hz. Peygamber şöyle buyurdu:

Buraya şunları sormaya geldin(iz): "Evinden Beytullah'ı ziyaret etmek üzere çıktığında sana ne var? Tavaftan sonra iki rekat namaz kıldığında sana ne var? Safa ile Merve arasında say ettiğinde sana ne var? Arefe günü Arafat'ta öğleden sonra vakfe yaptığında sana ne var? Şeytan taşladığın zaman sana ne var? Kurban kestiğinde sana ne var? Başını tıraş ettiğinde sana ne var? Kabe'yi tavaf ettiğinde sana ne var?

Bunun üzerine adam: "Seni hak peygamber olarak gönderen Allah'a yemin ederim ki işte bunları sormaya gelmiştim" dedi.

Hz. Peygamber şöyle buyurdu:

"Beytullah'ı haccetmek üzere evinden çıktığın zaman, (yolculuk yapmak için bindiğin) deven, ayağını her bir defa yere basıp kaldırdıkça, Hz. Allah senin için bir sevap yazar, bir hatânı siler.

Tavaftan sonra kılacağın iki rekat namaza, Hz. İsmail'in oğullarından köle olmuş birini hürriyetine kavuşturma sevabı vardır.

Günahınız (çöldeki) kum sayısınca da olsa, yağmurun damlaları kadar da olsa, denizin köpüğü kadar da olsa, kesinlikle sizi affettim! Kullarım! Mağfiret edilmiş olarak Arafat'tan (Müzdelife'ye\ gidiniz. Sizi affettiğim gibi sizin şefaatçi olacağınız kimseleri de affettim."

Şeytan taşlamalarına gelince: Attığın her bir taş, büyük günahlara birer keffarettir.

Kestiğin kurban, Allah katında senin için (gerektiğinde kullanman için sevap olarak) saklanacaktır.

Tıraş olduğunda başından kesilen her bir kıl için sana bir hasene (iyilik sevabı) vardır. Bu her bir iyilik, senin (daha evvel işlediğin) bir hatayı yok edecektir.

En sonunda Beytullah'ı tavaf ettiğinde hiç günahın kalmamış olarak bu tavafı yaparsın. (Bu tavafı yaptığında) sana bir melek gelip iki kürek kemiğinin arasına (omuzuna) elini koyarak şöyle der: "Geçmiş günahların affedildi. Gelecekte ona göre hareket et!"

Kusursuz, eksiksiz yapılan mebrur bir haccın fazileti hakkında pek çok hadis vardır. Fakat insan gücü yeter durumda olmadıkça hac farz değildir. Burada "gücü yeter durumda olma"mn manası: Haccetmeye gücü yetmek, sağlıklı olmak, (yol) selâmeti olmak, evinden çıkışından dönüşüne kadar yetecek parası olmak demektir.

Hacda harcanacak masrafın hesabı orta derecede olur. Ayrıca kendisine hac farz olacak kişinin uçak, araba vesaire gibi gidiş geliş aracının ücretine gücü yetme durumu da aranır.

Hz. Peygamber'e haccı emreden ayetteki "gücü yeten" ifadesinin ne manaya geldiği sorulduğunda "Binek ve azık" cevabını vermiştir.

Hacca giden kimsenin bakmakla yükümlü olduğu aile bireylen için gidiş ve dönüş süresince geçimine yetecek kadar paraya da sahip olması ve hac için yapacağı masrafların temel ihtiyaçlarından fazla olması da şarttır.

Hacca gitmeyen birinin bu görevi yerine getirmek için borç almasını sordum. Hz. Peygamber: Hayır borca girmez buyurdu.

Allah Teâlâ bizim için kolaylık ister, zorluk istemez. O Allah ki kitabında: "Allah her şahsa ancak gücü yettiği kadar sorumluluk yük-ler" (Bakara/286) buyuruyor.

Bir kimse borçlu olup bu borcu ödemek durumunda ise, önce borcunu öder, hacca gitmek için şartlarının elverişli olmasını bekler. Sonra hacceder. Hacca gitmek için borca girmeye gerek yoktur.

Mebrur Hac (I)

SORU: Hz. Peygamber bir hadisinde: "İki umre; arasında işlenen günahlara keffarettir. Mebrur haccın mükâfatı, ancak cennettir" buyurmuştur. Mebrur hac ne demektir?

CEVAP: Hac, Allah'ın farz kıldığı bir ibadettir. Hac İslâm'ın önemli kurallarından biridir. Bu ibadetin yerine getirilmesinde asıl olan ih-ash olmaktır. İhlash olarak yerine getirilmeli ki Allah katında makbul n ve Cenab-ı Hakk'ın hoşnutluğunu kazandırsın ve O'nun vereceği bol sevaba layık olsun.

Mebrur hac demek, Allah katında makbul olan ve Allah'ın sevab aşıladığı hac demektir. Böyle bir hac, içine günah unsuru kanşdan yapılan hacdır.

cin mebrur olması için, insanın sırf Allah rızası için ihlasla Kur'an'da bu ibadete işaret edilirken, Beyt'i (Kâ-etmek, Allah'ın insanlar üzerinde bir hakkıdır" buyurularak, 'a ait olduğu ifade edilmiştir.

onun

Bu itibarla haccının mebrur bir hac olmasını isteyen kimse yola c karken evinden Allah'a tâat etmek üzere çıkmalı, ibadet niyeti ile hareket etmelidir. Hacca giderken dünyalık hiçbir arzu ve düşünce taşımamalıdır

Hz. Peygamber şöyle buyurur:

Evinden her çıkan kimsenin kapısında iki bayrak bulunur. Bunlardan biri meleğin elinde, diğeri şeytanın elindedir. Eğer insan evinden Allah'ın sevdiği bir iş için çıkıyorsa, peşine melek takılır. Bu kimse evine dönünceye kadar o meleğin taşıdığı bayrağın altındadır. Eğer evinden Allah'ın gazabını gerektiren bir işi için çıkıyorsa peşine şeytan takılır. Bu kimse evine dönünceye kadar şeytanın bayrağı altında olur.

Haccm mebrur olabilmesi için, hacca giden kimse sıdk u sadakat ve ihlasla Allah'a yönelip gönülden dualar etmeli, yola çıkışında şu gibi dualar okumalıdır:

Allahım! Yolculuğumda bana ve geri bıraktığım çoluk çocuğuma sen yoldaş ol. Allahım! Yolculuğumda kötü arkadaştan, üzüntü verici gelişmelerden sana sığınırım. Allahım! Yolumu kısalt ve yolculuğumu kolaylaştır.

Allah Teâlâ'ya dua ile yönelmek çok önemlidir. Çünkü dua Hz. Peygamber'in de ifade buyurduğu gibi ibadetin özüdür.

Haccın mebrur olabilmesi için, bu görevi helâl para ile yerine getirmek gerekir. Hz. Peygamber: "Allah temizdir. Ancak temiz olanı kabul eder" buyurmuştur.

Bir diğer hadislerinde de şöyle buyurur:

Hacca giden kimse temiz kazanılmış, helâl para ile yola çıkıp ayağını bineğine koyup "Lebbeyk..." demeye başlayınca göklerden bir nida ona: "Allah hacca gitmek üzere ettiğin niyeti tekrar tekrar kabul etti. Yanma aldığın azık helâl, bindiğin binek helâl, hac-cın da mebrur'dur, içinde hiç günah yoktur" diye cevap verir.

Şayet haram mal ile hacca giderse ayağını bineğine koyup " beyk" deyince göklerden bir nida ona "senin Lebbeyk'in kabul miştir. Zira azığın haram, harcadığın para haramdır. Haccı-bir sevap yoktur. Üstelik günaha girdin" diye cevap verir.

cem mebrur olabilmesi için şunlara da riayet edilmelidir:

Haccın vaciblerinden, sünnet ve edeplerinden hiç birisi ihmal edilmeden yerine getirilmelidir.

Hac esnasında bol bol ibadet, taat ve hayır yapmalıdır, c Güzel ahlâk üzere yaşayıp bu hususta örnek olmalıdır.

Başkalarından göreceği sıkıntı ve yanlışlıklara göğüs gerip tahammül etmelidir.

İnsanlarla ilişkilerinde affedici ve bağışlayıcı olmalıdır.

Hacdan dönüşünde dünyaya düşkünlüğü azalmış olmalı, âhireti kazandırıcı ibadet ve amellere düşkün olmalıdır.

İstikamet ve Allah'a dönüş niyetinde devamlı olmalıdır. Hz. Allah şöyle buyuruyor:

Hac bilinen aylardadır. Kim o aylarda hacca niyet eder (ihram gi-yer)se, hac esnasında kadına yaklaşmak (cinsel ilişkide bulunmak), günah sayılan davranışlara yönelmek ve kavga etmek yoktur. Hayır işlerden neyi yaparsanız, Allah onu bilir. (Ey mü'min-ler!) Ahiret için azık edinin! Bilinki azığın en hayırlısı takvadır. Ey akıl sahipleri! Yalnız benden korkun. (Bakara/197)

Nitekim Hz. Peygamber de şöyle buyurmuştur:

Her kim hacceder de, çirkin işler ve günah olan davranışlara yö-nelmezse, anasından doğduğu gibi (günahsız olarak evine) döner.

Hacda Cidal

S0RU: Kur'an'da "hacda cidal yoktur" (Bakara/197) buyuruluyor. ondan maksat nedir?

CEVAP: Evet Kur'an'da şöyle buyurulmuştur:

Hac bilinen aylardadır. Kim o aylarda hacca niyet eder (ihrama girerce hac esnasında kadına yaklaşmak (cinsel ilişkide bulunmak) günah sayılan davranışlara yönelmek ve cidal (kavga) yoktur. Hayır işlerden neyi yaparsanız Allah onu bilir. (Ey mü'minler!) Ahi-ret için azık edinin! Bilin ki azığın en hayırlısı takvadır. Ey akıl sahipleri yalnız benden korkun. (Bakara/197)

Cidal kavga eder ve meydan okur tarzda konuşmaktır. Deniliyor ki cidâl'de asıl olan iki kişinin güreşip, birinin diğerini yere vurması-dır. Bir başka deyişe göre cidal, övünerek ve üstün gelmeyi arzu ederek bir kimseye karşı gelmek, onun deliline delil göstermektir. Cidal ile aynı kökten olan mücâdele ise düşmanca tartışmaktır.

Şunu anlamalıyız ki hacda yasaklanan cidal, hak olmayan ve üstünlük sağlamak için yapılan cidaldir. Fakat yol gösterici, ihlaslı tartışma, hakkı aramak ve hakikati ortaya koymak için yapılan cidal yasak olmayıp, iyi birşey ve müstehabtır. Hatta gerekli bir hal aldığında va-cib bile olur.

Allah Teâlâ şöyle buyuruyor:

(Ey Muhammedi) Sen, rabbinin yoluna hikmet ve güzel öğütle çağır ve onlarla en güzel şekilde mücadele et. Çünkü rabbin, kendi yolundan sapanları en iyi bilendir. O, hidayete erenleri de en iyi bilendir. (Nahl/125)

Kur'an'da cidâl'in, iyi insanın özelliği olmadığına üstü kapalı işaret edilmiştir. Kehf Suresinde: ".. .insanoğlu tartışmaya her şeyden çok düşkündür" (Kehf/54) buyurulmuştur.

Bir diğer ayette şöyle buyuruluyor:

İnsanlardan, bilgisi olmaksızın Allah hakkında tartışmaya giren ve her inatçı şeytana uyan bir takım kimseler vardır. (Hac/3)

Lokman suresinde de şu ayet yer alıyor: .insanlar içinde, -ne bilgisi, ne rehberi, ne de aydınlatıcı bir kitabı yok iken Allah hakkında tartışan kimseler vardır (Lokman/20) peygamber bu konuda şöyle buyuruyor: Tartışmacı topluluklar mutlaka sapıtır. Bir diğer hadisleri de şöyledir:

Hidayete erdikten sonra dalâlete (sapıklığa) düşmeyen bir topluluk, tartışmacılığa kapılırsa sapıtır.

Ayet ve hadislerdeki cidâl'e (tartışmaya) olan bu bakış, bilimsel araştırmayı, bilgi edinmek için tartışmayı ve gerçekleri araştırmak için mücadeleyi yasaklamak anlamına gelmez. -Hz. Peygamber'in muradını Allah bilir ya- Rasûlullah bu sözleri ile batıl uğrundaki verimsiz tartışmaları ve basit meseleler için verilen, hiç bir yararı olmayıp, zararı önlemeyen mücadeleyi yasaklamıştır. Yasak olan, karşıdaki insana ne yol ile olursa olsun üstün gelmek için yapılan cidaldir. Böyle bir cidal az olsun, çok olsun, hac yapan kişiye de, ahlâklı bir müslümana da yakışmaz.

Hz. Peygamber şöyle buyurur:

Her kim haksız durumda iken tartışmayı terk ederse, ona cennette bir ev yapılır. Haklı iken tartışmayı terk edene cennetin ortasında bir ev yapılır. Her kim de ahlâkını güzelleştirirse ona cennetin en yüksek yerinde bir ev yapılır.

Bir diğer hadis de şöyledir:

Devamlı düşmanlık duygusu içinde olman günah olarak sana yeter.

Tefsir âlimleri şöyle diyor: Hacda kadınla cinsel ilişki, günah sa-ar" Şeylere yönelme ve cidal yasağının hikmeti Harem-i Şerifin şanı yüceltmek ve orada günah işlemenin daha ağır bir suç olduğunu irmektir. Çünkü işin yapıldığı yer ve zaman değişiktikce yapılan iş eger ve suç bakımından değişik olur.

"sanlarla toplu halde bulunmanın edebi, insanın eşi ile başbaşa lgı 2arnanki gibi değildir.

İnsan Allah'ın huzurunda ve ibadet vakitlerinde iken, en faziletli halde ve en mükemmel edep üzere olmalıdır.

Konunun önemini kavramak için Mescid-i Haram denilen Allah'ın evi denilerek Allah'a nisbet edilen yerde ibadet edildiğini düşünmek yeter.

Hacı devamlı, Allah'ın evini ziyaret etmekte olduğunu hatırlamalı, devamlı Allah'a yönelmeli hep maksadı Allah olmalı, O'nun ziyafetinde olmakla şeref kazanmalıdır.

Bu itibarla bu temiz mekana yaraşmayan, eskiden edindiği alışkanlıklardan kendisini sıyırmalıdır.

Hacca giden kimsenin güzel ahlâklı olması, iyi alışkanlıklar edinmesi ona ne çok yakışır! Hacı kendisini ilgilendirmeyen laflar etmemeli, faydası olmayan söz söylememelidir.

Tâ ki Hz. Peygamber'in "Her kim hacceder de kadınla ilişki kurmaz ve günah işlemezse (hacdan) anasından doğduğu günkü gibi (günahsız) döner" sözü gerçekleşmiş olsun.

Umre

SORU: Umre ne demektir? Umrenin hükmü nedir? Umreye tekrar tekrar gitmek caiz midir? Umre ile hac arasında ne fark vardır?

CEVAP: Aslında Umre ziyaret demektir.

Dinî bir terim olarak Umre, dinin belirlediği -fıkıh kitaplarında açıklandığı- üzere, özel bir şekilde Kabe'yi ziyaret etmek demektir.

Umre'nin meşru oluşu Kur'an ve hadis ile sabit olmuştur.

Kur'an'da "Haccı ve umreyi Allah için tamamlayın" (Bakara/197) hadiste de: "Ramazanda yapılan bir umre, hacca denktir" bu-yurulmuştur.

Umre bir takım işlerin yapılması ile tamamlanır. Şöyle ki:

Önce Kabe ziyaret edilerek, etrafında yedi defa tavaf edilir. Daha nra Safa ile Merve arasında (dört gidiş, üç geliş olmak üzere yedi t (koşu) yapılır. Bundan sonra saç kesilir veya kısaltılır. Bu işlemler hramda iken gerçekleştirilir. Umrede yapılan bu işler yukardaki sıraya göre yapılır.

Âlimlerin çoğuna göre umre, sünnet-i müekkededir. Hz. Peygamber'e umrenin vacib olup olmadığı sorulduğunda: "Hayır, vacib değildir fakat umre yapmak çok faziletlidir" buyurdu.

Umre ile ilgili bir diğer hadis şöyledir:

İki umre; arasında işlenen günahlara keffarettir. Allah katında makbul bir haccın mükâfatı, ancak cennettir.

Gene Hz. Peygamber şöyle buyuruyor: Hacdan sonra umre de yapınız.

Kur'an'da: "Hac bilinen aylardadır..." (Bakara/197) buyuruldu-ğuna göre haccın zamanı belirlidir. Bu aylar şevval, zilkade ve zilhicce'dir.

Umrenin belirli ve sınırlı bir zamanı yoktur. Umreyi yılın herhangi bir ayında ve yılın herhangi bir gününde yapmak caizdir. Fakat bazı âlimler Arafat'ta vakfe yapıldığı günde ve kurban bayramı süresince dört gün umre yapmanın mekruh olduğu görüşündedir.

Bir yıl içinde umreyi tekrar tekrar yapmak caizdir. Hatta bunun daha faziletli olduğunu âlimlerin çoğunluğu söylemişlerdir.

Umrenin en faziletli vakti ramazan ayıdır. Zira Hz. Peygamber Şöyle buyurmuştur:

Ramazanda bir umre yapmak hac yapmaya denktir.

Hadiste umrenin denk olduğu bildirilen hacdan maksat farz hac olayıp, nafile hacdır.

ile umre arasında birtakım farklar vardır. Şöyle ki:

1. Umre sahih görüşe göre- sünnettir. Hac ise -ilk yapılışında farzdır.

2. Umreyi her vakit yapmak caizdir. Fakat haccı ancak belirli zamanlarda yapmak mümkündür.

3. Umrede Arafat ve Müzdelife vakfeleri yoktur. Fakat hacda bu vakfeler vardır.

4. Umrede şeytan taşlama yoktur. Fakat hacda vardır.

Şartlar ve rükünler bakımından kadının umresi, erkeğin umresi gibidir. Şu kadar ki kadın başını açmaz ve telbiye getirirken sesini yükseltmez. Bir de kadın, tavaf sırasında erkeklerin arasına sıkışacak derecede girmez. Bunların dışında kadın ve erkek umre yapmada eşittir.

5. Hac farz olup, umre sünnettir.

Bunun içindir ki umre yapmış olmak kişinin üzerinden farz olan hac borcunu düşürmez.

Varsayalım ki bir kimse hacca gitmediği halde umre yapmış olsun. Bununla o kimsenin hac farzı yerine gelmiş olmaz. Gücü olduğu takdirde ayrıca hacca gitmesi farz olur.

Burada şöyle birşey söylenebilir: "Hz. Peygamber, ramazanda umre yapmanın, hacca denk olduğunu bildirmiştir. Buna ne denecektir?" Bunun cevabı şudur: Hadiste bildirilen hac farz hac değil, nafile

hacdır.

Umrede özel hallerin ve yukarda işaret ettiğimiz hususların dışında hac ile umrenin her birinde bulunan şeyler de vardır. Bunlardan birisi ihramdır. Umre yapan kimse hac için ihrama girilen yerde ihrama girer. Umre yapanın ihram giysisi hacdaki gibi olur. Umrede ihram halinde iken aynı hacdaki gibi ihram yasaklan sözkonusudur.

Umrede de hacdaki gibi "Lebbeyk Allahümme Lebbeyk.. ."le başlayan telbiye söylemek gerekir.

Hacer'ul Esved Hakkında

SORU: Bir takım kimseler İslâmiyet'e karşı entrikacı davranıp inkâra gidiyorlar. Bunlar diyorlar ki "Hacda Hacer'ül Esved'i öpmek ve-va seiimlamak bir çeşit puta tapmaktır." Bu noktadan hareketle Ha-cer'ul Esved hakkındaki tüm rivayetleri inkâr ediyorlar. Bu sapıklığa karşı dinin görüşü nedir?

CEVAP: Samimi olsun veya olmasın sorulan her sorudaki şüpheyi araştırmayı, dine karşı bir entirika saymayı alışkanlık haline getirmekten korkuyorum.

İslâm'ın düşmanları çoksa da dini iyi anlamak ve din kültürünü arttırmak isteyenler de vardır.

Birtakım kimseler vardır ki bunlar dinî yönü olmayan yüksek kültürlü olup, çeşitli sebeplerle uzak veya yakın din ile ilgileri olmuş fakat dini öğrenip, gereği gibi anlamaları mümkün olmamış kimselerdir. Zira dinî konulan açıklama ve aydınlatmaya ihtiyacı vardır. Ve bu kimseler kültürlü fakat dinî konularda uzman değildir.

Bundan dolayı mümkün oldukça karşınızdakini kâfirlik ve inkarcılıkla suçlamakta ileri gitmemeliyiz. Yeni bir şüphe ile karşılaşırsak dinin bu husustaki görüşünü etraflıca anlatmalı, bu konulan gündeme getirip şüphelerden söz edenlere bağıra çağıra bir takım yakıştırmalar yapmakta aşırıya kaçmamalıyız. Bunların içinde belki bizim kendilerine yakıştırdıklarımızdan daha düşük olanlan da olabilir. Fakat çağrıda »ulunmak ve aydınlatıp açıklamak bize göre suçlamaktan ve kâfir damgası vurmaktan önce gelmelidir. Bilmeliyiz ki Hz. Muhammed lâ-etcı bir peygamber olarak değil, rahmet ve hidayet peygamberi olarak gönderilmiştir

Burada ikinci bir husus var: Bu gibi durumlarda görevimiz çok Allah'ın dininin temelini açıkça ortaya koymaktır. milletinde birliktir, tevhiddir. Bu temelin özü, ve Puta tapıcılık konusundan uzak tutmak, erı maddecilik duygusundan arındırmaktır.

Şuna inanıyorum ki Kur'an Kabe'yi bize tanıtırken onun tevhid ibadetine her türlü maddecilik ve putçuluktan uzak bir şekilde işaret eden bir sembol olduğunu ifade etmektedir. Kabe milyonlara tek kıble olmak üzere tayin edilmiş, milyonların gönlü, inancı ve benlikleri tek Allah'a inançta birleştiği gibi hacca giden milyonlar, bedenleri ve duygulan ile Kabe etrafında birleşmektedirler. Bu topluluk her şeyi görüp duyan, benzeri olmayan tek Allah'a o Kabe'nin etrafında ibadet etmektedir.

Hacer'ul Esved konusunda Hz. Peygamber'in sünnetinden ve hadislerinden sabit olanını gördüğümüz zaman onu kabul etmek durumundayız.

Fakat öte yandan biliyoruz ki sözlerin zahiri olduğu gibi mecazlı olanları da vardır. Mecaz kabilinden söylenen bir söz belki zahiren dinin esasları ile çelişebilir. Bu durumda âlimlerimiz, böyle bir sözü dinin esası ile çelişmeyecek şekilde yorumlamalıdır.

Nitekim "Hacer'ul Esved yeryüzünde Allah'ın sağ elidir" hadisini mecaz olarak anlamamız mümkündür. O zaman bunun anlamı "Hacer'ul Esved'in bulunduğu yer tavaf turunun başlangıcıdır" demek olur.

Bu hadisteki Allah'ın eli ifadesini gerçekten el anlamında kabul etmemiz gerekmez. Eğer böyle anlarsak Allah inancı konusundaki bir çok esastan uzaklaşmış oluruz.

Sonra Hz. Ömer'in Hacer'ül Esved hakkında söylediği: "Yemin ederim ki senin faydası ve zaran dokunmaz bir taş olduğunu biliyorum. Peygamber'in öptüğünü görmeseydim, seni öpmezdim" sözü gereği kadar insanları uyarmış, insanların aklını harekete geçirmiştir.

O Ömer ki Hacer'ül Esved'in önünde azimli bir şekilde durmuş ve şu kararlı sözü söylemiştir: "...Peygamber'in öptüğünü görmeseydim, seni öpmezdim."

Hz. Peygamber gür sesi ile kendi döneminde ve daha sonraki dönemlerde müslümanlann kulağına şu gerçeği sokmak istemiştir: "Hacer'ul Esved'in dinin temelini ilgilendiren bir yanı yoktur. O ancak Karihî kıymet taşıyan bir taş ve tavaf turlarının başlangıcını bildi işarettir. İşte Hacer'ul Esved Kabe'nin köşesinde böyle bir

Günümüzde görülen odur ki müslümanlann çoğu Hacer'ul Esved'i tamlamaya veya öpmeye büyük önem vermekte ve itişip kakışarak ıkısık bir şekilde Hacer'ul Esved'e gitmek için izdiham meydana getirilmektedir.

Âlimlerimize bû noktada düşen görev şudur: Hacer'ul Esved'i öpmek ne farz ne de sünnettir. Hatta yaralanmaya ve ölüme sebebiyet verecek derecede Hacer'ul Esved'e saldırmak ve izdiham meydana getirmek sünnette de yeri olan bir şey değildir.

Öyle ki Hacer'ul Esved'in olduğu yere yığılan insanlan gören kimse, onlann Kabe'ye sadece onu öpmek veya ona dokunmak için geldiklerini sanır.

Bizler dinimizin, rabbimizin dilediği gibi; ne ilave, ne sapma, ne de şüphe olmaksızın sağlıklı bir şekilde bize ulaşmasını istiyoruz.

Haccı Umre İle Birlikte Yapmak

SORU: Sadece umre yapmak üzere Mekke'ye gitmeye gücü yetme-ır nanırn, hac için gidip, aynı zamanda umre de yapabilir mi?

CEVAP: Allah'ın evi olan Mescid-i Haram'ı, Kabe'yi ziyaret le tır. Bu, Kabe'yi tavaf etmekle gerçekleşir.re farz olduğu görüşündedirler. Bu görüşlerini "Haccı ve umreyi Allah için tamamlayınız" (Bakara/196) ayeti ile desteklemektedirler.

Ayetin anlamı "hac ve umrenin her ikisini şartlarına ve rükünlerine riayet ederek yerine getiriniz!" demektir. Bu âlimler umrenin de farz olduğuna şu hadisi delil göstermektedir:

Bir adam Hz. Peygamber'e gelerek: 'Babam ihtiyardır. Hac ve umre yapmaya ve yolculuğa gücü yetmiyor' dedi Hz. Peygamber adama: "Babanın yerine hac ve umre yap" buyurdu.

Bununla beraber âlimlerden diğer bir grup, umrenin ömürde bir kere yapılmasının sünnet-i müekkede olduğunu ifade etmişlerdir. Delilleri şudur: Hz. Peygamber'e "Umre vacib midir?" diye sorulduğunda Hz. Peygamber: "Hayır, vacib değildir. Fakat, umre yapmanız daha ziyade faziletlidir" buyurdu.

Umre konusunda tercih edilen görüş, farz olmayıp nafile bir ibadet olduğudur.

Umrenin belirli bir vakti yoktur. Umreyi senenin her ayında yapmak mümkündür. Hacdan önce ve hac sona erdikten sonra da insan umre yapabilir. Hac aylan sırasında da umre yapılabilir. İnsan hac merhalesinde iken umre yapmaz ise ayrıca ikinci bir yolculukta umre yapabilir.

Bu noktada şunu bilmeniz yerinde olacaktır;

Hac üç kısma ayrılır:

1. Kıran haccı,

2. Temettü haccı,

3. İfrâd haccı.

Hacceden kimsenin bunlardan herhangi birisi(ne niyet edip) haccetmesi caizdir.

Hz. Âişe (r.a) rivayet ederek diyor ki:

Hz Peygamber'le birlikte veda haccında idik. Bizlerden kimisi umre için, kimisi hac ile birlikte umre için, kimisi de sadece hac için ihrama girmiş idi. Hz. Peygamber de sadece hacca niyet ederek ihrama girmişti.

Simdi bu hac çeşitlerinin açıklamasını yapalım:

Kıran haccı: Bu çeşit hacca niyet eden insan, hac ve umreyi birlikte yapmak üzere ihrama girer. İhramı sırasında: "Lebbeyk Allahüm-me bi haccin ve umretin" der. Bu hac çeşidinde, hac ve umre ile ilgili sörevler bitene kadar insan ihramda kalmaya mecburdur.

Temettü haccı: Bu çeşit hacca niyet eden insan, hac ayları içinde umre yapar. Umre bitince ihramından çıkıp, normal giysilerini giyer. (Ve ihramda iken yasak olan şeyleri yapabilir.) Sonra umre yaptığı yılda (ikinci bir ihrama girerek) haccı da yapar.

Bu tür hacda umre yapmak üzere ihrama giren kimse: "Lebbeyk, Allahümme bi umretin" der.

Temettü haccında kişi ihramlı olarak Mekke'ye varır ve Kabe'yi tavaf edip, Safa ile Merve arasında sa'y yapar. Bundan sonra saçını tıraş ederek veya kısaltarak ihramdan çıkar. Artık normal kıyafetini giyerek, ihramda iken yasak olan şeyleri yapabilir. Böylece terviye günü denilen zilhiccenin 8. gününe kadar normal yaşantısını sürdürür. Terviye günü yeniden haccetmek üzere ihrama girer. Ifrad haccı: Bu çeşit hacca niyet eden kimse sadece hacca niyet ederek ihrama girer. İhrama girerken: "Lebbeyk Allahümme

Mebrur Hac (II)

SORU: Hz. Peygamber bir hadisinde: "İki umre; arasında işlenen günahlara keffarettir. Mebrur haccın mükâfatı, ancak cennettir" buyurmuştur. Mebrur hac ne demektir?

CEVAP: Hac, İslâm'da farz edilmiş bir ibadettir. Hac İslâm'ın önemli kurallarından biridir. Bu ibadetin yerine getirilmesinde asıl olan ihlaslı olmaktır. İhlaslı olarak yerine getirilmeli ki Allah katında makbul olsun ve Cenab- Hakk'ın hoşnutluğunu kazandırsın ve O'mın vereceği bol sevaba layık olsun.

Mebrur hac demek, Allah katında makbul olan ve Allah'ın sevab ile karşıladığı hac demektir. Böyle bir hac, içine günah unsuru karışmadan yapılan hacdır.

Haccın mebrur olması için, sırf Allah rızası için ihlasla yapılması gerekir. Kur'an'da bu ibadete işaret edilirken, Beyt'i (Kabe'yi) haccetmek, Allah'ın insanlar üzerinde bir hakkıdır" buyurularak, onun sadece Allah'a ait olduğu ifade edilmiştir.

Bu itibarla haccının mebrur bir hac olmasını isteyen kimse yola çıkarken evinden Allah'a tâat etmek üzere çıkmalı, ibadet niyeti ile hareket etmelidir. Hacca gidişinde hiç bir dünyalık kaygısı ve düşüncesi olmamalıdır.

Hz. Peygamber şöyle buyurur:

Evinden her çıkan kimsenin kapısında iki bayrak bulunur. Bunlardan biri meleğin elinde, diğeri şeytanın elindedir. Eğer insan evinden Allah'ın sevdiği bir iş için çıkıyorsa, peşine melek takılır. Bu kimse evine dönünceye kadar o meleğin taşıdığı bayrağın altındadır. Eğer evinden Allah'ın gazabını gerektirecek bir iş için çıkıyorsa peşine şeytan takılır. Bu kimse evine dönünceye kadar şeytanın bayrağı altında olur.

Haccın mebrur olabilmesi için, hacca giden kimse sıdk u sadakat

Allah'a yönelip gönülden dualar etmeli yola çıkışında şu giualar okumalıdır:

Allahım! Yolculuğumda bana ve geride bıraktığım çoluk çocuğuma sen yoldaş ol. Allahım! Yolculuğumda kötü arkadaştan, üzüntü erici gelişmelerden sana sığınırım. Allahım! Yolumu kısat ve yolculuğumu kolaylaştır.

Allah Teâlâ'ya dua ile yönelmek çok Önemlidir. Çünkü dua Hz. peygamber'in de ifade buyurduğu gibi ibadetin özüdür.

Haccın mebrur olabilmesi için, bu görevi helâl para ile yerine getirmek gerekir. Hz. Peygamber: "Allah temizdir. Ancak temiz olanı kabul eder" buyurmuştur.

Bir diğer hadislerinde de şöyle buyurur:

Hacca giden kimse temiz kazanılmış, helâl para ile yola çıkıp ayağını bineğine koyup "Lebbeyk..." demeye başlayınca göklerden bir nida ona: "Allah hacca gitmek üzere ettiğin niyeti tekrar tekrar kabul etti. Yanına aldığın azık helâl, bindiğin binek helâl, haccın da mebrur'dur, içinde hiç günah yoktur" diye cevap verir.

Şayet haram mal ile hacca giderse ayağını bineğine koyup "Lebbeyk" deyince göklerden bir nida ona "Senin Lebbeyk'in kabul edilmemiştir. Zira azığın haram, harcadığın para haramdır. Haccı-na bir sevap yoktur. Üstelik günaha girdin" diye cevap verir.

Haccın mebrur olabilmesi için şunlara da riayet edilmelidir:

Haccın vaciblerinden, sünnet ve edeplerinden hiç birisi ihmal edilmeden yerine getirilmelidir.

Hac süresince bol bol ibadet, taat ve hayır yapmalıdır. üzel ahlâk üzere yaşayıp bu hususta örnek olmalıdır, ham şkalanndan göreceği sıkıntı ve yanlışlıklara göğüs gerip tabanlarla ilişkilerinde affedici ve bağışlayıcı olmalıdır.

Hacdan dönüşünde dünyaya düşkünlüğü azalmış olmalı, âhireti kazandırıcı ibadet ve amellere düşkün olmalıdır.

İstikamet ve Allah'a dönüş niyetinde devamlı olmalıdır. Hz. Allah şöyle buyuruyor:

Hac bilinen aylardadır. Kim o aylarda hacca niyet eder (ihram gi-yer)se, hac esnasında kadına yaklaşmak (cinsel ilişkide bulunmak), günah sayılan davranışlara yönelmek ve kavga etmek yoktur. Hayır işlerden neyi yaparsanız, Allah onu bilir. (Ey mü'min-ler!) Ahiret için azık edinin! Bilin ki azığın en hayırlısı takvadır. Ey akıl sahipleri! Yalnız benden korkun. (Bakara/197)

Nitekim Hz. Peygamber de şöyle buyurmuştur:

Her kim hacceder de, çirkin işlere ve günah olan davranışlara yö-nelmezse, anasından doğduğu gibi (günahsız olarak evine) döner.

Hac Ne Zaman Farz Olur?

SORU: Borçlu olmasına rağmen hacca gitmek isteyen fakir kimseye hacca gitmek farz olur mu?

CEVAP: İlâhî ve Kur'anî emir apaçık bir şekilde ifade ediyor ki hac, ancak gücü yeten, hac için kudreti olan insana farzdır.

Cenâb-ı Hak şöyle buyuruyor:

Yoluna gücü yetenlere o evi (Kabe'yi) haccetmek, Allah'ın insanlar üzerinde bir hakkıdır. (Âl-i İmran/97)

Haccın büyük bir fazileti ve yüce bir yeri olduğu tartışma kabul etmez bir konudur.

Taberânî, Bezzar ve İbn Hibbân'ın Abdullah b. Ömer'den rivayet ettikleri şu hadis bunu ortaya koymaktadır. Abdullah b. Ömer diyor ki Hz. Peygamberle birlikte Mina'daki mescidde oturuyordum.

anlber'e Sakif kabilesinden ve Ensar'dan birer kişi gelerek lam Verip: "Ey Allah'ın Rasûlü! Sana (bir şeyler) sormaya dediler. Hz. Peygamber onlara: "İsterseniz ne sormaya geldi-ETnizi size haber vereyim; isterseniz siz sorun ben cevap vereyim" buyurdu.

Onlar: "Bize (ne sormaya geldiğimizi) haber ver Ey Allah'ın Rasûlü!" dediler. Bu arada Sakîfli adam Ensar'dan olana "sor" deyince O da: "Haber ver Yâ Rasûlullah" dedi. Bunun üzerine Hz. Peygamber şöyle buyurdu:

"Buraya şunları sormaya geldin: "Evinden Beytullah'ı ziyaret etmek üzere çıktığında sana ne var? Tavaftan sonra iki rekat namaz kıldığında sana ne var? Safa ile Merve arasında sa'y ettiğinde sana ne var? Arefe günü Arafat'ta öğleden sonra vakfe yaptığında sana ne var? Şeytan taşladığında sana ne var? Kurbanını kestiğinde sana ne var? Başını tıraş ettiğinde sana ne var? Kabe'yi tavaf ettiğinde sana ne var?"

Bunun üzerine adam: "Seni hak peygamber olarak gönderen Allah'a yemin ederim ki işte bunları sormaya gelmiştim" dedi.

Hz. Peygamber şöyle buyurdu: "Beytullah'ı haccetmek üzere evinden çıktığın zaman, (yolculuk yapmak için bindiğin) deven, ayağını her bir defa yere basıp kaldırdıkça, Allah senin için bir sevap yazar, bir hatânı siler.

Tavaftan sonra kılacağın iki rekat namaza, Hz. İsmail'in oğullarından köle olmuş birini hürriyetine kavuşturma sevabı vardır.

Safa ile Merve arasında sa'y ettiğin zaman, yetmiş köleyi hürriyetine kavuşturma sevabı vardır.

Arefe günü Arafat'ta öğleden sonra vakfeni yaptığın zaman Allah di*nya semasına tecelli eyleyip Arafat'taki hacı kulları ile melekle-e karşı iftihar ederek şöyle buyurur: "Kullarım, benim rahmetimi lrnarak dört bir yandan saçı başı kanşık halde geldiler. Günahınız VÇöldeki) kum sayısınca da olsa, yağmurun damlaları kadar da olsa, denizin köpüğü kadar da olsa, kesinlikle sizi affettim! Kulla-. rım! Mağfiret edilmiş olarak Arafat'tan (Müzdelife'ye) gidiniz. Sizi affettiğim gibi sizin şefaatçi olacağınız kimseleri de affettim."

Şeytan taşlamalarına gelince: Attığın her bir taş, büyük günahlara birer keffarettir.

Kestiğin kurban, Allah katında senin için (gerektiğinde kullanman için sevap olarak) saklanacaktır.

Traş olduğunda kesilen her bir kıl için sana bir hasene (iyilik sevabı) vardır. Bu her bir iyilik, senin (daha evvel işlediğin) bir hatayı yok edecektir.

Kusursuz, eksiksiz yapılan mebrur bir haccın fazileti hakkında pek çok hadis vardır. Fakat insan gücü yeter durumda olmadıkça hac ona farz değildir. Burada gücü yeter durumda olmanın manası: Haccetmeye gücü yetmek, sağlıklı olmak, (yol) selâmeti olmak, evinden çıkışından dönüşüne kadar yetecek parası olmak demektir.

Hacda harcanacak masrafın hesabı orta derecede olur. Ayrıca kendisine hac farz olacak kişinin uçak, araba vesaire gibi gidiş geliş aracının ücretine gücü yetme durumu da aranır.

Hz. Peygamber'e, haccı emreden ayetteki gücü yeten ifadesinin ne manaya geldiği sorulduğunda Binek ve azık cevabını vermiştir.

Bunlardan anlaşılan şudur: İslâm dini, borç alacak durumdaK1 kimseye haccı farz kılmamıştır.

Macca gitmeyen birinin bu görevi yerine getirmek için borç almanı sordum. Hz. Peygamber: Hayır borca girmez buyurdu.

Allah Teâlâ bizim için kolaylık ister, zorluk istemez. O Allah ki Allah her şahsa ancak gücü yettiği kadar sorumluluk yük- (Bakara/286) buyuruyor.

Bir kimse borçlu olup bu borcu ödemek durumunda ise, önce bor-Öder, hacca gitmek için şartlarının elverişli olmasını bekler. Sonra hacceder. Hacca gitmek için borca girmeye gerek yoktur.

Niyetlendiği Halde Hacca Gidememek

SORU: Haccetmeye karar veren, fakat bazı engeller sebebiyle buna imkân bulamayan, sonra da ölen kişiden hac farzı düşer mi?

CEVAP: Hac İslâm'ın emrettiği farzlardan biridir. Ömürde bir defa haccetmek farzdır. Zira Hz. Peygamber: "Ey insanlar! Üzerinize hac farz oldu, haccediniz" buyurdu. Bir adam Hz. Peygamber'e: "Her yıl mı ey Allah'ın Rasûlü?" diye sordu. Hz. Peygamber soruya cevap vermedi. Adam üç kere soruyu tekrarladı. (Fakat Peygamber cevap vermedi. Daha sonra) Hz. Peygamber şöyle buyurdu: "Evet, deseydim her yıl haccetmek farz olurdu. Buna kesinlikle gücünüz yetmezdi."

Haccın farz olması için güç ve kudret şarttır. Zira Hz. Allah: yetenler için beyti (Kabe'yi) haccetmek Allah'ın insanlar üzerinde bır hakkıdır" (Âl-i İmran/97) buyuruyor.

farz olmaz. Buna rağmen güçlüklere göğüs gerer, zahmetin üstesinden gelerek giderse hac farzını ödemiş, görevini yerine getirmiş olur.

"Hacca gücü yetmek" kavramında can ve mal güvencesi de dikkate alınır. Hacca gittiği takdirde canı ve malı hakkında güven içinde olmayan kimseye hac farz olmaz.

Soruda durumu anlatılan kimsenin hacca gitmeye karar verdiğini, fakat uçakta yer bulamamak veya vize alamamak gibi bir sebep yüzünden bu kararını gerçekleştiremediğini ve sonra vefat etmiş olduğunu görüyoruz. (Allah rahmet eylesin).

Bu gibi durumda olan kimseden hac farzı düşer. Allah'ın lütuf ve kereminden böyle bir kimseye bizzat hac yapan kimseye verdiği sevap gibi sevap vermesi ümid edilir. Çünkü Hz. Peygamber: "Ameller niyetlere göredir. Her bir kişiye ancak niyet ettiği şey vardır" buyurmuştur.

Hz. Allah da şöyle buyuruyor:

Allah yolunda hicret eden kimse, gidecek çok yer ve bolluk bulur. Kim Allah ve Rasûlü uğrunda hicret ederek evinden çıkar da sonra kendisine ölüm yetişirse artık onun mükafatı(nı vermek) Allah'a düşer. Allah çok bağışlayıcı ve esirgeyicidir. (Nisa/100)

Hayız Gören Kadın Ve Hac

SORU: Bir kadın hacca niyetlendiğinde (ihrama girdiğinde) hayız görse, hac ile ilgili görevlere ara mı verir, yoksa devam mı eder?

CEVAP: Kadın hacca niyet edip başladığı vakit hayız görürse hac-cına devam eder. Ancak hayızdan temizleninceye kadar Kabe'yi tavaf etmez.

Tavafım hac ile ilgili görevlerin en sonuna erteler. Bu sürede âdeti biterse, gusleder ve tavaf görevim yerine getirir. Böylece haccı tamamlanır ve Allah'ın izni ile haccı makbul olur.

Hadis kaynaklarında Abdullah b. Abbas'tan rivayet edilen hadiste Hz Peygamber şöyle buyurmuştur:

Hayızlı ve lohusa kadın (bu halinde iken) yıkanır ve ihrama girer. Tüm hac görevlerini yerine getirir. Ancak temizlenmedikçe tavaf edemez.

Hz. Aişe şöyle rivayet ediyor:

Hz. Peygamber (ben hacda iken) yanıma girdi. Ben ağlıyordum. Peygamber bana: "Hayız mı gördün?" diye sordu. Ben: "Evet" deyince Rasûlullah: "Bu (hâl) Allah'ın Âdem peygamber'in kızlarına yazdığı bir şeydir. (Üzülme) hacılar ne yapıyorsa sen de aynısını yap. Ancak' (hayızdan temizlenip) gusletmedikçe Kabe'yi tavaf etmezsin" buyurdu.

Mâliki mezhebinde tavafın sahih olabilmesi için bir takım şartlar vardır. Abdestli ve (gerekiyor ise) gusül abdesti almış olmak, bedende ve giyside necaset bulunmaması bu şartlardandır. Buna göre tavaf sırasında abdest bozucu bir şey olsa veya tavaf ederken bedeninde yahut giysisinde necaset olduğunu görse tavaf geçersiz olur. Tavaftan sonra, fakat iki rekat tavaf namazından önce bu şartlardan biri eksik olsa tavafın yenilenmesi gerekir. Zira bu namaz, tavafın bir parçası gibidir.

Buradaki tavaftan maksat haccın farzlanndan olan Tavaf-ı ifada veya Tavaf-ı ziyaret denilen tavaftır. Bu tavaf Arafat vakfesini yaptıktan sonra olur. Bu tavafın vakti, Kurban bayramının birinci günü şafağın atması ile başlar.

Bekarın Hacca Gitmesi

SORU: Evlenmemiş kimsenin hacca gitmesi sahih midir? (Sahne ses) sanatçısı olan kimselerin hacca gitmesi caiz midir?

CEVAP; Hac İslâm dininin kurallarından biri ve Allah'ın emrettiği farzdır. Zira Kur'an'da: "Yoluna gücü yetenlerin o evi (Kabe'yi) tavaf etmesi, Allah'ın insanlar üzerinde bir hakkıdır" (Âl-i İmran/97) bu-yurulmuştur.

Hac ile ilgili şartları tamam olunca insan hacca gitmekle yükümlüdür. Evet, gerçi bazı fıkıh âlimleri haccetmeye gücü yeten kimsenin hemen değil, geciktirerek hacca gitmesinin caiz olduğunu söylemişlerdir. Bu âlimlere göre böyle bir geciktirme ile insan günaha girmiş olmaz. Zira hac hicretin altıncı yılında farzedildiği halde Hz. Peygamber hicretin dokuzuncu yılında hacca gitmiştir.

Evlenmeye gelince bunun hükmü insanın durumuna ve içinde bulunduğu şartlara göre değişir. Şöyle ki:

• Bir kimse evlenmediği takdirde zina ve benzeri günahlara düşeceğinden emin ise ona evlenmek farz olur.

• Bir kimse emin olma derecesinde olmasa da fuhuşa sürükleneceğinden korkarsa evlenmesi vacib olur.

• Evlendiği zaman eşine zulmedeceğinden, eşinin hakkını veremeyeceğinden emin olan kimseye evlenmek haram olur.

• Evlendiği zaman eşinin hakkına riayet ederneyip ona zulmedeceğinden emin olma derecesinde olmasa bile böyle bir ihtimal mevcutsa evlenmek mekruh olur?

Evlense de evlenmese de durumu aynı olacak bir kimseye göre evlenmek mubahtır.

Gücü yeten ve mükellef (yükümlü) olan bekâr kimsenin hacca gitmesine bir engel yoktur. Yeter ki hacca gitmeye karar verdiği sırada evlenmeye ihtiyaç hissedecek durumda olmasın. Evlenmeyi hacca gitmekten önemli gören kimselerin durumu, kendisini günahtan koruma düşüncesine göredir. Bu durumda olan bir kimsenin evlenmeyi hacca gitmekten önceye alması daha hayırlıdır.

(Sahne ve ses) sanatçısı olan kimsenin hacca gitmesine engel olan bir şey yoktur. Şartlan yerine gelmiş ise her hangi bir müslüman gibi sanatçıya da hac farzdır. Zira o da bir insandır. Her şeyden önce dinin

emir ve öğretilerine uyan ve rabbinin gazabını çekecek ve dinine kötülük edecek şeyler yapmaktan kaçınan bir kimse olması gerekir.

Bekarın Hacca Gitmesi

SORU: Bekâr bir kimsenin hacca gitmesi caiz midir?

CEVAP: Hac, dinin rükünlerinden bir rükün ve İslâmiyet'in üzerine bina edildiği beş temelden biridir. Hz. Peygamber şöyle buyurur:

İslâm dini beş temel üzerine kurulmuştur:

1. Allah'tan başka ilah olmadığına ve Muhammed'in (s.a) O'nun peygamberi olduğuna tanıklık etmek,

2. Namaz kılmak,

3. Zekât vermek,

4. Oruç tutmak,

5. Yoluna gücü yetenler için Kabe'yi haccetmek.

Kur'an-ı Kerîm'de de: "Yoluna gücü yetenlerin o evi (Kabe'yi) haccetmesi Allah'ın insanlar üzerinde bir hakkıdır" (Âl-i İmran/97) Duyurularak haccın farz olduğu ifade edilmiştir.

Fıkıh bilginleri ve diğer âlimler haccın farz olması için evli olmanın şart olduğunu bildirmemişlerdir.

Haccın farz olması için gerekli şartlar bulunup, mükellef ve gücü yeter durumda olan müslümana hacca gitmek farz olur. Haccın farz olması için gerekli şartlar şunlardır: Müslüman olmak, akıllı olmak, Çağında olmak ve gücü yeter olmak.

Büyük İslâm fıkıhçılarından hiç birisi bekâr için haccın caiz olma-dığmı söylememiştir.

Hac Ve Kurban

SORU: Hacca gidip çocuklarına kurban edilecek hayvan bırakmayan kimse hakkında hüküm nedir?

CEVAP: Kurban, Kurban bayramı günlerinde Allah'a ibadet etmek üzere kesilip boğazlanan hayvana verilen addır.

Kur'an'da: "Rabbin için namaz kıl ve kurban kes" (Kevser/2) buvurularak buna işaret edilmiştir. Kurban kesmek, bayram namazı gibi hicretin ikinci yılında meşru olmuştur.

Müslim'in rivayet ettiğine göre Hz. Peygamber, boynuzlu beyaz renkli iki koç kurban etmiş ve mübarek eliyle boğazlamış, kurbanı keserken besmele çekip tekbir getirmiştir.

Tüm müslümanlar kurbanın meşru olduğunda icma (görüş birliği) etmişlerdir.

Kurban, âlimlerin çoğunluğuna göre sünnet-i müekkededir. Kurbanı kesene sevap verilir, terkedene bir ceza yoktur. Kurban kesmek, yeterli parayı bulup, gücü yetene gerekli olur.[2]

Buna göre hacca giden kimseye çocukları için kurbanlık bırakması ne farz, ne de vacibtir. Ailesi için kurbanlık bırakmadan hacceden kimsenin haccı sahih (geçerli)dir. Bu durum hacca zarar vermez.

Haram Mal İle Haccetmek

SORU: Bankaya para koyup, bu para ve buna verilen faizle hacca gitmenin hükmü nedir? Böyle bir hacc mebrûr hac olur mu?

CEVAP: Hac, İslâm dininin farzlarından biridir. Allah haccı ancak ona gücü yetenlere farz kılmıştır. Âl-i İmran suresinde (ayet 97) şöyle buyuruluyor:

Yoluna gücü yetenlerin o evi (Kabe'yi) haccetmesi Allah'ın insan-] ^r üzerinde bir hakkıdır.

Haccın Allah katında makbul olması, şüphe olmayan helâl mal ile yapılıp, adabına ve farzlarına riayet edilmesine bağlıdır. Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur:

Her kim Allah için hacceder, haccında kadına yaklaşmaz, (cinsel ilişkide bulumrıaz) ve günah sayılacak şeylere yönelmezse (hacdan dönerken) anasından doğduğu günki gibi (günahsız) döner.

Allah Teâlâ faizi haram kılmıştır. Kur'an'da bu, açık bir şekilde ifade edilmiştir:

Allah (c.c) ticareti helâl, faizi haram kılmıştır. (Bakara/275)

Fıkıh âlimleri haccın rükünlerini ve şartlarını eksiksiz yerine getiren kimseden hac farzının düşeceğini, fakat bu hac haram para ile yapılmış ise Allah katında makbul olmayacağını söylemişlerdir.

Bundan anlıyoruz ki bir kimse haram para ile haccederse bu kimsenin haccı Mebrur hac olmaz.

Haccın Sağlık Üzerindeki Etkisi

SORU: Haccın insan sağlığı üzerindeki etkisi nedir?

CEVAP: Hac dinin (ana) kurallarından ve İslâm'da emredilen farz-ardan biridir. Kur'an'daki: "Yoluna gücü yetenlerin"o evi (Kabe'yi) Ş-Ccetmeleri Allah'ın insanlar üzerinde bir hakkıdır" (Âl-i İmran/97) ye ı "e Allah Teâlâ'nın haccı insanlara farz kıldığı bildirilmiştir. diğer ayette de: "Haccı ve umreyi Allah için tamamlayın" (Babuyurularak haccın emredildiği ifade edilmiştir.

Haccm ekonomik, sosyal ve dinî faydalarından fıkıh kitapları geniş bir şekilde söz etmiştir. Haccm insan sağlığı ve bedeni güçlendirme ile ilgisi vardır. Çünkü en azından hac mü'minlerin dünyanın dört bir yanından Mekke'ye gelerek gerçekleştirdikleri bir seyahattir. Bu seyahat çok çeşitli araçlarla yapılmaktadır. Bu seyahati gerçekleştirenlerin kimisi yürüyerek, kimisi hayvanla, kimisi gemi, araba, tren veya uçak gibi araçlarla gelirler. İşte bu başlı başına bir değişim, yenilenme ve değişikliktir. Bu seyahatte bir canlılık ve hareket vardır. Böylece bedende bir aktivite ve güçlenme olur.

Hac görevleri de buna yardımcı olmaktadır. Zira hacda bir yerden diğerine geçiş, bir takım yerlere iniş ve çıkış, tavaf, sa'y, telbiye, kurban, şeytan taşlama gibi çeşitli görevler vardır. Hacılar pek çok vakit açık havada ve güneşli yerde kalmak durumundadır. Arafat, Mina ve Müzdelife'de bir kaç gün çadır hayatı yaşarlar.

Hacda "Kendi kendinin hizmetçisi ol" prensibi yaşanır.

Hacıların çoğunluğu ihtiyaçlarını kendisi hazırlar, bunun için çalışır ve bir takım hareketler yapar. Bu, insana kendi ihtiyaçlarını karşılamada kendisine güven kazandırır, insanı güçlü ve hareketli kılar.

Hacla ilgili görevlerin ilki ihramdır. İhram, hac için niyet edip alışık olduğu günlük giysilerden soyunmaktır. Giymeye alışık olduğumuz kıyafetin bedene vermekte olduğu sıkıntıdan kurtulmaktır. Bu giysilerden soyunan hacı basit ve hafif olan ihramı giyer.

İhram ridâ ve izâr denilen iki parçadan oluşur. Bir başka deyişle ihram, (büyükçe) iki havludan ibarettir. Bunlardan biri vücudun yukarı, diğeri aşağı kısmına sarılır.

İhram giysisi ile insan hafifliği ve sade yaşamayı öğrenir. Nitekim bu sade yaşayış, insanı yararlı ve koruyucu özelliği olan katı hayat şartlarına alıştırır.

İhram sırasında ayaklar da sadelikten nasibini alır. Çünkü ihramdaki insan ya etrafları açık bir ayakkabı veya çorapsız bir terlik giyer. Bu sadelik ayaklara ve parmaklara fayda sağlar.

Bazı tıp uzmanları ihram giysisinin güneş ışınları aldığını söylemektedirler. Bu bir çeşit güneş banyosudur ki insana güç ve sağlık ka-andırmasının yanında, onu kuşatan mikropları da öldürür. Böylece heden sıhhat ve afiyet içinde olur. Zira tıp bilimi ortaya koymuştur ki oüneş ışınları gerçekten mikropların gelişmesini geciktirmekte ve yok etmektedir.

Ayrıca bilimsel olarak tesbit edilmiştir ki insan bir süre güneşte kalınca vücutta yüzeyde bulunan akyuvarların sayısı artmaktadır. Öte yandan güneş altında kalmaktan dolayı lenf hücreleri oranı artmakta, parçalı çok çekirdekli akyuvarlar (poli morfo nükleer lokositler) azalmaktadır. -

Lenf hücreleri göğüs hastalıklarının âdeta bir savunma kalesidir. Göğüs hastalıklarında ve diğer rahatsızlıklarda güneşin tedavi edici rolü ortaya çıkmaktadır.

Güneşten yoksun olan kimseler romatizma ve raşitizm hastalığına yakalanma tehlikesi ile karşı karşıyadır.

Halk kesiminden bazı kimseler ihramdaki hikmeti iyi anlayamamaktadır. Zira onlar sanıyorlar ki ihrama giren kimse temizlenemez ve kir içinde yaşamak mecburiyetindendir. Bu, doğru bir anlayış değildir.

Zira ihrama girecek kişiyi İslâm dini temizliğe davet etmektedir, ihrama girerken banyo yapmak, traş olmak, tırnak kesmek ve diğer temizlikleri yapmak ve güzel kokular sürünmek gerekmektedir.

ihrama giren kimse her gün banyo yapabilir. İhrama girmek vücudu kir içinde bırakmak demek değildir. Zira

Bu İslâmî Lebbeyk ilahisi nefsi aydınlatır, kalbi genişletir ve insanı Allah'ın hoşnutluk, lütuf ve ihsan kaynağına yöneltir.

Günümüzde bilimsel olarak ortaya konmuştur ki kalp temizliği güçlü bir iman ve sükûnet içinde olmak insan tedavisinde; insanın bedenini, duygularını, varlığını korumada yardımcı olmaktadır.

Hacda ihramdan sonra tavaf görevi gelmektedir.

Tava/Hacer'ul Esved'den başlayıp, gene onda bitmek üzere Kabe etrafında hacının yedi tur atmasıdır. Tavaf çabuk ve süratli yürüyerek (hervele ile) yapılır. Fıkıh âlimleri tavaf yapan kimsenin ilk üç turda süratli, diğer turlarda normal yürümesi gerektiğini bildirmişlerdir.

Hz. Peygamber'in hayatım anlatan kaynakların bildirdiğine göre Rasûlullah ashabına Hudeybiye umresinde tavaf yaparlarken şöyle demiştir:

Etrafındaki topluluğa (tavaf ederken) gücünü gösteren kişiye Allah rahmeti ile muamele eylesin.

Tavafta yapılan bu hareket bir çeşit dinî spordur. Süratli ve hafif hareketine rağmen ağırbaşlılık ifade eden bir spordur. Bu spor vücudu hareketlendirir ve kan dolaşımını iyi yönde etkiler.

Burada bir hususu hatırlatmalıyız: Tavaf sırasında Hacer'ul Es-ved'i öpmek veya ona dokunmak -halktan pek çok kimsenin sandığı gibi- ne farzdır, ne de vacibtir. Tavafa başlarken, her turun başında uzaktan da olsa (el ile) işaret etmek yeterlidir. Bu, bir çeşit tavafın başlangıç yerini belirlemeye yaramaktadır.

Hac yapan kimseye Hacer'ul Esved'i öpmek veya ona dokunmak için sıkışıklık yapması, kendisini kalabalığın içine atması veya bunu gerçekleştirmek için hoş olmayan bir yola tevessül etmesi asla yakışmaz.

Burada hep birlikte Hz. Ömer'in Hacer'ul-Esved'in önünde söylediklerini hatırlayalım: Hz. Ömer şöyle diyor: "Allah'a yemin ederim k1 senin fayda ve zararı olmayan bir taş olduğunu kesinlikle biliyorum seni peygamber'in öptüğünü görmeseydim, ben de öpmezdim." Tavaftan sonra hacının zemzem suyundan içmesi âdet haline gelmiştir.

Uzmanların bildirdiğine göre bu su soda, kireç, asit içeren mâde-' bir sudur. Bu su, sindirim sistemi, böbrekler ve ciğer için yararlıdır.

Bu su hakkında çeşitli derecelerde hadisler vardır. Bize yaraşan bu ile ilgili hadislerden fazlasını söylememek ve bu su hakkında söylenen hadisleri iyi anlatmaktır.

Bu suyu kaynağından temiz bir şekilde çıkarmalı ve onu temiz bir şekilde kullanmalıyız. Zemzemi kullanacağım derken harem-i şerifin içerisini onunla ıslatmamalı ve kirletmemeliyiz.

Allah Abdullah b. Abbas'tan hoşnud olsun ki o zemzem içerken: "Allahım! Senden faydalı ilim, ve her derdime şifa isterim" diyerek dua edermiş.

Hac görevleri içerisinde Safa ile Merve arasında sa'y etmek de vardır.

Safa ve Merve -aralarında biraz mesafe olan yüksekçe birer tepedir. Hacı bu iki tepe arasında yedi defa gider gelir. Bu gidişin bir kısmında hacı koşarak yürür. Sa'y hareket ve vücudu aktifleştirmek bakımından tavafa benzer. Ruh ve his kuvvetini ortaya koymak bakımından da öyledir.

Sa'y Hz. İsmail'in annesi Hz. Hâcer'in hatırasını yenilemeye vesie olrnaktadır. Hz. Hâcer oğlu İsmail'in susuzluğu şiddetlenince Safa Merve arasında oradan oraya koşarak su anyordu. Suyu bulup oğlu îfnail'i kurtaracaktı. Hz. Allah onun duasını kabul ederek onu su aranaktan kurtarıp Zemzem kuyusunu ona buldurdu.

Bu hâtırada bir ibret vardır. Bu sa'y, insanın hayatını korumak, ha-ehlike faktörlerinden uzaklaştırmak için gayret edip çalışmakgösterir. Kur'an'da da: "Kendi ellerinizle kendinizi tehlikeye nayın" (Bakara/195) buyurulmaktadır.

Hacı, hac ile ilgili görevlerini yerine getirirken çok çok dualar eder. İhlaslı, sadıkane ve tâ içten gelen dua insanın ruhuna sıcak bir banyo yaptırmasına benzer. Böyle bir duadan sonra kişi benliğinde bir rahat, huzur ve doyum hisseder.

Hacının hangi duaları yapacağı meselesine girersek konu uzar gider. Ancak bu dualardan bir iki örnek vermekle yetineceğiz. Bu dualar insanın benliğine güven vermektedir. Hz. Peygamber'den ve İslâm büyüklerinden aktarılan dualardan bazıları şöyledir:

Allahım! Benim dinimi düzelt dünyamı da düzelt.

Allahım! Benim için her türlü hayn ziyadeleştir. Öldüğüm takdirde ölüm ile beni kötülüklerden kurtar. Allahım! Üzüntü ve kederden, acizlik ve tembellikten, korkaklık ve miskinlikten, borca batmaktan ve insanların baskısından sana sığınırım.

Allahım! Senden affını ve dinimde, dünyamda, malımda sağlık dilerim. Allahım! Kusurlarımı ört, korktuklarımdan emin eyle. Önümden, arkamdan, sağımdan, solumdan üstümden altımdan (gelecek tehlikelerden) beni muhafaza eyle. Bir sû-i kasd'a uğramaktan koru.

Allahım! Senden cenneti ve cennete yaklaştıran şeyleri istiyorum. Senden hakkımda verdiğin her hükmün hayırlı olmasını dilerim.

İlah yalnızca Allah'tır. O'nun ortağı yoktur. Mülk O'nundur, hamd O'nadır. Yaşatan O'dur, öldüren de O'dur. Hayır O'nun elindedir. O'nun her şeye gücü yeter.

Hacda Arafat dağında vakfe de yapılır.

Arafat vakfesinde hacıların gününü Arafat dağı eteklerinde geçirmesi âdet olmuştur. Arafat üzerinde kurulan çadırlar öylesine bir manzara oluşturur ki gözün gördüğü her yer çadırdır. Hatta gözle görülemeyecek kadar uzakta bile çadırlar vardır.

Çevresine bakan tüm genişliği ile gökyüzünü, güzel havayı, açık atmosferi uzayıp giden dağlan görür. Sanki bu gün -deyim yerinde

müslüman izcilerinin randevu günüdür. Hatta sanki hacılar h'nlerce çadırdan oluşan bir izci şehri oluşturmuşlardır. O günün ile Arafat dağını boşaltıp bu çadır ve bir günlük alet edevatı Jrkedip Arafat'tan giderler. gün içerisindeki bu toplanıp dağılma, süratli hareket, fazla ak ite yardımlaşarak toplanmanın şahane bir görünümüdür.

Arafat vakfesini izleyen günde hacılar kurban kesmeye giderler. Ru kurban kesme eylemi Hz. İbrahim'in oğlu İsmail'i kurban etme olanda Aiiah tarafından gönderilen kurbanlık koçun hatırasını hatırlatıyor Zaten bu olayı tarih ebedileştirmiştir. Aynca bu kurban kesme işi Allah'ın emri uğrunda*fedâkârlığın bir sembolüdür.

Gene bu günde -Kurban bayramının ilk gününde- şeytan taşlama işlemi başlar. Taşlamada (ilk gün bir yere 2. ve bayram günlerinde) üç ayn yere (yedişer tane olmak üzere) taş atılır. Maddi bir eylem olan bu taşlamada, psikolojik olarak var olan kararlılığa el hareketleri de katılarak şeytanın vesvesesine karşı koyma ve batıl ile savaş vardır.

Sanki taşlama yapan her hacı bu uygulama ile şöyle demektedir: Hac görevini yaparak iç dünyamı temizledim. İşte şimdi ben bu taşları ciddi bir kararlılıkla ve canlılıkla atıyorum. Bu taşlar, hakkı desteklemek, batıla karşı savaşmak uğrunda sarfedeceğim gayretin kalpten gelen ifadesine elimle destek vermemin göstergesidir.

insan hacda pek çok marifet, dostluk ve yücelik kazanır. Hacılar arasında güzel ilişkiler ve değerli kardeşlikler oluşur. Bunlar o derecededir ki hacıların aile bireyleri bile bu ilişki ve kardeşlikten mutlu olur, huzur duyarlar.

Zira bu ilişki ve kardeşlik yüce yaratıcıya tevbe ve ibadetle koşar-n meydana gelmiş, vahyin indiği yerin ortamında gelişmiş büyümüş Medine'de Hz. Peygamber'in huzuruna vardıklarında güçlenmiş,

esnasında kendisinin bir hiç olduğunu, din kardeşlerinin i) olduğunu düşünür. Her şeyden önce medenî bir varlık

ise olarak tek başına varlığını sürdüremeyeceğini bilir. Dostsuz ve arka-daşsız olma halinde hayatın yükünün ne kadar ağır olduğunu anlar.

Güzel dostluklar, sadıkane kaynaşmalar olursa hayatın yükünü taşımak ne kolaydır? İhlaslı iyi dostlar insana güven ve huzur verirler. Bu ise yaşadığımız hayatta düzgün ve sağlıklı bir yaşantının yardım-asıdır.

Hac, tüm bunların üstünde mukaddes belde harem-i şerifte oradan oraya taşınan bir ziyafet gibidir. Hacı evinden kutsal yerlere yolculuğa çıkar harem-i şerife varınca tavafını ve sa'yını yapar. Arafat'a çıkıp, Mina ve Müzdelife'ye gider. Bu görevlerden sonra tekrar Kabe'ye döner. Mekke'den sonra Medine'ye gidip Hz. Peygamberin mescidini ziyaret eder. Medine'de fıkıh âlimlerinin ziyaret edilmesini müstehab saydığı yerleri ziyaret eder.

Buralar Bakî mezarlığı, Uhud şehitleri, Küba mescidi, diğer hatıra ve ibret dolu ziyaret yerleridir.

İnsan tüm bu yolculuk ve ziyaretlerde ilâhi ziyafetin ve rabbani ikramın tadını hisseder.

Hz. Peygamber bunu şöyle ifade buyurur:

Hac ve umre için gelenler Allah'ı ziyarete gelmiş bir heyettir. Dua ederlerse duaları kabul olunur. Bağışlanmalarını dilerlerse bağışlanırlar.

Güvenlik yeri olan Allah'ın hareminde düşmanlık, taşkınlık gibi şeyler caiz değildir. Oradaki insanlar güvenlik içinde olduğu gibi hayvanlar da güvenlik içinde olurlar.

Cenab-ı Hak Kur'an'da şu ayetlerle bunu bildiriyor:

Biz beyt'i (Kabe'yi) insanlara (sevap için) toplantı ve güven yeri kıldık. (Bakara/125)

Hac bilinen aylardadır. Kim o aylarda hacca niyet eder (ihrama gi-rer)se, hac esnasında kadına yaklaşmak (cinsel ilişkide bulunmak), günah sayılan davranışlara yönelmek ve kavga etmek yok-

tur. Hayır işlerden neyi yaparsanız, Allah onu bilir. (Ey mü'min-ler!) Ahiret için azık edinin. Bilin ki azığın en hayırlısı takvadır. Ey akıl sahipleri! Yalnız benden korkun. (Bakara/197)

İslâm dininin insanı hep iyiye yöneltici emir ve yasakları şunu bildiriyor ki insan hac gibi bir görevi yapmaya karar verince ihtiyatlı olmalı; sağlıklı olup olmadığına, gücünün yerinde olup olmadığına bakmalıdır- Zira bu Özellikler yoksa kendisine hac farz olmaz.

Hacca gidecek kimse bir takım hastalıklara karşı aşısını olmalı, kullandığı ilaçlan varsa onları yanına almalıdır. Hz. Peygamberin de ifade buyurduğu gibi derdi yaratan Allah, devasını da yaratmıştır.

Hacı her durumda temiz olmalıdır. Dinimiz hem duygu, hem beden temizliğine önem veren bir dindir.

Hacı her işinde normal olmalı, aşırılığa kaçmamalıdır. Yollan ve bulunduğu yerleri kirletmekten kaçınıp oraları pislikten ve mikropların yayılmasından korumalıdır.

Böylece güzel bir hac yapmış olacak, netice itibariyle bol sevaba nail olacaktır.

Haccın Çeşitleri

SORU: Haccın çeşitleri olduğu söyleniyor. Bunlar nelerdir?

CEVAP: Bu konuda söylenebilecek doğru ifade şudur: Hac üç çeşit nac ihrama girerken şu üç çeşitten biri için ihrama girilir:

Bunlardan birincisi îfrad, ikincisi Temettü, üçüncüsü Kıran hacfrad haccı, mikat yerinde ihrama girerken sadece haccetmek üzeb,nıyet etmekle olur. İfrad haccı yapan kimse "Lebbeyk Allahümme ihraccın" dıyerek telbiye getirir. Hac ile ilgili görevler bitinceye kadar olarak kalır. Bu görevlerin bitişinden sonra isterse ayrıca umre yapar. Bu durumda olan hacıya (hac görevlerinden dolayı) kurban kesmek gerekmez.

Kıran haccı, mikat yerinde hem umreye, hem hacca niyet ederek ihrama girmekle olur. Kıran haccı yapan kimse telbiyesinde: "Lebbeyk Allahümme bi haccin ve umretin" diyerek telbiye getirir.

Kıran haccı yapan kimse de hac görevleri bitene kadar ihramda kalır. Bu kimseye Mekke'ye geldiğinde bir tavaf ve bir sa'y yapması yeterlidir.

Temettü kaçanda, hac aylarında bir umre ve bir hac yapma imkânı vardır. (Gerçi Kıran haccında da durum aynıdır. Fakat kıran haccında umre ve hac tek ihram ile, temettu'da ise iki ayn ihram ile olmaktadır.)

Temettü haccı yapan kimse umresini tamamlayınca ihramdan çıkar. Normal giysileri içinde hac görevi başlayıncaya kadar günlerini geçirir. İlk defa mikâtta ihrama girerken "Lebbeyk Allahümme bi umretin" diyerek telbiye getirir. Zülhicce ayının sekizinci günü hac için yeniden ihrama girer. Temettü haccı yapan kimse de hac sonunda kurban keser.

Hac Ve Evlilik

SORU: Henüz evlenmediğim halde haccetmek istiyorum. Bu caiz midir? Babamın ve annemin yerine haccedebilir miyim? Suudi Arabistan'a hac için değil, çalışmak üzere gitmem caiz midir?

CEVAP: Hac, islâm dininin beş ana kuralından biridir. Allah onu gücü yetene farz kılmıştır. Cenab-ı Hak Kur'an'da: "Gücü yeten kimseye o evi (Kabe'yi) haccetmesi, Allah'ın insanlar üzerinde bir hakkıdır" (Âl-i İmran/97) buyurmuştur.

Bir kimse için ekonomik, sağlık ve yol güvenliği gibi şartlar oluşmuş ise hac ona farz olur. Fıkıh âlimlerinden bazıları bu farz oluşun hemen (fevri), bazıları ise gecikerek olduğunu söylemişlerdir.

Bununla beraber durum elverişli olup, bir engeli olmayan kimse hemen hac görevini yerine getirmeye girişmesi güze] bir şeydir. Zi-elecek bilinmezlerle doludur. Cenab-ı Hak: "Hiç kimse nerede öleceğim bilmez" (Lokman/34) buyuruyor.

Fvlenmekle hac arasında bir bağ, birinin yerine getirilmesinin diğerine bağlı olduğu gibi bir durum yoktur. Evlenmeyen bir kimsenin hacca gitmesi mümkündür. Şu kadar ki burada bir hususu hatırlatmalıyız: Evlenmediği takdirde fuhuşa düşüp günaha girmesi kesin olan kimseye, evlenmek ve böylece nefsini korumak farz olur. Böyle bir durumda evlenmenin önceliği vardır. Daha sonra mümkün olursa hacca gider.

Annesi ve babası hacca gitmeden vefat eden kişinin onların yerine hacca gitmesi dinimizde meşru bir davranıştır. Zira gücü olduğu halde edâ edilmeyen farz, o kimsenin üzerinde borçtur. Hz. Peygam-ber'in de işaret buyurduğu gibi Allah'ın borcu ödenmeye daha çok layıktır. Bu itibarla soru sahibinin ana-babası için hacca gitmesine bir engel yoktur. Yeter ki buna gücü yetiyor olsun.

Suudi Arabistan'a çalışmak için gitmek ile hac yapmak arasında bir çelişki yoktur. Fakat burada soru bize göre şunu dile getirmeye çalışıyor: Anlaşılıyor ki soru sahibi Suudi Arabistan'a gidecek, vahyin indiği yerde ve hac yapılan yerlerin yakınında olacaktır. Harem-i şerifin, Beyt'ullah'ın yakınında olup da hac görevini yerine getirmeden hac sezonunu geçirmek olacak şey midir?

Bu kimse iş için Suudi Arabistan'a gidebilir. Sezonu gelince hac-ıı da yapar. Böylece iki güzelliği bir araya getirmiş olur.

haccetmesi Allah'ın kulları üzerinde bir hakkıdır" (Âl-i İmran/97) bu-yuruluyor.

Sorudan anlaşıldığına göre bir kaç kardeş arasından yaşı en küçük olanı üzerine hac farz olmuştur. Hac görevini edâ etmek üzere gerekeni yapacak, ama "büyüklerim hacca gitmemişken ben nasıl hacca gideyim?" gibi bir sıkıntı içerisinde bulunuyor.

Lâkin insanın kendi durumuna iyice bir bakması gerekir. Hz. Kur'an şöyle der:

İnsan için kendi çalışmasından başka bir şey yoktur. Ve çalışması ilerde görülecektir. Sonra ona karşılığı tastamam verilecektir. (Necm/39-41)

Bu küçük kardeşin hacca gitmesi için gerekli şartlar oluşmuş ise, büyük kardeşleri hacca gitmemiş olsa da hac görevini yerine getirmesi gerekir. Şayet hacca gidecek durumu yoksa Allah'ın kendisine o imkânı lütuf ve kereminden vermesini bekler.

Soruda sözü edilen kardeşlerin kazancı ve sahip oldukları paralar aralarında ortak olup ellerindeki para ancak geçimlerini temin etmeye yetecek kadar ise, onların hacca gitmekte acele etmeleri gerekmez. Bu

durumda küçük kardeşin de hacca gitmesinin gerekmeyeceği açıktır.

Tevbe Etmek İçin Hac Yapmak

SORU: Adam öldürmeyi alışkanlık haline getiren kimsenin, günahına tevbe etmek için hacca gitmesi caiz midir? Eğer giderse haccı kabul edilir mi?

CEVAP: İnsan öldürmek suçların en büyüğü ve günahların en çirkinidir. Bu konuda şu ayeti zikretmemiz yeterlidir:

Kim bir mü'mini kasden öldürürse, cezası içinde ebediyyen kalacağı cehennemdir. Allah ona gazap ve lanet etmiş, onun için büyük bir azap hazırlamıştır. (Nisa/93) İnsan öldüren kimsenin tevbesinin kabul edilip edilmeyeceği hususunda fıkıh âlimleri arasında görüş ayrılığı vardır. Kimisi suçunun büyüklüğü sebebiyle tevbesinin kabul edilmeyeceği görüşündedir. Bazıları ise bu kimsenin tevbenin şartlarını yerine getirdiği takdirde tevbesinin kabul edileceğini söylemişlerdir.

Buna göre insan öldürmeyi alışkanlık haline getiren adamın önce cinayet işlemeyi kesin bir şekilde bırakması, ardından azimli, ihlaslı ve samimi bir şekilde tevbe etmesi gerekir. Ayrıca gücü yettiğince işlediği insan öldürme suçundan dolayı çeşitli yollarla keffaret vermesi gerekir. Tevbesi sâdık bir tevbe olduğu zaman, hidayete erip doğru yol üzere yaşamaya başlayınca artık hacca gidebilir. O hac ki hakkında Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur:

Her kim Allah için hacceder, orada çirkin şeyler yapmaz, günah sayılan şeylere yönelmezse, (hacdan dönerken) anasından doğduğu günkü gibi (günahsız olarak) döner.

Fakat soruda sözü edilen adam sadece dış görünüş ve şekil bakımından hac yaparsa bu hac, o kimsenin Allah'a karşı sorumluluklarını ortadan kaldırmaz. Çünkü hacca gitmekten maksadı, alışkanlık haline getirdiği cinayet işlemekten, suçsuz insanları öldürmekten kurtulmaktır. Bu adamın durumu, yaptığı ibadetle insanları kandırmak isteyen bir tüccarın durumuna çok benzer. Oysa bu aldatıcı ibadetin bir faydası yoktur.

Soruda sözü geçen adam önce yaptığına pişman olarak cinayetlerine son vermeli ve bir daha böyle bir günah işlememeye kesin karar vermelidir. Bu kararında ve bu konudaki davranışlarında tam bir ihlas içinde olmalıdır. Ayrıca gücü yettiğince hakkını çiğnediği insanlara haklarını geri vermelidir.

Kadın Ve Hac

SORU: Bekâr kadın'ın haccetmesi caiz mi? Haccettiği takdirde haccı sahih olur mu?

CEVAP: Kadının haccmın sahih olması için evlilik şart değildir. Kendisine hac farz olan kadın, fıkıh âlimlerinin bildirdiği şartlara riayet ederek haccını yaparsa haccı sahih olur. Evli olması ile bekâr olması arasında fark yoktur.

Fıkıh âlimlerinin bildirdiğine göre kadın hacca giderken yanında eşi, babası, amcası, erkek kardeşi gibi bir mahreminin bulunması gerekir.

Bazı fıkıh âlimleri şu görüştedir:

Kadın hacca giderken yanında gidecek mahrem birini bulamazsa dinî ve ahlâkî yönden güvenilir bir arkadaş grubu ile hacca gittiği takdirde haccı sahih olur. Hatta bazı fıkıh bilginleri yol güvenliği bulunup canı ve ırzı konusunda endişe edecek bir durum yoksa kadının tek başına hacca gitmesinin sahih olduğunu söylemişlerdir.

Bununla beraber en faziletlisi kadının hacca giderken yanında bir mahreminin bulunmasıdır. Fıkıh âlimlerinin cumhuru (çoğunluğu bu) görüştedir.

Anası Adına Haccetmek

SORU: Anasını hacca göndermeye niyet eden, ancak ekonomik durumu nedeniyle gönderemeyen, sonra da annesi vefat eden kişi, ekonomik durumu düzeldiğinde annesi adına haccedebilir mi?

CEVAP: Hz. Allah, annesini hacca göndermek isteyen, fakat, buna güç yetiremeyen, durumu düzeldiğinde onun yerine hacca gitmek isteyen bu oğulu şükreden bir kulu olarak mükâfatlandırıp sevap verir.

Şayet gücü yetmez de vaadini yerine getiremezse kendisine birşey gerekmez. İmkânı elverirse annesinin yerine haccetmesi caiz hatta güzel olur.

Daha önceki sorularda başkası adına haccetme konusu geniş bir şekilde işlenmiştir. Uzun açıklama için o soruların cevaplarına bakılsın.

Ölü Yerine Hac

SORU: Bir kimse vefat eden biri yerine haccedebilir mi?

CEVAP: Fıkıh âlimleri bir kimsenin vefat eden annesi veya babası adına haccetmesinin caiz olduğunu bildirmişlerdir.

Rivayet olunduğuna göre bir adam Hz. Peygamber'e gelip annesinin haccedemeden vefat ettiğini, onun yerine haccedip edemiyeceğini sormuştur. Hz. Peygamber ona:."Annen borç bırakarak ölseydi, onu öder miydin?" buyurdu. Adam: "Evet" deyince: "Allah'ın hakkı Ödemeye daha çok layıktır" buyurdu.

Yine bir kadın Hz. Peygamber'e gelerek babası ile ilgili aynı şeyi sormuş, Rasûlullah ona da babasının yerine haccetmesini emretmiştir.

Fıkıh âlimlerinden bazıları, başkasının yerine hacceden kimsenin, kendisinin farz olan haccı yapmış olması gerektiğini söylemişlerdir. Zira, başkasına farz olan bir ibadeti vekâletle yapan kimsenin üzerinde aynı ibadet borcunun bulunmaması gerekir.

Temettü Haccı

SORU: Temettü haccı nasıl bir hacdır?

CEVAP: İslâmî bir terim olarak temettü, bir yıl içerisinde hac aylarında hacının memleketine dönmeden hem umre, hem hac görevlerini (her biri için ayrı ayrı ihrama girerek) yerine getirmesidir.

Temettü haccı iki çeşittir:

1. Hac için kurbanı önceden göndermeden yapılan temettü hacadır.

Buna niyet eden kimse mikat yerinden veya daha öncesinden um-re için ihrama girer. Mekke'ye varınca umre için tavaf edip, Safa-Mer-Ve arasında sa'y eder. Dilerse ihramında kalmaya devam eder, dilerse ""aŞ olur veya saçını kısaltmak suretiyle ihramdan çıkar. Daha sonra zilhicce ayının sekizinci günü -ki bu güne terviye günü denir- hac için yeniden ihrama girer. Hac ile ilgili görevleri yerine getirir. Bayramın ilk günü Akabe taşlamasını yaptıktan sonra Allah'ın temettü haccını nasib etmesinden dolayı şükür için kurban keser.

2. Önceden hac için kurban göndererek yapılan temettü hacadır.

Bunda önce umre için ihrama girilir. Sonra kurbanlık Mekke'ye gönderilir. Umre ile ilgili görevler bitince traş veya saç kısaltmak yoluyla ihramdan çıkmadan yeniden hac için ihrama girilir ve hac ile ilgili görevler yerine getirilir. Kurban bayramı günü traş olunca hem umre, hem hac ihramından birlikte çıkılmış olur.

Hayızlı Kadının Tavafı

SORU: Hac esnasında Kabe'yi tavaf etmeden hayız gören kadın nasıl hareket edecektir?

CEVAP: İbn'ul Kayyım î'lâm'ul Muvakkîn isimli kitabında bu mesele etrafında uzun uzadıya izahlar yapmıştır:

Hz. Peygamber'in hayızlı kadın için hacla ilgili olarak: "Hacı ne yapıyorsa sen de yap. Yalnız Kabe'yi tavaf etme" hadisini zikrettikten sonra şunları söyler: "Hz. Peygamber'in bu sözünün her durum ve zamanda geçerli olduğunu sananlar vardır. Bunlar güç yetme durumu ile acizlik durumunu birbirinden ayırmamışlardır. Hayız gören kadının hayız süresi bitinceye kadar bekleme imkânının olmasıyla olmaması arasındaki farkı dikkate almamışlar, Hz. Peygamber'in hadisinin zahirine dayanmışlardır.

Bu meselede iki grup arasında tartışma vardır.

Birinci gruba göre hayızlı kadının tavafı sahih olur. Bunlar hayız halini tavafa engel saymamışlardır. Tavaf etmek için temiz olmak vacib olduğuna göre, bu vacib yerine gelmemiş ise kurban keserek bu eksiklik telâfi edilebilir. Böylece hayızdan temizlenmeden yapılan tavaf geçerli olur.

İkinci gruba göre tavafta temiz olmanın şart ve vacib olması, namazda tesettürün (örtülü olmanın) şart ve farz olması gibidir. Buna güç yetiyorsa yerine getirmek şart ve vacib olur. Acizlik halinde şart ve vacib olması söz konusu olmaz.

Taharet (abdestli veya gerekiyorsa gusletmiş olmak) halinin tavafta şart ve vacib olması, namazda şart ve farz olmasından daha büyük ve önemli değildir. Taharet, acizlik hâlinde namaz için şart olmaktan çıkar. Öyle ise acizlik halinde tavaf için şart olmaktan çıkması haydi haydi olur.

İbn'ul Kayyım devamla şöyle diyor:

Bu zamanlarda hacca gitmek üzere Mekke'ye gelen kafilelere, hayızlı olduğu için tavaf edemeyen kadın yüzünden beklemek zor olmaktadır. Kadının temizlenip tavaf etmesini beklemek gecikmelere sebep olmaktadır.

İbn'ul Kayyım bu durumu bir kaç kısımda inceledikten sonra (kafilesi bekleyemeyecek durumda olan) güçlük içindeki kadının, yapabildiği hac görevlerini yapacağını, aciz olduğu şart ve vaciblerin düşeceğini söylemiştir. Bunu söylerken şu ayete dayanmıştır:

...Gücünüzün yettiği kadar Allah'tan korkun. (Tegabûn/16) Ayrıca şu hadis de İbn'ul Kayyım'ın delili olmuştur:

Ben size birşey emrettiğim zaman gücünüz yettiği kadar onu yerine getirin.

Daha sonra İbn'ul Kayyım şöyle der:

Bu hayızlı kadın, (kafilesinin beklemesi mümkün değilse) bu haliyle tavafını yapar. Zira kadın için bir zaruret söz konusudur. Bunda dinin kurallarına ters düşen bir durum yoktur. Bilakis bu dinin kuralları ile uyum halindedir. Çünkü "vacib veya şartın kudret halinde yapılması, acizlik halinde düşmesi" din kurallarından-dır. Dinimizde aciz olma halinde vacib, zorunluluk halinde haram ortadan kalkar.

İbn'ul Kayyım devamla der ki:

Bir kadın hayızlı veya cünüp iken, düşman korkusu veya fuhşa zorlanmak yahut malının alınmasından korkmak gibi bir durumla karşı karşıya kalır ve camiden başka sığınacak yer bulamazsa, bu haliyle camiye girebilir.

Hayız gördüğü için tavaf yapamayan, temizlenip guslederek tavaf etmeyi beklediği takdirde kafilesi Mekke'den ayrılacak olan kadının durumu buna yakındır. Zira kadıncağız kafileden ayrılıp tavaf için Mekke'de kalsa malı, canı ve namusu hususunda savunmasız kalacaktır.

Hz. Peygamber hayızlı kadının Kur'an okumasını yasaklamamıştır. "Hayız gören kadın ve cünüp olan kimse Kur'an'dan bir şey okumasın" şeklindeki hadis sahih değildir. Bu hadis malûl (illetledir. Bazıları bu hadisin bâtıl (asılsız) olduğunu söylemiştir.

(Yazar böyle diyorsa da hadisin ciddi bir kritiği ve sahih olduğu üzerinde hadis tenkitcilerince uzun uzadıya araştırmalar yapılmıştır. Nasb'ur-Râye sahibi Zeylaî bu konuda ciddi araştırma yapanlardan birisidir. Bu hadisin Hz. Peygamber'den sahih olarak rivayet edildiği veya en azından bu hadisi destekleyen başka hadisler olduğu hususunda bakınız: Nasb'ur-Râye, Zeylaî, 1/195 ilâ 198)

Bu hadisin sahih olmadığını dikkate alırsak hayızlı kimseyi cünüp olana kıyaslamamıza bir engel kalmıyor. İhtiyacından dolayı hayızlı kadının Kur'an okumasına engel olmadığına göre kafilenin gitmesi gibi bir gerekçeden dolayı kadının tavafını yapması şiddetli bir ihtiyaçtır. Buna göre, bu ihtiyaçtan dolayı hayızlı iken tavaf yapmasına engel olunmaması daha evlâdır.

Gazali Ve Hac

SORU: İmam-ı Gazali hacdan nasıl bahsediyor?

CEVAP: İlim adamlarınca meşhurdur ki Gazâli'nin en büyük kitabı İhyâ-ı Ulum'id'Dîn'dir.

Gazali bu kitabını çeşitli bölümlere ayırmış, her bir bölümün başına Kitab unvanı koymuştur. Hac konusunda da Kitab-u Esrâr'il Hac unvanı ile açtığı bir bölümde derin ve inceden inceye söz etmiştir.

Gazali bu bölüme âdeti olduğu üzere sanatkârâne bir açışla girmiştir. Bu, bir bölümün girişi olmaktan çok minberde irad edilen bir hutbeye benzemektedir.

Gazali hac kısmının girişinde şöyle diyor:

Kelime-i tevhidj, kullarını koruyan bir hale kılan Allah'a hamdol-sun. O Allah ki en eski ev'i -Beyt'ul Atîk'i- insanlara (sevap için) toplantı ve güven yeri kılmıştır.

O Allah ki, Kabe'ye Allah'ın evi demiş, o evi kendine nisbet ederek şereflendirmiş, korumuş ve böyle bir ihsanı lütfetmiştir.

O Allah ki Kabe'nin ziyaret edilip tavaf edilmesini kulu ile azap arasına bir perde ve kalkan kılmıştır.

Ümmetin efendisi ve rahmet peygamberi Muhammed'e (s.a), hakkın önderi, halkın efendileri olan ehl-i beytine ve ashabına çok çok salât ve selamlar olsun. Sen de benimle birlikte görüyorsun ki bu giriş, konuya, sözü edilecek alana dair işaretler içermektedir. Zira Beyt-i Atifc'ten (Kabe'den), orasının toplantı yeri olduğundan, ziyaretten, tavaftan söz ediyor. Bu ifadelerin her biri ilerde üzerinde konuşulacak meselelere birer işarettir.

Değerli okuyucu!

Huccet'ul İslâm Gazali hac farizasından şu tabirlerle söz ediyor:

Hac ömrün ibadeti, İslâmiyet'in tamam olması ve dinin mükemrnelleşmesidir.

(Gazali bu sözleri boşuna söylemiyor). Çünkü o zihninde apaçık bir metoda sahiptir. Daha işin başında metodunu zihninde çizmiş, planlamıştır.

Gazâli'yi hac konusunu üç bölüme ayırmış olarak görmekteyiz: Birinci bölüm: Mekke, Medine, Kabe ve haccın fazileti

İkinci bölüm: Dış görünüşü ve şekil itibariyle hacla ilgili yapılacak işler;

Üçüncü bölüm: Haccın esrarı ve bâtınî edepleri.

Gazali çeşitli muamelât ve ibadet meselelerinden söz ederken konudaki fıkhı hükümleri mezhebinin ışığında kısaca beyan eder. Bilindiği üzere Gazali Şafii mezhebindendir.

Fakat Gazali, ibadet ve muamelâtın edep ve sırlarından söz ederken coşar ve taşar. Burada onun tâsavvufçuluğu ortaya çıkar ve meselelerin esrarına ve inceliğine olan vukufiyeti belirir.

Hac konusunda önce şu ayeti delil gösterir:

İnsanlar arasında haccı ilan et ki, gerek yaya olarak, gerekse nice uzak yollardan yorgun argın develer üzerinde sana (Kabe'ye) gelsinler. (Hac/27)

Daha sonra şu hadise yer verir:

Allah katında makbul (mebrûr) bir hac, dünyadan ve dünyanın

içindekilerden daha hayırlıdır.

Bundan sonra şu noktaya işaret eder: Mekke Allah'ın saygın kıldığı şehri ve Peygamberini gönderdiği yerdir.

Dünyanın hiç bir yerinde insan gerçekleştirmediği niyetinden sorumlu tutulmaz. Ancak Mekke böyle değildir. Orada kötü niyetlerden dolayı insan sorumludur. Zira Kur'an'da: "Her kim orada (Mekke'de) zulüm ile haktan sapmak isterse, ona acı azaptan tattırırız" (Hac/25) buyurulmuştur.

Görülüyor ki sadece haktan sapmak istemekle cezalandırılmak sözkonusudur.

Hz Peygamber de Mekke'yi şöyle tavsif ediyor:

(Ev Mekke) şüphesiz sen, Allah'ın en hayırlı arzısın ve bana Allah'ın beldelerinden en sevimli olanısın.

Mekke'den sonra Medine gelir. Hz. Peygamber Medine'deki mescidinin şöyle söz ediyor:

Benim mescidimde kılınan bir namaz Mescid-i Haram (Kabe) dışında her hangi bir camide kılınan bin namazdan daha hayırlıdır.

Gazali haccın vacib olmasının şartlarından söz ederek bunların İslâm, baliğ olmak, akıl, hürriyet ve gücü yetmek olduğunu söylüyor. Hac ömürde bir kere.farzdır. Bununla beraber Gazali hacca gitmeyi bir müddet ertelemenin caiz olacağı görüşündedir. Bu konuda Gazali şunları söylüyor: "Gücü yetene hac farzdır. Bu kimse hacca gitmeyi geciktirebilir. Fakat durumu tehlikelidir; eğer ömrünün son deminde hacca gidebilirse hac borcu yerine gelmiş olur. Şayet hacca gitmeden ölürse haccı terk etmiş olmakla günahkâr olur.

Bu kimse vasiyet etmese de diğer borçları gibi hac borcu da terekesinden karşılanarak adına hac yaptırılır.

Gücü yeten bir kimse o yıl hacca gitmez ve aynı yıl mali gücünü kaybederse hâc borcu ondan düşer.

Zengin olduğu halde haccetmezse Allah katında onun durumu pek kötüdür.

Hz. Ömer şöyle diyor:

Arzu ettim ki şehirlerdeki valilerime birer emirname yazıp, zengin olduğu halde haccetmeyen varsa onlara (hristiyan ve yahudi-lere uygulandığı gibi) cizye vergisi koyayım. adamın zengin olduğu halde hacca gitmediğini bilirsem, öldü-8U takdirde cenaze namazını kılmam.

1. İhrama girmek,

Bunlardan birinin zengin bir komşusu varmış. Haccetmeden vefat etmiş. Bu zat (söylediği gibi) onun cenaze namazını kılmamış.

Abdullah b. Abbas şöyle diyor: "Zekât ve hac görevini yerine getirmeden ölen kimse öldükten sonra (bunları yapabilmek için) dünyaya gönderilmesini isteyecektir. Kur'an'da bu durumu belirtmek için: ".. .Rabbim beni geri gönder. Tâ ki boşa geçirdiğim dünyada iyi iş(ler) yapayım!" (Mü'minun/99-100) buyuruluyor.

Haccın farzları beştir. Bunlar sırası ile şunlardır:

2. Arafat vakfesi,

3. Arafat vakfesinden sonra tavaf etmek,

4. Arafat vakfesinden sonra tavafı müteakiben sa'y yapmak,

5. Sa'ydan sonra tıraş olmak.

İhramda iken yapılması yasak olan şeyler ise şunlardır:

a. Dikişli elbise giymek,

b. Koku sürünmek,

c. Tıraş olmak veya saç kırpmak,

d. Kadınla cinsel ilişkide bulunmak veya cinsel ilişki öncesinde yapılanları yapmak,

e. Eti yenen kara hayvanlarını avlamak.

Gazâli'ye göre hacda yapılması gereken işler şunlardır:

1. Hacca niyetlenen kişi işe tevbe etmekle başlar. Borçlarını öder. Birilerinin hakkını üzerine geçirdi ise onları sahiplerine geri verir. Kendisine emânet bırakılmış şeyler varsa onlan sahiplerine iade eder. Yolculuğu sırasında ve dönüşünde bakımı ile yükümlü olduğu kimselerin ihtiyacını karşılamak için gerekeni yapar.

2. Yolculuğunda kendisi ile birlikte olacak ve Allah'ın hoşnut olacağı şeylerden söz edecek, hayırda yardımcı olacak iyi arkadaş edinir.

3. Evinden çıkmaya karar verince aşağıdaki dualara benzer dualar eder:

Allahım! Yolculuğumda yoldaşım sensin. Geride bıraktığım malım, çoluk çocuğum ve dostlarım sana emanet. Bizi ve onları her türlü âfet ve dertten koru. Allahım! Bu yolculuğumda senden iyilik ve takva üzerinde olmamı ve senin rızanı kazandıracak işler yapmamı isterim.

Allahım! Senden yolumun kısa ve kolay olmasını, yolculuğumuzda din, beden ve mal selameti vermeni dilerim. Allahım! Bizi haccetmek üzere beytine (Kabe'ye) ulaştır, Peygamber'inin kabrini ziyaret etmeyi nas^b eyle.

Allahım! Yolculuğun sıkıntısından, üzüntü veren değişikliklerden; ailemde, çocuklarımda, arkadaşlarımda ve malımda kötü görüntüden sana sığınırım.

Allahım! Bizi ve onları kendine komşu eyle. Bizden ve onlardan verdiğin nimeti alma. Bizim ve onların afiyetini bozma.

Allahım! Seninle yola koyuldum, sana yapıştım ve sana dayanıp yöneldim.

Allahım! Güvencim ve umudum sensin. Beni üzen ve yoran şeylerde, yapmak istediklerimde ve (hakkımda) benden daha iyi bildiğin söylerde bana yeterli ol. Senin yakınında olan aziz olur. Sen yüce övgülere layıksın. Senden başka ibadet edilecek mabud yoktur.

Allahım! Beni takva ile donat, günahlarımı bağışla ve nerede olursam olayım beni iyiliğe yönelt.

4. İhrama girmeye niyet eder ve "Lebbeyk" duasını okur.

Dilerse lebbeyk duasına: "Lebbeyke ve sa'deyk. Vel hayru küllü- bi yedeyk. Verrağbâü ileyk. Lebbeyke bihacetin hakkan teabbüden Ve rikkan" ilavesini yapar.

Gazali telbiyenin anlamı ve ihramın hedefi konusunda meseleye olarak bakıyor ve şöyle diyor:

Mikat yerinde ihrama girip telbiye söylemeye gelince: Biliniyor ki onun anlamı Allah'ın çağrısına cevap vermektir. Hacı kardeş! İhramının ve telbiyenin makbul olacağını ümid et. "Sana lebbeyk de yok, Sa'deyk de yok" denmesinden kork. Hep bu ümid ile korku arasında ol! Kendi güç ve kuvvetine değil, Allah'ın lütuf ve ihsanına güven.

Çünkü telbiye zamanı işin henüz başıdır. Ve orası bir tehlike yeridir. Süfyan b. Uyeyne şöyle anlatıyor: "Hz. Hüseyin hacca gittiği vakit ihrama girip biniti üzerinde doğrulunca rengi sarardı ve kendisini bir titreme tuttu, bir türlü telbiye getiremedi. "Niçin telbiye söylemiyorsun?" denildiğinde: "Sana lebbeyk de yok, sa'deyk de yok" denilmesinden korkuyorum cevabını verdi. Telbiye getirdiğinde bayılıp düştü. Haccı bitene kadar bu hal zaman zaman kendisine gelirdi."

Ahmed b. el-Havari diyor ki: Süleyman Darani -Allah ondan razı olsun- ile birlikte hacca gidiyordum. İhrama girdiği sırada telbiye getirmedi. Bir mil gittikten sonra bayıldı. Ayıldığmda şöyle dedi: "Ey Ahmed! Hz. Allah Musa Peygamber'e vahyedip şöyle buyurdu: îsrailoğullannın zalimlerine, beni anmaktan vazgeçmelerini emret. Çünkü onlardan beni ananları ben lanetle anarım. Yazık Ahmed çok yazık! Bana bildirildi ki her kim helâl olmayan kazançla hacceder de Lebbeyk demeye başlarsa, haramdan kazandıklarını hak sahiplerine verinceye kadar ona "Sana lebbeyk de yok, sa'deyk de yok!" denir. İçimizde böyle söylenecek olanlar var!"

İhrama girip telbiye getiren kimse mikâtta sesini yüksettikce Allah'ın çağrısına cevap verip veremiyeceğini düşünmelidir. O Allah ki "İnsanlara haccı ilan et..." (Hac/27) buyurmuştur. O Allah ki sûra üflendiğinde, insanları kabirlerinden hasrederken kıyamet arasatında çağıracak kimisi bu çağrıya Allah'ın yakınlarından olarak, kimisi mahv u perişan olmuş olarak, kimisi makbul, kimisi reddedilmiş olarak cevap verip huzura çıkacak. Kimisi de Allah'tan ümid kesmeyip aynı zamanda azabından korkmuş olarak huzura çıkacak.

İşte hacı bunları düşünmeli, mikatta telbiye getirirken haccmı Allah katında makbul olarak tamamlamanın müyesser olup olmayacağını düşünerek telbiye getirmelidir.

5. Kabe'yi tavaf etmek.

Kabe'yi tavaf etmek namaz kılmak gibidir. Şu kadar ki tavafta konuşmak serbesttir. Tavaf, her bir turu Hacer'ul Esved'den başlayıp, orada sona eren, yedi turdan ibarettir.

6. Safa ile Merve arasında sa'y etmek.

Bu da yedi gidiş gelişten ibarettir.

7. Arafat vakfesi.

Bu, haccın rükünlerinden biridir. Hac Arafat'tan ibarettir. Arefe günü çok dua edilmesi gereken bir gündür.

8. Kurban bayramı gecesi Müzdelife'de gecelemek.

9. Mina'da taşlamaları yapmak.

10. İfâda tavafını -buna ziyaret tavafı da denir- yapmak. Bu tavaf da haccın farzlarındandır.

11. Hacdan sonra (Şafii mezhebine göre) veya hac öncesi, ayrıca umre yapabilir.

12. Hz. Peygamber'in şehri Medine-i Münevvere'yi ziyaret eder. Hz. Peygamber şöyle buyurur:

Ziyaretimden başka birşey düşünmeksizin beni ziyarete gelen hakkında, Hz. Allah beni mutlaka şefaatçi kılacaktır.

Medine'yi ziyaret eden kimse Ravza-i Mutahhara'da namaz kılma nimetinden faydalanır. Hz. Peygamber şöyle buyuruyor:

Minberim ile kabrimin arası cennet bahçelerinden bir bahçedir. Benim minberim havz-ı kevser üzerindedir.

İmam Gazâlî bu yolculuğun en önemli edeplerinden birinin insanın dünya ile ilgisini kesip kendisini sırf hacca vermesi olduğunu ifade etmektedir. Bu, tüm günahlardan ve üzerinde bulunan haklardan ih-laslı bir tevbe ile olur. Başkasına ait olup da üzerine geçirdiği her bir hak insanı bağlayan bir bağdır. Öyle ki her hak sahibi, alacağını tahsil etmek isteyen bir hasımdır. Mazlumun eli, hakkını yiyenin yakasında olur, hacca giden zalime âdeta şöyle der: "Ey filan! Nereye gidiyorsun? Hükümdarlar hükümdarının evi olan Kabe'ye mi? Oysa sen O'nun emrini kendi evinde iken yerine getirmeyip ihmal etmiş, zayi etmişsin. Günah işlemiş kul olarak O'nun huzuruna varmaya utanmıyor musun? O, başkasının hakkını üzerine geçirmiş halinle seni reddedecek, kabul etmeyecektir. Eğer ziyaretinin kabul edilmesini arzu ediyorsan, önce O'nun emrini uygula ve üzerine geçen haklan sahiplerine iade et ve tüm günahlarına tevbe eyle. Kalbinin Allah'tan başkası ile olan ilişkisini kes! O'nun evine yönelip yola çıktığın gibi, kalbinle Allah'a yönel! Eğer böyle yapmazsan bu yolculuğundan sana kalacak olan sadece yorgunluk ve zahmettir. Bunca zahmete rağmen haccının kabul edilmeyip reddedilmesini göz önünde bulundur!"

Hacı, ihram giysisini satın aldığında, içine konup sarılıp dürülece-ği kefenini hatırlamalıdır. Çünkü hacı Beytullah'a yaklaşınca ihramını giyecektir. Belki yolculuğunu tamamlayamadan rabbine kavuşacaktır. Şüphe yok ki bir kefene sarılacak, belki ihramı kefeni olacak. İhram kefene çok benzer. Allah'ın evine ziyaret için giden kimse alışık olduğu günlük giysisine benzemeyen bir giysi olan ihrama bürünür. İnsan öldüğü zaman da rabbine kavuşurken günlük giysisine benzemeyen bir giysi ile ahirete yolcu olur. İhram kefene çok benzeyen bir giysidir. Zira her ikisinde de dikiş yoktur.

Hacdaki inceliklerden biri de şudur:

İnsan evinden çıkıp vatanından ve çoluk çocuğundan ayrılıp Allah'a doğru yönelmektedir. Bu öyle bir yolculuktur ki diğer yolculuklara benzemez.

Hacı bu yola çıkarken muradını kalbinde hazır tutsun: Yöneldiği yerin, ziyaretine gittiği mekanın neresi olduğunu bir düşünsün. O güzel yolcu âlemlerin rabbine yönelmiş, davete icabet ederek yola koyulmuştur. Hac yolcuları, her şeyle ilgisini kesip çevresinde bulunan varlıklardan ayrılarak Allah'ın evine doğru yola çıkmışlardan O Allah ki O'nun şanı yüce, kadri yüksektir. Bu yolcular, bizzat Allah'ı göremeyecekler ama O'nun evini görmek tesellileri olacaktır. Son dileklerine ermeyi, mevlalarını görmeyi ve bununla mutlu olmayı gözönünde bulundurmalıdır.

Yola çıkan hacı muradına ulaşmayı ve Allah katında makbul olmayı kalbinde bulundurmalıdır.

Yaptığı amellerine aldanmamalı, yaptığı bu yolculukla kendini beğenenlerden olmsftnalı, çoluk çocuğunu geride bıraktığı için çok önemli birşey yaptığı zannına kapılmamalıdır.

Lâkin Allah'ın lütuf ve keremine güvenmeli, O'nun evini ziyaret edenlere olan vaadinin gerçekleşeceğini ümid etmelidir.

Hacı, Beytullah'a varmak nasip olmayıp yolda kendisini ölümün yakalayacağını da hesaba katmalıdır. Böyle bir durum olduğu takdirde rabbine giden elçilerin arasında yer alacağını ve Allah'ın: "Kim Allah ve Rasûlü uğrunda hicret ederek evinden çıkar da sonra kendisine ölüm yetişirse artık onun mükâfatı(m vermek) Allah'a düşer" (Nisa/100) fermanının gerçekleşeceğini bilmelidir.

Gazali Mekke'ye giren hacının halet-i ruhiyesini de değerlendirir. Bu konuda insanın benliğinde ümid eğilimi korku eğilimine ağır basar.

İnsan hacı olarak Mekke'ye girdiğinde, artık güvenlik içinde Allah'ın evine ulaşmıştır. Bu esnada hacı, güvenlik içinde buraya ulaştığı gibi âhiret azabından da güvenlik içinde olmayı ummalı, Allah'ın yakınında olmaya ehil olamamaktan korkmalıdır. Zira böyle olursa, harem-1 Şerife de girse eli boş ve mahvolmaya müstehak olacaktır.

Fakat müslümanın ümit hâli her vakit ağır basmalıdır. Allah'ın ke-rerni her yeri kaplamıştır. O'nun merhameti boldur. Beytullah'm şerefi büyüktür. Ziyaretçinin hakkı mutlaka gözetilecektir. Allah'a sığınanın Ufnidi ziyan olmayacaktır.

İnsan gözünü Kabe'ye diktiği zaman, kalbinde Beytullah'ın azemeti yer eder.

Gazali bu noktadaki insana şöyle sesleniyor:

Ey Allah'ın şanslı kulu! Evine bakmayı sana nasib ettiği gibi kendi cemaline bakmayı nasib etmesini Allah'tan niyaz et.

Seni beyt-i şerifine getirdiği için Cenab-ı Hakk'a şükret. İnsanların cennete girmek üzere bir çağlayan gibi aktığını düşünerek Kabe'deki insanlara bak. Sonra mahşerdeki insanların bir kısmının cennete girip, bir kısmının cennet kapısından geri çevrildiğini düşün. Ahirette olacaklarla, Kabe'de görülenler arasında fazla bir fark yoktur. Hacda görülen tüm durumlar, ahiretteki durumların bir benzeridir.

Gazali derinlemesine ruhî felsefesine devamla hacdaki vazifeleri tasvir etmeye devam ediyor. Bundan maksadı, hacdaki görevlerin iç yüzünü, esrarını ve inceliklerini ortaya koymaktır. Nitekim bunu şeytan taşlamalarından söz ederken görüyoruz.

Gazali şöyle diyor:

Şeytan taşlamaya gelince: Bundan maksadın, kulluğunu onaya koymak için sırf emre boyun eğmek, akla ve nefse bir pay bırakmaksızın Allah'ın ve Rasûlü'nün çizdiği yolu izlemek olsun.

Ayrıca şeytan taşlamada Hz. İbrahim'i temsil etmeye niyetlen. Zira şimdi şeytan taşlanan yerde Hz. İbrahim'in karşısına iblis çıkmış, onu fitneye ve rabbinin emrine karşı şüpheye düşürmek istemişti. Bunun üzerine Hz. Allah İbrahim peygambere şeytanı kovmak ve emeline ulaşmasını engellemek üzere taş atmasını emretmişti. Ey hacı kardeş! Eğer senin kalbine: "Şeytan İbrahim'in karşısına çıktı ve ona göründü. Onun için Hz. İbrahim de onu taşladı. Ben ise böyle birşey görmüyorum" şeklinde bir düşünce gelirse, bil ki bu bizzat şeytanın senin kalbine soktuğu bir düşüncedir. Senin kendisini taşlamadaki azmini kırmak ve yaptığın şeyin faydasız olduğu düşüncesini kafana sokmak istiyor. "Yaptığın iş oyuna benzer bir şeydir, bununla uğraşma" gibilerden bir düşünce zihnine gelirse, onu benliğinden kov! Hemen taşlamaya girişmek için ciddiyetle paçaları sıva ve şeytanın burnunu sürtmek için işe başla. Bil ki görünüşte Akabe denilen yere taş atıyorsun. Ama gerçekte taşları şeytanın suratına atıyor, onun belini kırıyorsun. Zira onun belini ancak akla ve nefse yer vermeksizin Allah'ın emrine sıkı sıkı sarılmak kırar ve onun burnunu sürter.

Hacı Medine-i Münevvere'yi görünce Medine'nin Allah tarafından Peygamberi için seçildiğini, onun bu şehre hicret ettiğini, burada düşmanlarına karşı savaştığını, dinini burada yayıp yerleştirdiğini, nihayet kendisinin ve iki veziri Hz. Ebubekir ve Hz. Ömer'in burada medfun olduklarını düşünmelidir.

Hacı, Medine'de yürürken Hz. Peygamber'in o güzel şehirdeki ayak izlerini düşünmelidir. Medine'de Rasûlullah'ın mübarek ayak izinin bulunmadığı yer yoktur. Hacı, ayağını her bastığı yere; Ra-sûlullah'm yürüyüşünü düşünerek ayak basmalıdır.

Öte yandan Allah'ın Peygamberinin kalbine ne büyük marifetler verip, nâmını nasıl yücelttiğini ve kendi adı ile Peygamber'inin adının yanyana söylenmesini takdir ettiğini düşünmelidir. Ayrıca Hz. Peygamber'in sağlığında onunla konuşurken sesini ondan fazla yükseltenlerin, bu saygısızlıklarının cezasını göreceklerine dair uyarıyı hatırlamalıdır.

Hacı, Medine'de iken Hz. Peygamber'in çağında yaşamadığı için, onun sohbetinden mahrum kaldığı için üzülmeli, bu sohbetle şe-reflenenlerin, onu görmekle ve sesini işitmekle ne mutlu insanlar olduğunu hatırlamalıdır.

Hacı, Hz. Peygamber'i hiç olmazsa ahirette görmek için salih amel işlemelidir. Zîra Hz. Peygamber'e kavuşmanın önüne insanın kötü amelleri bir engel olarak girecektir.

Nitekim Hz. Peygamber (buna işaretle) şöyle buyurmuştur:

Bir takım topluluklar benim huzuruma gelerek "Ya Muhammed,ya Muhammed!" derler. Ben: "Yarabbi! Ashabım(ı bağışla)" derim. Bunun üzerine Cenab-ı Allah: "Onların senden sonra neler yaptıklarını bilmiyorsun" buyurur. Ben de: "Uzak olsunlar, uzak olsunlar" derim.

Değerli okuyucu, velevki bir dakikalığına olsun o yüce Peygam-ber'in getirdiği dine göstermen gereken saygıyı terkedersen, onun yolundan sapmanın seninle onun arasına, onu görmene engel olacak bir perde olmayacağından emin olamazsın.

Bununla beraber böyle bir perdelenme olmayacağına dair içinde büyük bir ümid olsun. Zira yüce Allah sana iman nasib etmiş ve seni vatanından çıkıp, aziz Peygamber'ini ziyaret etmeye muvaffak etmiştir. Senin bu ziyaretten maksadın ticaret kazancı veya dünyalık elde etmek değil, sırf onu sevdiğin için, onun arkada bıraktığı izleri görmek istediğin, kabrinin duvarına bakmayı arzu ettiğin içindir. Sen sırf bunları gerçekleştirmek için yollara düştün. Eh, artık Allah'a da sana rahmet gözü ile bakmak yaraşır.

Gazali Ihya-ı Ulum'id-Din'dz hac konusuna onlarca sayfa ayırmış ve güzel açıklamalar ve analizler yapmıştır.

Gazali hac konusunda söylediklerini iki kısma ayırmıştır.

Birinci kısımda haccın zahirî ibadetlerinden söz etmiştir. Bu bölümde, derin ve ince sırlan kavrayamayacak durumda olanlara hitap etmiştir.

İkinci kısımda haccın sırlarından, hedef ve maksatlarından söz etmiştir. Bu bölümde hac ile ilgili görevlerden çıkardığı derin manalara dalmış gitmiştir. Sanki Gazali bu özel tarzdaki sözü ile güçleri yettiğince derinlere dalabilenlere hitap etmiştir. Böylece bunların daha geniş atmosfer ve ufuklara yükselip misk kokulu öğüt ve ibretlerden kana kana içercesine faydalanıp Allah ile olan bağlarını güçlendirmelerini, Allah'ın üzerlerindeki hakkını bilip, Allah Teâlâ ile aralarındaki sebep bağını sağlamlaştırmalarını arzu etmiştir.

Kanaatim odur ki Gazâli'den aktardığım özlü sözler, onun hacca

bakış açısını ortaya koymaktadır. Fakat benim aktardıklarım, Gazâ-li'nin hac farzı ile ilgili olarak yazdıklarına başvurmaya ihtiyaç bırakmayacak durumda değildir. Onun bu konuda yazdıklarında doyurucu eıda ve dertlere deva vardır.

Buluntu Para İle Haccetmek

SORU: Yolda yürürken haccetmeye yetecek kadar para bulan kişinin, bu parayla hacca gitmesi caiz midir?

CEVAP: Para bulan kişinin yapması gereken şey, parayı bulduğu yerde ve çevresinde duyuru yapmasıdır. Bu konuda her türlü gayreti sarf etmelidir. Tâ ki paranın sahibi bulunmadığından emin olmalı veya sahibinin çıkmayacağı kanaati ağır basmalıdır.

Acele etmeyip sabırla bir yıl buluntu paranın sahibinin çıkmasını beklemeli, gücü yettiğince duyurmalı ve duyuruda kusur etmemelidir.

Buluntu paranın sahibinin çıkacağından tüm arama yollarına başvurulmasına rağmen ümit kesilirse bu para ile hacca gitmek caiz olur. Çünkü artık o para bulanın malı olmuştur. Bununla beraber fıkıh âlimlerinden bazıları şöyle demişlerdir: Sonradan paranın sahibi ortaya çıkar, paranın kendisine ait olduğunu isbat ederse parayı bulanın sahibine parayı iade etmesi gerekir. Ödeyemezse borçlanır.

Bilmeksizin Çalıntı Para İle Haccetmek

SORU: Bir arkadaşımın bana karşılıksız olarak verdiği para ile hacca gittim. Meğer o bu parayı hırsızlık yaparak elde etmiş. Ben bu durumu bilmiyordum. Bu şekilde yaptığım hac hakkında dinin görüşü nedir?

CEVAP: Parayı alan kimse onun çalıntı olduğunu bilmiyor ise ve o parayı hediye veya bağış olarak kabul edip almış hacca gitmiş ise haccı sahih olur. Bundan dolayı kendisine bir günah olmaz. Bir günah söz konusu ise bu parayı çalan arkadaşınadır.

Hacdan sonra durumu öğrenirse, parayı iade etmesi gerekir. Malı çalınan kimse de durumdan haberdar olup hakkını isteyecektir. Hem bundan, hem de helâl olmayan para ile haccetmiş olmaktan kurtulmak için bu parayı iade etmelidir.

Kur'an Ve Hac

SORU: Kur'an hacdan nasıl söz etmektedir. Hadiste bildirildiği üzere hac, İslâm'ın üzerine kurulduğu beş temelin sonuncusudur. Kur'an da sözlerin en doğrusudur. Zira o Allah kelâmıdır; ne önünden, ne arkasından bâtıl gelmez. O hakîm ve hamîd olan Allah katından inmiştir. O halde Kur'an'ın hac konusunda ne dediğini bildirir misiniz?

CEVAP: Arabça'da -ki o aynı zamanda Kur'an'ın dilidir- Hac, her hangi bir kayıt sözkonusu olmaksızın kastetmek manasına gelir.

Bazı dilciler, hac kelimesinin çok büyük bir şeyi kastetmek veya büyük bir şeyi çok çok kastetmek anlamına geldiğini söylemişlerdir.

Hac kelimesinin bir diğer anlamı da bir yere çokça gidip gelmektir. "Beytullah'ı haccetmek" ifadesinde bu mana vardır. Çünkü insanlar her sene Beytullâh'a varıp onu kast ederek ziyaretine gitmektedirler.

Bunun içindir ki fıkıh âlimleri: "Hac, ibadet etmek maksadıyle Beytullah'ı kastetmektir" demişlerdir.

İçinde hac kelimesi bulunan zilhicce ayına, hac vakti olduğu için bu isim verilmiştir. veya arefe günüdür. Tercih edileni bayramın birinci gününün hacc-ı ekber olmasıdır. Bayramın birinci gününde haccm farzları ve görevleri sona ermektedir. Hacılar bu günde Mina'da haccm vaciblerini ve sünnetlerini tamamlamak üzere toplanmaktadırlar. Hacc-ı ekber (ki büyük hac anlamınadır) denmesi farz olan haccı küçük hac olan umreden ayırmak içindir.

Tercih edilen görüşe göre hac, hicretin dokuzuncu yılında farz olmuştur.

Hac kelimesi Kur'an'da birden fazla yerde geçmektedir. Kur'an'da hacdan en çok söz eden sure Hac ve Bakara sureleridir.

Bakara suresinde ilk olarak şu ayette hac'dan söz edilmektedir:

Biz beyt'i (Kabe'yi) toplanma yeri ve güvenli bir yer kıldık. Siz de İbrahim'in makamından bir namazgah edinin.

İbrahim ve İsmail'e: "Tavaf edenler, ibadete kapananlar, rükû ve secde edenler için evimi temiz tutun!" diye emretmiştik. (Bakara/125)

Bu âyet-i kerime Kur'an sureleri içerisinde hacdan söz eden ayetlerin başında gelmektedir. Aynı surede yine Kabe'den söz edildiğini görüyoruz:

(Ey Muhammedi) Biz senin yüzünün göğe doğru çevrilmekte olduğunu (yücelerden haber beklediğini) görüyoruz. İşte şimdi, seni memnun olacağın bir kıbleye döndürüyoruz. Artık yüzünü Mescid-i Haram tarafına çevir. (Ey müslümanlar!) Siz de nerede olursanız olun, (namazda) yüzlerinizi o tarafa çevirin. (Bakara/144)

Bu ayette Kabe'nin müslümanların kıblesi olduğu bildirilmektedir. Kabe Hz. İbrahim'in de kıblesidir. Hz. Muhammed İbrahim'in dini olan tevhid'e çağrıda bulunmak ve (tamamen unutulmuş bulunan bu dini) diriltmek üzere gelmiştir. Sanki bu ayet, Medine'ye hicretten son-ra tekrar Mekke'ye dönüleceği ümidini içeren bir yönlendirme idi. vünkü Mekke, Kabe'nin bulunduğu şehirdir. Bu ayetten sonra hac görevleri ile ilgili iki yerin adının geçtiği; Safa ile Merve'den söz eden âyetin inmesi ile bu ümit daha da ziyadeleşti. Bu ayet şudur:

Şüphe yok ki, Safa ile Merve Allah'ın nişaneleridir. Her kim hacceder veya umre yaparsa onları tavaf (sa'y) etmesinde kendisine bir günah yoktur. Her kim gönüllü olarak bir iyilik yaparsa şüphesiz Allah kabul eder ve (yapılanı) hakkiyle bilir. (Bakara/158)

Bu ayette görüldüğü üzere Kur'an haçta yapılan ibadetten "Allah'ın nişanları" olarak söz etmektedir. Bilindiği üzere nişan önemi olan bir şeye veya yere denmektedir.

Aynı surede tekrar hac bahsine dönülüyor ve şöyle buyuruluyor:

Sana hilâlleri soruyorlar. De ki: Onlar, insanlar ve özellikle hac için vakit ölçüleridir. (Bakara/189)

Allah'ın iradesi, insanların ve haccm vakit ölçüsünü hilâllerle belirlemeyi dilemiştir. Zira hilâllerle vakit belirlemek, hesap işlerini bilene de bilmeyene de kolay olur. Şehirli ve köylü kolayca aya bakarak zamanı tayin eder. Vakitler, tabiatta gördüğümüz, sürekli değişen ve yenilenen gece ve gündüz ile ilgili kanun ile bağlantılıdır.

Cenab-ı Hakk'ın iradesi, muazzam hac farizasını sırf Allah'a ibadet için tevhid üzerine kurulan ilk yapı ile bağlantılı kılmıştır.

Al-i Imran suresinde buyuruluyor ki:.

Şüphesiz, âlemlere bereket ve hidayet kaynağı olarak insanlar için kurulan ilk ev (ibadethane) Mekke'deki (Kâbe)dir. Orada apaçık nişaneler, (aynca) İbrahim'in makamı vardır. Oraya giren güvende olur. Yoluna gücü yetenlerin o evi haccetmesi Allah'ın insanlar üzerinde bir hakkıdır. Kim nankörlük ederse bilmelidir ki Allah bütün âlemlerden müstağnidir. (Al-i İmran/96-97)

Kabe'yi aziz ve celil olan Allah kendisine ibadet edilmesi için belirlemiştir. Kabe'yi yapan Hz. İbrahim ve oğlu İsmail ile torunu Mu-hammed'dir. Torun da babasının ve dedesinin dini üzere idi. Kıblesinin de onların kıblesi olması tabiidir.

Akla ilk gelen şudur ki zaman bakımından ilk olmak, peygamberlerin ibadet için yaptıkları ibadethaneler arasında şerefte de ilk olmayı gerektirir.

Peygamberler tarihinden bildiğimize ve rivayetlerden öğrendiğimize göre Kabe'den daha önce yapılan ibadethane yoktur.

Hz. Peygamber'e yeryüzünde ilk yapılan ibadethanenin hangisi olduğu sorulduğunda: "Önce Mescid-i Haram (Kabe), sonra Mescid-i Aksa yapılmıştır" buyurdu. "İkisi arasında ne kadar zaman var?" sorusuna da "Kırk yıl" cevabını vermiştir.

Bu evi (Kabe'yi) Hz. Allah mübarek kılmış, yeryüzünün bereketini oraya akıtmıştır. Her ne kadar ekin bitmez bir vadide ise de her çeşit meyve ve nimet orada bulunur. İnsanların kalbi oraya âşıktır. Hac ve umre için uzak ve yakından yaya ve binitli olarak Kabe'ye gelirler. Namazda yüzlerini oraya dönerler. Gece ve gündüzün her bir saatinde insanlar namaz ibadeti için yönlerini Kabe'ye çevirirler. İşte bu Hz. İbrahim'in duasının sonucudur. Kur'an bu duayı şöyle bildirmektedir:

Ey rabbimiz! Namazı dosdoğru kılmaları için ailemden bir kısmını senin Beyt-i Harem'inin (Kabe'nin) yanında, ekinsiz bir vadiye yerleştirdim. Artık sen de insanlardan bir kısmının gönüllerini onlara meylettir ve meyvelerden bunlara rızık ver. Umulur ki bu nimetlere şükrederler. (İbrahim/37)

Allah Teâlâ hiç kimseye gizli kalmayacak şekilde bu en eski eve (Kabe'ye) birtakım nişaneler koymuştur. Şöyle ki:

a. Orada Makam-ı İbrahim vardır.

Yani Hz. İbrahim'in Allah'a ibadet edip namaz kılmak için durduğu yer bellidir.

b. Oraya giren güvenlik içerisinde olur.

Tüm Arab kabileleri Allah'ın evi dendiği için bu beyt-i şerife say-S1 göstermişlerdir. Oraya giren bir eziyete ve saldıraya uğramaktan korunmuş ve güvence içinde olmuştur.

c. Gücü yetenlere Kabe'yi haccetmelerini insanlara farz kılarak Hz. Allah beyt-i şerifinin şanını yüceltmiştir.

Hz. İbrahim'den ve Hz. Muhammed'den bugüne kadar asırlardan beri Kabe'yi ziyaret edip haccetmeye devam etmektedirler.

Bilindiği üzere hac, gücü yeten herkes için İslâmî bir farizadır. Hac, Hz. İbrahim'in davetinden beri ilahî ve insanî bir fariza olmuş ve Hz. Allah Mescid-i Haram'ı insanlara açık tutmuştur. Kur'an bundan söz ederken: "Allah, Kabe'yi, o saygıya layık evi insanların belini doğrultmaya sebep kıldı" (Maide/97) buyuruyor.

Cenab-ı Hak Kabe'den engelleme girişimini kâfirlerin ve günahkarların işi saymıştır. Kur'an'da buna şöyle işaret ediliyor:

İnkar edenler, Allah'ın yolundan ve bütün insanlar için (Kıble) yaptığımız Mescid-i Haram'dan (insanları) alıkoymaya kalkanlar (şunu bilmeliler ki) kim orada (böyle) zulüm ile haktan sapmak isterse, ona acı azaptan tattırırız. (Hac/25)

Cenab-ı Hak, kâfirlerin mescid-i haram'a gelmek isteyen mü'min-leri engellemelerinin kötülüğünü bu ayette ifade etmektedir. Kabe'ye gelenlerle Mekke'de oturanlar arasında bir fark gözetilmiyor. Bazı âlimler şöyle diyorlar: Mekke'ye gelen hacıların rahatça ev bulup orada ibadet etmek üzere vakit geçirebilmesi için Mekke evlerinin kiraya verilmesi yahut mülk edinilmesi ve varislere geçmesi haramdır. Eve ihtiyaç duyan bulduğu evde oturur. Eve ihtiyacı olmayan (buna rağmen elinde ev varsa) oraya başkalarım oturtur. Hatta sahabeden bazılarının şöyle dediği rivayet edilmektedir: "Mekke'de yiyecek maddelerinin karaborsacılığını yapmak inkarcılıktır."

Harem-i şerifin bir özelliği de şudur ki orada, bir kötülük yapmaya karar veren kimse, o kötülüğü yapmasa da bundan dolayı cezalandırılır.

İbn Kesir az önce geçen Hac/25 ayetinin sonundaki "haktan sapana azap tattırılacağı" ifadesine dair bir takım rivayetlere yer vererek, Kabe'de gıybet etmek, yemin etmek, karaborsacılık yapmak bir çeşit haktan sapmaktır, diyor. Daha sonra şunları söylüyor: Bu rivayetler bunların bir çeşit sapıklık olduğunu gösteriyorsa da mesele bundan daha geneldir. Kabe'de yapılacak hatadan dolayı cezalandırılma ifadesi "sıradan cezalandırmadan daha ağır bir durum olduğu hususunda bir çeşit uyarıdır.

Bunun içindir ki Ebrehe ve adamları filleriyle Kabe'yi yıkmaya yöneldiklerinde Cenab-ı Hak üzerlerine sürü sürü kuşlar göndermişti de, bu kuşlar onların üzerine pişkin tuğladan yapılmış taşlar atmışlardı. Bu taşlar fil ashabını yenik ekin sapı gibi paramparça etmişti. Dikkat edilirse onlar henüz Kabe'yi yıkmamışlardı. Sadece yıkmak istiyorlardı. Demek oluyor ki Kabe'de kötü bir şey yapmaya niyet etmek, cezalandırılmak için yeterlidir.

Bunun içindir ki Hz. Peygamber şöyle buyurur:

Bu beyt'e (Kabe'ye) bir ordu savaş açacak. Beydâ denilen yere geldiklerinde, ordu yere batacaktır.

Kur'an hacdan söz ederken bize onun dünya çapında bir ibadet olduğunu anlatmaktadır. Zira hac çağrısına icabet eden, bu ibadete katılan ve Kabe'de toplanan insan sayısı öylesine çoktur ki başka hiç bir ibadette böylesine bir insan topluluğu bir araya gelmez. İnsanların bu ibadette toplanma yerleri Kabe'dir. Kabe ilk yapılan ibadethanedir. Bereket ve nişaneleri olan bir yerdir. Bu farizaya yapılan davet -Kur'an'daki ifade ile "insanlar arasında haccı ilan et."- (Hac/27) Hz. İbrahim tarafından yapılan davettir. Bu daveti yapan sıradan bir insan, hiçe sayılan biri veya önemsiz bir kişi değildir. Daveti yapan peygamberler babası İbrahim HahTur-Rahman'dır. Onun yaptığı bu davete uzak yerlerden, dünyanın doğusundan ve batısından gelip icabet ediyorlar. Vatanlan, cinsleri, durumları değişik olmasına rağmen akın akın Kabe'ye geliyorlar. Zira orada onları birleştirecek, güçlendirecek ve şereflendirecek bir unsur var. O unsur, gökleri ve yeri ayakta tutan Allah'a, dünya ve ahiretin rahmanına, mahlukatın yaratıcısına, herkesi rızıklandırana ve Beyt-i Atîk'in rabbine olan îmandır.

Bu muazzam kalabalık rablerinin emrine uyarak, kendileri için hazırlanan faydaları görmeye koşar. Burada faydalar çoktur; kimisi maddî, kimisi manevî olmak üzere çeşitlidir.

Kur'an bu hususa şöyle işaret ediyor:

Bir zamanlar İbrahim'e Beytullah'ın yerini hazırlamış ve (ona şöyle demiştik): "Bana hiçbir şeyi eş tutma; tavaf edenler, ayakta ibadet edenler, rükû ve secdeye varanlar için evimi temiz tut. İnsanlar arasında haccı ilan et ki gerek yaya olarak, gerekse nice uzak yollardan gelen yorgun argın develer üzerinde, kendilerine ait bir takım yararlan görmeleri, Allah'ın kendilerine rızık olarak verdiği kurbanlık hayvanlar üzerine belli günlerde Allah'ın ismini anmaları (kurban kesmeleri) için sana (Kabe'ye) gelsinler. Artık ondan (kurbandan) hem kendiniz yeyin, hem de yoksula, fakire yedirin!

Sonra kirlerini gidersinler, adaklarını yerine getirsinler ve o eski evi (Kabe'yi) tavaf etsinler." (Hac/26-29)

Bu ayetleri inceleyince şunları görüyoruz:

Allah Teâlâ kendisine dost edindiği İbrahim'e beyt'ini (Kabe'yi) Allah adına yapmasını ve onu şirkten ve oraya layık olmayan şeylerden temizlemesini emrediyor.

Kabe'yi ziyaret edecekler, orada namaz kılıp secde ve rükû yapacaklar için hazırlamasını istiyor.

İnsanları hacca çağırmasını, gücü yettiğince olanca sesi ile ilanda bulunarak hacca davet etmesini istiyor.

Her şeye kadir olan Allah çok eski zamanlarda olmasına rağmen, davetin insanlar arasında duyulup yayılmasını takdir ediyor.

Allah'ın verdiği muvaffakiyetle Hz. İbrahim'in davetinden herkes haberdar oluyor.

Netice itibariyle kimisi yaya kimisi binitli olarak uzak yakın yerlerden Kabe'ye koşuyorlar. Din ve dünyayla, ahiret ve buradaki hayatla ilgili ıay dalarını görmeye, belli günlerde Allah'ın verdiği kurbanlık rızıkları Allah'ın adını anarak kurban etmeye koşuyorlar.

Ayette geçen "belirli günler"den maksat, zilhicce ayının onuncu günü (ve devamındaki günler) olan bayramdır. Bu günler tekbir getir-nıe, Allah'ı anma ve O'na hamd etme günleridir. Bu günler yılın en faziletli günleridir.

Artık kestiğiniz kurbanlardan kendiniz de yeyin, yoksul ve fakirlere de yedirin. İhramlıyken terden ve uzun yolculuktan dolayı vücudunuzda oluşan kirleri iyice temizleyin. Bir adakta bulunmuş iseniz adağınızı yerine getirin. Sonra da yeryüzünde Allah'a ibadet için yapılmış olan dünyanın en eski beytini (Kabe'yi) tavaf edin.

Kur'an-ı Kerîm bunun peşinden hacla ilgili görevler için şeâir tabirini kullanıyor -ki şeâir nişane demektir- ve bunlara saygı gösterilmesini istiyor. Bu saygının, imanlı gönüllerin takvası olduğunu ve ih-las alametlerinden bir alamet olduğunu bildiriyor. Hac için gerekli olan kurbanlık hayvanların yararından söz ediliyor. Hac vakti gelip kurban edilinceye kadar bunların sütünden yararlanma dünyevi bir yarar, kurban edildiği zaman, Allah'a ibadet edilmiş olacağından bu da dinî bir faydadır. Buna işaretle Hac suresinde şöyle buyuruluyor:

...Her kim Allah'ın şeâir'ine saygı gösterirse, şüphesiz bu, kalplerin takvasmdandır. Onlarda (kurbanlık hayvanlarda) belli bir süreye kadar sizin için bir takım yararlar vardır. Sonra onların varacakları yer, eski evdir (Kabe'dir). (Orada kurban edilirler.) (Hac/32-33)

Bu ayetin devamında kurbanlıkların yararına işaretle şöyle buyurulur:

Biz büyükbaş hayvanları da (develeri de) Allah'ın (dininin) şe-air'inden (işaret ve alâmetinden) kıldık. Onlarda sizin için hayır vardır. Şu halde ön ayaklarından biri bağlı olarak ayakta dururlarken üzerlerine Allah'ın adını anınız (ve kurban ediniz.) Yan üstü yere düştüklerinde ise artık (canı çıkmış olacağından) onlardan hem kendiniz yeyin, hem de ihtiyacını gizleyen-gizlemeyen fakirlere yedirin. İşte bu hayvanları biz, şükredesiniz diye sizin istifadenize verdik.

Onların ne etleri ne de kanlan Allah'a ulaşmaz. Fakat O'na sadece sizin takvanız ulaşır. Size verdiği hidayetten (ve bu hayvanlara sahip kılmasından) dolayı Allah'ı büyük tanımanız içindir ki O, bu hayvanları böylece sizin istifadenize verdi. (Ey Muhammedi) Güzel davrananları müjdele. (Hac/36-37)

Görüyoruz ki Kur'an hac ile ilgili hususları uzun uzadıya açıklamaya önem vermiştir. Bu husus, Kur'an'm hacca özen gösterdiğini ve onun önemli olduğunu ifade eder.

Kur'an'da hacdan söz ederken hacca davetten, onun farz olduğundan, belirli aylarından ve günlerinden, Beyt-i Atîk'i (Kabe'yi) tavaf etmekten, Safa ile Merve arasında sa'y etmekten, tekbir ve tehlilden, Arafat'a çıkıp oradan dönüşten, Meş'ar-i Haram'dan, orada Allah'ı zikretmekten, kurban kesmekten ve onun etinden yemekten, umreden, bir engel yüzünden haccı tamamlayamamaktan, ihramdan çıkıp traş olmaktan, saçı kısaltmaktan söz etmektedir.

Aşağıdaki ayetlerde detaylı bir şekilde hac ve umreden söz edildiğini görmekteyiz:

Haccı ve umreyi Allah için tamamlayın. Eğer alıkonursanız, kolayınıza gelen kurbanı gönderin. Kurban, yerine varıncaya kadar başlarınızı tıraş etmeyin. Sizden her kim hasta olursa yahut başından bir rahatsızlığı olursa, oruçtan, sadaka veya kurbandan olmak üzere fidye vermesi gerekir. (Güvende olup) engelin ortadan kal-tığı vakit, kim hac günlerine kadar umre ile faydalanmak isterse, kolayına gelen bir kurban kesmesi gerekir. Kurban kesmeyen kimse hac günlerinde üç, memletine döndüğü zaman yedi olmak üzere tam on gün oruç tutar. Bu hüküm, ailesi Mescid-i Haram civarında oturmayanlar içindir. Allah'tan korkun. Biliniz ki Allah'ın azabı şiddetlidir.

Hac bilinen aylardadır. Kim o aylarda hacca niyet eder (ihrama gi-rer)se hac esnasında kadına yaklaşmak (cinsel ilişkide bulunmak), günah sayılan davranışlara yönelmek ve kavga etmek yoktur. Hayır işlerden neyi yaparsanız, Allah onu bilir. (Ey mü'minler!) Ahiret için azık edinin. Bilin ki azığın en hayırlısı takva (Allah korkusudur. Ey akıl sahipleri! Yalnız benden korkun.

(Hac mevsiminde ticaret yaparak) rabbinizin lütfundan aramanızda size herhangi bir günah yoktur. Arafattaki vakfeden ayrılıp (sel gibi Müzdelıfe'ye) akın ettiğinizde Meş'ar-i Haram'da Allah'ı anın; hem O'nu size doğru yolu gösterdiği için anın. Doğrusu siz bundan önce şaşırmışlardan idiniz.

Sonra insanların sel gibi akın ettiği yerden siz de akın edin. Allah'tan mağfiret isteyin. Çünkü Allah affedici ve esirgeyicidir. (Bakara/196-199)

Hac İslâmiyet'te^ önceki cahiliye döneminde de biliniyordu. Çünkü hac tâ Hz. İbrahim ve Hz. İsmail döneminden beri farz idi.

İslâmiyet, haccı Hz. İbrahim'den geldiği şekliyle benimsedi. Ancak cahiliye döneminde içine sokulan şirk ve çirkinlikleri temizledi. Ayrıca bazı ilavelerde bulundu.

Bakara/196 ayetindeki "hac ve umreyi tamamlamak"tan maksat, eksiksiz bir şekilde yaparak riya ve gösterişe girmeden Allah için ih-laslı olarak yerine getirmektir.

Ayetlerden anlıyoruz ki haccın rükün (farz)ları beştir. Bunar mîkat yerinden ihrama girmek, Arafat vakfesi, Kabe'yi tavaf etmek, Safa ile Merve arasında sa'y yapmak ve saçı traş etmek veya kısaltmaktır.[3]

Bu rükünlerin sayısı üzerinde fıkıh mezhepleri arasında farklı görüşler vardır. Fıkıh kitapları bu farklılıkları açıklamıştır.

Kur'an'dan anladığımıza göre insan hacca başladığı zaman İslâm'daki üstün ahlâk ve edeplere riayet etmelidir.

Bakara/197 ayetinde hacda refesjüsûk ve cidal yasaklanmıştır. Bunlardan refes cinsel ilişkide bulunmaktır.

Füsûk yasak bir iş yapmak suretiyle dinin koyduğu sınırı, haddi aşmaktır. Cidal ise sözlü olarak çekişmek, kavga etmektir.

Kur'an Harem-i şerifin (Kabe'nin) şanını yüceltmek, orada günah işlemenin çok ağır bir günah olduğunu bildirmek için (özellikle) hacda bunları yasaklamıştır.

Bilindiği üzere yapıldığı yere ve zamana göre işin önemi ve değeri değişir.

İnsanın ailesi arasında iken yapacağı şey, toplum içerisinde iken yapacağına benzemez. Dostlar arasında söylenen şey, devlet başkanının katında söylenmez. İnsan ibadet vakitlerinde Allah'ın huzurunda iken, en mükemmel edep halini takınmak, en faziletli tavır içinde olmalıdır. Bazı basiretli tefsirciler ayetin bu kelimelerini açıklarken şunları söylemişlerdir.

Ayetteki Refes cinsel ilişki ve onun mukaddimeleridir. Bu konuda kadınların bulunduğu yerde olsun, kadınsız bir yerde olsun bunlardan söz etmek, hacda yasaktır.

Cidal tartışmak ve kavga etmektir. Hatta kişi hac esnasında arkadaşını kızdıracak bir şey bile yapmamalıdır.

Füsûk günah işlemektir. Küçük olsun, büyük olsun günaha bulaşmak hacda yasaklanmıştır. Günahı terketmek, insanı Allah'a yöneltir, manevî arınmaya ters düşen herşeyden insanı uzaklaştırır. İnsanı dünya metamdan uzaklaştırır, ruhî bir egzersiz içine sokarak Allah'tan gayri ne varsa hepsini bırakıp Allah'a sarılmaya sevkeder ve ruhen yükseltir. O'nun evi olan Beytullah'ta gereken edep de budur. Zira insan oraya her şeyden soyunarak hatta dikişli giysilerini bile bırakarak gidiyor.

Kur'an çirkin işleri yasakladıktan sonra hac ibadetini ifa etmek için Kabe'ye gidenlere "Hayırdan her ne yaparsanız, Allah onu bilir" buyurarak güzel şeyleri sevdirme yoluna gidiyor.

Her ne iyilik yaparsa, Allah'ın bildiğinin şuurunda olması müslü-mana yeter. Bu onu hep iyi şeyler yapmaya itici bir güç olur. Zira yaptığını Allah'ın görmesi ve bilmesi ne hoş bir şeydir. Bu, yaptığı iyiliğin sevabına ermeden evvel alınan bir mükâfattır.

Ayette daha sonra hac yolculuğu için azık edinme çağrısında bulunuluyor. Edinilecek azık hem bedeni, hem ruhu besleyecek bir azık olmalıdır. Rivayet edildiğine göre Yemen'den bir grup hacca gidiyormuş. Memleketlerinden çıkarken yolda ihtiyaç duyacakları azığı temin etmemişler. Bunlar durumlarını şu sözle anlatıyorlarmış. "Biz Allah'ın evini ziyaret etmek üzere hacca gidiyoruz. O'nun bizi doyurmaması olacak şey mi?"

Böyle söylemek ve dolay isiyle hacca giderken azık tedarik etmeden yola çıkmak yanlıştır. Zira böyle davranmak, gerekli tedbiri almayı emreden İslâm'ın tabiatına aykırıdır. Ayrıca bu sözde, Allah'ı (haşa) minnet altında bırakıp: "Biz O'nun evini haccediyoruz. O'nun bizi ye-meklemesi gerekir" şeklinde bir anlam vardır. Bundan dolayıdır ki ayetteki azık edinin emri insanları hem maddi, hem manevi azık edinmeye teşvik etmiştir. Daha genel bir ifade ile takvaya işaret edilerek, "Azıkların en hayırlısı takvadır" buyurulmuştur. Arkasından da: "Ey akıl sahipleri! Yalnız benden korkunuz" uyarısı yapılmıştır.

Takva kalplerin ve ruhların azığıdır. İnsanda takva olursa ruhu ondan beslenir, güçlenir, parlar ve yükselir. İnsanın ruhunun kurtuluşa ermesi ve muradına ulaşması takvaya bağlıdır.

Akıllı kimse her şeyden önce takvaya yönelmenin gerekliliğini anlayan ve takva azığından en iyi faydalanan kimsedir.

Kur'an'dan sonra Hz. Peygamber'in hadisleri de takvaya ilk sırayı vermiştir.

Ahmed b. Hanbel'in rivayetine göre Hz. Peygamber Kurban bayramı günlerinden birinde hac ile ilgili görevlerin bitmesinden sonra okuduğu hutbesinde şöyle buyurmuştur:

Ey insanlar! Rabbiniz bir, babanız birdir. Dikkatinizi çekerim: Arab'ın Arab olmayana; Arab olmayanın da Arab'a üstünlüğü yoktur. Kırmızının siyaha; siyahın da kırmızıya üstünlüğü yoktur. Üstünlük ancak takva iledir.

Kur'an-i Kerîm hac konusundaki sözleri sona erdirirken, Allah'ı zikretmeyi ve Allah katında olanı başkaları katında olana tercih etmeye bir kere daha teşvik etmiştir. Cenab-ı Hak buyuruyor ki:

Hac ibadetlerinizi bitirince, babalarınızı andığınız gibi, hatta ondan daha şiddetli bir amşla Allah'ı anın (O'na yalvarın). İnsanlardan öyleleri var ki "Ey rabbimiz! Bize dünyada ver" derler. Böy-lelerinin ahiretten hiç nasibi yoktur.

Kimisi de "Ey rabbimiz! Bize dünyada bir iyilik, ahirette de bir iyilik ver. Bizi cehennem azabından koru" derler. İşte onlar için kazandıklarından büyük bir hisse vardır. Şüphesiz Allah'ın hesaba çekmesi süratlidir. Sayılı günlerde (teşrik günlerinde) Allah'ı anın (telbiye ve tekbir getirin.) Kim iki gün içinde acele edip (Mi-na'dan Mekke'ye) dönmek isterse, üzerine günah yoktur. Geri kalana da -günahtan korunmak şartıyla- günah yoktur. Allah'tan korkun ve bilin ki hepiniz O'nun huzuruna toplanacaksınız." (Bakara/200-203)

Israrlı bir şekilde takvaya yapılan çağrı ve yönlendirme gösteriyor ki her şeyin temeli takvadır. Bunun içindir ki en hayırlı azığın takva olduğu bildirilmiştir.

Cenab-ı Hak dünyada yolculuğa çıkarken azık edindikten sonra, ahiret için de azık edinmeye teşvik etmiştir. Ahiret için azık edinmek, oraya takva ile gidebilmektir. Nitekim bir başka ayette de: "Takva elbisesi daha hayırlıdır" (A'raf/26) buyurulmuştur. Bu ayetin başında giyilen elbiselerden söz edildikten sonra takva elbisesinden söz edilerek manevi elbisenin, Allah'a boyun eğmenin ve itaatin, yani takvanın daha Önemli olduğuna işaret edilmiştir.

Cenab-ı Hak cümlemizi kendisine kavuştuğumuzda yaptıklarımızı en güzel şekilde kabul ettiklerinden eylesin. Âmîn.

Hac Ve Cennet

SORU: Hacı cennete girer mi? Nasıl?

CEVAP: Hiç bir müslüman kesinlikle cennete gireceğini iddia edemez. Çünkü cennete girmek meselesi aziz ve celil olan Allah'ın bilgisi ve hükmüne kalmış bir şeydir.

Hz. Peygamber şöyle buyurur:

Sizden hiçbiriniz yaptığı ameli sayesinde cennete giremez. Sahabe: "Sen de mi Ey Allah'ın Rasûlü?" diye sorunca Rasûlullah: "Evet, ben de. Ancak Allah beni rahmeti ile kuşatmıştır" buyurdu.

Bu genel bir prensiptir. Bununla beraber, hadis-i şeriflerden Öğreniyoruz ki Allah katında makbul (mebrur) bir haccın mükâfatı ancak cennettir.

Bir müslüman mebrur bir hac yapar, sonra da günah işlemeden dosdoğru bir yol üzere yaşayarak Allah'a kavuşur (ölür)se, Allah'ın lütuf ve keremi ile cennete girer. Hz. Peygamber'in şu sözü de bunu desteklemektedir:

Kim kadınla ilişkide bulunmadan, günah sayılan şeyleri yapmadan, kavga ve tartışma yapmaksızın Allah için haccederse, haccın-dan (dönerken) anasından doğduğu günkü gibi (günahsız) döner.

Demek oluyor ki mebrur bir hac yapan kimse, günahları bağışlanmış tertemiz olarak evine döner.

Bazı hadisler mebrur haccın, amellerin en faziletlisi olduğunu göstermektedir.

Mebrur hac, hiç günah karışmadan yapılan haçtır. Hasan diyor ki: Mebrur hac yapan kimse memleketine, dünyadan yüz çevirmiş, ahire-te rağbet eden bir kişi olarak döner.

Rivayet olunduğuna göre mebrur hac, (cömertçe) yemek yedirmek ve (konuştuğu vakit) yumuşak söz söylemekle olur.

Rivayet edildiğine göre Hz. Âişe Hz. Peygamber'e "Biz (kadınlar) sizinle beraber cihad edip savaşa katılamaz mıyız?" diye sorunca, Hz. Peygamber şöyle cevap veriyor: "(Katılabilirsiniz), lâkin en güzel ve en iyi cihad; mebrur bir hacdır."

Amr b. As diyor ki:

Cenab-ı Allah kalbime İslâm(a karşı bir sevgi) yerleştirince Hz. Peygamber'e geldim ve şöyle dedim: "Mübarek elini uzat sana biat edeceğim." Hz. Peygamber elini uzattı. Onun elini iyice tuttum. Rasûlullah: "Sana ne oluyor, ey Amr?" buyurdu. Ben: "Şartım var" dedim. Hz. Peygamber: "Neyi şart koşuyorsun?" buyurdu. Ben: "Allah'ın beni mağfiret etmesini (bağışlamasını) şart koşuyorum" dedim.

Bunun üzerine Hz. Peygamber şöyle buyurdu: "BÜmiyçrmusun? İslâm, kendisinden Önceki (yapılan)ları yıkar (yok eder). Hicret, kendisinden önceki (yapılan)ları yıkar (yok eder). Hac, kendisinden önceki (yapılan)ları yıkar (yok eder)."

Abdullah b. Mes'ûd'dan rivayet olunduğuna göre Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur:

Hac ile umreyi peşpeşe yapınız. Çünkü onlar, körüğün demir, gümüş ve altını, faydasız maddelerden temizleyip arıttığı gibi günahı ve fakirliği yok eder. Mebrur bir haccın sevabı ancak cennettir.

Buharı ve Müslim'in Ebu Hüreyre'den rivayet ettiğine göre Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur:

İki umre; aralarındaki günahlara keffarettir. Mebrur bir haccın mükâfatı ancak cennettir.

Bir diğer hadisinde Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur:

Bu ev (Kabe) İslâm'ın direğidir. Her kim hac veya umre yapmak üzere (evinden) çıkarsa, Allah'ın garantisi altındadır: Eğer ruhunu (evine dönmeden) kabzederse cennetine koyacaktır. Şayet (memleketine) döndürürse sevap ve ganimetle döner.

EVLİLİK BOŞANMA ve (Miras, Nafaka gibi) DOĞURDUĞU NETİCELER

Evlilik Ne Zaman Tamamlanır?

SORU: İstenen mehir kabul edilmekle beraber, akit yazışmasından Önce kadın erkeğin kansı olur mu?

CEVAP: Evlilik ancak icab ve kabule (aldım ve vardım) dayalı bilinen akitle tamamlanır. Onda her iki tarafın rızası lazımdır. O iki taraf da karı ile kocadır. Mesela, erkeğin kadınla evlenmek istediğini belirtmesi, kadının veya vekilinin de onu kabul etmesi gibi. İcab ve kabulün aynı anda olması, icab ve kabul arasında uzun bir faslın geçmemesi, evlilik için iki şahidin bulunması, akitte bir kayıt ve şartın bulunmaması ve mehrin olması gerekir.

Bu arada geçen sualdeki hükmü şöyle beyan edebiliriz. Eğer koca evlilik akdini bütün şartlarıyla yerine getirmişse kadın ona eş olmuştur. Akitten sonra kan koca muamelesi onlara helâl olur. İster mehir vermiş olsun ister vermemiş olsun. Çünkü eğer vermişse, ne âlâ, yok eğer vermemişse, o zimmetinde ona borçtur. Duhul anında onu ödemesi va-cibtir. Mehir vermeden önce duhul olmuşsa, evlilik yine de bozulmaz, yeter ki duhuldan önce akit olsun. Ama koca evlilik akdinden önce mehir vermişse kan kocalık muamelesi aralarında caiz olmaz. Çünkü bir çok yerlerde mehrin verilmesi evliliğe ancak bir giriş sayılır. Evliliğin tamamlanmasına delil değildir. Çoğu kez erkek akitten önce mehir verir; kadın tarafı da o mehri iade eder ve evlilik tamamlanmaz. Şöyle söylemek de mümkündür: Akitten önce mehrin kesilmesi, dünür gitmeye veya nişan hediyesi vermeye veya buna benzer şeylere benziyor. Bütün bunlar evliliğin tamam olmasına delalet etmez. Ancak evlilik fiilen şeriatın çizdiği aktin bağlanmasıyla tamamlanır.

Şunu da söylemek yerinde olur: İnsanlar sözlüler arasındaki tüm ilişkileri mubah gösteriyorlar, sözlülük olunca veya isteyenden bir hediye takdim edilince, artık taraflara herşeyin helâl olduğunu zan ediyorlar. Bu büyük bir hatadır. Daha büyük hatalara düşmemeleri için müslümanların bunu terketmeleri gerekiyor. Allah herşeyi daha iyi bilir.

Evliliğin Hükmü

SORU: Güzel vasıflara sahib bir kızın, evlilik taleplerini reddetmesinin hükmü nedir?

CEVAP: Evlilik İslâm sünnetlerinden bir sünnettir. Allah onu teşvik etmiş ve ona çağırmıştır.

Kaynaşmanız için size kendi (cinsi)nizden eşler yaratıp da aranıza sevgi ve merhamet koyması da O'nun alâmetlerindendir. Doğrusu bunda iyi düşünen bir kavim için ibretler vardır. (Rum/21)

Rasûlullah'tan, insanların kendilerinde olması lazım gelen en hayırlı şey nedir diye sorulunca, şöyle buyurmuştur:

Zikreden bir dil, şükreden bir kalp, namuslu olmasına yardımcı olan inanan bir zevce (eş). (Yaklaşık bir anlam için bkz. İbn Mâ-ce)

Nikah benim sünnetimdir, benim sünnetimi terkeden benden değildir. (Buharı)

Allah evliliği cinsi yönden nefislerin iffetine, neslin devamına sebep, babalık ve annelik tabiatının oluşmasına ve hayatta yardımlaşmaya, daha nice hikmetlere binaen meşru kıldı.

Fakat fakihler (İslâm hukukçuları) evliliğin hükmünün insanlara göre değişeceğini, gücü yetene, evlenmediği zaman kötülüğe düşeceğinden korkan ve nefsi harama meyledenlere evliliğin vacib olduğunu ifade etmişlerdir.

Nefsi meyletmekle beraber, kötülüğe düşmekten emin olana ise, evlilik müstehabtır. Evlilik vazifesini yerine getirmekten aciz olana İse, evlilik haramdır. Bu vazifeler ister cinsi olsun ister diğer vazifelerle ilgili olsun.

Bu hükümlerde kadınlarla erkekler eşittir. Hakkında soru sorulan kızın durumunu anlamamız lazımdır. Eğer evliliğe meyli varsa, uygun birisi de onu istiyorsa, nefsini kötülüklerden alıkoyabiliyorsa, bir günaha girmiyorsa ve evliliğe de uygun değilse evlenmesi haram olur.

Aksi takdirde bu genç kızın şüpheleri gidermek ve İslâm'ın bir sünnetini yerine getirmek için evlenmesi lazımdır. Anck onu evlenmekten alıkoyan bir sebep varsa o başka. Allah daha iyi bilendir.

Yasak Olan Evlilikler

SORU: İki erkek kardeş, bir anne ve kızıyla evlense, anne kız çocuğu, kızı da erkek çocuğu doğursa, bu iki çocuk evlenebilir mi?

CEVAP: Bu soru biraz açıklamaya muhtaçtır: İsimleri Muhammed ve Ali olan iki kardeşin iki kadınla evlendiklerini, kadınlardan birinin diğerinin annesi olduğunu varsayalım. Annenin isminin Zeyneb, kızının adının da Fatıma olduğunu farzedelim. Zeyneb'in, adı Suad, Fatı-ma'nın da ismi İbrahim olan birer çocuk doğurduğunu kabul edelim.

Bu durumda Suad Fatıma'mn ana bir kız kardeşi olur. O aynı zamanda İbrahim'in de teyzesi olacak. Bu durumda İbrahim'in Suad'la evlenmesi caiz olmaz. Çünkü onun teyzesidir. Teyzenin kardeşlerinin Çocuğuyla evlenmesi Kur'an'ın nassı ile yasaklanmıştır. Allah Teâlâ Nisa suresinin yirmi ila, yirmiüç, yirmi dördüncü ayetlerinde evliliği yasaklanan kadınları zikrediyor:

Geçmişte olanlar bir yana babalarınızın evlendiği kadınlarla evlenmeyin, çünkü bu bir hayasızlıktır, iğrenç bir şeydir ve kötü bir yoldur.

Analarınız, kızlarınız, kız kardeşleriniz, halalarınız, teyzeleriniz, kardeş kızları, kızkardeş kızları, sizi emziren süt analarınız, süt bacılarınız, eşlerinizin anaları, kendileriyle birleştiğiniz eşlerinizden olup evlerinizde bulunan üvey kızlarınız size haram kılındı. Eğer onlarla (nikahlanıp da) henüz birleşmemişseniz kızlarını almanızda size bir mahzur yoktur. Kendi sulbünüzden olan oğullarınızın eşleri ve iki kız kardeşi birden almak da size haram kılındı. Ancak geçen geçmiştir. Allah çok bağışlayıcı ve esirgeyicidir.

(Harb esiri olarak) sahip olduğunuz cariyeler müstesna, evli kadınlarla evlenmeniz) de size haram kılındı. Allah'ın size emri budur. Bunlardan başkasını, namuslu ve zina etmemek üzere mallarınızla (nıehirlerini vererek) istemeniz size helâl kılındı. Onlardan nikâhla faydalanmanıza karşılık kararlaştırılmış olan meliklerini verin, mehir kesiminden sonra karşılıklı anlaşmanızda size günah yoktur. Şüphesiz Allah ilim ve hikmet sahibidir. (Nisa/22-24)

İmam Kurtubî tefsirinde diyor ki: Teyzen demek annenle ana-ba-ba bir veya anabir veya baba bir kardeş demektir veya şöyle söylemek de mümkün: seni doğuran her kadının kız kardeşi senin teyzendir. Baba tarafından da teyze olur. O da baba annenin kızkardeşidir.

Süt Hakkında

SORU: Evlenen iki kardeşin, dört gün arayla birer kızları olsa, baba anneleri ilk doğan kıza süt verse, ikinci kıza da süt verebilir mi?

CEVAP: Emzirmenin, haramlığa sebep olması için, cumhur-u ulemaya göre ayrı ayrı en azından beş emziriş ve bu emzirişin de tercih edilen fetvaya göre reza zamanında yani iki yaşına kadar olması gerekir.

Şimdi bu iki kardeşin anneleri eğer birinci kardeşin kız çocuğunu beş defa veya daha fazla emzirmişse o onun süt kardeşi olmuştur. Öyle ise diğer kıza da bu annenin süt vermesinde herhangi bir engel yoktur.

Fakat şurasını düşünmek mecburiyetindeyiz ki, anne dışındaki emzirmeler bir çok müşkilatlara sebep olur. Göründüğü gibi burada açık bir zaruret de yoktur ki, büyük anne torunlarına süt emzirsin.

Haram Kılıcı Süt

SORU: Erkek çocuğu bulunan bir kadın komşusunun kızını yarım ay emzirdi kız büyüyünce süt annenin oğlu bu kızla evlenmek istedi, bu caiz midir? Bir kısım insanlar bu haramdır bazıları da eğer emzirme bir ay devam etmişse, caiz değildir diyorlar.

CEVAP: Evliliği haram kılan sütün miktan (adeti) hakkında ihtilaf vardır. Bazıları, doyurucu olmak şartıyla beş defa emzirilmesi gerektiğini söylemişlerdir. Ayrıca ittifakla belirtildiğine göre, bu emzirmenin de emzirme yaşında olması gerekir. Sorulan soruda görüyoruz ki bu emzirme olayı yarım ay, yani onbeş gün devam etmiştir. Anlıyoruz ki haramlık için şart koşulandan daha fazla emmiştir. Bundan dolayı bu emzirmenin nikahı haram kıldığı gayet açıktır. Fetvanın da bütün Arap Birliği Cumhuriyetlerinde böyle verildiği malumdur.

İki taraf arasındaki emzirmenin haramlık hududuna baliğ olmadığını farzetsek bile, yine bu kız için en uygun yol, beraber süt emdiği bu çocukla evlenmemesidir. Çünkü o onun süt kardeşi olmuştur: En uygunu şüphe ve kuşku olmaması için bu ikisinin arasında evliliğin olmamasıdır. Mutemed olan fetva yukanda bahsettiğimiz gibidir. Allah muvaffak etsin.

Süt Hakkında

SORU: Süt kızkardeşimin emzirdiği kız büyüdüğünde onunla evlenebilir miyim?

CEVAP: İslâm'da nikahı haram kılan süt, kız ve erkeğin aynı kadondan süt içmeleri ile gerçekleşir. Böyle bir emzirme gerçekleşirse, erkek kızın süt kardeşi olur. Aynı göğüsten süt emen iki şahıs hakkında evliliğe engel olan sayı üzerinde fukaha ihtilaf etmişlerdir. Memleketimizde fetva şu şekildedir. Haram kılıcı süt: Süt çağında yani iki yaşında ayn ayrı, doyurucu, beş defa emzirmekle meydana gelir. Süt çağında oldukları zaman, bir günde veya ayn ayn günlerde olması durumu değiştirmez.

İkisi beş veya daha fazla defa emerlerse bu emzirişler doyurucu ve ayn ayrı olursa, şahitler de şahitlikte bulunurlarsa, süt kardeşliği meydana gelir, kan bağından ötürü haram olan evlilikler sütle de haram olur.

Nesebten dolayı yasaklanan evliliklerin sütle de haram kılındığına delil Kur'an'ın şu ayetidir.

Sizi emziren süt analarınız ve süt kardeşleriniz de size haram kılındı. (Nisa/23)

Rasûlullah'tan da şöyle rivayet edildi:

Süt nesebin yasakladığını yasaklar. (Buharî) Yine Hz. Peygamber'in beraber süt emdiği amcası Hz. Hamza'nın kızı hakkında şöyle söylediği rivayet edilmiştir:

O, bana helâl olmaz; o benim süt kardeşimin kızıdır. Soyca haram olan sütçe de haramdır. (Buharî)

Bir kısım fakihler süt kız kardeşinin emzirdiği kızla evlenmenin yasak olduğunu söylüyorlar. Çünkü o onun kızkardeşinin kızıdır. Bir kısım fakihler de -Zahiri mezhebine mensup fakihler- bunu haram görmüyorlar. Onun helâl olduğunu söylüyorlar. Allah daha iyi bilendir.

Büyüklerin Sütünü Emmek

SORU: Sütünü sağıp habersizce kocasına içiren kadın kocasına haram olur mu?

CEVAP: Memleketimizde (Mısır'da) nikahı haram kılan süt hakkında verilen fetva şöyledir: Bir erkek çocuğun süt emme zamanında, ayrı ayrı beş defa doyurucu süt emmesiyle haramlık meydana gelir. Bu şartlardan birisi dahi tahakkuk etmeyince süt nikâhı haram kılmaz.

Süt emzirme beş defadan az olduğunda veya beş ve beşten fazla olup da aralarında fasıla olmadığı zaman süt nikâhı yasaklayıcı olmaz, yine doyurucu olmadan ve beş defa tekrarlanmadan bir iki yudum emmekle de yasak olmaz. Tekid yoluyla beş kere emme tesbit edilmezse yine haram kılıcı olmaz ve yine emen iki yaşından büyükse tercih edilen görüşe göre o da nikâhı haram kılıcı olmaz.

Arz edilen sualde görüyoruz ki, kadın kocasına sütünü sağıp vermiş o da bilmeyerek içmiş. Adam süt emme çağında olmadığı için ha-ramlıkla ilgili şartlardan birisi yerine gelmemiştir. Seri kaide de geçerli olan: Soyca haram olan evlilikler, sütle de haram olur.

Bu durumda bu kadın bu adamın eşidir, ona haram olmaz. Ondan boşanmaz. Fakat bu kadın beyinin haberi olmadan ona sütünü içirmekle hata etmiştir.

Müslümanların sakıncalı bir duruma düşmemeleri için süt meselesini hafife almamaları lazımdır. Süt şartlan tahakkuk edince nikâhı haram kılıcı olur. İnsanlar bilmeyerek harama girerler. Müslümanlara yaraşan onu basit görmemeleri ve hafife almamalarıdır. Allah bütün müslümanları hayırda muvaffak kılsın.

Süt Kardeşlerin Evlenme Durumları

SORU: İslâm süt kardeşlerin evlenmesini yasaklıyor. Süt kardeşiyle evlenip bir kaç sene sonra durumu öğrenen kimse ne yapmalıdır? Bu yolla meydana gelen çocukların durumu nedir?

CEVAP: Kur'an-ı Kerim kesinlikle süt kardeşler arasındaki evliliği yasaklamıştır. Peygamber'in de "Soyca haram olan sütle de haram olur" dediği rivayet edilmiştir. Fakat, fakihler haramlığın oluşması hakkında ihtilaf etmişlerdir.

Hatta bazıları 'süt on ve ondan fazla olursa haramlık gerçekleşir' demişlerdir. Fakat memleketimizdeki fetvaya göre, nikâhı haram kılan süt emme zamanında doyurucu, ayrı ayrı beş defa tekidli emmekle meydana gelir.

Bu durumda kişi bilmeyerek süt kardeşiyle evlenirse, sonra şahitlerin bildirmesiyle aralarında süt kardeşliğinin olduğu anlaşılırsa, koca karısından ayrılır. Bu ayrılıktan ve iddetinin bitmesinden sonra kadının başka bir eşle evlenmesi caiz olur.

Bu evlilikten meydana gelen çocuklar ise, ana ve babalarının meşru çocuklarıdır. Çünkü onlar geçmişteki süt meselesini bilmeden evlenmişlerdi. İslâm hukukunun tüm ebeveynlere yüklediği haklar, bu ana ve baba için de geçerlidir.

İnsana gereken, evlilikten önce kadını iyi araştırmasıdır. Ta ki aralarında süt kardeşliğinin meydana gelmediği anlaşılsın. Bundan ötürü Menar Tefsir'inde şu ibare mevcuttur:

İnsanları süt konusunda uyarmak lazımdır. Çocuk bir veya birkaç kadından süt emiyor, emzirenin çocuklarına ve kardeşlerine önem vermiyorlar. Kadının kocasının çocuklarına ve kardeşlerine bakmıyorlar. Baksalar, Allah'ın soy akrabalığı gibi saydığı, akrabalık hakkının tahakkuk ettiği, nikahın haram olduğu ve daha nice hak-, ların oluştuğunu anlayacaklardır. Bir çok kez adam bilmeden süt kızkardeşiyle veya süt halasıyla veya süt teyzesiyle evleniyor. Bu işi mühimsemek lazımdır. Allah daha iyi bilendir.

Analığın Bir Başka Kocadan Olan Kızıyla Evlenmek

SORU: İki ayrı eşinden birer oğlu olan ve sonra eşlerinden birini boşayan adamın, bu eşi başka biriyle evlense ve ondan bir kız çocuğu doğursa, bu kız eski kocanın diğer kadından olan oğluyla evlenebilir mi?

CEVAP: İnsanın babasının hanımıyla evlenmesi boşanmasından sonra veya ölümünden sonra olsa da, Allah tarafından yasaklanmıştır. Allah şöyle buyuruyor:

Geçmişte olanlar bir yana, babalarınızın evlendiği kadınlarla evlenmeyin, çünkü bu bir hayasızlıktır, iğrenç bir şeydir ve kötü bir yoldur. (Nisa/22)

Cahiliye döneminde adamın ölümünden sonra onun karısıyla, başka kadından olan oğlu evlenirdi ve bu onun hakkı idi. Dilerse onunla evlenir, dilerse onu başkasına verirdi. Ebu Kays b. Eslet ölünce oğlu Muhsam onun karısı Ümmü Ubeyt binti Damre ile evlendi, ona ne nafaka verdi ne de mirastan bir şey verdi. O da Peygamber'e geldi ve durumu anlattı. Peygamber (s.a) ona şöyle dedi: "Dön belki Allah senin hakkında bir şey indirir." Geçen ayet onun ve ona benzeyenlerin hakkında indirildi. Beyhaki İbn Abbas'tan şöyle rivayet eder:

Senin babanın evlendiği her kadın onunla zifafa girmiş olsun veya olmasın sana haramdır. (Buharı)

Fakat ayet-i kerime kişinin babasının boşanmış eşinin başka kocadan olan kızıyla evlenmenin haramlığından bahsetmiyor. Nisa Suresinde geçen haram olan evlilikler gibi bir haramlık yoktur. Akrabalık da yoktur. Teyze ve halalar yasaklanmıştır. Fakat kızları nikahlanabilir.

İnsan soruda sözü edilen kızın, oğlanın kız kardeşi olduğunu zanneder. Fakat Kur'an'ın yasakladığı ve fakihlerin de üzerinde icma ettiği yasak olan; ana baba bir olan kızkardeş veya ana bir olan kız kardeş veya baba bir olan kız kardeşlerdir. Sualde geçen kız ise onlardan hiç birisi değildir. Öyle ise, kişi analığının başka kocadan olan kızıyla evlenebilir.

Nikahı haram olan kadınları zikreden ayet şöyledir:

Geçmişte olan bir yana, babalarınızın evlendiği kadınlarla evlenmeyin. Çünkü bu bir hayasızlıktır. İğrenç bir şeydir ve kötü bir yoldur.

Analarınız, kızlarınız, kızkardeşleriniz, halalarınız, teyzeleriniz,kardeşkızları, kız kardeş kızları, sizi emziren süt analarınız, süt bacılarınız, eşlerinizin anaları, kendileriyle birleştiğiniz eşlerinizden olup, evlerinizde bulunan üvey kızlarınız size haram kılındı. Eğer onlarla henüz birleşmemişseniz kızlarını almanızda size bir mahzur yoktur. Kendi sulbünüzden olan oğullarınızın eşleri ve iki kızkardeşi birden almak da size haram kılındı. Ancak geçen geçmiştir. Allah çok bağışlayıcı ve esirgeyicidir.

(Harp esiri olarak) sahip olduğunuz cariyeler müstesna evli kadınlar da size haram kılındı. Allah'ın size emri budur... Allah daha iyi

bilendir. (Nisa/22-24)

İstenilen Kızı Görmek

SORU: Bizde adam kızı görmeden evlilik yapıyor. Evlilik olunca taraflar arasında istenmeyen durumlar meydana geliyor. Ya kadının güzel olmayışından, ya fiziki bir kusurunun bulunuşundan ya da yaşından dolayı boşanmalar oluyor. Bu gibi evlilikler uygun mu? Bu gibi evliliklere nasıl engel olabiliriz?

CEVAP: Körü körüne bağlanıp kötü bir sonucun meydana gelmemesi için evliliğe teşvik veya vazgeçmek hususunda, akit yapılmadan önce kız isteyenin kızı görmesi İslâm tarafından mubah görülmüştür. Rasûlullah (s.a) kız isteyenin kızı görmesi gerektiğini bildirmiştir.

Cabir b. Abdullah Rasûlullah'tan şöyle rivayet ediyor:

Sizden biriniz bir kadınla evlenmek istediğinde evliliğe götürecek sebepleri araştırsın ona bakmaya gücü yetiyorsa baksın.

Cabir (r.a) şöyle diyor: Ben Beni Seleme'den bir kız istedim. Beni onun evliliğine götürecek kadar gizliden takip ettim.

Bir kısım âlimler bu hadis-i şerifin kıza talib olanın kızı görmesinin kızın izni olmazsa dahi mubah olduğunu ifade ettiğini söylüyorlar.

Muğire b. Şube bir kadın istedi ve Rasûlullah'a bildirdi. Muğire'ye: 'Ona baktın mı?' diye sordu. O da yok dedi. Nebi "Onu gör. Görmek aranızdaki uyumu daha iyi sağlayacaktır" buyurdu.

Ebu Hureyre'nin rivayet ettiğine göre bir adam Ensar'dan bir kıza talib oldu. Rasûlullah (s.a) ona "Onu gördün mü?" diye sordu. O da yok dedi. Bunun üzerine Hz. Peygamber şöyle dedi: "Ona git ve onu gör. Çünkü Medinelilerin gözlerinde (küçüklük ve zayıflık) vardır."

Bu isteyenin talip olduğu kızla yalnız başlarına kalmaları caiz anlamına gelmez. Çünkü evlilik akdinden önce bu haramdır. Nebi şöyle buyuruyor.

Allah'a ve ahiret gününe inanan kişi yanında mahremi bulunmayan bir kadınla tek başına bulunmasın. Çünkü üçüncüleri şeytandır.

Kızlarını sözlüleriyle görüştürmeyenleri kınıyoruz. Çünkü Rasûlullah bunu mubah görmüş ve tavsiye etmiştir. Bu bir çok müşkilat ve krizi de giderir. Şu kadar var ki din görüşmede istenilen kızın bir mahreminin de bulunmasını şart koşuyor; babası, amcası veya dayısı gibi.

Kız, isteyenin hoşuna giderse, onunla evlenir, yok eğer hoşuna gitmiyorsa, onu kötülemek ve ayıplamak helâl olmaz. Çünkü onun hoşlanmadığı şeyden başkası hoşlanabilir.

Sözlüsünden hoşlanıncaya kadar kadının da bakması hakkıdır. Çünkü kadın onunla hayat geçirecektir. Bu nedenle herkesten önce bu hak onundur. Çoğu kez sözlü (erkek) çirkin oluyor, kadın onunla geçinemiyor. Bundan dolayı Hz. Ömer: 'Kızlarınızı çirkin erkeklerle evlendirmeyin!' demiştir. Kızı, onun hoşuna gitmeyen bir kocaya varma-Sı için zorlamak caiz değildir. Fakat iki tarafta görüşmeden razı olurlarsa, bu caizdir. Netice kötü olursa iki taraf da bundan sorumludur.

Bu işin hal çaresi, dine kulak vermek, isteyenin evleneceği kızı §ormede ısrar etmesi, babaların anlayış göstermeleri, -ki Allah'ın helâl ettıği şeyi haram kılmamaları- ile olur.

Sözlüsüyle Helal Olan Şeyler

SORU: Herhangi bir şart koşmadan ve akid yapmadan dört sene sonra bir kızla evlenmek üzere gizlice sözleşen bir erkekle kız karı-ko-ca hayatı sürebilirler mi?

CEVAP: Bu ittifak açıktan açığa bir sözlülük sayılır. Sözlülük erkeğin kadını istemesi için öne atılması demektir ki, erkeğin kadına ya da akrabalarına evliliği arzetmesi, onların fikirlerini öğrenmesi demektir. Söz kesmek evliliğe bir giriştir. Onun içinde olan birşey değildir.

İş bu durumda olunca sözlünün sözlüsüyle yalnız kalmaları dinen haramdır. Akit tamamlanıncaya kadar o, ona (haramdır) yabancıdır, kanun koyucu Allah, istenen kızın görülmesine izin vermiştir. Ancak bundan gerisi kişi için helâl olmaz.

Hz. Peygamber buyuruyor ki:

Allah'a ve ahiret gününe inanan yanında mahremi (yani nikahı düşmeyen) bulunmayan bir kadınla yalnız bulunmasın, bu durumda üçüncüleri şeytandır.

Sözlüler arasındaki serbest ilişkiler asrımızın başbelalarındandır. Mahremler bulunmaksızın meydana gelen bu ilişkiler bir kaç defa tekrar edilince bir çok elim ve vahim neticeler doğurur. En üzücü tarafı da en ağır ve acı meyveyi kızın devşirmesidir. Bundan dolayı erkekten daha fazla bu işten sakınması lazımdır.

Soruda konu olan gencin bu gizli protokoldan yararlanıp, sözlüsüyle yalnız kalması, onunla kan koca muamelesinde bulunması caiz olmaz.

Bu antlaşmanın gizli olması da hiç birşeyi cevaz vermez. Tabi ve meşru evliliğin açık seçik olması lazımdır. Rasûl (s.a.) şöyle buyuruyor:

Nikahı ilan edin, tef çalın.

Evlilik akdinin tam ve bağımsız olması lazımdır. İstikbalde tahakkuk eden bir şart yoktur. Bir erkeğin bir kadına 'Dört sene sonra seninle evleneceğim' demesi caiz değildir.

Şimdi bu genç bu kızı nikah akdi yapmadan kendine mubah görürse, onunla eşi imiş gibi ilişkide bulunursa, zina suçunu işlemiş demektir. Allah şöyle buyuruyor:

Zinaya yaklaşmayın zira o bir hayasızlıktır. Ve çok kötü bir yoldur. (İsra/32)

Allah'ın haram kıldığı cana kıymazlar ve zina etmeler. (Fur-kan/68)

Ey Peygamber! İnanmış kadınlar, Allah'a hiç birşey ortak koşmamak, hırsızlık yapmamak, zina etmemek, çocuklarını öldürmemek, elleriyle ayaklan arasından bir iftira uydurup getirmemek, iyi iş işlemekte sana karşı gelmemek üzere sana biat etmeye geldiği zaman Matlarını kabul et ve onlar için Allah'tan mağfiret dile! Şüphesiz Allah çok bağışlayandır, çok esirgeyendir. (Mümtehine/12)

Genç Allah'ın gazabından sakınsın. İslâm'ın haram kıldığı bir işe girişmesin.

Mehrîn Vacibligi

SORU: Üç yıl evli kaldıktan sonra mehrini almadan ölen kadının varislerinin bu mehirde bir haklan var mıdır?

CEVAP: Mehir, kadın için vacib bir haktır. Çünkü Allah Teâlâ Nisa suresinde şöyle buyurmaktadır:

Kadınlara mehirlerini gönül rızası ile (cömertçe) verin.

Rivayet ediliyor ki Ümmü Habibe (r.a) Ubeydullah b. Cahş'ın nikahında idi. Kocası Habeşistan'da öldü. Necaşi onu Hz. Peygamber ile dörtbin dirhem mehir karşılığında evlendirdi. Onu Şürahbil b. Hasene ile Rasûluliah'a gönderdi.

İbn Abbas'tan (r.a) rivayet edildiğine göre, Hz. Ali Fatıma (r.a) ile evlendiğinde Rasûlullah: "Ona birşey ver" dedi Hz. Ali de "Bende birşey yoktur" diye cevap verdi. O da 'Senin; kılıç geçirmez zırhını ona ver' dedi.

Ukbe b. Amir1 den (r.a) rivayet edildiğine göre Nebi (s.a) bir adama "Seni falanca kadınla nikahlayayım mı?" dedi. Ondan evet cevabını alınca, kadına da "Seni falanla evlendirmemi istiyormusun?" diye sordu.

O da evet dedi. Onları everdi. Onunla zifafa girdi birşey de vermedi. O Hudeybiye anlaşmasına katılanlardandı. Hudeybiye'ye katılanlara Hayber'den bir hisse var idi. O adam ölümüne yakın şöyle dedi: "Rasûlullah beni falanca kadınla everdi, ben ona bir şey vermedim. Hayber'dekİ hissemi onun mehrine mukabil verdiğime sizi şahit tutuyorum." O kadın da bir hisse aldı ve onu yüzbin dirheme sattı.

Bundan da anlıyoruz ki, evlilikte mehir vacib bir emirdir. Kocanın eşine vermesi vacibtir. Geç de olsa vermelidir. Boşanma veya vefat anına kadar gecikse dahi mehir verilmelidir. İbn Mes'ud'a "bir adam bir kadınla evlendi, ona bir mehir vermedi, onunla zifafa girmeden de öldü; durumu nasıl olacak" diye sorulduğunda, şöyle cevap verdi: "Diğer kadınlar gibi ona tam mehir vardır, ona miras düşer. O iddetini bekler." Ma'kel b. Sinan el-Eşcâî ayağa kalktı ve İbn Mes'ud'a: "Allah Ra-sûlü de (s.a) senin hüküm verdiğin gibi hüküm verdi" deyince İbn Mes'ud buna sevindi.

Bundan anlıyoruz ki, soruda bahsi geçen adam ölmüş karısının (eşinin) varisleri arasında mehri taksim eder. Ayrıca kocaya da hissesini alır.

Mehîr Ne Zaman Verilir

SORU: Mehir akitten sonra mı verilir? Yoksa kocanın zimmetinde kalarak belli olmayan bir zamana kadar geciktirilebilir mi?

CEVAP: Mehir kadın için vacib olan bir haktır. Bu Allah Teâlâ'nın Nisa süresindeki şu sözüne dayanır:

Kadınlara mehirlerini gönül rızasıyla verin! Eğer gönül hoşluğu ile o mehrin bir kısmını size bağışlarlarsa, onu da afiyetle yeyin. (Nisa/4)

Bu mehiri geri almak caiz olmaz. Çünkü Allah Teâlâ yine Nisa suresinde şöyle buyurmaktadır:

Eğer bir eşi bırakıp da yerine başka bir eş almak isterseniz, onlardan birine yüklerle mehir vermiş olsanız dahi ondan hiçbir şeyi geri almayın. Siz iftira ederek ve apaçık günah işleyerek onu geri alırmısınız?

Vaktiyle siz birbirinizle haşir-neşir olduğunuz ve onlar sizden sağlam bir teminat almış olduğu halde onu nasıl geri alırsınız? (Nisa/20-21)

Mehir için bir taban veya tavan yoktur. Büyük bir mal olabileceği gibi, az bir şey de olabilir. İki tarafın mehir üzerinde anlaşmaları mühimdir. Fakat mehirde çokluk (yüksek bir meblağ) hoş karşılanmamıştır. Bir kadının demir bir yüzük veya bir elbise veya kocasından bir sure öğrenmek veya kocası gayr-i müslim ise, müslüman olması veya İslâm'a bir fayda sağlaması karşılığında da evlenmesi caizdir.

Mehri önceden vermek caiz olduğu gibi sonradan vermek veya bir kısımını önceden bir kısmını sonradan vermek tamamen tarafların anlaşmasına bağlı olarak da caizdir. Kadın kabul ettikten sonra mehir verilmeden zifafa da girilebilir. Ama en iyisi kocanın mehri veya mehrin bir kısmını vermesinden sonra zifafa girmesidir.

İttifak mehrin peşin olması üzerinde kurulmuşsa, şart yerine gelinceye kadar kocanın zifafa girmesi caiz değildir. Kadın da şart yeri-ne gelirjçeye kadar zifafa engel olabilir.

Akit anında mehir belirlenmemişse o zaman kadına mehr-i misi vacib olur .veya geçerli olan örfe göre kadının sosyal ve maddi seviyesinde olan veya onun bir akrabasının mehri gibi bir mehir verilir. Bazı hukukçular: Kadın kocası mehrini verinceye kadar zifafa engel olabilir fikrindedirler. Evlilik akdinden sonra kadın dilesin veya dilemesin erkek zifafa girebilir. Erkek de dilesin veya dilemesin ya mehr-i misli veya üzerinde ittifak edilen mehri eşine (karısına) vermek zorundadır.

Kadının Mehri

SORU: Hanımının mehrini vermeden ölen adamın durumu nedir? O kadından doğan çocuklar meşru mudur?

CEVAP: Mehir, evlilik akdi gereğince kocanın eşine vermek mecburiyetinde olduğu maldır. Fakat bu evlilik akdinin bir rüknü değildir. Şartlarından bir şart da değildir. Olsa olsa akdin bir esendir. Fakihlerin çoğunluğu şöyle demişlerdir: Erkek kadınla evlenince belirlenmiş bir mehir olmasa dahi evlilik sahih olur. Kocanın mehr-i misi vermesi gerekir. Mehr-i misi, akit anında bu kadına denk babasının ailesinden bir kadının mehridir. Kadının öz kızkardeşi, bababir kız kardeşi, amcasının kızı veya kızkardeşinin kızı gibi. Babasının ailesinde kıyaslanacak biri olmazsa, onun babasının seviyesinde olan bir ailenin kızının mehri örnek olur."

Anlaşılıyor ki mehir konuşulmasa dahi evlilik sahihtir. Birisi Abdullah b. Mes'ud'a şöyle sordu: "Bir kadının kocası kendisine mehir vermeden öldü ne dersin?" Bir ay sonra şöyle cevap verdi: "Ben reyimi ifade ediyorum eğer isabetli ise, o Allah ve Rasûlullah'tandır. Eğer hatalı ise o benden ve şeytandandır. Allah ve Rasûlü ondan beridirler. Ben onun için mehr'ül-misli uygun görüyorum."

Oradan iki adam öne atıldı ve "Rasûlullah (s.a) Berda binti Vaşık denilen kadın hakkında senin verdiğin gibi hüküm verdi" deyince, İbn Mes'ud (r.a) buna çok sevindi. Çünkü onun fetvası Rasûrullah'm fetvasına uymuştu.

İslâm hukukçuları kocanın mehir vermeden zifafa girmesinin ca-izliği üzerinde ittifak etmişlerdir. Karı kocalık hayatı dinen sahihtir.

Hz. Aişe (r.a) Rasûlullah'ın bir kadına, kocası kendisine bir şey (mehir) vermeden kocasının yanına girmesine emir verdiğini rivayet ediyor.

Bundan anlaşılıyor ki, koca karısına mehir vermezse, onun zimmetinde bir borç olur: Onu vermeden ölürse, kadın onun terekesinden alır. Ve yine anlaşılıyor ki bu kadından meydana gelen çocuklar meşru çocuklardır. Meşru bir evlilikle şartlara ve rükünlere bağlı bir akidle evlilikleri devam ettiği sürece çocukları meşrudur, meşru olup olmamasının mehir verip vermemekle bir alakası yoktur.

Evlenmede Kadının Başkasını Vekil Kılması

SORU: Bir kızın evlilik akdi anında, akdi yapacak olan kadı, kızın (gelin adayının) anabir kardeşinin vekaletini kabul etmese, ondan başka da hiç bir akrabası olmasa gelin adayının ana bir kardeşi dururken kadı'nın vekaleti sahih midir?

CEVAP: Vekalet, kişinin kendi yerine başka birini tayin etmesidir ki, vekil, müvekkilin adına caiz ve malum olan tasarrufta bulunur. İnsan tasarruf hakkı olan her konuda başkasını da vekil olarak görevlendirebilir. O konuda vekillik muteber olduğu sürece ve vekil de buna uygunsa bu hak mevcuttur. Evlilik de bu haklardan biridir ki kişi ehil olduğu sürece kendisinin yapması gerekir. Başkası da bu vekalete ehil ise, onu da vekil kılabilir.

Fakat, evlilikte vekaletin caiz olması ile beraber, evlenecek olan kızlara başka bir şey daha vardır. O da kızlar üzerinde olan velayettir. Çünkü İslâm fıkhına göre kız üzerinde bir velayet vardır. Velayet iki Çeşittir: Cebrî velayettir ki ehliyyeti olmayanlar için geçerlidir. Ama buluğ çağma ermiş kız ve dul için bu velayet zoraki değildir. Bu nedenle İslâm hukukçuları velinin dul kadını evlilikten alıkoymasının olmadığını söylemişlerdir.

Diğer velayete ise, ihtiyarî (seçmeli) velayet denilir. Balığa, akıllı Ve rüşte ermiş olanlaradır.

Buna binaen fakihler, kızın kendini evlendirmesinin veya vekil yoluyla evlenmesinin sahih olmadığı karanna varmışlar. Buna muhalefet eden bazı fakihler de vardır. Evlilik, hür, baliğ, akil ve reşide olan kadının aküyle veya vekil yoluyla olur. Ancak kadın bizzat kendisi veya vekalet yoluyla, denk olmayan birisiyle evlenmişse, velinin itiraz hakkı vardır. Ama bu itiraz hakkı kadın hamile kalmadığı veya çocuk doğurmadığı sürece geçerlidir.

Kız evlendiren velinin, hür ve akıl baliğ olması lazımdır. Adil olması da ihtiyacını kötüye kullanmaması da vacibtir. Veliler için burda bir tertip vardır. Nesepten gelen erkek veya sebeb-i akraba (köle ve cariyenin efendileri) olmayınca, velayet akraba olmayanlara geçer. Anadan olan kardeş de onlardan biridir. Derece itibariyle bundan daha yakını bulunmazsa, anabir kardeşin evlilikte veli olma hakkı doğuyor. Kadının akrabalarından hiç kimse yoksa, o zaman imama velayet hakkı doğar. Çünkü imam veliyyûl emirdir. İmam (devlet başkanı) memleketimizde kadıyı vekil kılar. O bu konuda onun yerine bakar.

Bu açıklamadan anlaşılıyor ki, soruda sözkonusu edilen kızın anabir kardeşten daha yakın bir velisi yoksa, velayet hakkı onundur ve o kadı'dan önce gelir.

Evlilikte Vekalet

SORU: Çocuk buluğ çağına erdiği halde babanın evlilik akünde çocuğa velilik yapması caiz midir?

CEVAP: Akit şartlarını haiz olduğu sürece damat adayı bizzat kendisi bu akü yapabilir. İnsanlar bizzat yaptıkları şeylerde, başkasını da vekil kılabilir. Evlilik akü de bu kabil şeylerdendir. Bundan dolayı kadın için vekil tayin etmek sahihtir. Hatta bir kişinin iki tarafa vekil olması da sahihtir. İslâm hukukçuları Peygamberimizin; bir erkeğe 'Seni falanca kadınla evlendirebilir miyim?' diye sorduğunu, ondan evet cevabını alınca kadına da; 'seni falan erkekle evlendirmeme razı mısın?' diye sorup ondan da evet cevabını alınca onları evlendirdifini delil olarak ileri sürdüler.

Evlilik akünde başkalarını vekil kılmanın meşruluğuna Hz. Peygamber'in şu hareketini delil olarak gösterdiler: Rasûlullah Ümmü Habibe (r.a) Habeşistan'da muhacir iken onunla evlenmek için Amir b. Ümmeye ed-Damri'yi vekil kıldı. Amir b. Ümmeye vekalet yoluyla onu Rasûlullah ile nikahladı.

Bu hadisin rivayetinde nikâhı, Necaşi'nin kıydığını söylerler. Bundaki sır, Necaşi'nin Ümmü Habibe'ye mehir vermesidir. Onun için, onu Peygamberimizle evlendirdiğini söylediler.

Vekillikte de bazı şartlar vardır. Onlar da şudur: Müvekkilin (vekalet verenin) baliğ, akıllı ve hür olması lazımdır. Bundan dolayı çoğu fakihler, "Çocuk, deM ve bunağın vekil tayin etmeleri sahih olmaz" demişlerdir. Çünkü bizzat kendileri evlilik aktini yapamazlar. Asalet yoluyla sahih olmayan bir şey vekalet yoluyla da sahih olmaz.

Bazı fakihler kadının kendisini başkasıyla nikahlamak için vekil tayin edebileceğini söylemiş ve delil olarak da Hz. Peygamber'in Ümmü Seleme'ye evlilik teklif ettiği zaman onun da oğluna, vekil olmak için başvuruda bulunmasını delil olarak göstermişlerdir.

Bununla beraber bir çok fakih, kadın evliliğe rıza gösterdiği müddetçe ondan vekalet olmadan da baba ve dedesinin onu evlendirebile-ceğini söylemişlerdir.

Müvekkil (vekalet veren) kendisini herhangi bir kadınla nikahlamak için başkasına vekalet verebilir. Buna mutlak vekalet denir. Belli bir kadınla nikahlaması için de vekalet verebilir. Buna da kayıtlı (şartlı) vekalet denir.

Kadının İkametgahı

SORU: Nikâh aktinden sonra gelinin babasının evinde geceye dek ı caiz midir? Veya gündüz babasının evinde gece kocasının evınde olması caiz midir?

CEVAP: Nikâh aktinin şartlan yerine geldikten sonra kadın kocasının eşi olur. Ona kocasına itaat etmek vacib olur. Kocanın evine gitmek de bu itaatin içine girer.

"Onları (kadınları) gücünüz ölçüsünde oturduğunuz yerin bir bölümünde oturtun. Onları sıkıştırıp kendilerine zarar vermeye kalkışmayın..." (Talak/6) ayetinden âlimler, erkeklerin eşlerini istedikleri yere götürme haklarına sahip olduklarını anlamışlardır. Yine, Allah (c.c) kadınların nafakalarını kocalarına vacib kılmıştır. Bu nafaka mukabilinde kadından itaat istemiş. Kadın itaat ederse, kocasına ram olursa kocasına da infak düşer, Allah (c.c) şöyle buyuruyor:

İmkanı geniş olan nafakayı imkanlarına göre versin; rızkı daralmış bulunan da Allah'ın kendisine verdiği kadarından nafaka ödesin. Allah hiç kimseyi verdiği imkandan fazlasıyla yükümlü kılmaz. Allah bir güçlükten sonra bir kolaylık yaratacaktır. (Talak/7)

Bunu (mecburi ikameti) Allah'ın şu sözünden de anlıyoruz:

Onları ya meşru ölçüler içerisinde tutun veya onlardan meşru ölçülere göre ayrılın... (Talak/2)

Burdaki tutmak fiili, kadının kocasının evinde durması demektir.

İslâm hukukçuları, kocanın hanımını, ihtiyaç zamanında dışarıya çıkmak için izin vermesi haricinde evde tutma hakkı olduğuna dair hüküm vermişlerdir. Bu ihtiyaç da ebeveyni ziyaret etmek ve gerekli olan bazı ödevleri yerine getirmek gibi şeylerdir. Yine fakihler, karısına zarar vermemek kaydı ile istediği yere intikal ettirebileceği konusunda kocanın hak sahibi olduğuna dair hüküm vermişlerdir.

Bazı İslâm ülkelerinde kadının nikâhtan sonra bir müddet babasının evinde kalması örf haline gelmiştir. Bu örf İslâmî kurallarla çatışmaz. Bilakis kadınla koca arasındaki muhabbete vesile olur. Yine koca ile karısının ailesi arasındaki ilişkileri de artırır. Kur'an-ı Kerim'in evlilikten hedeflediği gaye budur:

Kaynaşmanız için size kendi cinsinizden eşler yaratıp aranızda sevgi ve merhamet peyda etmesi de O'nun alâmetlerindendir

Doğrusu bunda, iyi düşünen bir kavim için (alınacak) dersler vardır. (Rum/21)

Yok eğer sorudan kasıt, kadının ailesinin kadının sadece gece vakti kocasının evine gitmeye müsade etmeleriyse, buna hakkı yoktur. İslâmî kurallara uygun olduğu sürece gündüz de kadının kocasının evine gitmesine kimse mani olamaz.

Hac Ayında Evlilik İlişkileri

SORU: Zilhiccemin (hac ayında) ilk on gününde karı koca ilişkileri caiz midir? Bunun caiz olmadığını duyuyoruz. Bunun dinî yönü nedir?

CEVAP: Hac için ihrama girmeyenlerin hac ayının ilk on gününde karısıyla cinsel ilişkide bulunmasına her hangi bir engel yoktur. Ancak ihrama girilmişse durum değişir. Zira, ihrama girmek bu ilişkileri haram kılar. Buna refes (yani kadına yaklaşmak) denir.

Hac bilinen aylardadır. Kim o aylarda hacca niyet ederse, (ihramını giyerse) hac esnasında kadına yaklaşmak, günah sayılan davranışlara yönelmek, kavga etmek yoktur. Ne hayır işlerseniz Allah onu bilir. Azık edinin. Bilin ki azığın en hayırlısı takvadır. Ey akıl sahipleri! Benden (emirlerime muhalefetten) sakının. (Bakara/197)

Rasûlullah da şöyle buyurmuştur:

Kim Allah için hac eder, hacda (ihramda) kadına yaklaşmaz ve günah işlemezse anasından doğduğu günki gibi (günahsız) olur.

Karı koca ilişkisi kişinin hac işlerini bitirinceye kadar yasaktır. Kişi ihramlı olduğu sürece kan koca ilişkisi ona helâl olmaz.

Ama temettü haccına niyet edenlere bu ilişki caizdir.

Temettü haccı şöyledir: Hacı adayı ilkönce umreye niyet eder, ürnresini yapar ve ihramdan çıkar. Sonra tekrar senenin haccını yapmak için niyet eder ve ihrama girer. Hacı adayı umreyi yapar, giyinmesi yasak olan elbiseleri giyer, koku kullanır ve kan koca ilişkilerinde bulunur. Bütün helâllardan faydalanır. Bu iş Terviye gününe (zilhicce ayının 8. günü) kadar devam eder. Mekke'de tekrar ihrama girer ve hac işlerine başlar.

Bu temettü haccı yapacak hacı adayı için ihramlı olmadığı zaman karı koca ilişkileri hac görevlerine başlayacağı güne kadar -ki o da zilhicce ayının 8. günüdür-caizdir.

Bundan anlıyoruz ki zilhicce ayının ilk on gününde karı koca ilişkileri caizdir. Ancak ihrama girenler için bu ilişki haramdır. İhramlı olduğu sürece yasak devam eder, temettü yoluyla ve hac işlerini bitirmekle bu yasak kalkar.

Müslüman Kadının Gayr-Î Müslimle Evlenmesi

SORU: Müslüman bir kadının gayr-i müslim erkekle evlenmesi caiz midir? Bu durumda olan bir kadının Kur'an okuması, Kur'an'a dokunması, ibadet etmesi caiz midir? Ölünce cenaze namazım kılabilir miyiz?

CEVAP: Bütün İslâm âlimleri ve fakihleri müslüman kadının, müslüman olmayan erkekle evlenmesinin caiz olmadığında fikir birliği etmişlerdir. Artık o koca yahudi ve hristiyan olsun, müşrik veya dinsiz olsun hiç farketmez. Allah buyuruyor ki:

...İman etmedikçe putperest erkekleri de (kızlarınızla) evlendirmeyin. Beğenseniz bile, putperest bir kişiden inanmış bir köle kesinlikle daha iyidir. (Bakara/221)

Hadis-i şeriflerde ise müslümanların (erkeklerin) kitaplı kadınlarla evlenebilecekleri, fakat kitaplı erkeklerin müslüman kadınlarla evle-nemeyecekleri hükmü vardır. Ve yine Kur'an-ı Kerim'de Allah (c.c) İslâm'a giren kadınları, kocaları kâfir iseler, hicret ettikleri zaman müslümanların geri vermemeleri, yanlarında alıkoymaları gerektiğini Mümtehine sure-i celilesinde beyan ediyor; çünkü müslüman olan kadının müslüman olmayan erkeğin nikahında yaşaması helâl olmaz. Ayet şöyledir:

Ey iman edenler! Mü'rnin kadınlar hicret ederek size geldiği za-nıan, onları imtihan edin. Allah onların imanlarını daha iyi bilir. Eğer siz de onların inanmış kadınlar olduklarını öğrenirseniz onları kâfirlere geri göndermeyin. Bunlar onlara helâl değildir. Onlar da bunlara helâl olmazlar. Onların (kocalarının) sarf ettiklerini (mehirleri) geri verin. Mehirlerini kendilerine verdiğiniz zaman onlarla evlenmenizde size bir günah yoktur... (Mümtehine/10)

Müslüman kadının bir gayr-i müslimle evlendiğini farzedelim. O, bu konuda Allah'ın hükmünü bilmiyorsa, ona öğretmemiz ve onu gayr-i müslim eşinden ayırmamız lazımdır. Yok eğer bu durumu bilerek yapmışsa o Allah'ın haram kıldığı bir şeyi helâl etmiş ve mürted olmuştur. Yani dinden çıkmıştır. Allah onun ibadetini kabul etmez. O bu durumda iken ölürse cenaze namazı kılınmaz. Ancak tevbe eder ve irti-dadından vazgeçer, İslâm'a dönerse, o zaman onun durumu diğer müslümanların durumu gibi olur.

Kur'an'a dokunabilir mi sorusuna gelince Allah bu konuda şöyle buyurmaktadır.

Şüphesiz ki, korunmuş bir kitapta bulunan değerli bir Kur'an'dır. Ona ancak temizlenenler dokunabilir. (Vakıa/77-79)

Tefsircilere göre kitap burda mushaftır. O zaman şöyle bir mana çıkar: Bu Kur'an büyük bir kitaptır. Allah katında mahfuzdur. Ancak cünüplükten, abdestsizlikten temiz olanlar ona dokunabilir. İmam Müslim İbn Ömer'den şöyle rivayet ediyor: Rasûlullah Kur'an ile küfür diyarına çıkmayı yasakladı. Düşmanları ona uzanırlar, zayi ederler diye.

Bu, şu demektir: Kâfir manen pistir, çünkü o imanla temizlenmemiştir. O bedenen de necistir; çünkü o kir ve pislikten maddeten de te-mı denmemi ştir. Yine o bir çok necis şeyleri helâl biliyor, içki, leş, domuz eti ve benzerleri gibi. Yine o kendi öz temizliğine de riayet etmez. Bir çoğu Kur'an ile de alay ederler. İmam Mâlik de bu konuda şöyle bir rivayette bulunmaktadır: Rasûlullah Amr b. Hazm'a bir mektup yolladı o mektupta "Kur'an'a ancak pak olan insanlar dokunabilir" ibaresi vardı.

Eğer gayr-i müslim, Kur'an'ı düşünmek ve onunla hidayete erişmek için okuyorsa, o zaman ona temizlenmeyi teklif etmemiz lazımdır. Buna delil olarak Hz. Ömer'in kızkardeşini gösterebiliriz. Çünkü Hz. Ömer müslüman olmadan önce Kur'an'ı okumak istedi. Kur'an levhalarını okuyabilmesi için yıkanması lazım olduğunu söyleyerek şöyle dedi: "Sen necis bir insansın. Dolayısıyla yıkanmadan ona dokunamazsın." Ömer bu teklifi kabul etti ve yıkandı. Okudu ve hidayete erdi. Siyer kitaplarında geçtiği üzere müslüman oldu.

Ondan daha iyisi, isterlerse, duyabilmeleri için bizim gayr-i müs-limlere Kur'an okumamızdır. Biz Tevbe süresindeki ayetten böyle anlıyoruz, ki şöyle buyuruImaktadır:

Ve eğer müşriklerden biri senden eman dilerse, Allah'ın kelamını işitip dinleyinceye kadar ona eman ver. Sonra (müslüman olmazsa) onu güven içinde bulunacağı bir yere ulaştır. İşte bu onların bilmeyen bir kavm olmalarından dolayıdır. (Tevbe/6)

İslâm'ın adalet ve hoşgörüsü böyledir.

Müslümanın Hristıyanla Evlenmesi

SORU: Müslüman bir erkeğin hristiyan kadınla evlenmesi caiz midir?

CEVAP: Hristiyanlığında kalmakla beraber bir müslüman hristiyan bir kadınla evlenebilir. Çünkü Allah (c.c) Maide suresinde şöyle buyuruyor:

Bugün size temiz ve iyi şeyler helâl kılınmıştır. Kendilerine kitap verilenlerin yiyeceği size helâldir. Sizin yiyeceğiniz de onlara helaldır. Mü'min kadınlardan iffetli olanlar ile daha önce kendilerine kitap verilenlerden iffetli kadınlar da, mehirlerini vermeniz şartıyla, namuslu olmak, zina etmemek ve gizli dost tutmamak üzere size helâldir. Kim (İslâmî hükümlere) inanmayı kabul etmezse onun ameli boşa gitmiştir. O, ahirette de ziyana uğrayanlardandır. (Maide/5)

Bu ayet müslüman bir erkeğin iffetli bir ehl-i kitapla evlenebileceğine dair kesin hüküm vermiştir. Hristiyanlar da kitap ehlindendir. Bu evliliğin mübahlığı bir çok ashap tarafından da kabul edilmiştir. Osman b. Affan, Abdullah İbn Abbas, Cabir b. Abdullah, Talha b. Abdullah bunlardandır. Tabiinden Hasan, İkrime, Said b. Cübeyr, Şa'bi ve Said b. Müseyyeb de bu görüştedirler.

Yine sabittir ki Hz. Osman Naile binti Kasafire isimli hristiyan bir kadınla evlenmişti.

Yine İslâm tarihinde fetihler zamanında bir çok müslüman Sa'd b. Ebi Vakkas'ın yanında hristiyan kadınlarla evlendiler. O, ehl-i ilim biri olduğu halde kimseye engel olmadı.

Bundaki hikmet şu olsa gerektir: Bu evliliğin müslüman olmayan bir kadının müslüman olan bir erkekle tanışmasına vesile olup, kadının müslüman olmasına bir fırsatın doğmasıdır. Allah şöyle buyuruyor:

Ey insanlar! Doğrusu biz sizi bir erkekle bir dişiden yarattık. Muhakkak ki Allah yanında en değerli olanınız, ondan en çok korka-nınızdır. Şüphesiz Allah bilendir, her şeyden haberdardır. (Hucu-rat/13)

Diğer yandan müşrikler ve yahudilerle müslümanlar arasında düşmanlığın olmasıdır. Allah Maide suresinde şöyle buyurmaktadır:

insanlar içerisinde iman edenlere düşmanlık bakımından en şiddetli olarak yahudiler ile şirk koşanları bulacaksın. Onlar içinde iman edenlere sevgi bakımından en yakın olarak da "Biz hristi-yanlarız" diyenleri bulacaksın. Çünkü onların içinde keşişler ve rahipler vardır. Ve onlar büyüklük taslamazlar. Rasûl'e indirileni

duydukları zaman tanış çıktıkları gerçekten dolayı gözlerinden yaşlar boşandığını görürsün. Derler ki: "Rabbimiz! İman ettik bizi (hakka) şahit olanlarla beraber yaz. Rabbimizin bizi iyiler arasına katmasını umup dururken niçin Allah'a ve bize gelen gerçeğe iman etmeyelim?" Söyledikleri bu sözden dolayı Allah onlara, içinde devamlı kalmak üzere, zemininden ırmaklar akan cennetleri mükafat olarak verdi. İyi hareket edenlerin mükafatı işte budur. (Maide/82-85)

Müslüman kocanın, hristiyan hanımını din değiştirmeye ve İslâm'a girmesi için zorlamaya hakkı yoktur. Çünkü Allah (c.c) şöyle buyurmaktadır:

Dinde zorlama yoktur artık doğrulukla eğrilik birbirinden ayrılmıştır. (Bakara/256)

Yine kocanın, kadının dinî görevlerini yerine getirmesine mani olması da caiz olmaz. Ancak dinî yönden çocuklarına etki etmesini engelleyebilir. Bazı hukukçular, müslümamn ehl-i kitap kadınla evlenmesini hoş karşılamıyorlar.

Müslüman Erkeğin Kitap Ehli Biriyle Evlenmesi

SORU: Şüphesiz eski kitap ehli şimdiki kitap ehli gibi değildi. Bu asırdaki kitaplılarla evlenmek caiz midir?

CEVAP: Allah (c.c) şöyle buyurmaktadır:

Bugün size temiz ve iyi şeyler helâl kılınmıştır. Kendilerine kitap verilenlerin yiyeceği size helâldir, sizin yiyeceğiniz de onlara helâldir. Mü'min kadınlardan iffetli olanlar ile daha önce kendilerine kitap verilenlerden iffetli kadınlarla, mehirlerini vermeniz şartıyla, namuslu olmak, zina etmemek ve gizli dost tutmamak üzere size helâldir. Kim inanmayı kabul etmezse onun ameli boşa gitmiştir. O ahirette de ziyana uğrayanlardandır. (Maide/5) Bu ayetten anlaşılıyor ki hristiyan kadın bu şartlara uygun olduğu sürece nikahı mubahtır. Bundaki hikmet, kadının iyi ilişkilerden yararlanıp hakkı bulma fırsatıdır. Bu evlilikten sonra kadın İslâm'ı öğrenme imkanına sahip olur.

Bununla beraber her ne kadar kitaplı bir kadınla evlenmek helâl ve mubah ise de bu evlilik mekruhtur. Çünkü din ayrılığı çoğu kez insanları ihtilaf, mücadele ve ayrılığa götürür. Kitaplı kadın çoğu kez güzelliğiyle ve cilveleriyle kocasını tesir altında bırakır. Allah korusun koca da dinini bırakıp onun dinine girer, bunda büyük zarar vardır. Aynı zamanda çocuklarının üzerinde tesiri olur. Onlar da onun dinine meylederler ki bu da büyük bir kötülüktür.

Burada kitap ehli ile müşrikleri birbirinden ayırmamız lazım. Ehl-i kitap, Allah katından kendisine bir kitap indirilen demektir, sonradan tahrif olsa dahi. Müşrik ise, dini olmayan demektir. Bundan dolayı Kur'an aralarında fark koyarak şöyle buyurmaktadır:

Apaçık delil kendilerine gelinceye kadar ehl-i kitaptan ve müşriklerden inkarcılar (küfürden) ayrılacak değillerdi. (Beyyine/1)

Ayet-i kerimede müşrikler ayrı sınıf, ehl-i kitap ayrı sınıf olarak sayılıyor. Bununla birlikte bazı âlimler şöyle fetva verdiler: Bir müslümamn bir gayr-i müslimle evlenmesi kesinlikle caiz değildir.

Fakat halef ve selefin cumhuru kitaplılarla evlenmenin helâl, müşrike (şirk koşan kadın) ile evlenmenin de haram olduğuna hüküm verdiler. Kitaplılardan gaye yahudi ve hristiyan olan kadınlardır. Bazıları mecusileri de helâl kıldılar. Sadece puta tapanları müşrike kabul ettiler, bazıları da yahudi ve hristiyanlar dışında kalanları putperest saydılar. Bazılarına göre onlar da putperest sayılırlar. Fakat gerçek şu ki onlar putperest sayılmazlar. Çünkü Kur'an müşrikleri bir sınıf, ehl-i kitabı da başka bir sınıf olarak zikrediyor. Birisi diğerinin üzerine atfedilir. Atıf da değişikliği gerektirir, bu bir gerçektir.

Bu hükümde eski kitaplılarla yeni kitaplılar arasında bir fark yoktur. Hepsi de aynı dinin çocuklarıdırlar. Burada müslümanları onlarla evlenmekten alıkoyacak bir engel yoktur. Müslümanlara yaraşan bu hükme fazla Önem vermemeleri ve ehl-i kitap kadınlarla evlenmemeleridir. Bu evlilikle birçok üzüntüye hedef olurlar. Bilhassa müslüman-ların azınlıkta olduğu ülkelerde bu daha da vahimdir.

Yine müslümanlara müslüman olan kadınları bırakıp da, kitaplı kadınlarla evlenmeleri yaraşmaz. Müslümanlar kitaplı kadınlarla evlenirlerse müslüman kadınlar nereye gitsinler. Bekâr mı kalsınlar; İslâm'da ruhbanlıkda yoktur. Yoksa harama mı gitsinler? Yoksa gayr-i müslimlerle mi evlensinler?! Müslümanlar bunu çok iyi düşünsünler.

Fasit Evliliğin Sonu

SORU: Bir kız çok küçükken kardeşinden ayrı düşse, büyüdükten sonra birbirlerini tanımadan bir araya gelip evlenseler ve iki de çocukları olsa, sonra kardeş oldukları anlaşılsa, bunlar ne yapacak ve çocuklarının durumu ne olacak?

CEVAP: İslâm dini kesinlikle kardeşin kardeşle evlenmesini yasaklamıştır. Allah şöyle buyuruyor:

Analarınız, kızlarınız kızkardeşleriniz, halalarınız, teyzeleriniz, kardeş kızları, kızkardeş kızları, sizi emziren analarınız, süt bacılarınız, eşlerinizin anaları, kendileriyle birleştiğiniz eşlerinizden olup evlerinizde bulunan üvey kızlarınız size haram kılındı. Eğev onlarla henüz birleşmemişseniz kızlarını almanızda size bir mahzur yoktur. Kendi sulbünüzden olan oğullarınızın eşlerini ve iki kızkardeşi birden almak da size haram kılındı. Ancak geçen geçmiştir. Allah çok bağışlayıcı ve esirgeyicidir. (Nisa/23)

Kardeş kızkardeşiyle, kızkardeşi olduğunu bilmeyerek evlenip zifafa girer ve ondan çocuk doğurur da, sonradan onun kızkardeşi olduğu meydana çıkarsa, bu durumda kız kardeşinden hemen boşanması gerekiyor. Çünkü aralarındaki evlilik fasittir (geçersizdir). Çünkü evlilik şartlarından olan bir şart mevcut değildir; o da kadının namahrem olan kadınlardan olmamasıdır. Biz kesin olarak biliyoruz ki İslâm kardeşin kardeşle evlenmesini kesinlikle yasaklamıştır. Ancak kardeşler bilmeyerek bunu yapmışlarsa onlara bir günah yoktur.

Bu çiftten meydana gelen çocuklar ise, meşrudurlar; zina çocukları sayılamazlar. Soyları bellidir. Büyüyünceye kadar bunlara bakmakla yükümlüdürler.

Bilmeyerek erkek kardeşiyle evlenen kadın kardeşinden ayrıldıktan sonra başka bir erkekle evlenir. Bu fasit evlilikten iddeti bittikten sonra yeni bir evliliğe başlaması kendisi için daha iyi olur.

Değiş Tokuş Yaparak Mehirsiz Evlenmek

SORU: İslâm'da sigarın (değiş tokuş yaparak evlenmenin) hükmü nedir ve şartları nelerdir?

CEVAP: Arab lügatmda sigar, köpeğin bacağını kaldırıp bevletme-si demektir. Yine sigar kelimesi yanlızlık ve halilik manalarına da gelir. Araplar mamur olmayan şehir manasında beled-i şâgir derler. İslâm bu kelimeyi uygun olmayan, yasaklanan nikah için kullanmıştır. Bu evliliğin şekli şöyledir: Bir adamın diğerine "bana kızını veya yakınını veya müvekkilini ver mukabilinde ya kızımı ya yakınımı ya da müvekkilimi al!" demesidir. Evliliğin biri diğerinin mukabiiindedir, her iki kadına da mehir yoktur. Kamus-ül-Muhitiz sigar, senin adamı evlendirmene mukabil onu evlendirmendir şeklinde tasrif edilmiştir.

İslâm bu çirkin nikaha sigar demiş. İçinde mehir söz konusu olmadığından onu medeniyetten uzak bir şehre benzetmiştir. Yine İslâm °nu köpeğin pis bir yere bevletmesine benzetmiş Arabistan'da çok bilinen bu nikahı İslâm yasakladı. Müslim'in rivayetine göre Rasûlullah Şöyle buyurdu:

İslâm'da sigar yoktur.

Eğer bir adam, diğerine "Seni kızımla veya kızkardeşimle evlendirmeme mukabil, sen de beni kızınla veya kızkardeşinle evlendir, ikisine de mehir olmasın" derse, bu evlilik batıldır. Cumhur-u fukaha yanında bu akit geçersizdir. Burada kadının kişinin kızı veya kızkardeşi olması da şart değildir. İmam Nevevi'nin rivayetine göre bütün fakih-ler kardeşlerin kızları ve kızkardeşlerinin kızları ve diğerlerinin durumları kızın ve kızkardeşin durumu gibidir. Sigar nikahı bunlar için de haramdır.

Bu nikahın yasak olmasının sebebi bir şarta bağlı olmasından kaynaklanmaktadır. Çünkü evlilik aktinin bir şarta bağlı olması uygun de-gıldır.

Yine burada kadın hakları zayi olduğu için ve onun şerefine ihanet -edildiği için sigar nikahı yasaklanmıştır. Mehir erkeğe düşen bir haktır. Burda ise bir diğerinin mukabilinde eş almıştır. Bu tür evlilik kadının haklarını zayi eder. Ebu Hanife'nin de aralarında bulunduğu bazı fakihler, "Her kadın kendi mehr-ül mislini almak kaydıyla böyle bir nikah sahih olur" demişlerdir.

Kocanın Hanımına İzin Vermesi

SORU: Kocasının izni olmadan kadının evinden çıkıp gezmesi hakkında İslâm'ın görüşü nedir? Kadının akrabalarının bu konuda kadına destek vermesi uygun mudur?

CEVAP: Kadının kocasına itaat etmesi vacibtir. Rivayet edilir ki Hz. Aişe Hz. Peygamber'e, 'Ey Allah'ın Rasûlü! Kadın üzerinde kimin hakkı daha çoktur?' diye sorduğunda, Hz. Peygamber 'Kocasının' diye cevap verdi. Yine Hz. Peygamber şöyle buyuruyor:

Kadınların en hayırlısı kocası kendisine bakınca kocasının hoşuna giden, ona emir verince emrini yerine getiren, onun gıyabında onun malını ve ırzını koruyan kadındır.

Bu itaatin da masiyetle (günahla) olmaması lazımdır. Çünkü erkeğe, hanımının haram işlemesi için emir vermesi caiz değildir. Hanımına da masiyette ona itaat etmesi caiz değildir. Çünkü Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur: Allah'a isyan olan yerde kula itaat olmaz.

Bazı hadislerde kocanın kadın üzerindeki haklarından birisi de onun izni olmadan kadının evden çıkmaması olarak gösterilmiştir. Eğe: çıkarsa, Allah ona lanet eder. Bundan dolayı fakihler, kadının koca evinde durması lazım geldiğini, onun izni olmadan evden çıkmaması gerektiğini söylemişlerdir. Tabiatıyla babasının ve anasının ziyaretine gitmesi müstesnadır. Çünkü haftada bir kez kadının ebeveynini ziyaret etmek için kocanın izin vermesi lazımdır. Kadın izin ister, koca da izin vermezse, hata yapmış olur. Koca izin vermese dahi kadın çıkabilir. Çünkü sılacı rahim vacibtir. Akrabalar arasında ebeveynin hakkı herşeyden önce gelir. Hastalıkları anında eğer bakacakları kimseleri yoksa, yine kadının gidip onlara bakması caizdir. Karı koca hukukunu ihlal etmeden, Allah'ın gazabını celbetmeden ve iyi niyeti su-i istimal etmeden bu vazifeyi yerine getirmek için kocanın rızası olmasa dahi kadın bu ziyareti yapabilir.

Yine fakihler koca, hanımının kendisine vacib ve meşru olan bir işi görmek için dışarıya çıkmasına da engel olamaz hükmünü vermişlerdir. Yine toplumda kadına has farz-ı kifaye sayılan işleri görmek için de dışarı çıkmasına mani olmak caiz değildir.

Karı-kocaya (eşlere) yaraşan bu konuyu niza ve ihtilaf konusu yapmamalarıdır. Karşılıklı hürmet ve anlayış yoluna gitmeleri gerekir. Kadının kocasına itaat etmesi, ancak onun bilgisi ve izni dahilinde evden çıkması, kocanın da hanımının meşru bir iş için çıkmasına mani olmaması lazımdır.

Kadının Kocasının İzniyle Dışarı Çıkması

SORU: Bir radyodan duydum ki, kadın ilaç almak için veya ebeveynini ziyaret etmek için dışarı çıkabilir diyordu. Burda kocanın izni-nin gerekli olup olmadığından sözedilmedi. Bunun vuzuha kavuşturulmasını rica ediyorum.

CEVAP: Kadının, bütün meşru karı koca haklarına riayet etmesi va-cibtir. Ancak günah olan bir işte itaat etmesi gerekmez. Çünkü Rasû-lullah, "Allah'a isyan olduğu yerde kula itaat olmaz" buyurmuş. Bu bakımdan, kadının izin almadan çıkmaması lazımdır. Kocanın da hanımını kıskanması lazımdır. Rasûlullah buyuruyor ki:

Allah kıskançtır, mü'min de kıskançtır.

Mü'minin kıskançlıkta da mutedil olması gerekir. Çünkü Rasûlullah şöyle buyuruyor:

Kıskançlığın bir kısmını Allah sever, bir kısmını da sevmez.

Allah'ın nefret ettiği kıskançlık gereksiz olan kıskançlıktır. Bu konuda Hz. Ali'nin "Eşine karşı çok kıskanç olma yoksa hayatında kötülüklerle karşılaşırsın" dediği rivayet edilmiştir.

Koca eşinin mehrini verdiği, Allah'ın emrettiği gibi onun nafakasını üstlendiği müddetçe, bunun gereği olarak kadının da ona itaat etmesi, yanlız onun olması, onun evinde durması, onun malını ve ırzını koruması lazımdır.

Kadın kocasının izni olmadan ulu orta evden çıkamaz. Fakat eğer koca onun hac gibi bir farzı yerine getirmesine mani olursa, o zaman kadın izinsiz olarak evden çıkabilir. Yine bunu da önceden bildirmesi lazımdır. Ve yine uygun olmayan bir evde ise, koca da bunu değiştirmek istemiyorsa, veya koca kadının ırzından ve malından emin değilse, o zaman da kadın onu uyarıp bildirdikten sonra evden çıkabilir ve yine eğer koca temin etmiyorsa zaruri olan yiyecek ve içecekleri temin etmek için de kadın dışarıya çıkabilir. Akıllı erkek zaten dinen meşru olan ihtiyaçları temin etmek üzere dışarıya çıkmak isteyen eşini engelleyemez.

Doğumun Yedinci Gününü Kutlamak

SORU: Bazı insanlar doğan çocuğun yedinci gününü kutluyorlar, buna haftalık şenliği diyorlar. Bu şenlikte mum yakmak, helva ve yemek dağıtmak, çocuğun akrabalarından para toplamak İslâm'a uygun mudur?

CEVAP: Zürriyete (soya) sevinmek insanın tabiatında olan bir şeydir. Allah'ın yasakladığı ve buğzettiği birşey İslâm'ın haram kıldığı bir münker ve pislik olmadığı müddetçe bu şenliğin dinî yönden bir sakıncası yoktur.

Müslümanlar Rasûlullah'tan gelen yola tabii olsalardı ne güzel olurdu. Allah Rasûlü'nün sünnetinde "Haftalık kutlamaya" bir işaret vardır. Fakat sünnette buna başka bir ad verilmiştir. O da akika'dır. Bu şenliğin özeti şudurki, çocuğun saçı kesilir, muhtaç ve fakirlere o saçın ağırlığınca gümüş verilir. Çocuğa isim konulur. Bir kurban kesilir ona da akika kurbanı denilir. Bu kurban etinden yenilebilir ve hediye edilebilir. Muhtaç ve fakirlere dağıtılır.

Rivayet edildiğine göre Allah Rasûlü torunu Hasan için bir koyun kesti ve "Ey Fatıma! Onun saçını kes onun saçı ağırlığınca, gümüş ta-sadduk et" buyurdu. Onun saçı tartıldığmda bir dirhem veya az eksik çıktı.

İşte bu kutlama -Akika kutlaması- sünnettir. Bazı fakihlere göre vacibtir. Bazıları da bir çok hadise ve kuvvetli delillere dayanarak, erkek için iki koyun, kız için bir koyun kesileceğini söylemişlerdir.

Kadının Örtüsü

SORU: İslâm'da hicap yani örtü nasıldır, din açılmayı mubah görüyor mu? İslâm beldelerinde olan bu günkü açıklığa ne dersiniz?

CEVAP: İlk önce "hicap" kelimesinden ne kastedilmiştir. Eğer bir kısım müslümanların anladığı gibi örtüden gaye kadının meşru olan haklarını meneden, Allah'ın kendisine helâl ettiği vazifelerden alıkomutlak olarak evden çıkmasına mani olan, kalabalık içinde cahil , erkeğin yanında köle olan, bir görüşü olmayan, malında hak de buna ratanımayan bir Örtüyü İslâm tanımaz ve basiretli mü'minler zı olmazlar.

Ama eğer örtüden gaye kadının giyiminde ihtişamı ise, bedenini ve avret yerini kapatmak ise, açılmanın kötülüğünden korunmak ise, işte öyle bir örtüyü İslâm emrediyor, onu teşvik ediyor. Allah (c.c) Nur suresinde sövle buvuruyor.

Mü'min kadınlara da söyle: gözlerini (harama bakmaktan) korusunlar, namus ve iffetlerini esirgesinler. Görünen kısımları müstesna olmak üzere, zinetlerini teşhir etmesinler. Başörtülerini, yakalarının üzerine (kadar) örtsünler, kocaları, babalan, kocalarının babalan, kendi oğulları, kocalarının oğulları, erkek kardeşleri, erkek kardeşlerinin oğulları, kız kardeşlerinin oğullan, kendi kadınları (mü'min kadınlar), ellerinin altında bulunanlar (köleleri), erkeklerden, kadına şehvet duymayan hizmetçi vb. kimseler yahut henüz kadınların gizli kadınlık hususiyetlerinin farkında olmayan çocuklardan başkasına zinetlerini göstermesinler. Gizlemekte oldukları zinetleri anlaşılsın diye ayaklannı yere vurmasınlar (dikkatleri üzerine çekecek tarzda yürümesinler). Ey mü'minler! Hep birden Allah'a tevbe ediniz ki kurtuluşa erersiniz. (Nur/31)

Bir nikah ümidi beslemeyen, çocuktan kesilmiş yaşlı kadınların, zinetlerini teşhir etmeksizin dış elbiselerini çıkarmalarında kendilerine bir vebal yoktur. İffetli davranmaları kendileri için daha hayırlıdır. Allah işitendir, bilendir. (Nur/60)

Ey Peygamber! Hanımlarına, kızlarına ve mü'minlerin kadınlarına (bir ihtiyaç için dışarıya çıktıkları zaman) dış elbiselerini üzerlerine almalarını söyle. Onlann tanınması ve incitilmemesi için en elverişli olan budur. Allah bağışlayandır, esirgeyendir. (Ahzab/59)

Ve yine müslüman. kadınlar için en büyük örnek olan Peygamber'in (s.a) hanımlarına şöyle buyuruyor:

Evlerinizde oturun, eski cahiliye adetinde olduğu gibi açılıp saçılmayın. (Ahzab/53)

Bu ayet-i kerimeler kadının avret yerlerini kapatmaya çağırmıyor,

aC1lmayı reddediyor, vekar ve haşmete yapışmayı uygun görüyor. İslâm örfünün uygun gördüğünün dışında zinet yerlerini saklamasını veriyor. İslâm fakihlerinin çoğunluğu "kadın ancak el ve yüzünü gösterebilir" demişlerdir. Bazı fakihler ayağı da eklemişlerdir. Müslüman kadına yaraşan, Allah ve Rasûlü'ne kulak vermesi ve İslâm terbiyesiyle terbiyelenmesidir.

Sun'î Döllenme İle Çocuk Edinmek

SORU: Evlenmeden çocuk sahibi olmak isteyen kadının, sunî to-humlama yaptırıp çocuk doğurmasının hükmü nedir?

CEVAP: Bu sunî döllenmedir ve asri bir afettir. Çünkü döllenme iki yabancı arasında olursa zina gibi olur. Her ne kadar zina değilse de zina gibi olur. Bundan meydana gelen çocuk meşru değildir. Zira bunlar arasında evlilik bağı yoktur. İkisi de birbirlerine tamamen yabancıdırlar. Bundan dolayı bu çocuk veled-i zina hükmünü alır.

Bu kadın dinin mubah görmediği bir şeyi yapmıştır; çünkü o yabancı bir insanın tohumunu rahmine yerleştirmiştir. Bu haram olan tohumdan bir cenin oluşmuş ve meşru olmayan yoldan bir çocuk meydana gelmiştir. Doktor da dinin mubah görmediği bir suçu yüklenmiştir. Çünkü o da mubah olmayan biryere tohumu koymuştur. Fakat kadın doktordan daha suçludur; çünkü bu aşılamayı o taleb etmiştir.

Bu çocuk gayr-i meşru olmakla beraber kadına ve doktora nisbet edilir; kadın onun annesi, doktor da babası olur.

Bu iki suçlu insan toplumda meşru olmayan bir çocuğun olması-na sebep olmuşlardır. Çocuğun zayi olmaması ve topluma kazandınl- için bunlar evlenebilirler.

Fakihler sunî döllenmenin buna kesinlikle ihtiyacı olan kan koca pında olması halinde caiz olduğu görüşündedirler. Yani iktidarsız ın Coca ve eşi çocuk istiyorlarsa, ikisinin muvafakati ve görüşleri alındıktan

sonra tohum kocasının olmak şartıyla sunî tohumlama caizdir.

Bazı fakihler buna "örtülü zina" diyorlar. Yukarıda geçen zaruri durum dışında hiç bir surette şeriat ve din buna izin vermez.

Kadının Örtüsü

SORU: Dinin örtü hakkında yaklaşımı nedir. Örtü İslâm'da zaruri midir?

CEVAP: Örtüden gaye kadının bedenini örtmesidir. Kendisine yabancı olanlara karşı vücudunun haram olan yerlerini açığa vurmaması demektir. Kur'an; kadının örtüsüne bürünmesi, avret yerlerini kapatması, elbisesini geniş ve uzun tutması ve güzelliğini koruması için teşvikte bulunmuştur. Allah şöyle buyuruyor:

Ey Peygamber! Hanımlarına, kızlarına ve mü'minlerin kadınlarına (bir ihtiyaç için dışarı çıktıkları zaman) dış örtülerini üstlerine almalarını söyle. Onların tanınması ve incitilmemesi için en elverişli olan budur... (Ahzab/59)

Görünen kısımları müstesna olmak üzere, zinetlerini teşhir etmesinler.,. (Nur/31)

Zinetten kasıt zinet yerleridir. Ancak kendiliğinden görünen kısım istisna edilmiştir. O da elleri ve yüzü kapsıyor. Çünkü sürme, kına, yüzük ve bilezik bunlarda olur.

Zira, kadının mutlaka bir şeyi elleriyle taşımak, bazen yollarda yürümek mecburiyeti hasıl oluyor. Alış veriş yapmak, alıp vermek zorunda kalıyor. Bu da ancak elleri ve yüzü açmakla mümkündür.

Bazı fakihler durumu daha da şiddetlendirerek kadının bütün vücudunun hatta sesinin bile avret olduğunu söylediler. Bu çok zordur bununla hayat zorlaşır, onun için son dönem fakihleri; "kadın istikametli bir tabiat içinde, yüzünü, ellerini ve ayaklarını halhal yerine kadar açabilir. Yüzünün zinetini de gözdeki gibi gösterebilir" demişlerdir.

Fakat günümüzde kadınlar bununla iktifa etmeyip her taraflarını açıyorlar. Bu da dinin adabına ve insanın ihtişamına yakışmaz. Günbe gün artan bu açıklığa karşı şikayetler artmaktadır.

Rasûluilah bazı hadislerinde bu tür kadınlar hakkında şiddetli uyanlarda bulunmuş ve şöyle buyurmuşlardır:

Ateş ehlinden iki sınıf vardır ki onları henüz görmüyorum. Onlardan biri öküz kuyruğu gibi ellerinde kamçı tutup onunla insanları döven, diğeri ise, giyindiği halde çıplak olan kadınlardır. Onlar kırıtarak yürürler, erkekleri kendilerine çekerler, başlarını bir nevi türbanla bağlarlar veya saçlarını deve hürgücü gibi yaparlar; onlar cennete girmezler, cennetin korkusu bu kadar mesafeden hissedildiği halde onun kokusunu duymazlar. (Müslim)

Fakihler kadınların şeffaf giyinmelerini uygun görmedikleri gibi, erkeklerin de avret yerlerini gösterecek kadar şeffaf elbise giymelerinin haram olduğunu söylemişlerdir. Rasûluilah şeffaf elbise giyen birine çıkarmasını ve rabbine istiğfarda bulunmasını emretti. Ve yine hanımına şeffaf bir elbise giydirmek isteyen bir sahabiye de; "Altına bir astar (başka bir elbise) giymesini de emret, çünkü onun vücut hatalarını göstermesinden korkuyorum" dedi.

Müslüman kadın devamlı olarak şahsiyetini korumalıdır.

Kadınların Makyaj Yapmaları

SORU: Caddelerde makyajlı kadınların gezmeleri caiz midir? Ez-her camiasının bu konuda görüşü nedir?

CEVAP: Allah şöyle buyuruyor:

Rasûlüm! Mü'min erkeklere, gözlerini (harama) dikmemelerini, ırzlarım da korumalarını söyle; çünkü bu kendileri için daha temiz bir davranıştır. Şüphesiz Allah, onların yapmakta olduklarından haberdardır; Mü'min kadınlara da söyle: Gözlerini (harama) bakmaktan korusun, namus ve iffetlerini esirgesinler, görünen kısımlan müstesna olmak üzere, zinetlerini teşhir etmesinler. Baş örtülerini yakalarının üzerine (kadar) örtsünler. Kocaları, babaları, kocalarının babaları, kendi oğullan, kocalarının oğulları, erkek kardeşleri, erkek kardeşlerinin oğulları, kız kardeşlerinin oğulları, kendi kadınları (mü'min kadınlar), ellerinin altında bulunanlar (kölesi), kadınlara karşı şehvet duymayan hizmetçi vb. kimseler, yahut henüz kadınların mahrem yerlerinin farkında olmayan çocuklardan başkasına zinetlerini göstermesinler. Gizlemekte oldukları zinetleri anlaşılsın diye ayaklarım yere vurmasınlar. Ey mü'minler! Hep birden Allah'a tevbe ediniz ki kurtuluşa eresiniz. (Nur/30-31)

Allah kadınların önderleri olan Peygamber hanımlarına da şöyle hitap etmektedir:

Evlerinizde oturun eski cahiliye adetinde olduğu gibi açılıp saçılmayın, namazı kılın, zekatı verin, Allah'a, Rasûlü'ne itaat edin. Ey ehl-i beyt! Allah sizden, sadece günahı gidermek ve sizi tertemiz yapmak istiyor. (Ahzab/33)

Ey Peygamber! Hanımlarına ve mü'minlerin kadınlarına (bir ihtiyaç için dışarı çıkacakları zaman) dış örtülerini üzerlerine almalarını söyle. Onlann tanınması ve incitilmemesi için en elverişli olan budur. Allah bağışlayandır, esirgeyendir. (Ahzab/59)

Rasûlullah "Kadın buluğ çağına erdikten sonra yüzünden ve elinden başka bir yerini açması kendisine helâl olmaz" buyurmuştur. Fa-kihler de kadının bütün vücudunun avret olduğunu söylemişlerdir. Bu bakımdan, eller ve yüzden başka her yerini örtmesi gerekiyor. Hatta fitneden korkulursa yüz de örtülmelidir diyen fakihler vardır.

Şimdi eğer sorudaki makyajdan kasıt kadının yüzünü açması ise, bu dinen caizdir. Çünkü o bunu yapmadan günlük işlerini yapamaz, mahkemede şahitlikte bulunamaz, kendisine lazım olan şeyleri tedarik edemez. Ama eğer makyajdan kasıt, kadının açılması ve kendini yabancı erkeklere arzetmesi ise, bu dinin yasakladığı bir şeydir. Ezher âlimleri de buna rıza göstermezler.

Kadın Ve Toplum

SORU: Kadının toplumdaki yeri nedir?

CEVAP: Allah şöyle buyurmaktadır:

Ey insanlar! Sizi bir tek nefisten yaratan ve ondan da eşini yaratan ve ikisinden bir çok erkekler ve kadınlar üretip, yayan rabbi-nizden sakınınız. Adını kullanarak birbirinizden dilekte bulunduğunuz Allah'tan ve akrabalık haklarına riayetsizlikten de sakının; şüphesiz Allah sizin üzerinizde gözetleyicidir. (Nisa/l)

Bu ayetten anlaşılıyor ki kadın erkeğin cinsinden yaratılmıştır. Bu bakımdan, insan hayatının yansını temsil ediyor. Bu nedenle "Kadın toplumun yarısıdır" denilmiştir.

Rasûlullah (s.a) buyuruyor ki: Kadınlar, erkeklerin öz kardeşleridirler.

Bu da gösteriyor ki kadın kocanın ortağı, dengidir. Her ne kadar erkeklere bazı durumlarda ayrıcalıklar verilmiş ise de bu kadın-erkek ilişkilerine bir engel değildir.

Kur'an-ı Kerîm diyor ki:

Bunun üzerine rableri, onlann dualannı kabul etti. (Dedi ki): "Ben, erkek olsun kadın olsun hiç kimsenin çalışmasını boşa çıkarmayacağım..." (Âl-i İmran/195)

Bu gösteriyor ki İslâmî hususlarda erkeğin hak sahibi olduğu şeylerde kadın da hak sahibidir. Allah'a yaklaşmak ve salih amel yapmak hususunda kadın da aynı haklara sahiptir. Bundan dolayıdır ki Allah (c.c) şöyle buyuruyor:

Müslüman erkekler ve müslüman kadınlar, mü'min erkekler ve mü'min kadınlar, taata devam eden erkekler ve taata devam eden kadınlar, doğru erkekler ve doğru kadınlar, sabreden erkekler ve sabreden kadınlar, mütevazı erkekler ve mütevazi kadınlar, şadaka veren erkekler ve sadaka veren kadınlar, oruç tutan erkekler ve oruç tutan kadınlar, iffetlerini koruyan erkekler ve iffetlerim koruyan kadınlar, Allah'ı çok zikreden erkekler ve Allah'ı çok zikreden kadınlar var ya, işte Allah, bunlar için bir mağrifet ve büyük bir mükafat hazırlamıştır. (Ahzab/35)

Bu ayette on sıfat sayılmıştır ki kadın ve erkek onlarda müşterektirler. Bu da gösteriyor ki kadın toplumun yarısıdır.

Toplumda, ev idaresine bakmak, çocukları terbiye etmek, hayatta kocaya yardımcı olmak kadının vazifelerinden sayılmıştır. Bu demek değildir ki kadın kendine gerekli olan şeyi yapmayacaktır. Bu işler onun tabiatına aykırı olmadığı sürece yapabilir.

Fakihler, ümmetin muhtaç olduğu, erkeğin kadın kadar güzel yapamadığı işleri kadının yapmasının vacib olduğunu söylemişlerdir. Toplumda nice şeyler vardır ki, kadın onu daha iyi yapar. Kız çocuklarını eğitmek, çocuk bakımı, kadın doktorluğu, kadın doğum gibi işleri kadınların yüklenmesi gerekmektedir.

Kadın toplumda müsbet bir rol oynayabilir. Çocukları için bir çok şeyler yapabilir. İffetiyle ve diniyle çelişmeden bu işleri yapabilir.

Kadın Ve Erkek Eşitliği

SORU: Kadın erkek eşitliği var mı? Kadın sadece dizkapağı ile göbek arasını örtüp o haliyle cadde ve sokaklarda gezebilir mi?

CEVAP: Allah'ın koyduğu prensiplerle çelişmeden, kadının erkeğe eşitliği Allah'ın hükümleri olan şeriat-ı garra ile mahduttur. Kadın da erkek gibi Allah'ın mükerrem kıldığı eşref-i mahrukattandır.

Biz, hakikaten insan oğlunu şan ve şeref sahibi kıldık, onları, (çeşitli nakil vasıtları ile) karada ve denizde taşıdık; kendilerine güzel güzel rızıklar verdik, yine onları, yarattıklarımızın bir çoğundan cidden üstün kıldık. (İsra/70) İnsan nevinin kaynağı erkekle kadındır. Bu konuda Allah şöyle buyurmaktadır:

Ey insanlar! Sizi bir tek nefisten yaratan ve ondan da eşini yaratan ve ikisinden de erkekler ve kadınlar üretip, yayan rabbinizden sakının. (Nisa/l)

Kadın da erkek gibi şeriatın hükümleriyle mükelleftir. Erkeğe oruç farz kılındığı gibi kadına da farz kılınmıştır. Erkeğe, namaz, zekat ve hac farz kılındığı gibi kadına da farz kılınmıştır. Allah (c.c) şöyle buyuruyor:

Bunun üzerine çableri, onların dualarını kabul etti. Ben erkek olsun, kadın olsun -hep birbirinizdensiniz- içinizden çalışan hiç bir kimsenin yaptığını boşa çıkarmayacağım. (Âl-i İmran/195)

Bazı şeyler vardır ki kadm-erkek eşitliği ne dinen ne aklen mümkün değildir. Onlar da şunlardır: Erkeğin mirasta kadının iki misli pay alması, aynı anda bir kadmın iki erkekle evlenmesi, fakat ihtiyaç duyduğunda erkek birden fazla kadınla evlenebilir. Erkeğe cuma farzdır, kadına değildir, seferberlik: hariç cihat erkeğe vacibtir, kadına değildir.

Fakihlerin çoğuna göre kadın elinin ve yüzünün -bazılarına göre ise bunlara ayaklar da dahildir- dışında hiç bir yerini açamaz.

Kadının en tabi yeri evidir. Ancak bir ihtiyaç anında dışarıya çıkabilir. Eğer ihtiyaç varsa ve kadın Allah'ın emrettiği gibi örtünmüşse, o zaman dışarıya çıkması haram olmaz. Maalesef İslâm toplumlarında Şimdi görülen şey kadınların çoğunun Allah'ın emrettiği şekilde örtün-nıemeleridir. Allah şöyle buyuruyor:

Ey Peygamber! Hanımlarına, kızlarına ve mü'minlerin kadınlarına (bir ihtiyaç için dışarı çıktıkları zaman) dış Örtülerini üzerlerine almalarını söyle onların tanınması ve incitilmemesi için en elverişli olan budur. Allah bağışlayandır, esirgeyendir. (Ah-zab/59)

Kadın Ve Erkeğin Ortak Olduğu Noktalar

SORU: Aşağıdaki ayetin tefsirini rica ediyorum:

Erkeklerin kadınlar üzerindeki haklan gibi, kadınların da erkekler üzerinde belli haklan vardır. Ancak erkekler kadınlara göre bir derece üstünlüğe sahiptirler. Allah azizdir, hakimdir. (Bakara/228)

CEVAP: Yani kadınların erkekler üzerinde vacib olan haklan vardır. Erkeklerin de kadınlar üzerinde vacib olan haklan vardır. Kocalara, güzel sohbet etmek, zarar vermeyi bırakmak ve güzel muaşerette bulunmak düşer. Kadınlara da itaat etmek, dinin emrettiği emaneti korumak düşer. Ayet-i kerimedeki tabir kan-koca haklarının tümünü kapsamaktadır.

İbn Abbas, erkeğin kadın üzerindeki haklarını şöyle sıralıyor: Ona baktığında içinin açılması, ona emrettiğinde yerine getirmesi, gıyabında onun malım ve ırzını korumasıdır.

Kadının koca üzerindeki haklanna gelince, kocanın hanımına iyi muamelede bulunması, temizlik ve nezafet kurallarına dikkat etmesidir. Tefsir-i Menar'da. bu ayet uzunca açıklanmıştır ki özeti şudur: Kadın bütün haklarda erkeğe eşittir. "Ancak erkekler kadınlara göre bir derece üstünlüğe sahiptirler."

Bunda ölçü insanların örfünün cereyan ettiği şekildedir. Onların adet, adab, inanç ve hukuklan nasıl uygun olursa, öyle olur.

Kur'an erkeğe her işte eşine nasıl muamele edeceği hususunda bir ölçü vermiştir. Kadının yaptığı her iş mukabilinde erkeğe de bir şey yapmak düşer. Bir tarafın diğerine tahakküm etmesi, diğerini köle edinmesi ve hakir görmesi adaletli bir şey değildir.

Ustad İmam Muhammed Abduh şöyle diyor: Hiç bir nizam İslâm'ın kadını yükselttiği kadar yükseltmemiştir. İslâm'dan önce, İslâm'dan sonra hiç bir düzen buna ulaşamamıştır. Hâlâ bir çok devletlerin kanununa göre kocasının izni olmadan kadın kendi malında tasarruf hakkına sahip değildir.

Sonra ayet "Erkekler kadınlara göre bir derece üstünlüğe sahiptirler" diyor. Derece kadem demektir. Erkeğe verilen bu derece ise, nafakadan mesul olan kişi olmasından kaynaklanıyor. Çünkü mehri veren odur, ailenin reisi odur. Bundandır ki Tefsir-i Menar'da aile reisliğine ve Nisa suresinde geçen maslahatlara binaen bir derece daha üstün olduğu ifade edilmiştir.

Allah'ın insanlardan bir kısmını diğerlerine üstün kılması sebebiyle ve mallarından harcama yaptıkları için erkekler kadınların yöneticisi ve koruyucu sudur... (Nisa/34)

Evlilik toplumsal bir hayattır. Her topluma bir baş lazımdır; çünkü toplumların görüş ve isteklerinde değişiklik vardır. İhtilaf anında bir başa müracaat etmek hepsinin faydasınadır. Ta ki biri diğerinin zıddına hareket etmesin, aralarındaki bağ kopmasın, nizam bozulmasın. Erkek reisliğe daha uygundur. Malıyla, kuvvetiyle işi yerine getirir.

Amma tahakküm, niza ve intikam almak için kadının üstüne gitmek bir zulümdür. Hiç bir surette caiz değildir.

Abdullah İbn Abbas söz konusu ayetteki derece'yi şöyle yorumluyor: İlişkilerde erkeğin kadından daha çok yükün altına girmesi demektir. Yani din burada erkeğin kadından daha sabırlı olması, daha çok sorumluluk yüklenmesi gerektiğini söylüyor. Özetle İbn Abbas dere-ce'nin, erkeği iyi geçinmeye ve kadın için daha fazla mal sarfetmeye ve güzel huy göstermeye teşvik olduğunu ifade etmektedir. Müfessir İbn Atiye "Bu çok güzel ve harika bir sözdür" demiştir.

Aile Planlaması

SORU: Bazı devletler aile planlaması yapıyorlar, dinin bu konudaki görüşü nedir?

CEVAP: İslâm aileyi toplumun temeli olarak görüyor. Evlilik ailenin başlangıcıdır. Evlilikte yüksek hedefler vardır. Tarafların cinsi yönünü tatmin etmek, vicdan ortaklığı sağlamak, hayatta birbirlerine yardımcı olmak, necip bir soya sahip olmak ki zürriyet büyük bir nimettir, Allah tarafından verilen en büyük hibedir. Öte yandan da çok sorumluluğu olan bir şeydir. O korunmaya muhtaç bir emanettir. İnsan o nimete sahip olmak ehliyetinde olmalıdır ki, bunu devam ettirsin.

O bu hak ve sorumluluklardan aciz olduğu halde bunu yaparsa, onu hafife almış, nimete müstahak olacağı yerde taksiratta bulunmuş demektir. Soyunun ihmal ve zayi olması da başka bir gühahtır. Bundan dolayıdır ki İslâm babaya çocuğun hakkını korumayı farz kılıp onun nafakasını temin etmek, emzirmek, yeme, içme, mesken sağlamak, din ile dünya işlerini öğretmek onun rahatına yardımcı olmak için bir şey biriktirmek gibi görevler yüklemiştir.

Rasûlullah (s.a) şöyle buyuruyor:

Varislerini zengin olarak bırakman onları fakir ve halka muhtaç olarak bırakmandan daha iyidir.

Allah'ın dinini iyi bilmeyen bazı insanlar yalnız nüfus çokluğunun bir nimet olduğunu zannediyorlar. Bu sağlam bir anlayış değildir. Sayı çokluğunun yanında maddi ve manevi kudret olmadığı zaman dinini ve dünyasını zayi eden çokluğun bir faydası yoktur. Rasûlullah şöyle buyuruyor:

Yakında milletler yemek sofrasına üşüştükleri gibi üstünüze üşüşecekler. 'Azlığımızdan mı ya Rasûlullah?' dediklerinde çöp gibi olacaksınız. Allah düşmanlarınızın kalbindeki korkunuzu, heybetinizi kaldıracaktır, kalbinize de vehen verecektir. 'Ya Rasûlullah vehen nedir?' diye sorduklarında, "Dünyayı sevmek ve ölümden tiksinmektir" diye cevap verdi.

İslâm fıkhında şu vardır: İnsan evlilik için hemen acele etmemelidir. Onun temel haklarını yerine getirebileceğine kanaat getirdikten sonra evlenmelidir. Maddi ve cinsi olarak aciz ise, evlendiğinde eşine zulmedeceği endişesi varsa veya onun meşru ve zaruri haklarını zayi etmekten korkuyorsa, evlenmemesi lazımdır.

Burada Allah'ın şu sözünü hatırlamanız lazımdır:

Evlenme imkanı bulamayanlar ise, Allah lütfü ile kendilerini varlıklı kılıncaya kadar iffetlerini korusunlar... (Nur/33)

Yine Rasûlullah'ın şu sözünü de hatırlamamız lazımdır:

Ey gençler! Evliliğin hakkını verebilenler, evlensinler. Evlenemeyenler oruç tutsun, çünkü oruç onun için bir kalkandır.

Bir müslümanın gaflet ve şehvetinin tahakkümüne girip, zayıf ve aciz bir neslin meydana gelmesine sebep olmaması lazımdır.

Rasûlullah şöyle buyuruyor:

Belanın şiddetlisi az malla birlikte çocukların çokluğudur.

Abdullah İbn Abbas da (r.a) şöyle demiştir: "Çocukların çokluğu iki fakirlikten birisidir. Çocukların azlığı iki zenginlikten biridir."

İki fakirlik, malın azlığıdır ki kusur ve acizliğe sebebiyyet verir. Nüfus çokluğu da bir çok hak ister ki nüfus sahibini uğraştırır. İki zenginlikten gaye ise, malın çokluğu ve nüfusun azlığıdır.

Fakihlerden bazıları bir zaruret olduğu zaman aile planlamasının caiz olduğunu söylemişlerdir. O zaruretler şunlardır: Kadının (anne adayının) zayıf olması, eşlerden birisinde habis bir hastalığın bulunması, nüfus kalabalığı anında iktisaden zayıf olması gibi. İmam Gazali bunu şöyle özetlemektedir: "Çoğu sıkıntıların kaynağı nüfus kalabalığıdır."

Rasûlullah (s.a) da, zayıf bir nesil meydana getirmemek hususunda bizi uyarmıştır:

Çocuklarınızı gizli (örtülü) olarak öldürmeyiniz. Çünkü "Gayl" yani emziren kadının hamile kalması öldürücüdür.

Rasûlullah burada gayl'i çocuk için bir örtülü ölüm saymaktadır. Kadın bir çocuk emziriyorsa, hamile kalmaması için Rasûlullah kocasına ona yaklaşmayı yasaklamıştır. Böylece emen çocuk zayıf yetişmez ve cenin de zarar görmez. Anne adayı da emen çocukla cenin arasında kalmaz.

Emzirme tam iki senedir:

Emzirmeyi tamamlatmak isteyen (baba) için, anneler çocuklarını iki tam yıl emzirirler... (Bakara/233)

Hamilelik süresi de nerde ise bir senedir. Bu durumda iki çocuk arası nerde ise, üçsenedir. Bu da çok hamile kalmaktan uzaklaşmak demektir.

Bu da gösteriyorki İslâm aile planlamasına karşı değildir.

Çok Evlilik Ve Aile Planlaması

SORU: Çok evlilik yapan, çocuk istemediği için de kendini kısırlaştırmak isteyen kişinin durumu hakkında İslâm'ın hükmü nedir?

CEVAP: Din ve Ailenin Planlaması adlı kitapta şöyle deniyor: Kur'an-ı Kerîm'de ve pak olan sünnette kısırlaştırmayı yasaklayan bir hüküm yoktur. Fakat müslümanlann çoğu bunun haram ve yasak olduğunu söylüyorlar. Çünkü bunda suyun kesilmesi ve neslin tükenmesi vardır.

Çok kadınla evliliğe gelince İmam Şafii'nin bu konudaki görüşüne başvurmamız lazımdır.

Haksızlık yapmaktan korkarsanız bir tane alın, yahut da sahip olduğunuz cariyeler ile yetinin. Bu, adaletten ayrılmamanız için en uygun olanıdır. (Nisa/3)

Şafii'ye göre bu ayet, çocuklarınızın çok olmasından korkarsanız bir kadınla yetinin anlamındadır. İmama göre çocukların azlığı daha evladır.

Hanbelî mezhebine mensup İbn Kayyım İmam Şafii'nin bu sözüne katılmamış Tuhfet'ul Vürud bi-Ahkâm'il Mevlud adlı kitabında bu görüşü reddetmiştir. İmam Kurtubi de el-Câmi li-Ahkâm'il-Kur'an adlı tefsir kitabında İmam Şafii'nin bu fikrine iştirak etmediğini ifade etmiştir. Bu görüşte olan başka imamlar da vardır.

İmam İbn Cerir et-Taberi de selef âlimlerinden naklediyor ki bir eşle evlenmek az nafakaya ve az çocuğa, o da az sorumluluğa götürür, en ideali budur.

Bundan anlaşılıyor ki bir eşle evlenmek en uygunudur. İhtiyaç için mubah olan çok evliliğe ihtiyaç duymadıkça meşru sebepler olursa aile planlamasına gidebilir. Bu planlama meşru ve geçici olmalıdır.

Çocuk sahibi olmamak için kendini kısırlaştırmak caiz olmaz. Çünkü kısırlaştırmak insanı ebedî olarak zürriyetten keser, sonra başka bir zamanda çocuk isterse bunu yapamaz. Sonra çok pişman olur. Aile planlaması gibi meşru araçlar varken onu bırakıp haram olan şeylere yönelmeye bir ihtiyaç yoktur.

Fakirlik Ve Aile Planlaması

SORU: Fakir olduklarından çocuklarının güzel terbiye edilmesine muktedir olamayan aile, çocuk sahibi olmamak niyetiyle kendilerini kısırlaşabilirler mi?

CEVAP: Rasûlullah şöyle buyuruyor:

Belanın en büyüğü, en çetini çocukların çokluğu, malın azlığıdır.

İmam İbn'ül Esir en-Nihayefî Garibu'l Hadîs isimli eserinde şöyle bir dua naklediyor:

Allahım! Belanın çetininden sana sığınırım.

Hadis-i şerifte demek istenilen şey şudur: Çocukların ihtiyaçları karşılanmayınca, çoluk çocuk çoğalınca bela şiddetlenir.

Yine Rasûlullah şöyle buyuruyor: Çocuk cimriliğe ve korkaklığa sebebtir.

Bu da gösteriyor ki baba çocuğuna karşı haristir. Hatta çocuğuna zarar gelmesin diye bir çok şeyden korkar. Mal sarfetmekten ve israftan elini çeker, çünkü çocuğu günün birinde ona muhtaç olacaktır.

Bu delillerin ışığında şöyle diyebiliriz: Soruda bahsi geçen aile, çocuklarına iyi bakamayacaklarsa, aile planlamasına başvurabilir. Bunu kısırlaştırma ameliyesine baş vurmadan yapabilir. Bu imkân varken kısırlaştırma yoluna gitmek helâl olmaz.

Nüfus Kontrolü

SORU: Ameliyat yoluyla nüfus kontrolü hakkında dinin görüşü nedir? Aile planlaması dururken kadın ve kocadan birinin kendisini kısırlaştırması caiz midir?

CEVAP: Az çocuk olması gibi insanı nüfus kontrolüne ve aile planlamasına götürecek nedenler ve zaruretler vardır. Bu konuda fakihler-ce de ortaya atılan bir çok yöntemler vardır. Sık hamilelik hastalığa sebep olur. Karı kocadan birisinde bir hastalık olursa çocuğa geçer. Hasta ana babadan bir çocuk dünyaya gelirse, hastalık ona geçer o da bet-baht olur.

O sebeplerden biri de kadının hastalığıdır. Eğer hamile kalırsa, hastalığı artacak, şifası gecikecek, zor doğum yapacak. İktisadi zayıflık da bu sebeplerden biridir. Çocuklar çoğalınca onlara iyi bakamayacak, haklarını yerine getiremeyecek, işte bundan dolayıdır ki eski fakihler: "Sıkıntıya girmenin tek sebebi çocukların çokluğudur" demişlerdir. Şeriatın öğretisinden anlaşılan şudur ki, aile planlamasına gerek duyulursa, meşru yollardan yapmaya hiç bir engel yoktur. Bu Rasûlulİah döneminde bilinen azil olayına kıyas edilir. Azl erkek ve kadının çocuk yapan maddelerinin birleşmesine engel olmaktır. Bu da erkeğin cinsi münasebet anında menisini boşa akıtmasıdır. Sahih hadis kitaplarında nakledildiğine göre Cabir b. Abdullah şöyle demiştir: "Rasûlulİah devrinde azl yapıyorduk bu haber ona ulaştı. O da bizi bundan alıkoymadı. Eğer sakınılacak birşey olsaydı, Kur'an bizi ondan alıkor idi."

İmam Gazali ve İmam İbn'ül Kayyım ve başkaları da azl'in helâl olduğuna kaildirler.

Fakat kısırlaşmak caiz değildir. Çünkü bu Allah'ın vermiş olduğu bir şeye sebepsiz olarak tecavüz demektir. Planlama için bir çok yollar vardır. Kısırlaştırmak bir çok zararlara da sebebiyet verir. Bazen eşler bir iki veya daha fazla çocuk sahibi olur. Sonra kendilerini kısır-laştırırlar, sonra bu çocuklar ya hastalıktan ya da bir olaydan ölürler, bu ana ve baba kendilerini kısırlaştırdıklan için çocuk yapmaya güçleri yetmez.

Bundan dolayıdır ki zaruret miktarı, nüfus kontrolünde meşru ve geçici yöntemlere zaruret miktarı baş vurmak lazımdır.

Yine Nüfus Kontrolü

SORU: Dört çocuğu olan, maddî durumları ve sıhhatleri iyi olan karı-koca kendilerini kısırlaştırabilirler mi, dinin hükmü nedir?

CEVAP: Evvela, Arab aleminde nüfus planlamasının nasıl olduğuna bir göz atalım. Çünkü bundan anlaşılan kısırlaştırmaktır. Kısırlaştırmak demek çocuk sahibi olma imkânını ebediyyen yok etmek demektir. Nüfus kontrolünü isteyenler bunu yapmak istemiyorlar. Onların gayeleri bu değildir.

Nüfus planlamacılarının yaptıkları şudur; Kadın ve erkeğin çocuk meydan getirecek, döllenmeyi sağlayacak maddelerini bir ilaç kanalıyla birbirinden uzaklaştırmaktır. Tabii ki döllenme olmadığı sürece hamilelik olmaz. Hamilelik olmayınca cenin olmaz.

Bundan da anlıyoruz ki nüfus kontrolü kısırlaştırmayı gerektirmez. Nüfus kontrolü çok hamile kalmamak için, uzun aralıklarla doğurmak için baş vurulan meşru ve zararsız bir yöntemdir.

Sıhhi veya iktisadi bir sebepten dolayı nüfus kontrolüne ihtiyaç duyarlarsa dini bir engel yoktur. Meşru bir sebep olmazsa, buna da gerek yoktur.

Netice olarak soruda bahis konusu olan ailenin kendilerini kısırlaştırmalan haramdır. Ancak zararsız meşru araçlarla nüfus kontrolüne başvurabilirler.

Kısırlaştırma

SORU: Dinin kısırlaştırma hakkında görüşü nedir?

CEVAP: Kısırlaştırma; erkek veya kadını ilaçla veya daimi bir engel koymakla veya cerrahi bir müdahele ile doğurganlıktan daimi bir surette alıkoymaktır. Din ve Aile Planlaması adlı bir kitapta şunlar söylenmiştir:

Kur'an ve sünnette, kısırlaştırmayı yasaklayan açık bir hüküm yoktur. Fakat müslümanların çoğunluğu kısırlaştırmanın dinen yasak ve haram olduğuna kanidirler. Bir zaruret olmadığı sürece yapılmaması lazımdır. Çünkü onda soyun kesikliği ve neslin atıl olması vardır. Bir kısım çağdaş fakihler de aşağıdaki ayetten hareketle caiz olduğunu söylüyorlar:

Göklerin ve yerin mülkü Allah'ındır. Dilediğini yaratır dilediğine kız çocukları, dilediğine de erkek çocukları bahşeder, yahut onları, hem erkek hem de kız çocukları olmak üzere çift verir, dilediğini de kısır kılar. O her şeyi bilendir herşeye gücü yetendir. (Şura/49-50)

Bu fakihler şöyle diyor: Allah bir hikmete binaen bir kısım insanları kısır bırakıyor. Öyle ise bazı maslahatlara binaena bazılarının kısır bırakılmasında bir engel olamaz.

Bazı fakihler insanda şahsi, akli ve cinsi ve tedavisi mümkün olmayan müzmin bir hastalık varsa, bu da irsiyet yoluyla çocuklara intikal edecekse, o zaman kısırlaştırmaya gitmenin caiz olacağını söylüyorlar. Böyle bir insan hastalığı çocuklarına geçmesin diye evlenince kendisini kısırlaştırabilir. Yine fakihlerce bilinmektedir ki bilim buna kaildir. Hastalıkların çoğu irsidir. Bu hastalık soydan soya intikal eder, Geçmiş âlimlerimiz bundan habersiz değillerdi. İmam Şafii bu konuda şöyle söylemektedir:

Baras (alaca hastalığı) ve cüzzam nedeniyle evlilikler feshedilebi-Hr. Bunun da nedeni, bu iki hastalığa sahip olandan meydana gelen çocuğun sağlam olmasının zor olmasıdır. O salim kalsa da çocuğu kal-rnaz. Hastalıkların ana-baba yoluyla geçmesini inkar edebilir miyiz?

Bir kısım fakihler ise bu görüşe karşı çıkmışlardır. Ancak kalbin yatıştığı görüş ise, zaruret anında kısırlaştırmaya gitmektir. Bu kısırlaştırma geçici olmalıdır. Gerektiğinde kaldırılabilir bir kısırlaştırmaya gitmek lazımdır. Şu anda tedavisinde aciz olduğumuz nice hastalıklar vardır ki gelecekte şifası olabilir. Uzak yakın, yarın öbürgün bu hastalıkların tedavisi mümkün olabilir. O zaman geçici kısırlaştırmayı kaldırabiliriz. Kısırlaştırmaya neden olan zaruret devam ettiği sürece, doğurmaya mani olan sebep de devam edebilir. O zaruret kalkınca doğum yapılabilir ki ümit kapıları devamlı kalsın.

Sun'ı Döllenme

SORU: Dinin sunî döllenme hakkındaki görüşü nedir? Bu hristiyan din adamları arasında tartışılan bir konudur. Müslüman âlimlerin bu konuda görüşleri nedir?

CEVAP: Allah evliliği insanın cinsi yönünü tatmin etmek ve soyu devam ettirmek için meşru kılmıştır. Bu iki payeden başka payeler edinmek için Allah'ın bu nizamından çıkmamak lazımdır. Fakat Batıda bir kısım insanlar, ahlâkî çözülmelerden ve cinsi hayatın erimesinden dolayı sunî döllenmeye yöneldiler. Sunî döllenme şu demektir: Erkekten şırınga veya başka birşeyle döllenmeye kabil meninin alanıp başkasıyla evli ve döllenmeye kabil bir kadının rahmine yerleştirmektir.

Bu işten bir çocuk dünyaya gelir ve bu kadının kocasına nisbet edilir. Halbuki çocuğun ana maddesi başka bir erkektendir.

Fakihler, kadının bu yolla (sunî döllenme ile) hamile kalmasının ahlâkî, toplumsal ve dini bir cinayet olduğunu, dinin bunu menettiğini ifade etmişlerdir. Hiç bir şeref buna rıza göstermez. Bu sebeple nesiller karışır, ruhi hastalıklar meydana gelir. Bunu araştırmak psikologlara ve içtimaiyatçılara düşer.

Bunu zina gibi gören fakihler de vardır. Sahibini ta'zir ve tedip etmek gerekir. Eğer şekli örtülü olmazsa idi, Allah'ın zina için koyduğu had cezası uygulanabilirdi.

Ancak ortada döllenmeye kabil bir kadın ve kocası var da erkek bazı sebeplerden dolayı buna muvaffak olamazsa, hamilelik de yalnız sunî döllenme ile mümkün ise, tıp da bunu hamilelik için yegane sebep kabul ederse, o zaman dini bir engel yoktur. Çünkü bu zürriyet nimetinden mahrum olan eşlerin zürriyete sahip olmasına yardımcı olur. Çünkü burda evli olan bir çift vardır.

Bu eşler arasında sevgiye, saygıya ve evliliğin devamına sebebiyet verdiği için uygundur. Tedaviye gidilmesinde bir sakınca yoktur.

Evlat Edinmek

SORU; Gayr-i müslim bir evlatlık, buluğ çağına ermeden ölürse, müslüman mezarlığına defnedilir mi, edilmezse neden edilmez?

CEVAP: Allah evlat edinmeyi haram kılmıştır. Evlat edinme; kendi sulbünden olmayan birisini kendine nisbet etmek demektir. Kur'an-ı Kerîm'de evlat edinme aşağıdaki ayetle "yasaklanmıştır:

Onları (evlatlıklarınızı) babalarına nisbet ederek çağırın, Allah yanında en doğrusu budur. Eğer babalarının kim olduğunu bilmiyorsanız, bu takdirde onları din kardeşleriniz ve görüp gözettiğiniz kimseler olarak kabul edin. (Ahzab/5)

İslâm evlat edinmeyi yasaklamıştır. Çünkü onda nesillerin taksifi, tabii ailenin parçalanması, sahte bir şefkat sözkonusudur. Evlat edine-mek yasak olunca onunla ilgili bütün meselelerde geçersizdirler. Bu durumda söz konusu olan çocuk, nesebi ve diğer işlerde kendi durumunda kalır. Haram olan evlat edinme çocuğun durumunda herhangi bir değişiklik meydana getirmez. Ondandır ki ona gayr-i müslim muamelesi yapılır. Müslüman kabristanına defnedilmez.

Ancak bu çocuk büyür, buluğ çağına erer ve müslüman olursa, o zaman bir müslümana tanınan hakların hepsine sahip olur, evlatlık ha ram bir iş olarak devam eder. Çünkü Allah böyle hüküm vermiştir.

Kadının Sünnet Olması

SORU: Dinen kadına sünnet gerekir mi? Gerekiyorsa niçin?

CEVAP: Hitan (yani sünnet) kadınlarda tansül organının üs tarafında bulunan derinin bir parçasını kesmektir. Fakihler, sünnet olmanın bıyık kırpmak, tırnak kesmek, misvak kullanmak gibi fıtrattan olduğunu söylemişlerdir. Düzgün insan öteden beri tabiatı gereği bunları yapar. Bundandır ki Hz. İbrahim oğlu İshak'ı yedi günlük iken sünnet etmiştir.

Bir kısım fakihler, hitanın, kadınlar için sünnet veya mendub olduğunu ifade etmişlerdir. Hadis-i şerifte şöyle buyurulmuştur:

Hitan yani sünnet olmak erkekler için sünnet kadınlar içinse güzeldir.

Müslüman olan yani İslâm'a giren yaşı büyük de olsa sünnet olsun.

Ancak sünnetin itinalı olması lazımdır. Kadının sünnetini, ehil bir bayan, bayan bulunmazsa, ehil bir erkek doktorun yapması lazımdır. Hz. Peygamber'in şöyle buyurduğu rivayet edilmiştir:

Ey Ensar hanımları! Ellerinize doğru dürüst kına yakın ve mübalağa yapmadan sünnet olun.

Bazı fakihler de kadın için sünneti vacib görürler, ancak vacibliğe delalet edecek sahih bir delil yoktur. Kadın sünnet olmazsa, büyük bir günah işlemiş sayılmaz. Bilhassa sıhhi bir zaruret hasıl olmayınca sünnet olmamakla hiç bir şey olmaz.

Fakihler küçük yaşta sünnet olmayı iyi görürler. Çünkü çocuk büyüyünce cildi kalınlaşır sünnet anında çok acı çeker.

Kadınların sünnetindeki hikmet ise -ki eğer buna sebep varsa-onun cinsi şuurunu taltif etmektir.

Şunu da zikretmek yerinde olur. Bir çok kişi kadın sünnetini çirkin bir şey olarak görürler. Zararlarının faydalarından çok olduğuna kaildirler. Bunların da bu fikirlerinden vazgeçmeleri lazımdır.

Nifas (Lohusalık) Durumunda İbadet

SORU: Temiz değildir diye kadın doğumdan sonra kırk gün ibadetten menediliyor. Din bunu doğru bir şey olarak görüyor mu? Şayet bu doğru ise, ona vacib olan dini vazifeler ne olacak. Kırk gün bittikten sonra yeniden oruç tutması ve terkettiği namazları kılması gerekiyor mu?

CEVAP: Kadının hayızlı ve nifaslı (aybaşı ve lohusalı) iken oruç tutmaması gerekiyor. Bu oruç farz olsun, sünnet olsun, geçmiş günlerin kazası olsun farketmez. Hayız ve nifas hali geçtikten sonra geçmiş oruçlarını kaza eder. Kadının hayız ve nifaslı iken oruç tutması haramdır ve geçersizdir.

Yine hayız ve nifaslı iken, farz olsun sünnet olsun kaza olsun kadının namaz kılması haramdır. Hayız ve nifaslı iken kılmadığı namazları kaza etmez.

Hz. Aişe validemiz bu konuda şöyle buyurdular:

Biz hayız olduğumuzda orucu kaza etmekle, namazı ise kaza etmemekle emrolunduk.

Bir keresinde Hz. Aişe'den: "Hayızlı kadın geçen namazlarını kaza edecek mi?" diye sorulduğunda, şöyle cevap vermiştir: "Biz hayız olduğumuzda, namazlarımızı kılmıyor, kaza etmiyorduk, kaza etmekle de emrolunmuyorduk."

Fakihler ittifak etmişlerdir ki, hayızlı ve nifaslı kadının oruç tutması haramdır.

Kadın doğumdan sonra kırk gün namaz kılamaz ve oruç tutamaz; çünkü bu lohusahk dönemidir. Nifastan çıktıktan sonra, ramazan orucunu geçirmiş ise o günleri kaza eder, fakat geçmiş olan namazları kaza etmez.

Lohusalı kadının namazdan alıkonulmasının sebebi, temiz olmamasıdır. Hayızlı kadının durumu da öyledir. Aynı zamanda yeni doğan çocuğunun pisliğinden sakınması da pek mümkün olmaz.

Oruçtan neden menedîldiğine gelince, nasıl ki temizliğine riayet etmek ona zor geliyorsa, nifas anında kuvvetinden ve zindeliğinden bir parça kaybetmiştir. Allah ona zayıflık üstüne zayıflık yüklemez. Çünkü O insanlara çok acıyan ve çok merhamet edendir.

Evlatlar Arasında Adalet

SORU: Üç kadınla evli olan, birinci eşinden iki, ikinci eşinden bir, üçüncü eşinden ise iki çocuğu olan erkeğin vefat ettiğinde birinci eşinden olan çocukları servet sahibi olsalar, diğer kardeşlerine bu servetten pay vermemeleri normal midir?

CEVAP: Allah insanlan yaratmış, rızkı aralarında taksim etmiştir. Kazansınlar ve çalışsınlar diye insanların önüne çeşitli yollar koymuştur. Allah şöyle buyuruyor:

Yeryüzünü size boyun eğdiren O'dur. Şu halde yerin omuzlarında (üzerinde) dolaşın ve Allah'ın rızkından yeyin. Dönüş ancak O'na-dır. (Mülk/60)

Yeryüzünün imarı Allah'ın kudret eliyle olmuştur. İnsan hayatına karşı çok haristir. Buna rağmen ölüm gelip ona çatıyor. Allah şöyle buyurmuştur:

Nerede olursanız olun ölüm size ulaşır, sarp ve sağlam kalelerde olanız bile... (Nisa/78)

Hiç kimse yarın ne kazanacağını bilemez yine hiç kimse nerede öleceğini bilemez. Şüphesiz Allah herşeyi bilendir, herşeyden haberdardır. (Lokman/34)

Ölen adam üç hanımla evlenmiştir. Birinci eşinin çocukları onun hayatında bir mal ve servete sahip olmuşlardır. Sonra ikinci ve üçüncü eşlerinin çocukları küçük iken vefat ediyor. Babanın bıraktığı miras küçük büyük demeden çocukların arasında dinin verdiği paylara göre dağıtılır. Çünkü bu Allah'ın emridir.

Bu paylaşmadan sonra küçük çocuklar fakirlerse, onların nafakaları büyük kardeşlerine farz olur. Öz kardeş olup olmamaları farket-mez. Bu acizlere nafakalarını kazanıncaya kadar muktedir olanların bakması lazımdır.

Yok eğer zengin iki büyük kardeş miras paylarını küçük kardeşlerine bırakırlarsa bu da çok güzel bir iştir.

Çocuk Bakımı Ve Nafaka

SORU: Eşinden bir kız çocuğu olan ve evlendikten bir yıl sonra eşini boşayan, kadının akrabaları tarafından hem kadın, hem de çocuk için nafaka istenen erkeğin, buna gücü yetmezse, kadının akrabaları da nafakadan vazgeçme karşılığında çocuğun anasına verilmesi teklifinde bulunurlarsa, adamın bunu kabul etmesi caiz midir?

CEVAP: Hidane (çocuğa bakmak) bir haktır. Bu da anne-babaya aittir. Çünkü çocuğun en yakını onlardır. Bundandır ki İslâm çocuğun bakım ve terbiyesini ilk merhalede anneye vermiştir. Çocukları hakkında anlaşmazlığa düşen bir kadına Peygamberimiz şöyle demiştir:

Evlenmediğin sürece çocuğun senin yanında kalması daha uygundur.

Bu davamıza en kuvvetli delildir. Fukaha da bu konuda bakımın anneye düştüğünü söylüyorlar. Çünkü anne çocuğuna daha şefkatli ve merhametlidir.

İslâm velayet hakkını da infak yoluyla babaya yüklemiştir. Çünkü o bu hususta daha kudretlidir. Zorlukları taşımaya daha sabırlıdır. Bundandır ki kız olsun erkek olsun çocuk babasına nisbet edilir.

Fakihler bir babanın çocuğunun kendisine nisbet edilmesinden kaçamayacağını, bunun ona vacib olduğunu ifade etmişlerdir. Ancak Hanbelîlerden bazı hukukçular, "Bir baba hidane yani bakım hakkından vaz geçerse çocuğun velayeti başkasına geçer" demişlerdir.

Kadın, çocuğun babasının fakirliğinden dolayı hidane hakkından (çocuk bakımından) vaz geçerse, onun hakkı düşer. Çocuğa daha iyi bakacak olan bir kadına verilir. Anne ve çocuğun nafakası kocaya yüklendiği zaman o üzerine bir borç olur. O hemen veremiyorsa, ileride durumu düzelirse vermek zorundadır.

Karşılıklı olsun karşılıksız olsun anne çocuğun bakımına uygun olduğu sürece baba onu bu haktan alıkoyamaz. Ancak soruda ilk hatıra gelen şey, annenin çocuğa bakmasının daha uygun olmasıdır. Babası neden alsın ki.

Belki de başka şeyler vardır. Durum değişince hüküm de değişiyor.

Altın Kullanımında Erkeğin Kadına Benzemesi

SORU: Erkeğin, Allah'ın isimlerinden birinin yazılı olduğu altın kolye takması caiz midir? Erkeklerin saç uzatmalarına, kendilerini kadınlara benzetmelerine ve kendilerini Avrupa'daki bazı hippi gençlere benzetmelerine ne dersiniz, dinin bu konudaki görüşü nedir?

CEVAP: İslâm dini erkeklere altın kullanmayı yasaklamıştır. Çünkü bu kadına benzemektir. Rasûlullah bu konuda şöyle buyurmaktadır:

Altın ve ipek ümmetimin erkeklerine haram kılındı, kadınlarına helâl kılındı.

Allah'a ve ahiret gününe inanan kişi altın takmasın, ipek giymesin.

İpekten kasıt sade ve tabii olan ipektir, suni ipek değildir. Burada hitap erkekleredir, kadınlara değildir. Rivayete göre Rasûlullah ipeği sağ eline ve altını da sol eline alarak, "Bu ikisi benim ümmetime haramdır" buyurmuştur.

Başka bir hadis-i şerifte de şöyle buyurulmuştur:

Altın ve ipek ümmetimin kadınlarına helâl, erkeklerine ise, haramdır.

Bundan anlıyoruz ki erkeğin altın zincir veya kolye takması haramdır. Din bunu yasaklamıştır. Erkeğin altın yüzük takması da haramdır.

Ebu Hureyre şöyle diyor: 'Rasûlullah erkeklere altın yüzük takmayı yasakladı.'

Hz. Ali de Hz. Peygamber'in kendisine şunları yasakladığını rivayet ediyor: Rasûlullah "Altın yüzük takmamı, ipek elbise giymemi, rüku ve secdede kıraat yapmamı ve zarefanlı elbise giymemi yasakladı."

Erkeklerin kadınlara benzemesi de haramdır.

İbn Abbas fr.a) şöyle diyor: "Rasûlullah kendini erkeklere benzeten kadınlara ve kendini kadınlara benzeten erkeklere lanet etti ve onları evlerimize sokmamamızı emretti."

Ebu Hureyre, Hz. Peygamber'in erkek elbiseleri giyen kadını ve kadın elbiseleri giyen erkeği lanetlediğini rivayet etmiştir.

Hz. Aişe de hal ve hareketlerinde, giyiminde erkekleşen kadını Hz. Peygamber'in lanetlediğini rivayet ediyor.

Abdullah ibn Ömer (r.a) erkek gibi yürüyen bir kadın gördü ve "bu kimdir" dedi. Ona "Bu Said b. Ebu Cehl'in annesidir" dediler. O da "Ben Rasûlullah'tan "Erkeklere benzeyen kadın kadınlara benzeyen erkek bizden değildir" dediğini duydum" dedi.

Yine rivayet edilir ki Hz. Peygamber (s.a) kadın gibi ellerine ve ayaklarına kına yakan, kadımmsı hareketler yapan birisini sürgün etti.

Hz. Ömer de kendisini kadınlara benzeten bir muhannesi sürgün etmiştir.

Bundan anlıyoruz ki, erkeğe altın takmak, kadın elbisesi giymek, hareketlerinde kadınlara benzemek, saç uzatmak ve buna benzer şeyler haramdır.

Evlatlar İçîn Vasiyyet

SORU: Kız ve erkek dört çocuğu olan amcam, malının üçte birini erkek çocuklanna vasiyet ederek öldü. Amcamın sağlığında bekar olan küçük oğlu da evlendi ve çocuk sahibi oldu; bunun çocuklarına da mirastan pay verilir mi?

CEVAP: Sorudan anlaşılan, soranın amcası malının üçte birini erkek çocuklanna vasiyet etmiştir. Bu nedenle mal onların arasında eşit olarak paylaşılır. Vasiyyet edenin vasiyyetine göre taksim edilir. Burada evli olanla olmayan arasında fark yoktur.

Dördüncü oğlun çocuklarına mirastan bir şey düşmez. Çünkü babalan payını almıştır. Babaları ölünce, o zaman onlar mirastan pay alırlar. Miras hukukuna göre diğer varislerle bölüşürler. Zira, adam kendi çocuklarına vasiyyette bulunmuş çocuklarının çocuklarına değil.

Fakat biz burada vasiyet edenin hatalı davrandığını görüyoruz. Çünkü yalnız erkek çocuklarına vasiyyette bulunmuş, kız çocuklarına vasiyet etmemiştir. Bu da çocuklar arasında adalet yapılmadığını göstermektedir. Bu da kin ve çekememezliği meydana getirir. Allah doğru yoldan ayırmasın.

Kadının Talakı

SORU: Aşağıdaki ayetin açıklamasını istiyorum:

Ey Peygamber! Kadınları boşayacağınızda, onları iddetlerini gözeterek boşayın ve iddeti de sayın. Rabbiniz Allah'tan korkun apaçık bir hayasızlık yapmaları hali bir yana onları evlerinden çıkarmayın, kendileri de çıkmasınlar. Bunlar Allah'ın sınırlarıdır. Kim Allah'ın sınırlarını aşarsa, şüphesiz kendine zulmetmiş olur. Bilemezsin, olur ki Allah, bundan sonra bir durum ortaya çıkarıverir. (Talak/l)

CEVAP: Bu ayet Talak suresinin ilk ayetedir. Burada Allah Peygamberine hitap etmiştir. O da mü'minlerin önderidir. Hüküm sadece ona ait değildir. Bilakis herkesi kapsar. Bir zaruretten dolayı hanımını boşamak isteyen herkese, o temiz iken yani aybaşı değil iken, temizlik esnasında onunla cinsi ilişkide bulunmadan boşaması tavsiye edilmiştir, ki biran önce iddet günleri sayılmaya başlasın, çünkü Allah onun başlangıcından itibaren iddet sayılmasını emretmiştir.

Bu nedenle bir kısım âlimler, kadını hayızlı iken boşamanın haram olduğunu söylemişlerdir.

Said b. Müseyyeb hayızlıyken boşamanın gerçekleşmeyeceğini söylemiştir. Zira Abdullah b. Ömer şöyle anlatıyor:

Ben eşimi hayızlıyken boşadım. Rasûlullah geri dönmemi, yeniden hayız görüp temizleninceye kadar beklememi, eğer boşaya-caksam temizlik müddeti içinde cinsel ilişkide bulunmadan boşa: mamı emretti.

Allah (c.c) iddetin sayılmasını isteyerek ve "iddeti de sayın" diyerek, boşamanın başlangıcını tesbit etmemizi, kadınların hakkını zayi ederek Allah'a isyan etmememizi, boşadığımız kadınları iddet müddeti içinde evden çıkarmamamızı, kadının da çıkmamasını emretmiştir. Eğer kadın çıkarsa, günahkar olur, iddet de dolmaz.

İşte Allah'ın kullarına emrettiği hüküm budur ki, onunla iyilikler gerçekleşir ve zararlar önlenir. Bu hudutların yanında durmak lazımdır, ancak kendine zulmedenler ve Allah'm azabını kazanmak isteyenler buna karşı çıkarlar.

Bir ricî talakla boşanan kadının iddet içinde koca evinde kalmasının hikmeti ise kocanın pişman olduğunda tekrar karısına dönmesi içindir. Allah'ın şu sözünden de bu anlaşılıyor:

Bilemezsin, olur ki Allah, bundan sonra bir durum ortaya çıkarıverir.

Bazı müfessirler "Allah'ın ortaya çıkaracağı durum, kocanın kalbinin nefretten sevgiye, ondan vazgeçmekten ona dönmeye, boşanmadan vazgeçip tekrar ona dönmeye meyletmesi demektir" demişlerdir.

Kadının Boşanma Hakkı

SORU: Kadın kocasını boşayabilir mi?

CEVAP: Koca, bu hakkı eşine verirse, kadın kocasını boşayabilir bu caizdir. Şunu da hatırlatmada fayda vardır ki koca eşine boşanma hakkı verdiği zaman kendisinin (kocanın) boşama hakkını düşürmez.

Kocanın eşine boşama/boşanma hakkı vermesi, "işin senin elindedir, tercihini yap, kendini boşayabilirsin" gibi ibarelerle hanımım muhayyer bırakmasıdır. Fıkıh kitaplarında bu kelimelerin tafsilatı zikredilmiştir.

Ve yine kadın bidayette kocasına bunu şart koşmuşsa, boşayabilir. Evlilik akü anında kadın kocasına; "işim elimdedir, istediğim zaman boşanırım" derse, koca da kabul ederse, bu olur.

Erkek, eşine yukarıdaki kelimelerle boşama hakkını verirse, kadın kendini bir rici talakla boşayabilir. Fakat koca, "Ne zaman dilersen işin elindedir, ne zaman dilersen kendini boşayabilirsin" dese bile kadın ancak bir talakla kendini boşayabilir. Geri dönüşü olmayan kesin boşama ise ancak üç talakla gerçekleşebilir.

Kadının kendi kendine boşanması ayetle de sabittir:

Ey Peygamber! Eşlerine şöyle de: "Eğer dünya dirliğini ve süsünü istiyorsanız, gelin size boşanma bedellerinizi vereyim de, sızı güzellikle salıvereyim. Eğer Allah'ı, Peygamberini ve ahiret yurdunu diliyorsanız, bilin ki, Allah içinizden güzel davrananlar için büyük bir mükafat hazırlamıştır." (Ahzab/28-29)

Hz. Aişe şöyle anlatıyor: Bu ayet nazil olduktan sonra Rasûlullah (s.a) yanıma gelerek "Ey Aişe! Sana bir şey söyleyeceğim babana ve annene danışmadan cevap verme" dedi ve sonra bu ayeti okudu. Ben de "Bunu mu ebeveynimle görüşeceğim? Ben Allah'ı, Rasûlü'nü ve ahiret gününü isterim dedim."

Bu serbest bırakılma sahih görüşe göre boşanma hakkındadır. Şu şartla ki, onlar eğer dünya ve zinetini seçselerdi boşanırlardı. Nitekim Hz. Aişe de öyle anlamıştır. Ve yine şu sözü de ona bir delildir: "Allah da biliyordu ki annem ve babam Rasûlullah'tan ayrılmamı istemiyorlardı." Başka bir delille dünya ve zinetini tercih etmeleri ve sonra kendilerine meta verilmesi daha sonra serbest bırakılmaları, bunların hepsi boşanmadan sonra olacak işlerdir. Bundandır ki fakihlerin çoğu bu ayeti erkeğin, eşine boşama hakkını verebileceğine delil olarak görmüşlerdir.

Talakla Çok Yemin Etmek

SORU: Bazı insanlar hak olsun batıl olsun her gün talakla yemin ediyorlar. Yemin eden yalan çıkarsa, boşanma olur mu?

CEVAP: Evlilik hayatı çekilmez duruma gelince Allah boşamayı helâl kılmıştır. Fakat kendini bilmeyen, evlilik hayatının ne olduğundan habersiz olan bazı pervasız insanlar bu kelimeyi kullanmada çok ileri gidiyorlar. Bu kelimeyi kullanmak bir müslümana yakışmaz. Çünkü Rasûlullah (s.a) şöyle buyuruyor:

Zevk için çok evlilik yapan ve talakla çok yemin edeni Allah lanetledi.

Yine Rasûlullah şöyle buyurmuştur: Allah'ın en sevmediği şey talaktır.

Şüphesiz talakla yemin eden kişinin heybeti ve kerameti gider. Çünkü bu insanla insan arasındaki alakayı hafife almak demektir.

Öyle bir alaka ki Allah onun hakkında "Ve onlar (kadınlar) sizden sağlam bir teminat aldılar" (Nisa/21) di>or, yani sağlam ve kuvvetli bir söz aldılar.

Bununla beraber, Birleşik Arab Cumhuriyetinde ahval-i şahsiye ile ilgili kanunda, şarta bağlı talak ancak yemin edenin boşama niyetiyle yemin etmesi halinde gerçekleşir. Yoksa mücerret yeminle talak vaki olmaz hükmü vardır.

Eğer koca karısına "sen evden çıkarsan boşsun" derse, bununla niyeti onu tehdit etmeK ve evden çıkmaması ise, kadın evden çıksa bile boşama gerçekleşmez. Yok eğer niyeti boşama ise, kadın evden çıkarsa boşanmış olur. Konuşmasını yeminle tekid etmek de böyledir.

Fakat Hanefî mezhebine göre şarta bağlı olan talak, şart yerine geldiği zaman başka şeye bakılmaksızın vaki olur; boşanma, gerçekleşir. Her ne suretle olursa olsun talakla yemin etmek saygıya uygun değildir ve kötü adetlerdendir. Müslümanların ondan sakınması vacibtir.

Talakla Çok Yemin Etmek

SORU: Bir erkek eşine ancak bilgisi dahilinde dışarı çıkabileceği hususunda talakla yemin etse, kadın da ona söylemeden çıksa, ikinci defa izni olmadan çıkmayacağına yemin etse, fakat yine izinsiz çıksa, boşama gerçekleşir mi? Bazı insanlar, "Boşanan kadın eğer hamile ise ve bir erkek çocuk doğurursa, kocasına helâl olur" duyorlar, bu doğru mudur?

CEVAP: Esef verici kötülüklerden biri de, dini kültürden ve sağlam terbiyeden yoksun olan çoğu müslümanların, basit sebeplerle talakla yemin etmeleridir. Talakla yemin etmek akıllı bir müslümanın işi değildir ve büyük bir günahtır. Çünkü insanlar arasında (karı koca arasında) olan bu alakayı ve ilişkiyi oyuncak haline getirirsek, insanlar onu diline dolar ve onunla yemin edip dururlar. Sanki o Rasûlullah'ın şöyle dediğini hiç istememiştir:

Helâlin Allah katında en istenmeyeni talaktır. Talakla yemin eden de, ettiren de melundurlar.

İhtiyaç olmadığı halde çok evlilik yapana ve talakla çok yemin edene Allah lanet etsin.

Bazen deniliyor ki, "Öyle ise Allah boşanmayı neden meşru kıldı?" Buna şöyle cevap verilir: Eşler arasında hayat çekilmez bir hal alırsa, ancak o zaman boşanma yoluna gidilir. Bütün çarelere baş vurulduktan sonra boşama sözkonusu olur.

Şüphesiz talakla yemin etmek kişinin iradesinin zayıflığına ve ka-rekterinin bozukluğuna delalet eder, kadının kocası hakkında suzan edip onun korumasına güvenmediği gibi bazı erkekler de talakla yemin ederek halk arasındaki itibarını kaybeder, artık kimse ona inanmaz, onun doğruluğunu kabul etmez. Öyle ise müslüman ve akıllı olan herkese vacib olan, şaka veya ciddi talakla yemin etmemesidir. Böylece evlilik hayatının saygınlığı baki kalır. Şu da unutulmamalıdır ki Kur'an karı kocalık alakasına çok değer vermiş. Erkeklere kadın hakkında "Onlar sizden sağlam bir teminat aldılar" buyuruyor. Bu teminat da evlilik aktidir.

"Bu durumda boşanma meydana gelir mi gelmez mi?" sorusuna gelince, burada hüküm, şartlı yeminin yemin edenin niyetine bağlı olması gibidir. Eğer yemin eden burada sadece konuşmasını tekit etmek için veya bir işi teşvik için yapıyorsa veya bir şeyi terketmek için teşvik ediyorsa, talak gerçekleşmez. Yok eğer bu yeminden gaye talak ise, o şart vuku bulursa, bununla bir rici talak verilmiş olur. Üçe tamamla-nıışsa, aralarında karı kocalık ilişkisi biter.

Bazılannın zannettiği gibi boşanan hanım bir erkek çocuk doğurursa, kocasına helâl olur fikri asla doğru değildir. Bilmiyorsa bu fikri ner-den çıkanyorlar. Böyle günahlara girmekten müslümanlar sakınsınlar.

Boşanmanın Bıraktığı İzler

SORU: Boşanmanın çocuk üzerindeki izleri nelerdir? Erkeğe ihtiyaç yokken kendini tatmin etmek için eşini boşaması mubah olur mu?

CEVAP: Rasûlullah "En istenmeyen helâl talaktır" buyuruyor ki bu harika bir sözdür. Rasûlullah talakın oyuncak olmadığını ve olur olmaz kişinin onu kullanmaması gerektiğini bize bildirmek için böyle demiştir. Boşama ancak zaruret sözkonusu olduğunda kullanılan bir ilaçtır. Zaruret ise, kan-koca hayatının devam edemediği zamandır. Şüphesiz karı-koca ilişkileri toplumun en kuvvetli ilişkilerindendir. Çünkü bu Allah'ın emriyle olur. O'nun korumasıyla teyit edilir. Taraflar Allah'ın emirlerine bağlandıkları sürece bu bağ kuvvetlenir. Bununla beraber evlilik meyvesini verince de bu bağ gittikçe derinleşir. O meyve de anne ve baba arasını perçinleştiren çocuktur.

Anne-baba ömürlerinin devamını ve hayatlarının uzamasını ve yaşayışlannın güzelliğini çocuğunda görür, onu korumak, ona itina göstermek için büyük çaba sarfederler. Çocuk bu hazzı anne ve baba istikrarlı bir hayata sahip oldukları zaman ve uyumlu bir aile olunca tadar. Allah'ın sevmediği talak (boşama) olduğu zaman çocuk herkesten fazla hırpalanır, tehlikelere maruz kalır ve mihnete girer. Çünkü boşanma kan-koca ilişkilerini yıkar, bu yıkımdan en fazla çocuk zarar görür. Efazen de karı-kocadan biri öfkesini tatmin etmek ve intikam almak için çocuğunu kullanıp hırpalar.

Boşanmadan sonra çocuk çok tehlikelerle ve çok sıkıntılarla karşılaşır. Çünkü banş ortamından, ailede olan şefkat ve sevgi ortamından artık mahrumdur. Çocuk annesinin yanında kalırsa babanın gözetmesinden, babasının yanında kalırsa annenin sevgi ve şefkatinden mahrum kalacaktır. Her ikisinin birden gözetiminden uzaksa, büsbütün on-iann yardımından mahrum kalacaktır. Bu sevgisizlik çocuğun bugününü ve yarınını etkileyecektir.

Eşler Allah'ın şeriatının emrettiği gibi zaruret sebebiyle ayrıldıkları zaman çocuk üzerinde bu etki az görülecektir. Çocuğun bir kurban olmaması için, bakımı iyi yapılır, hukukuna riayet edilirse, bu boşanmadan fazla etkilenmeyecektir.

Gereksiz boşanmanın çocuk üzerinde meydana getirdiği yıkımın ne olduğunu bilmemiz gerekir. Gereksiz boşanma neticesinde baba şarka, anne garba yelken açar, baba yeni bir kadın, anne de yeni bir koca bulur. Çocuk ise ortada kalır. Şimdi babaya gitse analıkla, anaya gitse babalıkla karşılaşır.

Keşke boşanmak isteyen çiftler boşanmadan önce çocuklarının durumunu bir defa daha gözden geçirselerdi; şehvet ve keyif için bo-şanmasalardı. Boşanmayı gerektiren bir amil olsa dahi onu hikmetle ve itina ile geri plana bıraksalardı, çocuğun hakkının altında kalmamak, onun hakkını zayii etmemek, çocuğun geleceğini kurtarmak için ihtiyatla davransalardı ne kadar iyi olurdu.

Şarta Bağlı Talak (Boşama)

SORU: 'Karım benden izinsiz evden çıkamaz' diyen erkeğin eşi, evden çıkıp babasının evine gitse durum ne olur?

CEVAP: Bu şartlı boşanmaya girer, kişi onu birşeyin olup olmamasına bağlar. Alimler bu konuda şöyle demişlerdir: Eğer yemin eden sözünü kuvvetlendirmek, bir şeyi yapmak veya yapmak için teşvikte bulunmak niyetiyle yemin etse o şey olsa dahi boşanma vuku bulmaz. Ancak boşanmayı bir şeye bağlı kılmışsa, öyle niyet etmişse o zaman boşanma olur. Önceden iki talak gitmemişse, bir rici talak verilmiş olur (yani tekrar karısına müracaat edebilir).

Sorudaki misalimiz üzerinde tatbikat yapalım: Soruda sözkonusu olan adamın yemininden maksat sadece eşinin evden çıkmaması için bir teşvik ise, onunla boşanmayı kastetmemiş ise, kadın evden çıksa dahi boşanmaz.

Ancak yemin eden yemin ederken karısının çıkmasıyla boşanmayı kasdetmişse o zaman talak vaki olur, bir rici talak verilmiş sayılır. Bu talaktan önce iki talakla yemin etmemişse, hanımına dönebilir. Yok eğer iki talak daha önce vuku bulmuşsa, bu da üçüncü talak olur. Artık karısı tamamen ondan boşanmıştır. O ancak iddeti bitince ikinci bir kocaya varır. İkinci kocanın ya vefatıyla veya boşamasıyla iddeti dolunca birinci kocayla tekrar yeni bir akit, yeni bir mehirle evlenebilir.

Bununla beraber, talakla yemin etmek çirkin bir gelenektir. Talakla yemini adet eden adam insanlık vasfına layık değildir. Zira Hz. Peygamber şöyle buyuruyor:

Allah katında en sevimsiz şey talaktır. Talaktan arş titrer.

Ancak münafık talakla yemin eder ve yemin etmek ister veya ettirir.

Allah boşanmayı ancak evliliğin düzelmesinden bütün ümitler kesildikten sonra mubah kılmıştır.

Üç Talak

SORU: Bir adam hanımına "seni üç talakla boşadım" derse, kaç talakla boşamış olur?

CEVAP: Evvel emirde şunu bilmeliyiz ki bir çok müslüman talağı elem ve esef verici bir şekilde kullanıyorlar. Peygamberimizin şu sözlerini bildikleri halde yine de ders almıyorlar. Rasûlullah şöyle buyuruyor:

Allah katında en istenmeyen helâl talaktır.

İhtiyacı olmadığı halde çok evlilik yapanı, talakla çok yemin edeni Allah lanetler.

Ancak talak, bir kurtuluş çaresi olarak kullanılır. Kan-koca ilişkilerinden bütün ümit kesilince, ıslaha götürecek bütün yollar tıkanınca, nasihat, irşat ve boykot, vaad ve tehdid bir fayda vermeyince boşama yoluna gidilir. Bir de hakem tayin etmek vardır ki Allah o konuda şöyle buyurmaktadır:

Eğer karı-kocanın aralarının açılmasından korkarsamz, erkeğin ailesinden ve kadının ailesinden birer hakem gönderin bunlar barıştırmak isterlerse, Allah aralarını bulur. Şüphesiz Allah her şeyi bilen, her şeyden haberdar olandır. (Nisa/35)

Bundan sonra da karı-kocalık hayatının devamı muhal ise, o zaman talak son çare olur. Bu durumda eşini boşayan, bir talakla boşa-malıdır. Bunu kadının temizlik halinde iken yapmalıdır.

Karısını mecburiyet karşısında boşayan adam Allah'ın ayetlerini hatırlasın:

Ya iyilikte tutmak, ya da güzellikle salıvermektir. (Bakara/228)

Onları ya meşru ölçüler içersinde tutun veya onlardan meşru Ölçülere göre ayrılın. (Talak/2)

Aranızdaki iyilik ve ihsanı unutmayın. (Bakara/237)

Bunlardan sonra diyebiliriz ki, soruda olduğu gibi karısına "Seni üç talakla boşadım" diyen koca bir talakla boşamış sayılır. Birleşik Arab Cumhuriyetlerinde, İslâm fıkhından derlenmiş Ahval-i Şahsiye konusunda 1929'dan beri bu fetva ile amel ediliyor.

Bu durumda koca yeniden bir mehir vermeden ve evlilik aküne baş vurmadan karısına dönebilir. Eğer daha önce iki talakla boşamışsa, bu da üçüncü talak oluyorsa, o zaman kadın tamamen (beynunet-i küb-ra) boşanmış sayılır. Artık ancak bu kadının iddeti biter, ikinci koca onunla haşir neşir olur, sonra o da vefat eder ya da boşarsa kadının iddeti dolduktan sonra ilk koca bununla tekrar evlenmek isterse, bu dönüş yeni bir akit ve yeni bir mehirle olur.

Talak Üç Defadır

SORU: Eşini üç talakla boşayan erkeğin, dört ay içinde karısına dönmesi caiz midir?

CEVAP: Allah şöyle buyuruyor:

Boşama iki defadır. Bundan sonrası ya iyilikle tutmak ya da güzellikle salıvermektir... (Bakara/229)

Eğer erkek kadını (üçüncü defa) boşarsa, ondan sonra kadın başka erkekle evlenmedikçe onu alması kendisine helâl olmaz... (Bakara/230)

Adam ilk olarak eşini boşuyorsa, ona tekrar dönebilir. İddet dahilinde olduğu sürece şartsız olarak herşey ona helâldir. Eşine dönüp ikinci defa boşasa, iddet müddeti içinde ona yine dönebilir, yine ona helâl olur. Bazı fakihler bu durumda yeni bir akdin ve yeni bir mehirin gerekli olduğunu söylemişlerdir. Ancak üçüncü defa boşarsa, geri dönüşü olmayan boşanma meydana gelir.

Bundan sonra artık o ona helâl olmaz. Ancak onun iddeti biter, sonra ikinci bir şahıs onunla evlenip kan kocalık hayatı yaşar, sonra o da onu boşar, ya da ölürse, iddeti sona erdikten sonra birinci koca yeni bir mehir ve yeni bir evlilik akdiyle tekrar bu kadınla evlenebilir.

Hüllenin haram olduğunu söyleyelim. Çünkü o geçici bir evliliktir. Dolayısıyla da örtülü bir zinadır. Peygamberimiz şöyle buyurmaktadır.

Hülle yapan da kendisi için hülle yapılan da lanetlenmiştir.

Kocanın Eşini Terketmesi

SORU; Koca eşini uzun müddet terkedebilir mi? Bu durumda kadın boşanmayı taleb edebilir mi?

CEVAP: Evlilik hayatı karşılıklı anlayış ve dayanışmayla yürür, ka-n-koca arasındaki alaka bir kaç günden ibaret değildir. Bu hayatta süreklilik esastır. Ancak devamı zorlaşırsa ondan vazgeçilir. Bunu şu ayetten anlıyoruz: Kaynaşmanız için size kendi cinsinizden eşler yaratıp aranızda sevgi ve muhabbet peyda etmesi de O'nun ayetlerindendir. Doğrusu bunda, iyi düşünen bir kavim için ibretler vardır. (Rum/21)

Yine başka bir ayette de evliliğin ya güzellikle devam etmesi, ya da güzellikle sona ermesi gerektiği belirtilmektedir:

Ya iyilikle tutmak, ya da güzellikle salıvermektir. (Bakara/228)

Bundan anlıyoruz ki meşru bir zaruret olmadan kocanın hanımım uzun zaman terketmesi dinen caiz değildir. Çünkü karı-kocalık hayatı birlikte olmaya dayanıyor. Kadın nafakaya, bakım ve korunmaya muhtaçtır. Din bunu kocaya yüklemiştir. Koca bunu bilerek terkederse, asi olur. O bu arada ne kadınlık hakkına ve huzuruna ne de hayatında bir yol almak için hürriyetine sahiptir.

Koca uzun bir zaman isteyerek, kasten eşine zarar vermek için hanımını terkederse, çok büyük kötülük yapmış demektir. Kadına hakime veya veliyyü'l emr'e müracaat hakkı doğar. Hakim, kocanın kasten, hanımına kötülük olsun diye uzun zaman terkettiğini tesbit ettiği zaman, hanımı da gerçekten bundan zarar görmüşse, onları birbirlerinden ayırabilir. Çünkü zarar bununla defedilebilir. Rasûlullah şöyle buyurmuştur:

Ne zarar görmek vardır, ne de zarar vermek vardır.

Talakla Yemin Etmek

SORU: Karısının başka bir erkekle ilişkisi olduğunu öğrenip esini boşayan ve 'hiçbir şey almadan istediğin yere gidebilirsin' diyen, erkekle, evden birşeyler alıp giden kadının durumu hakkında ne dersiniz? Bu kadın, hâlâ nikâhlı sayılır mı, sayılırsa başka biriyle evlenmesi durumunda hüküm en olur? Bir şarta bağlı olan talağın hükmü nedir?

CEVAP: Bu adam eşine "sen boşsun" derse bu, talağın vuku için açık ve sarih bir tabirdir. Bu ilk boşama ise birinci talak olur. İkinci defa da olsa erkek tekrar karısına müracaatta bulunabilir. Bu, ahval-i şahsiye kanununda geçen ve Birleşik Arap Cumhuriyetlerinde yürürlükte olan kanundur.

Ancak bu üçüncü boşama olursa, kadın tamamen kocasından ayrılmış demektir. Bir daha bu kadına dönebilmesi için kadının iddetinin bitmesinden sonra ikinci bir eşle evlenmesi, onunla karı-kocalık muamelesinde bulunması gerekir. Ancak onun ölümü ya da boşaması neticesinde iddeti dolduktan sonra yeni bir evlilik aküyle ve yeni bir me-hirle eski kocasıyla evlenebilir.

Sorudan anlaşıldığı kadarıyla bu şarta bağlı bir boşama değildir. Çünkü koca eşine açfkça "Sen boşsun" demiş boşamadan sonra istediği yere gidebileceğini ifade etmiştir. Bu da talakı tekit etmektedir.

'Bir şey alma!' sözüne gelince, zahire göre bu kocanın karısına kendi hakkı olmayan bir şeyi almamasını söylemesidir. Kadının aldığı şey eğer onun mülkü veya kendine ait eşyası ise veya almada hakkı varsa, o zaman koca ona engel olamaz, yok eğer o kocanın malı ise, o zaman koca engel olabilir. Eğer kadın bunu ihtisas etmişse ondan geri alınır.

Şarta bağlı olan boşamaya gelince, koca karısına "Sen evden çı-karsan boşsun" veya "sen falanca şeyi yaparsan boşsun" dediğinde bununla sözünü kuvvetlendirmek, şart koştuğu şeyden hanımını sakındırmak istemişse eşi boş olmaz.

Yok eğer, bu sözüyle boşamaya niyet etmişse, kadın o işi yaptığında boş olur.

Kadının İddeti

SORU: Ölen kocasının arkasından bir sene yas tutan ve hiç bir iş yapmayan, Kur'an-ı Kerim'deki iddeti umursamayan kadın hakkında ne dersiniz?

CEVAP: Allah (c.c) şöyle buyurmaktadır:

Sizden ölenlerin, geride bıraktıkları eşleri, kendi başlarına (evlenmeden) dört ay on gün beklerler. Bekleme müddetlelerini bitirdikleri vakit, kendileri hakkında yaptıkları meşru işlerde size bir günah yoktur. Allah yapmakta olduklarınızı bilir. (Bakara/234)

Bu ayetten anlıyoruz ki, kocası ölen kadının iddeti dört ay on gündür. Hamile olursa, doğurmakla iddeti son bulur. Bazı fakihler, iddetin, iki sürenin en uzun olanı olduğunu söylemişlerdir. Binaenaleyh eğer dört ay on günden önce doğum olursa, bu süreyi yani dört ay on günü doldurması lazımdır. Çünkü Allah şöyle buyurmaktadır:

Gebe olanların bekleme süresi ise, doğum yapıncaya kadardır. Kim Allah'tan korkarsa, Allah ona işinde bir kolaylık verir. (Talak/4)

Kocası ölen kadının dinin kendine tanıdığı iddetten daha fazla beklemesi ve bunun dinin bir emri olduğuna inanması haramdır. Kocasının üzüntüsünden iddet müddetini artırması gereksiz bir aşırılıktır. Çünkü Rasûlullah "Din kolaylıktır" buyurmuştur.

İddet kadının iş yapmasına engel değildir. Yeter ki ikinci bir kocaya varmak niyetiyle zinetten ve kendini arz etmekten uzak olsun.

Allah şöyle buyurmaktadır:

Sizden ölüp de (dul) eşler bırakanlar zevcelerinin, evlerinden çıkarılmadan, bir yıla kadar bıraktıkları maldan faydalanmaları hususunda vasiyet etsinler. Eğer o kadınlar, (kendiliklerinden, çıkıp giderlerse, kendileri hakkında yaptıkları meşru şeylerde size bir günah yoktur. Allah azizdir, hakimdir.

Bu ayet koca evinde kalan kadının hak edeceği mut'a (yani maldan faydalanma)dan bahsetmektedir.

Eğer o kadınlar çıkıp giderlerse, kendileri hakkında yaptıkları meşru şeylerden size bir günah yoktur. Boşanmış kadınların hakkaniyet ölçülerinde kocalarından nafaka almaları haklarıdır. Bu Allah korkusu taşıyanlar üzerine bir borçtur. (Bakara/241)

Bu da kocası ölmüş veya boşanmış olan kadının kazanmış olduğu mut'a ile (hakla) ilgilidir.

Kocası Ölen Kadının İddeti

SORU: Kadının kocası ölünce ne kadar iddet beklemesi lazımdır?

CEVAP: Allah (c.c) şöyle buyurmaktadır:

Sizden ölenlerin, geride bıraktıkları eşleri, kendi başlarına (evlenmeden) dört ay on gün beklerler. Bekleme müddetlerini bitirdikleri vakit, kendileri hakkında yaptıkları meşru işlerde size bir günah yoktur. Allah yapmakta olduklarınızı bilir. (Bakara/234)

Ayetin kısaca manası şudur: Sizden bir erkek ölürse, geride kadın kalırsa, bu kadın dört ay on gün bekler. İddet müddeti bu kadardır. İddet müddeti dolunca kadının evlenmesinde bir sakınca yoktur. Yas tutmayı bırakır ve kendisine mubah olan zineti takabilir.

Rasûlullah (s.a) Füreya binti Mâlik b. Sinan'a -kocası vefat edince- "Müddet doluncaya kadar evinde bekle" demiştir. Füreya Rasûlul-lah'ın bu emri üzerine "Ben dört ay on gün iddet bekledim" demiştir.

Kocası ölen kadın hamile değilse, böyle olur. Ancak hamile olursa, doğurmakla iddeti biter. Rivayet edildiğine göre, Sübeyatül Esle-miyye isimli bir kadın hamile iken kocasını kaybetti ve bundan onbeş gün sonra da doğum yaptı. Onun durumunu öğrenen Hz. Peygamber "Doğum yapmakla, yeni bir evlilik sana helâl oldu" buyurdu.

Fakihlerden bazıları kocası ölen kadının iki müddetin en uzun olanını beklemesi gerektiğini söylemişlerdir. İki müddetin biri doğum, diğeri de dört ay on gündür. Eğer dört ay on günden Önce doğum yaparsa, bu süre doluncaya kadar beklemesi lazımdır, yok eğer bu süre içinde doğum yapmazsa, doğum yapıncaya kadar beklemesi lazımdır.

Kocası ölen kadının yaslı olması, süslenmemesi, koku sürünmemesi, güzel ve renkli elbise giymemesi lazımdır. Kocanın evinde kalması, bir ihtiyaç dışında evden ayrılmaması gerekir. Rivayet edilir ki, Hz. Ömer iddetli kadına haccı yasaklamıştır.

Bazı âlimler, iddet içinde olan kadının ihtiyaçları için dışarı çıkabileceğini söylemişlerdir. Rasûlullah şöyle buyuruyor:

Kadın kocasından başkası için üç günden fazla yas tutmaz. Ancak kocasına dört ay on gün yas tutar, renkli elbise giymez, ancak asb (bir nevi yemen hırkası) giyebilir. Sürme kullanmaz, koku sürünmez. Ancak bir nebze o da temiz olunca kust ve ezfar (ikiside buhur cinsindendirler) kullanabilirler.

Yine Ummü Habibe hadisinde şöyle buyuruluyor:

Allah'a ve ahiret gününe inanan hiç bir kadına kocasından başkası için üç günün üzerinde yas tutmak helâl olmaz. Ancak kocasına dört ay on gün yas tutar.

Alimler "Yas, kadının renkli elbise giymeyi, kokulanmayı, zinet takmayı, süslenmeyi, kına yakmayı terketmesidir" demişlerdir. Çünkü zinet evlenmeye bir çağrıdır. Zararları defetmek için bundan sakmdı-rılmıştır.

Miras

SORU: Yedi erkek, dört kız ve üç eş bırakarak Ölen kişinin mirası nasıl bölüşülecek, delilleriyle beraber anlatır mısınız?

CEVAP: Miras hukukuna göre kocanın çocuğu olmazsa, eşine "dörtte bir" eğer çocuğu olursa, "sekizde bir" düşer. Allah şöyle buyurmaktadır:

Çocuğunuz yoksa, yapacağınız vasiyetten ve borçtan sonra bıraktığınızın dörtte biri onlarındır. Çocuğunuz varsa, bıraktığınızın sekizde biri onlarındır. (Nisa/12)

Mirasın dörtte biri veya sekizde biri, bir ya da daha fazla eşlere (kadınlara) düşen miras payıdır. Bu kadınlar eğer çocuk yoksa, müştereken mirasın dörtte birini, eğer çocuk varsa, sekizde birini alırlar. Allah buyuruyor ki:

Erkeğe kadının payının iki misli vardır. (Nisa/11)

Din, oğulu ölünün mirasçısı saymıştır. Diğer pay sahipleri paylarını aldıktan sonra geride kalan oğula kalır. Oğlan çocuk olmazsa mirasın yarısını kız çocuk alır, iki kız olursa terekenin üçte ikisini alırlar. Delilimiz ise Allah'ın şu sözüdür:

Allah size çocuklarınız hakkında, erkeğe kadının payının, iki mislini emreder. İkiden fazla kadın iseler, ölünün bıraktığının üçte ikisi onlarındır. Eğer yalnız bir kadınsa, yansı onundur... (Nisa/11)

Soruda sözkonusu olan müteveffanın eşleri, mirasın sekizde birini aralarında eşit olarak bölüşürler. Geride kalan yedi kısım, yedi erkek evlatla dört kız arasında, erkeğe kızın iki katı vermek kaydıyla bölüşülür. Çünkü Allah "Erkeğe kadının payının iki misli vermenizi emreder" buyuruyor.

Kadın Ve Erkek Eşitliği

SORU: "Kadın erkektendir" sözünü kim söylemiştir ve bunun manası nedir?

CEVAP: Meydani Mecma'üî Emsal adlı kitabında bu sözün Arablar arasında söylenen en eski atasözlerinden biri olduğunu ifade etmiştir. Bunun manası şudur: Kadınla erkek aynı kökün ayrı dallarıdırlar. Aynı menşedendirler ve kadın erkeğin kardeşidir. Allah buna şöyle işaret

etmektedir:

Ey insanlar! Sizi bir tek nefisten yaratan ve ondan da eşini yaratan ve ikisinden bir çok erkekler ve kadınlar üretip yayan rabbı-nizden sakının! (Nisa/l)

Bunun üzerine rableri onların dualarını kabul etti. (Dedi ki:) "Ben erkek olsun kadın olsun —ki hep birbirinizdensiniz- içinizden çalışan hiç bir kimsenin yaptığını boşa çıkarmayacağım. (Âl-i İm-ran/195)

Rasülullah da şöyle buyurmuştur: Kadınlar, erkeklerin öz kardeşleridirler.

Bununla beraber bu kardeşlik onların ayrı ayrı huy ve özelliklere sahip olmasına mani değildir.

Erkeklerin Kadınlar Üzerindeki Yöneticiliği

SORU: Erkekler neden kadınlar üzerinde yöneticidirler. Neden kadın erkeğe itaat etmelidir ve bu ne şekilde olmalıdır?

CEVAP: Allah şöyle buyuruyor:

Allah'ın insanlardan bir kısmını diğerlerine üstün kılması sebebiyle ve mallarından harcama yaptıkları için erkekler kadınların yöneticisi ve koruyucudur. (Nisa/34)

Bunun manası şudur: Erkekler, kadınların nafakasını üstlenirler, onları korurlar, onların saygınlıklarını sağlarlar bu nedenle de onların yöneticisi durumundadırlar.

Aileye ana direk lazımdır. İşin tabiatı gereği bu temel direk kadın olamaz. Yoksa her şeyi tersyüz etmek gerekir. Burada din kadının kocasına itaat etmesini vacib kılmıştır, ancak itaat haram ve günahta olmaz.

Erkek nafaka temininden aciz kalırsa, bir kısım fakihlerce kadın evlilik akdini sona erdirebilir.

Açıkça anlaşılıyor ki bir taraf diğerine zulmederse, evlilik hayatının devam etmesi mümkün olmaz. Aralarında nefret ve tiksinti meydana gelir. Bu da kötü geçim ve ailenin dağılmasına sebep olur. Kadın kocasına baş kaldırır, görevlerini yerine getirmezse, nafaka dahil kadının hakları düşer. Erkeğin ondan itaat istemesi, vazifelerini yerine getirmesini talep etmesi hakkıdır. Yok eğer başkaldırı erkekten olursa, o zaman kadın ona itaat etmek zorunda değildir. Nafaka da erkeğe vacib olur.

İslâm başkaldıran kadının yola getirilmesi için kocaya bazı yollar göstermiş, ayrıca eşlerin arasını bulmak için hakemlik müessesini meşru kılmıştır.

Eğer karı kocanın aralarının açılmasından korkarsanız erkeğin ailesinden bir hakem ve kadının ailesinden bir hakem gönderin. Bunlar barıştırmak isterlerse, Allah aralarını bulur; şüphesiz Allah herşeyi bilen, herşeyden haberdar olandır. (Nisa/35)

Eşler arasında ihtilaf olur, koca bu ihtilafı gideremezse, iki hakem çağırır, birisi kendi tarafından, diğeri de kadının tarafından, onlar da adalet ve ihlasla konuyu inceleyip kocayı haksız bulurlarsa ona nafaka yüklerler. Yok eğer başkaldırı kadından geliyorsa, ona itaat etmeyi tavsiye ederler. Kocayı da kadın nüşuzda devam ettiği sürece nafaka ile

yükümlü kılmazlar, bu da işe yaramazsa boşanmaya karar verirler.

Evlilikte Kızın Görüşünü Almak

SORU: Evlilik çağına gelmiş bir kız, fikri alınmadan ve evlendiri-leceği erkek gösterilmeden ailesi tarafından evlendirilebilir mi?

CEVAP: Şu anda ümmet olarak şiddetli baskı ve büyük çözülme ile karşı karşıyayız. Çünkü kimimiz kızımızı isteyenin görmesini mubah görmüyor. Halbuki bir taraf diğerini tanıyacak ki bu manevi şirket kurulsun ve sonsuza dek devam etsin. Kimimiz de kızının ipini boğazına dolandırır ve onu salıverir. Onu isteyene kayıtsız şartsız teslim eder. Bu her iki vaziyet de hatalıdır.

Çünkü şiddetli baskı (görüştürmemek) diğerinin işini, mesleğini bilmemeye ve tabiatlarını öğrenememeye götürür. Bu bilgisizlik inşanı vahim neticelere görürür. Kayıtsız şartsız serbestiyet ise, çirkin işlerin yapılmasına sebep olur. Sözlüler bu işi hafif gördükleri zaman daha nice şeyler yaparlar. Bundan çok kötü neticeler doğar ki, açıklamaya hacet yoktur.

Evlenecek kızın, fikrine başvurmak lazımdır. Çünkü ileride o ona arkadaş olacaktır.^Onunla muaşeret ve geçim yapacaktır. Tasa ve kıvançlarını onunla paylaşacaktır. Öyle işlerde ortak olacaktır ki en yakınları bile o işte olmayacak. Bundan dolayı İslâm genç kızın fikrine başvurmayı tavsiye etmiş, kızın istemediği ve nefret ettiği kişi ile evlendirmeyi haram kılmıştır. Rızası ve muvafakati olmadan evlendirilen kız bu evlililği bozabilir. Rasûlullah döneminde bazı erkekler, kızlarını rızalarını almadan kocaya verdiler, kızlar bu durumdan Rasûlullah'a şikayette bulundular. O da o akü iptal etti. Hansa binti Hudam'ı babası bir dul erkeğe vermişti. O da onu istemedi, Rasûlullah'a şikayet etti. O da o evliliği bozdu.

Yine bir kız muvafakati alınmadan kocaya verildiğini söyleyerek Rasûlullah'a şikayette bulundu. Rasûlullah işin kızın elinde olduğunu söyledi. Yetki ona verilince, "Ben şimdi babama izin verdim, kadınların kendi haklarını bilmeleri için böyle yaptım" dedi. İslâm'ın kadına verdiği değer ve tanıdığı hak bundan daha çarpıcı bir şekilde ifade edilemezdi.

Birbirlerine talip olanlara gereken duygulardan uzak ve akıllı davranmalarıdır. Veya ince bir tabirle, akıl, düşünce ve tedbirle beraber duygu olmalıdır. Yalnız duygu serkeşliğe sebep olur. Duygusuz akü ise, kalbleri açmaz ve şuuru sevketmez. Kalb ve duygu ile evlenmek talib olan gençlerin birbirlerini görmesiyle olur. Ancak, erkekle kızın görüşmesi meşru ölçüler içinde olmalıdır.

Yine genç kız bilmelidir ki, evlilik iki kişi arasında, baki kalacak bir yardımlaşma şirketidir. İki taraf birbirlerinin hukukuna riayet ettikleri sürece Allah ona nice bereketler verecektir.

Bazı genç kızlar evliliği bir tür cinnet sayıyorlar ve onda sadece yorgunluk ve bitkinlik olduğunu düşünüyorlar. Onlara göre evlilikte ancak giyinme, yeme, içme lezzeti vardır veya sadece evlilikte rahatlık ve sevgiyi tatmin etmek vardır. Halbuki evlilik sadece bu değildir.

Evlilik ailenin binasına, soyun devamına, ortakların saadetine, hakların yerine gelmesine sebep olmakla beraber, bal tortusuz olmaz kaide-since. rahatlık lezzeti ancak yorgunluk terinin soğumasından sonra gelir.

Kadın şunu göz Önünde bulundurmalıdır. Rasûlullah (s.a) hayırlı kadını şöyle tarif etmektir:

Kocası kendine bakınca içi açılır. Ona emir verdiği zaman emri yerine getirir, kocasının gıyabında malını ve ırzını korur.

Cuma Gecesinde Gerdek

SORU: Evlenen kişinin cuma gecesi gerdeği girmesinin vacib olduğunu söylüyorlar. İslâm'da böyle birşey var mıdır?

CEVAP: İslâm'ın sahih kaynaklarında böyle birşey yoktur, akıl da buna cevaz vermez. Vakitlerin hepsi de evliliğe uygundur. Müslim, Nesei ve Ahmed'in Hz. Aişe'den rivayet ettikleri hadis'te Hz. Aişe (r.a) şöyle diyor: "Hz. Peygamber şevval ayında benimle zifafa girdi, Rasû-lullah'ın hangi eşi benden daha ona sevimlidir."

İttifakla kabul edilmiştir ki Rasûlullah muhtelif vakitlerde evlenmiştir. Özel bir vakit aramamıştır.

Ancak insanlar zifafın cuma gecesinde olmasını müstehab görmüşler. Çünkü cuma günü müslümanlann haftalık bayramdır. Müslümanlar genelde cuma günü çalışmazlar. Güveyin cuma günü gelinin yanında kalması münasiptir onun için cuma gününde evde kalınır.

Şirinlik Muskası

SORU: Bazı insanlar ufak kağıtlara bilinmeyen bazı şeyler yazıyorlar, güya bunu taşıyan erkek ve kadın arasında sevgi meydana gelirmiş. Böyle birşey olur mu? Dince böyle birşey caiz midir?

CEVAP: Kalbler Allah'ın elindedir. İstediği gibi çevirir. Bir insanın diğer bir insan üzerinde hakimiyeti yoktur ki onun kalbini sevgiye veya nefrete yönlendirsin. Allah mü'minlerin velisi olduğunu, Allah'ın tevfiki olmadan yeryüzündeki herşeyi verse dahi buna güç yetirileme-yeceğini bildiriyor ve şöyle buyuruyor:

O, seni yardımıyla ve müminlerle destekleyendir. Ve Allah, onların kalblerini birleştirmiştir sen yeryüzünde bulunan herşeyi verseydin, yine onların gönüllerini birleştiremezdin. Fakat Allah onların aralarını bulup kaynaştırdı. Çünkü O mutlak galiptir, hikmet sahibidir. (Enfal/62-63)

Hadis-i şerifte de sevdirmek ve nefret ettirmenin Allah'ın işi olduğu bildiriliyor:

Allah, bir kulu sevdiği zaman Cibril'i çağırır, "Ben falancayı seviyorum, sende sev"der, Cibril de onu sever, sonra semadakilere "Allah falancayı seviyor siz de sevin!" der, bütün semadakiler onu severler. Sonra yerdekiler de onu kabul ederler. Allah Cibril'e "Ben falan kuluma buğzediyorum, sen de buğzet!" der, Cibril de ondan nefret eder, sonra göktekilere "Allah falancadan nefret eder sizde nefret edin!" der, onlar da ondan nefret ederler. Sonra yer yüzünde ondan nefret edilir. (Buharı, Müslim ve Tirmizî)

Bir adam Hz. Ömer'e gelerek, 'Ey mü'minlerin emiri! Ben eşimi boşamak istiyorum' dedi. O da niçin diye sorunca, 'Ben onu sevmiyorum' diye cevap verdi. Ömer (r.a) ona, "Ey ahmak! Bütün evlilikler sevgi ile mi olmuş sanki? Koca karısını sevmese dahi karı kocalığa riayet edecektir" der. Görüyoruz ki Hz. Ömer, adama muska yapmamıştır. Eğer faydalı olsaydı yapardı.

Bundan da anlaşılıyor ki bu gibi muskalar kalblerde muhabbet veya nefret meydana getirir diye bir şey yoktur. Akıllı adama böyle şeye baş vurmak yaraşmaz. Ona yaraşan Allah'a yönelmesi, hidayet ve basarıyı O'ndan dilemesi, O'nun sevgisini insanların kalblerine koyması için duada bulunmasıdır.

Her Vakitte Evlenmek Caizdir

SORU: Kurban bayramı ile ramazan bayramı arasında evlenmenin eşlere uğursuzluk getirdiği iddia ediliyor, bu doğru mudur?

CEVAP: İki bayram arasındaki evliliğin eşlere uğursuzluk getirdiği inancı batıl bir inançtır. Bu inanç tamamen batıldır, aslı yoktur. Bununla mücadele etmek lazımdır. Çünkü Allah katında günler eşittirler. İslâm müntesiplerini Allah'a güvenmeye ve iyi işler yapmaya çağırır.

Muharrem Ayında Evlilik

SORU: Muharrem ayında evlenmenin haram olduğunu duydum. Bu doğru mudur?

CEVAP: Muharrem ayında evlenmenin haram olduğuna dair, İslâm dininde bir şey yoktur. Muharrem ayı da diğer aylar gibidir. Diğer meşru işler mubah olduğu gibi evlilik de bu ayda caizdir.

Bu ayda evlenmenin haram olduğuna dair inanç tamamen batıldır. Dinde ve akılda her hangi bir dayanağı yoktur. Gönül ister ki müslü-manlar dinlerini, çarpıtmayan ve tahrif etmeyen kaynaklardan öğrensinler.

Ramazan'da Evlenmek

SORU: Turist bir müslüman Yuhannesburg şehrinde ramazan ayında evlense, evliliği batıl olur mu?

CEVAP: Ramazan ayında evlenmenin caiz olduğuna dair bütün İslâm âlimleri müttefiktirler. Bu evlilik gece veya gündüz olabilir, Keza ramazan ayında oruç saatlerinin dışında ki tan yerinin ağarmasından güneşin başına kadardır karı-koca muamelesinin caiz olduğunda da birlik sağlamışlardır. Cahillerin zannettiği şeylerin hiç birinin aslı yoktur. Çünkü İslâm'da bu evliliği yasaklayacak herhangi bir hüküm yoktur. Oruç saatleri dışında cinsel ilişkiyi yasaklayacak bir hüküm de yoktur.

Dul Kalan Kadının Evlenmesi

SORU: Bir çok kimse, kocası ölen kadının evlenmesini büyük bir ayıp sayarlar, bir kısmı da buna engel olurlar. İslâm'ın bu konuda görüşü nedir?

CEVAP: Pak ve tertemiz olan İslâm dini vargücüyle kadını sapıtmaktan korumuş, onu şüpheden ve kuşkudan uzak tutmaya çalışmıştır. Şüphesiz, evliliğe elverişli, kocası ölen kadın evlenmek isteyince, buna engel olunursa kadın sallantılara ve ızdıraplara hedef olur. Çoğu zaman şüpheler onun etrafında dolaşmaya başlar.

Dini bir mani olmadığı zaman kadının iddeti dolduktan sonra, İslâm dul kadına evlenmeyi mubah kılmıştır. Kur'an bu konuda şöyle buyurmaktadır:

Sizden ölenlerin, geride bıraktıkları eşleri kendi başlarına (evlenmeden) dört ay on gün bekler. Bekleme müddetlerini bitirdikleri vakit, kendileri hakkında yaptıkları meşru işlerde sîze bir günah yoktur. Allah yapmakta olduklarınızı bilir. (Bakara/234)

Yani kocası ölen kadın dört ay on gün bekler, iddeti bu kadardır. Bu arada hamilelik olursa, belli olur. Hamile olursa, doğum yapmakla iddeti biter, kocanın ölümünden bir kaç gün sonra doğum olursa, iddet dolar. Çünkü Allah şöyle buyuruyor:

Gebe olanların bekleme süresi ise, yüklerini bırakmaları (doğum yapmalaradır. (Talak/4)

Kocası ölen kadının iddeti dolduktan sonra evlenmesinde hiç bir sakınca yoktur. Peygamberimiz zamanında Sübeyatü'l-Eslemi adlı bir kadın dul kaldı. Kocasının vefatından hemen sonra doğum yaptı, Peygamberimiz onun evlenmesine hemen izin verdi. Bu sahih hadisle sabittir. İmam İbn Şihab da "Lohusalık halinde bile dul kadın evlenebilir, ancak nifas kanından temizlenmeden yeni kocası ona ilişmez" diyor.

İmam Kurtubi de, fakih imamların ve cumhur-u ulemanın görüşünün böyle olduğunu söylemiştir. Bazıları da nifastan temizleninceye kadar beklemesi gerektiğini ifade ediyorlar.

Yine Allah şöyle buyuruyor:

(İddet beklemekte olan) kadınlara evlenme hususundaki düşüncelerinizi üstü kapalı biçimde anlatmanızda veya onu içinizde gizli tutmanızda size günah yoktur. Allah bilir ki siz onları anacaksınız. Lakin meşru sözler söylemeniz müstesna, sakın onlarla gizlice buluşmaya söz vermeyin, farz olan bekleme müddeti dolmadan nikah kıymaya kalkışmayın... (Bakara/235)

Yani; iddet esnasında dahi olsa, erkek dul kalan kadınla evlenmek isterse, üstü kapalı bir şekilde ona evlilik teklif edebilir, bu günah değildir. Rivayet edilir ki Hz. Peygamber Ümmü Seleme'ye kocasının vefatından sonra üstü kapalı teklifte bulunmuş, sonra da onunla evlenmiş. Rasûlullah (s.a) kendisine uyulacak en büyük numunedir.

Buna muhalefet edenler, Allah'ın helâl kıldığını haram etmek istiyorlar. Kadını kötülüğe hedef etmek istiyorlar. Onlar zannediyorlar ki, kadının evlenmesi onlar için bir ayıptır. Bu çok hatalı bir vehimdir. Onlar kadını evlilikten menetmekle başlarına nice belalar ve vehimler açarlar.

Bazen de kadının evlenmemesinde hayır olur. Şöyle ki, küçük çocukları olur, evlenirse bakamayacak ve terbiye edemeyecek veya onu isteyen ona uygun olmayıp onunla bahtiyar olmayacaksa veya iyice yaşlanmışsa ve evliliğe de meyletmiyorsa, o zaman evlenmeyebilir.

Örfi Evlilik

SORU: Örfi evlilik caiz midir? Bu konuda İslâm'ın fikrini öğrenmek istiyorum.

CEVAP: Yazılı ve yazısız nikah akti dinen caizdir. Ancak onu resmi olarak belgelemek daha uygundur, ki inkar veya vefat durumunda imkanlar dahilinde onu günah ve oyuncak olmaktan kurtarmak, kadının haklarını korumak için onu (resmi belgeyi) ibraz etmek lazımdır.

Mısır şeriat mahkemesinin dördüncü fıkrasının 99. maddesine göre, "Karı-kocalık ancak resmi bir belge ile tesbit edilebilir. Belgenin yokluğunda ve inkârı halinde evlilik tesbit edilmez."

Çoğu zaman görüyoruz ki en ufak bir akar dahi belgesiz olmuyor. Çünkü her zaman iş kötüye gidebilir. Evliliğin de bir resmi kanıtla belgelendirilmesi daha uygundur. Çünkü bu daha mühim bir olaydır. Bazıları zannediyorlar ki nikah meşru olunca artık hiç bir belgeye ihtiyaç yoktur. Bu büyük bir hatadır. Bazıları da, kadının erkeğe kendini hibe etmesiyle, erkeğin de kabul etmesiyle şahidsiz ve belgesiz olarak nikahın caiz olduğunu zannederler. Bu da tamamen batıldır. Sadece icab ve kabulle helâl olmaz.

Bir kısım insanlar da şahitler huzurunda icab kabulle nikahlanarak, taraflarca bir kağıt üzerine imza atarlar.

Bu akitle her ne kadar kadın kocaya helâl olsa da kanuni cezalar vardır. Kanun onları karı koca kabul etmiyor. Taraflar arasında niza olur. Hiç birisi davayı seri mahkemeye götürmez. Çünkü onlar biliyorlar ki onlar dinlenilmeyecek. Bu da hakların zayi olması ve ayrılıkların devam etmesi demektir. 1

Kanun koyucunun bu davaya bakılmamasına dair olan hükmünün hikmetine gelince, yukarıda zikrettiğimiz gibi bu evlilik dinen sahihtir. Bu zararlı işin yegane cezası onarın davasına bakmamaktır. Bu davanın geçersizliğine bir hüküm değildir. Ancak kadı'nın (hakimin) ona bakmasına mani olmaktır. Veliyy'ül emr de hakimlerini bundan alıkor, yani davaya baktırmaz. Ta ki meşru yollardan bunu halletsinler.

Genellikle resmi akitten sakınanlar, onu gizli bir gaye için kullanmak isterler. Halbuki evlilik şahitliğe/şahitlere dayanıyor.

Kanun koyucu (Allah) evliliğin ilan edilmesine büyük önem vermiştir. Ta ki evlilikle zina arasında fark olsun. Yayılmasıyla beraber ailenin temeli dini bir sembole dayansın ki, onunla namus ve siyanet korunsun. Bu da kanun koyucunun evlilikten dilediği hedeftir.

Genellikle gizlilik şu hallerde olur: Kocanın denk olmaması, ya da ailenin bu evliliğe bir itirazının olması ya da kadının aileye uygun olmaması gibi şeylerdir.:

Genç kızları böylelikle kandıran erkekler bilsinler ki büyük bir günah işliyorlar ve büyük bir tehlikeye atılıyorlar. Evliliği resmi bir belge ile tescil etmek lazımdır ki, her türlü dedikodunun önü alınsın.

Nikahı gizli tutmak insanları şüpheye, kötü söylentilere, nesiller arasında kesintiye, büyük hadislere ve ithamlara götürür ki, bu iki tarafın ailelerine edebiyen taalluk eden bir hadise haline gelir. Bunu da ancak hedefsiz ve işlerin sonunu düşünmeyen insanlar yapar. Sonra pişman olurlar ama son pişmanlık fayda vermez.

Evlilik Ve Kötü Hastalık

SORU: Taraflardan biri habis bir hastalığa yakalanmışsa, diğeri evliliğin iptaline gidebilir mi?

CEVAP: Fakihler evlilik akdini bozacak hastalıkların arasında, abraş (alacalık), cüzzam ve iktidarsızlığı da saymışlardır. Bazı fakihler bunlarla beraber şiddetli zarar ve geçimsizlik olursa boşanma yoluna gidilebileceğini ifade etmişlerdir. Biz fakihlerin bu görüşlerine katılarak diyoruz ki, evliliği bozmanın sebebleri arasında bu hastalıkların olmasıyla beraber, nefret ve geçimsizliğin bulunması da evliliği sona er-direbilir.

Böyle durumda olan eşlerden biri evliliğin feshedilmesini talep edebilir. Çünkü diğerinde daimi ve habis bir hastalık mevcuttur. Hatta bu hastalık yukarıda geçen (abraş, cüzzam ve iktidarsızlık gibi) hastalıklardan değilse de boş anabilirler. Hakim seri siyaset icabı eşleri birbirinden ayırır. Çünkü bu hastalıklar nefret ve düşmanlık verir. Zararları nesle ve zürriyete sirayet eder.

Zina Evlilik Sayılmaz

SORU: Anasıyla zina eden ve ondan bir çocuğu olan mecusi, daha sonra anasıyla birlikte müslüman olsa, doğan çocuk nasıl miras alır?

CEVAP: Zina çok iğrenç bir fiildir. Cinsi şehvetin galabesiyle meydana gelir ki, onunla insan Allah'ın meşru kıldığı hudutların dışına çıkar. Rasûlullah (s.a) şöyle buyuruyor:

Hiçbir zinakâr zina yaptığı an, mü'min değildir.

Zinanın kötü izleri zararlı neticeleri çoktur. O sahibini Allah'ın gazabına ve halkın tahkirine hedef eder. Bu suç (zina) insanın ırzını lekeler, şerefini parçalar, cemaat ve fertlere kötülüklerin kapılarını açar. İslâm bu suçu işleyenlerin, serkeş hayvanlar gibi kırbaçlanmasını emretmiştir. Allah şöyle buyuruyor:

Zina eden kadın ve zina eden erkekten herbirine yüz sopa vurun. Allah'a ve ahiret gününe inanmıyorsanız, Allah'ın dininde onlara acıyacağınız tutmasın... (Nur/2)

Allah, zinayı ve zina yapanı kötüleyerek şöyle buyurmaktadır:

Zina eden erkek, zina eden veya müşrik olan bir kadından başkası ile evlenmez. Zina eden kadın da ancak zina eden veya müşrik olan erkekle evlenir. Bu mü'minlere haram kılınmıştır. (Nur/3)

Allah, kullarına zinayı yasaklamıştır ki, O'nun gazabına, öfkesine ve azabına uğramasınlar. Allah şöyle buyuruyor: Zinaya yaklaşmayın, zira o bir hayasızlıktır. Ve çok kötü bir yoldur. (İsra/32)

Rasûlullah (s.a) zinayı kıyametin alametlerinden saymış ve şöyle buyurmuştur:

'Bacaklarının arasını ve dilini günahtan koruma garantisi verene, ben de cennet garantisi veririm. (Buharı ve Tirmizî)

Böylece zinanın İslâm nazarında çok çirkin ve pis olduğunu görüyoruz. Nerde kaldı ki kişi anasıyla yapsın. Bunu ancak insanlığını yitirmiş, hayvanlaşmış ve insanlık seviyesinden düşmüş olanlar yapar.

islâm fakihlerince tesbit edilmiştir ki, mirasa sebep, akrabalık ve evliliktir. Soruda belirtilen durumda ise evlilik yoktur. Çünkü bu iş bir zina işidir. Akrabalık da yoktur, çünkü zina çocuğunun babasına nisbe-ti muteber değildir.

Evlilik bağı karı-koca arasında ancak dinin beyan ettiği ölçüler dahilinde gerçekleşir. Bu mecusi anasıyla zina etmiştir. İki engelden dolayı evlilik sayılmaz. Birincisi, zina ettiği kişi zaninin anasıdır. Kur'an nassıyla ona haramdır, onunla evlenemez. Allah şöyle buyuruyor:

Anneleriniz size haram kılındı.

İkinci mani ise onun kadınla teması zina şeklinde olmuştur. Fakih-ler fasit bir akitle nikahlı olanlara hiç bir zaman eş denilemeyeceğini belirtirken, zina yapanlara nasıl eş diyebiliriz.

İslâm'ın muteber saydığı bir evlilik olmayınca buna itibar edilmez. Çocuğun nesebini (soyunu) tesbit etmek de böyledir. İmam Ebu Hanife diyor ki: Sahih evlilik akti çocuğun nesebini tayin etmede yegane sebeptir. Zina ne sahih ne de gayr-i sahih bir akittir. Onunla ne-seb (soy) tesbit edilmez.

Rasûlullah şöyle buyuruyor:

Çocuk yatağa aittir, zina yapan için mahrumiyyet vardır.

İbn Esir'in Nihaye kitabında geçtiği gibi zani için çocukta bir pay yoktur. Çocuk ancak kadının nikahlı kocasına aittir; çünkü o onun sahibidir. Tasarruf hakkı ona aittir. Zani için ise, mahrumiyyet, pişmanlık ve cefa vardır.

Soy tesbiti bir nimettir. Suç nimete layık değildir. Bilakis o azab ve nikmete layıktır. Hatta baba açıktan "bu benim oğlumdur" dese dahi onun nesebi sabit olmaz. Çünkü zina bütün haklan heder eder.

İnsanların örfüne göre bu çocuk anasına verilir. Çünkü onu doğuran odur. Ona sebep olan babanın kim olduğunu kimse bilmez. Hamileliğin babadan (zina yapandan) geldiği tesbit edilse dahi çocuk ona verilmez. Çünkü bu çocuk gayr-ı meşrudur. Miras da bir nimettir. Çünkü Allah onu varise hiç yorulmadan vermiştir. Suçun nimete sebep olacağını hiç bir akıl kabul etmez.

Buna binaen zinakâr baba ile zina çocuğu arasında miras hükmü cari olmaz. Zina yapan kadın da zina yapan erkeğe varis olmaz. Çünkü burada meşru karı kocalık yoktur.

Aile İçindeki Kavgalar

SORU: Babamla kardeşlerim arasında ihtilaf oldu. Ne zaman barıştırmak istesem, babam husumette daha da ileri gidiyor. Kanaatıma göre buna en çok sebep olan halamdır. Sizden ricam sebepsiz yere hürmet beslemenin dindeki yeri nedir bunu açıklamanızı ve babamıza da aile ilişkilerini bozduğu için bir kaç kelime söylemenizi rica ediyorum.

CEVAP: İslâm geldiği zaman insanlar birbirlerini yemekle meşgul olup büyük bir aynlık içinde idiler. İslâm'ın yaptığı ilk iş, insanları tek kelime etrafında toplamak, ümmeti birleştirmek ve kalbleri kaynaştırmak oldu. Onları birbirine düşman kabileler olmaktan çıkarıp, birbirine merhamet eden bir ümmet yaptı. Allah onunla kullarına minnette bulunarak diyor ki:

Hep birlikte Allah'ın ipine sımsıkı sarılın; parçalanmayın, Allah'ın size olan nimetini hatırlayın: Hani siz birbirize düşman idiniz de O gönüllerinizi birleştirmişti O'nun nimeti sayesinde kardeş olmuştunuz... (Âl-i İmran/103) Mü'minler ancak kardeştirler. (Hucurat/10)

Müslüman müslümanm kardeşidir, o onu utandırmaz ve zulmetmez, onun haklarında kusur yapmaz. Akrabalık ve nesebte uzak da olsa bunu yapmaz. Kur'an-ı Kerîm sulhun çok hayırlı olduğunu ve Peygamberimizin tabileri arasında şefkatin olduğunu bildiriyor. Rasûlul-lah şöyle buyuruyor:

Bir müslümanın müslüman kardeşine üç günden fazla küsmesi helâl olmaz. Ortlar karşılaşınca biri bir tarafa diğeri de diğer tarafa gider. Onların en hayırlısı selamla işe başlayanıdır.

Müslümanlara nasihat olarak şu rivayet gelmiştir: Zulmedeni affetmek, alâkasını kesenle alaka kurmak ve vermeyene vermek gerekir.

Bunlardan anlaşılan bize vacib olan şey düşmanlık ve husumet sebeplerinden kaçınmak, banş ve uzlaşmaya koşmaktır, yoksa insanlar aynlık yoluna saparlar ve Allah'ın azabını hakederler. Allah bizi doğru yola eriştirsin.

Mahkumların Cinsel Sorunu

SORU: Evli ve bir kaç seneye mahkum edilmiş bir insan cinsel güdüsünü nasıl tatmin edecek, mahkumlann cinsel sorunu nasıl halledilmelidir?

CEVAP: Ahlâk ve fazilet sahibi hiç bir kimse "iffet zararlıdır" diyemez. Her ne kadar cinsi iç güdü insanlarda en kuvvetli bir şey ise de bütün duyguların üstünde değildir. Bu duyguyu meşru yollarla tatmin etmek lazım. Yoksa sapma ve gayr-i meşru yollara gitme ihtimali vardır.

İnsanların örfünde bu duygudan çok bahis açılmaz. İnsanların çoğu onu konuşmayı ayıp sayarlar. Bu doğru bir şey değildir. Cinsi duygu da diğer duygular gibidir. İnsanlar onu istikamet dahilinde güzellikle kullansalar hayırlı olur. Kolaylıkla söyleyebiliriz ki, cinsi açlık da mide açlığı gibidir. Mide gıdaya ihtiyaç duyduğu gibi cinsi duygu da tatmin olmak ister. Meşru ve helâl Ölçüler dairesinde olduğu sürece bunda bir ayıp yoktur.

İslâm bu duyguya gereken kıymeti vermiş, onu güzelleştirmeye çalışmıştır. Çünkü o ailenin meydana gelmesine sebep olan şeydir, kadınla erkeğin hayat ortaklığının vasıtasıdır. O insan nevinin devamına sebeptir.

İslâm, bu faydalan temin etmek için evliliği meşru kılmıştır. İnsanlar bu duygularını tatmin etme kuvvetini kendilerinde buldularmı evlenmeleri asıldır. Evliliğin zorluklarını ve şartlarını yerine getirebilirse evlenmeridir.

Ancak evlenmek istediği halde zorluklan yerine getirmekten aciz ise o zaman nefsine mukavemet edip şeytanın vesveselerini bertaraf etmeye çalışmak lazımdır.

Bu konuda Rasûlullah şöyle buyurmaktadır:

Ey gençler topluluğu! Sizden evliliğe gücü yetenler evlensin, gücü yetmeyenler oruç tutsun. Çünkü oruç ona bir kalkan olur.

Rasûlullah şehvetin hiddetini düşürürdüğü için orucu tavsiye etmiştir.

Rasûlullah orucu tavsiye etmekle cinsi tabiatı taltif etmiştir. Orucu burada devreye koymak hiç de zor bir şey değildir. Cinsi terbiyeyi güzelleştirmek için devreye başka şeyler de sokulabilir. Spor yapmak da insanlan cinsel düşünceden alıkor, bedendeki fazlalıklan dışan atar. Yine çeşitli ilim dallarında çaba sarfetmek de bir çaredir. Kitap okumak, mütalaada bulunmak gibi. Bunların hepsinden Önce ibadet yapmakla oluşan dindarlık gelir. Bunlar her ne kadar kesin çare değilse de cinselliği terbiye eden sebeplerdir.

Bazı insanlar bu tabii cinsi isteği baskıdan kurtulmak için bazı yöntemlere baş vuruyorlar, (el ile tatmin gibi). Bu da zarar ve sapmalardan hali değildir. Fakihler bunun dini yönü üzerinde durmuşlardır. Kimisine göre bu yasak, kimisine göre de zaruri ise mubahtır. Fakat cumhur-u fukaha zinaya düşme tehlikesi varsa, en ehven yolun seçilmesi gerektiği hususunda ittifak etmişlerdir. Bunu zinadan uzak durmanın bir yolu sayıyorlar. Hayat boyunca bu bir çare olur mu? Onu da bilemem. Bununla beraber bazı doktorlar bunun çok zararlı bir iş olmadığını söylüyorlar. Ancak bunu alışkanlık haline getirmek zararlıdır ve bir israftır.

Ancak soruda bahsedilen şey çok şahsidir. Onu bir yere oturtmak mümkün değildir. Çünkü problem sahibi suçludur, cezasını çekmesi lazımdır. O bu haliyle hayatın içinde değildir. Normal insanların yararlandığı haklardan ontn yararlanamadığını bilmesi lazımdır.

Çıkış yollanndan biri de, hapishane dahilinde olsun, haricinde olsun eşlerin ziyaretlerini sağlamak; çünkü bu aynı zamanda mahkum ailelerine de faydalı olacaktır. Zira onlar da hapis olan kocalan kadar bu işe muhtaçtırlar.

Yine insanı buna sevkeden şeylerden kaçmak lazımdır. Bunlar da aşın yemek, içmek, bazı tür kitaplar okumak, boş vakit ve insanın fikrini bunun üzerinde toplayan şeylerdir. Daha önce de dediğimiz gibi böyle hallerde (yani cinsi içgüdünün sıkıştırması anında) onu iyi yönlere kanalize etmek gerekir.

Hapishanelerdeki mahkumlann durumunu düzeltmek isteyenlerin bir kaç hususa dikkat etmeleri lazımdır. Şöyle ki: her mahkumun bir hücrede olması veya ikiden fazla olmamalan, bol bol spor yapmaları, el sanatlanyla uğraşmalan, çeşitli kitaplar okumaları, onları cinsel düşüncelerden uzaklaştınr. Bilsinler ki her insan hata yapabilir. Hatalardan sakınmak için, hataların insanlann istikballerini kararttıklannı bilmelidirler.

Konuşmamı bitirmeden diyorum ki bu konu öyle kolay çözülecek bir konu değildir. Çünkü konu çok derin ve çok yönlüdür ve çok ince bir anlayışa muhtaçtır. Belki bu fikrimiz bu konunun mesullerine bir kapı açacaktır. Onlar belki bu konuyu dinin ışığında güzellikle hallederler.

Bu konuda dinî, içtimaî ve psikoloji dalında bir ilmi zirvenin yapılması, bu problemi kökten halledecek ilmi esaslann konulması çok hayırlı olur. Çünkü cinsel sapmalar burada zikredilemeyecek kadar, fert ve topluma zarar verir. Bunun izaha ihtiyacı yoktur.

Kadınların Kendilerini Erkeklere Benzetmeleri

SORU: Kendilerini erkeklere benzetmek için bir tür elbise giyen genç kızların durumu hakkında İslâm'ın görüşü nedir?

CEVAP: Erkek erkektir, kadın da kadındır. Aralarında fiziki bazı farklar vardır. Her birinin kendine has işleri ve görüntüleri vardır. Erkek, işinde, sesinde, yürüyüşünde ve elbiselerinde kadına benzerse, ka-dınımsı bir hal alır ve adeta kadın olur. Kadın da giyinişinde ve tavırlarında erkeğe benzerse kadınlıktan çıkar, adeta erkek olur.

Ebu Hüreyre'nin rivayet ettiğine göre Hz. Peygamber, kadın elbisesi giyen erkeği ve erkek elbisesi giyen kadını lanetlemiştir.

Hz. Âişe'nin rivayetine göre de Rasûlullah erkekleşen kadını lanetlemiştir.

Buharî de İbn Abbas'tan şöyle rivayet ediyor: "Rasûlullah kendini erkeğe benzeten kadına ve yine kendini kadına benzeten erkeğe lanet okudu."

Abdullah b. Amr b. As (r.a) "Erkek gibi yürüyen ve yay taşıyan bir kadın gördü. 'Bu kimdir?' dedi. 'Ümmü Said' dediler. O, da "Ben Ra-sûlullah'm "Erkeklere benzeyen kadın (kendini erkeklere benzeten) bizden değildir" dediğini duydum" dedi. (İmam Ahmed)

Rasûlullah, erkekleşen kadınlar hakkında "Onları evlerinizden çıkarın" buyurmuştur. Peygamberimize bir muhannes getirdiler, ellerine ve ayaklarına kına yakmıştı, Rasûlullah 'bu ne haldir?' dedi? "Bunu kendini kadınlara benzetmek için yapıyor" dediler Onun Baki (denen yere) sürülmesine emir verdi, ona "Onu öldürmez misiniz?" dediler. O, da "Ben namaz kılanları öldürmekten alıkonuldum" dedi.

Ebubekir ve Ömer (de) aynı yolu takip ettiler (yani muhannesleri sürgün ettiler).

Rasûlullah (s.a) Usame'ye Mısır'da yapılmış bir elbise hediye etti. Usame de hanımına verdi. Rasûlullah "Sen neden elbiseni giymiyorsun?" diye sordu. Eşine verdiğini söyleyince Rasûlullah "Ona, altından bir elbise daha giymesini söyle; çünkü onun vücud hatlarını belli etmesinden korkuyorum" buyurdu.

Şevkani de bu hadisi rivayet ederken diyor ki: Kadın vücudunu göstermeyecek şekilde giyinmelidir. Bu da frenklerin elbiselerinde yoktur. Bilindiği gibi onlar vücut hatlarını gösteriyorlar.

Ümmü Seleme (jr.a) şöyle anlatıyor: Bir gün Rasûlullah yanıma girdi. Ben baş örtümü aldım. Bana şöyle dedi: Tek kat yap iki kat yapma ki ikiye katlanıp erkek sangına benzemesin.

Zannederim bu kadar delil yeter. Kadın kadındır, erkek de erkektir. Erkeğin kadınlığa özenmesi bir aşağılıktır. Kadının erkekliğe özenmesi bir haddi aşmaktır. Kadın erkeği taklit etmekle hiç bir zaman erkek olmaz. Yalnız kadınlığını kayıp eder.

Aşık Olmak

SORU: "Kim aşık olur, iffetini korur, onu gizli tutar, sabreder ve o haliyle ölürse, şehit olur" sözü hadis midir?

CEVAP: Sevgi insan tabiatında olan bir şeydir. İnsan, aşık olduğu şeye meyleder, bağlanır. Çeşitli sevgiler vardır. Baba, ana, evlad, eş sevgisi gibi. Mevcudatta en büyük ve en yüce sevgi, her şeye hakim olan Allah'ın sevgisidir. Seven, istikametli olur, gayesini temiz tutarsa, her zaman makbul ve hoşnut olur.

Bu hadisi hem Suveyd b. Said ve hem de Zübeyr b. Bekkar rivayet etmiştir.

Birincisinde "Kim aşık olur, namuslu kalır ve ölürse o şehit olur" şeklindedir.

Her iki rivayette de İslâm'ın ruhuna aykırı bir şey yoktur. Hususiyle eğer aşktan maksat beden ve surete bağlılık değilse, iffetle beraber kuvvetli meyil ise, o aşkın bir sakıncası yoktur.

Ancak bazı hadis tenkidçileri, hadisi rivayet eden Suveyd hakkında olumsuz şeyler söylemişlerdir.

İbn Kayyum da Zad-ül Mead adlı kitabında uzun uzadıya aşktan bahsetmektedir. "Aşk güçlenince doktorlar onu tedavi edemezler. O boş bir kalbin hareketidir" dedikten sonra hadis hakkında şöyle diyor:

Bu Peygamber'in hadisi olamaz. Onun kelamı değildir. Çünkü şehitlik Allah katında en büyük mertebedir. Sıddıkiyet derecesine yakındır. Onun için bazı şartlar lazımdır. O da umumi ve hususi olmak üzere iki çeşittir. Biri Allah yolunda şehitliktir. Diğeri ise beş çeşittir ki sahih hadiste zikredilmiştir. Onların içinde aşk yoktur. Aşk Allah'tan gafil kalmak ve sevgide ortaklık demektir. Kalbi, ruhu ve sevgiyi başkasına mülketmektir.

Bununla şehitlik mertebesine ermek olur mu? Bu muhal bir şeydir. Zira aşk kalbi en çok bozan şeydir. Aşk ruhu sarhoş eder, onu Allah'ın zikrinden alıkor ve Allah'a yalvarmaktan, O'nunla ünsiyyet kurmaktan insanı geri bırakır. İnsan kalbinin başka şeye ibadet etmesine sebep olur. Çünkü aşığın kalbi maşukuna ibadet eder. Belki aşk ibadetin özüdür. Çünkü aşk alçalmanın, sevginin, tazimin en üst mertebe sidir. Nasıl oluyor da kalbin başkasına ibdeti, has velilerin ve maneviyat büyüklerinin derecelerine ulaşır. Bu hadisin isnadı güneş gibi dahi olsa bu yanlıştır ve bir vehimden ibarettir. Ra-sûlullah'tan hiç bir zaman aşk kelimesi sadır olmamıştır.

Sonra aşkın helâli vardır, haram olanı vardır. Peygamber "Aşkını saklayan iffetli olan şehittir" sözünü söylememiştir. Çünkü kimisi de bir fahişeye aşık olur. Bununla şehitler mertebesine ulaşacak öyle mi? Bu tamamen Peygamberimizin ve dinin hilafınadır. Kaldı ki aşk hastalığı, çaresi bulunan bir hastalıktır. Eğer yasak bir aşksa tedavisi vacibtir. Yoksa müstahabtır. Rasûlullah'm sahiplerini şehit saydığı hastalıklarınsa tedavisi mümkün değildir. Taun hastalığı, kann hastalığı, delirmek, yangın gibi. Çünkü bunlar Allah'tandır ve çareleri yoktur. Bunlarda aşkta olduğu gibi kalbin Allah'tan başkasına ibadeti de yoktur.

İbn Kayyım bu hadisin zayıf olduğunu söylüyor. Ravisi Suveyd hakkında hadisçilerin tenkitlerini zikrediyor.

İbn Kayyım'm, maksadını aşan sözlerine bir reddiye olarak diyebiliriz ki, sizin bu sözleriniz, ruhun bir ruha kalbin bir kalbe bağlanmasına engel olamaz. Çünkü bu Allah'ın bir fıtratıdır. Onun sahibi bir ayıp işlemediği sürece onunla kınanmaz. Peygamberimizin şu sözleri bize kafidir:

Ruhlar sonradan yaratılan ordulardır. Birbiriyle tanışan ruhlar bir gelir, tanışmayanlar ayrılır.

İnsanlar sevdikleriyle beraber haşrolurlar.

Hamileliği Engellemek

SORU: Karısının hamileliğini engellemenin dinen hükmü nedir?

CEVAP: İslâm hukukçuları bu olaya azl derler, (yani suyu boşa akıtma veya geri çekilmek suretiyle meniyi rahme göndermeğe mani olmak). Bu tabiî olmayan bir durumdur. Fıtrata ters olarak kişi kendini ve eşini zora sokar. Bununla birlikte Peygamberimizin hadislerinde azl'la ilgili bir çok hadis bulabiliriz.

Hz. Cabir'den rivayet edildiğine göre o şöyle demiştir:

Kur'an iniyorken biz azl yapıyorduk. Bu peygamberimize ulaştı o bizi bundan alıkoymadı. (Buharı ve Müslim)

Yine rivayete göre bir adam Rasûlullah'a geldi ve "Ya Rasûlullah! Bize hizmet eden, bahçemizi sulayan bir cariyem vardır. Onunla haşir neşir oluyorum. Gebe kalmasını istemiyorum" dedi. Rasûlullah buyurdu ki: "Dilersen azl yap, ancak Allah'ın takdir ettiği olur. Adam bir süre sonra tekrar Rasülullah'a gelerek dedi ki: "Cariyem hamile kaldı." Allah Rasûlü (s.a) "Ne takdir olmuşsa olacak demiştim ya" buyurdu. (Müslim) Ebu Said şöyle diyor:

Harp esiri kadınlarla yatıp kalkıyorduk ve azil yapıyorduk. Bunu Rasûlullah'tan sorduk, o da (üç kez) bunu yapıyor musunuz dedikten sonra, "Kıyamete kadar her olacak canlı muhakkak olacaktır" buyurdu. (Buharı ve Müslim)

Rivayet edildiğine göre Hz. Peygamber'e bir adam "Ya Rasûlul-lah! Benim bir cariyem vardır. Onun hamile kalmasını istemediğim için azil yapmayı düşündüm. Yahudiler bunun bir tür cinayet olduğunu söylüyorlar" dedi. Nebi (s.a) şöyle buyurdu: "Yahudiler yalan söylüyorlar. Allah yaratmak istedikten sonra sen O'na engel olamazsın." (Ebu Dâvud)

Rivayete göre, bir adam Hz. Peygamber'e şöyle dedi: "Benim bir cariyem vardır. Ben azl yapıyorum." Hz. Peygamber "Senin azl yapman Allah'ın irade ettiği şeyi engelleyemez" dedi. Adam tekrar geldi ve 'Ya Rasûlullah! Sana söylediğim cariyem hamile kaldı" dedi. Allah Rasûlü "Ben Allah'ın kulu ve Rasûlüyüm (yani dediğim doğru çıktı). Azl (geri çekilme, suyu boşa akıtma) gebeliğe veya ilahi takdire mani olmaz olacak olan olur" buyurdu.

Müsned-i Ahmed ve Sünen-i İbn Mâce'de Hz. Ömer'in Hz. Pey-gamber'den şöyle rivayet ettiği kayıtlıdır:

Hür kadının izni olmadan azl yapılmaz. Yine Müslim'de şöyle bir hadis vardır:

Rasülullah'a bir adam gelerek "Ya Rasûlullah! Ben eşime azil yapıyorum" dedi. Neden böyle yaptığını sorması üzerine de şöyîe cevap verdi: "Eğer o zararlı olsa idi Fars ve Rumlara zararlı olurdu."

Peygamberimizin bütün bu hadisleri azlin caiz olduğunu ve haram olmadığını gösteriyor: Eğer bununla çelişen durumlar olmasa idi, biz de "Azl, itirazsız olarak caizdir" derdik. Ancak bu yukarıdaki hadisler kuvvetinde Müslim'de şöyle bir hadis vardır. Bu hadiste de azlin kötü bir şey olduğu söyleniyor. Rasûlullah'tan azlden soruldu. O da "gizli öldürmektir" dedi. Bu hadis geçen hadisleri neshetmiş olabilir. Çünkü eşyada asıl olan mübahlıktır. Bu engelleyici hadis asıldan nakildir. Fakat hadisin ne zaman söylendiğine bakmak lazımdır. Eğer sonradan söylemişse, o diğer hadisleri nesheder.

Bu konuda Gazali Ihya'smda, İbn Kayyım Zâdu'l Meadmda, Şev-kani de Neyîü'l-Evtar'mda. tafsilatlı bilgi vermiştir.

Konuyu şöyle özetleyebiliriz: Azlin helâlliği delil itibarıyla, ha-ramlılığından daha kuvvetlidir. Onun caiz olduğunu söyleyenler, haram olduğunu söyleyenlerden daha fazladır. Seri bir mazeret ve kuvvetli bir sebep olursa azl caiz, basit bir sebep veya sadece zevk için olursa caiz değildir.

Evlilik Yoluyla Haram Olanlar

SORU: Bir kadınla gayr-i meşru ilişkide bulunan erkek, onun kızıyla evlenebilir mi?

CEVAP: Hanefî mezhebine göre zina hürmet-i müsahereyi (sıhriyet yoluyla haramlığı) gerektirir. Kim bir kadınla zina yaparsa artık onun usul ve füruu olan kadınlar ona haram olur. Fakat bazı fakihler zinanın sıhriyat haramlığını doğurmadığı görüşündedirler. Bunlara göre bu kişi bu kızla evlenebilir.

Bu şahıs için en iyisi böyle bir kızla evlenmemesidir; çünkü ilerde o onun mutsuzluğuna sebep olacaktır.

Evlilikte Mehîr

SORU: Evlilikte mehir esas bir rükün müdür, koca mehri vermeyince, evlilik bozulur mu?

CEVAP: Mehir; kocanın evlilik mukabilinde karısına verdiği bir miktar maldır. Miktarı tayin edilmese, hayatta vermemeyi şart koşsa bile bu mehir kocanın zimmetindedir. Ona ya peşin ya da sonra ödemesi vacibtir.

Eğer mehir takdir edilmişse, takdir edilen miktarın tümünü karısına vermesi vacibtir. Eğer takdir edilmemişse, mehr-i misil vermek zorundadır.

Kadının dinden çıkması gibi durumlarda mehir düşer.

Mehir gerdeğe girildiğinde de önceden de verilebilir, bir kışımı verilip, bir kışımı tehir edilebilir. Tehir edilen kısmın da boşanma veya ölümden önce verilmesi lazımdır. Koca, ya ödemekle ya da karısının ibra etmesiyle (vazgeçmesiyle) mehirden kurtulabilir.

Allah (c.c) şöyle buyurmaktadır:

Kadınların mehirlerini gönül rızası ile (cömertçe) verin. (Nisa/4)

Rasûlullah da şöyle buyuruyor:

Her kim bir kadının baş örtüsünü (duvağını) açıp bakmışsa, onunla zifafa girsin veya girmesin onun mehrini vermesi vacibtir.

Bununla beraber mehir evliliğin bir rüknü değildir. Ancak evliliğin bir eseridir. Bir adam mehir tayin etmeden de bir kadınla evlenebilir. Ancak ona mehr-i misil vermesi gerekir. Fakihler bu hükme delil olarak şu ayeti göstermişlerdir:

Nikahtan sonra henüz dokunmadan veya onlar için belli bir mehir tayin etmeden kadınları boşarsanız.

Bu, erkek gerdeğe girmeden de eşini boşayabilir ve ona mehir vermeyebilir demektir. Çünkü boşama ancak evlilikten sonra olur.

Ancak İmam Mâlik b. Enes (r.a) "Mehirsiz evlilik akü yapılmaz ve bu evlilik sahih olmaz" diyor.

Kadınları Evlenmekten Alıkoymak

SORU: Kızlarım evlilikten alıkoymak dinen helâl midir?

CEVAP: Evlilik bir İslâm sünnetidir. Rasûlullah (s.a) şöyle buyurmuştur:

Evlilik benim sünnetimdir. Kim benim sünnetimi terkederse o, benden değildir.

Kadın şartlarını haiz olduğu zaman hiç kimse onu evlilikten me-nedemez. Ancak zalim ve cahil olanlar müstesna. Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur:

Kız, kendi hakkında karar vermeye, herkesten daha fazla hak sahibidir. (Müslim)

Yine Hz. Peygamber şöyle buyurdu:

Size dinini ve ahlâkını beğendiğiniz biri gelir kızınızı isterse onu onunla evlendirin, yoksa yeryüzünde fitne ve fesat olur. Onlar da "Ya Rasûlullah! Fakir ve ailesi düşük de olsa yine de verelim mi?" dediklerinde, üç defa tekrar ederek "Evet, dinini ve ahlâkını be-ğendinize veriniz" buyurmuştur. (Tirmizî)

Bundan anlaşılıyor ki baba kızı evliliğe müsait olduğu zaman onu menedemez. Bir baba bunu yapıyorsa Allah'ın mubah kıldığı bir şeye engel, Peygamberimizin teşvik ettiği bir şeye mani oluyor demektir.

Bu konu ile ilgili olarak, kızın velisi, kızı boşayan kocasına dönmeyi de engelleyemez. Birbirlerini isteyen iki kişinin evlenmesine de engel olamaz. Ancak dini bir engel olursa mani olabilir; çünkü Allah (c.c) şöyle buyuruyor:

Kadınları boşadığınız ve onlar da bekleme müddetlerini bitirdikleri vakit, aralarında iyilikle anlaştıkları takdirde, onların (eski) kocalarıyla evlenmelerine engel olmayın. İşte bununla içinizden Allah'a ve ahiret gününe inanan kimselere öğüt verilmektedir. Bu öğüdü tutmanız kendiniz için en iyisi ve en temizidir. Allah bilir siz bilmezsiniz. (Bakara/232)

Nisa suresinde de şöyle buyrulmaktadır:

Ey iman edenler! Kadınlara zorla varis olmanız size helâl değildir. Apaçık bir edepsizlik yapmadıkça onlara verdiğinizin bir kısmını ele geçirmeniz için de kadınları sıkıştırmayın... (Nisa/19)

Bir kısım tefsirler kızları zorla evlendirmenin cahiliye adetlerinden olduğunu yazıyorlar. Boşayanlar da aynı şeyi yapıyorlardı. Karısını boşayanlar başkasıyla evlenmemesi için çeşitli yollara baş vuruyorlardı. Sonunda tekrar nikahının altına alıyordu. İslâm velayeti yakınlara verdi. Ancak evliliğe engel olmayı ve kızın izni olmadan onu evlendirmeyi de yasakladı. Böylelikle iki maslahatı yanyana getirdi.

İslâm, bir erkeğin kadını bizzat istemesini ve onunla evlilik üzerine ittifak etmelerini caiz görüyor. Bunda dini ve örfi bir engel yoksa velinin buna mani olamayacağını söylüyor.

Muhammed Abduh'a göre, kadın mehr-i misilden daha aşağı bir mehirle evlenmek isterse, bundan maksadı da şehveti tatmin ve ahlâkı bozmak değil, doğru dürüst bir koca ile evlenmek ise, ancak nafaka ile beraber mehrin ona ağır gelmesinden korkuyorsa, bunu engellememek lazımdır. Aksi takdirde onu evlendirmek vacibtir.

Bundan anlıyoruz ki, babanın kızını evinde hapsetmesi dinen caiz değildir. Onu uygun kocaya varmaktan menetmesi, onu evlenmekten alıkoyması caiz değildir. Bu Allah'ın helâl kıldığı bir şeyi haram yapmaktır. Bir kısım babalar bu harama yöneliyorlar, kızlarına karşı cinayete yelteniyorlar. Bu inattan çok kötülükler doğar ki, onun neticesini ancak gaybı bilen Allah bilir.

Kadın Ve Evlilik Aktî

SORU: Velisinin katkısı olmadan, kadın kendi evlilik aktini yapabilir mi? Kendi işinin (evlilik) kendi elinde olması caiz mi, dinin bu konuda görüşü nedir?

CEVAP: Evlilik kadının hakkıdır. Menfi veya müsbet fikir beyan etmek herkesten önce kıza aittir. Kızın velisinin, onu istemediğine ve tiksindiğine vermesi caiz değildir. RasûluUah, bir kızın babası tarafından kıza rağmen kocaya verilmesi ve kızın Rasûlullah'a başvurması üzerine evliliği bozmuştur.

Din, kız velisinden kızı evlendirmek istediği zaman onun iznine baş vurmasını taleb etmiştir. Çünkü onunla muaşeret edecek odur. Bu onun hakkıdır. Hiç kimse buna engel olamaz.

Bundan anlıyoruz ki, kadın kendi nefsini evlendirip evlilik aktini yapabilir. Bu akit şartlara uygun olduğu sürece kendisi bunu yapabildiği gibi, vekilleri aracılığıyla da bunu yaptırabilir.

Yine din, koca şartları kabul ederse, kadının istediği zaman boşa-nabileceğini de kabul ediyor.

Ancak genç kızlara nefislerine aldanmamalarım tavsiye ediyorum. Bu hakkı kötüye kullanmasınlar. Genç kızlar gelgitlere ve heyecana kapılırlar. Bu bakımdan, tecrübeli ve ihlaslı insanların yardımından kaçınmasınlar. Çünkü bu işin sonunda hüsran vardır. Genç kızlar şunu da unutmasınlar ki, ebeveynleri herkesten daha fazla onların saadetini istiyorlar. O da onların görüş ve rızalarını almalıdır. Onu ileride mutlu edecek evliliğe beraber karar vermeleri en uygun yol olsa gerek.

Bu arada anne ve babalara da şunu söylemeden geçmeyelim: An-ne-babalar kızlannı istemedikleri kocaya vermesinler. Bu ne dinen ne de akîen caizdir. Boşama/boşanma yetkisinin kadına verilmesini de hiç bir onurlu koca kabul etmez. Bu dinen yasak değilse de uygun bir şey değildir.

Evlilik Aktinin Helâl Kıldığı Şeyler

SORU: Erkeğin, nikah akdi yaptığı kızla, cima etmeden oynaşması caiz midir?

CEVAP: Nikah akdi yapılıp şart ve rükünleri yerine getirildiğinde, erkekle kadın kan koca olmuş demektir. Ancak adetlere göre onunla hemen zifafa girmez. Onun için bu adama karı-kocaya helâl olan her-şey helâl olur. Çünkü o dinen ve kanunen onun eşi sayılır. Buna binaen bu adamın yaptıkları haram değildir.

Ancak örfün de bir kıymeti ve değeri vardır. İnsanlarca biliniyor ki çok zaman akit yapılır, sonra çiftler bir müddet bekler, sonra kocanın herkesçe görülen zamanda eşinin yanına gitmesiyle, bir nevi ilan meydana gelir.

Yine insanların örfünde koca karısının yanma gizli girmez. Çünkü gizli olursa dedi-kodu olur.

Onun için kocanın şüpheli duruma düşmesi kendisi için hiç iyi değildir. Onun için en hayırlı olan şey, evlilik aktini yapmakla beraber, etrafını, akrabalarını ve kadının akrabalarını haberdar etmesidir. Ta ki kötü zan altında kalmasın. Çünkü zarının bir kısmı günahtır.

Şartlı Evlilik

SORU: Dinin şartlı evlilik hakkındaki görüşü nedir?

CEVAP: Evlilikte, akit sigası şarttır. Bu sigaya icab ve kabul denilir. Erkeğin kadına 'Seninle evlenmek istiyorum', kadının da 'Kabul ediyorum' demesi icab ve kabuldür. îcab ve kabul sigasıyla söylemeleri şarttır. Ta ki evliliğe azmettikleri meydana çıksın. Çünkü evlilik hem büyük hem de riskli bir iştir. Onu şüphe ve ihtimallerden korumamız lazımdır. Evlilik aktinde şu şartlar gerekir:

1. İcab ve kabul meclisinin olması,

Ta ki aralarında irtibat olsun fakihler buna çok önem vermişlerdir,

2. Kabul'ün icaba uygun olması,

Eğer bir adam diğerine "Beni kızın Zeyneb'le evlendir" dese, o da "Seni kızım Aişe ile evlendirdim" dese bu olmaz.

3. Mucibin (yani teklif edenin) kabul'den önce, pişman olmaması, Çünkü pişmanlık icabı bozar. Kabul de havada kalır.

4. İcab ve kabulün hüküm bildiren kalıplarla olması (yani mazi ve hal kipleriyle olması) istikballe ilgili bir şarta veya bir zamana bağlı olmaması gerekir.

Erkeğin kadına, "Gelecek baharda" veya "babam seferden dönünce seninle evleneceğim" demesi sahih olmaz. Bu da evliliği ihtimal şüphesinden kurtarmak içindir.

Hakeza, evlilik muayyen bir süre şartına bağlanamaz. Çünkü bu muvakkat (geçici) bir evlilik olur. Evlilikte esas devamlılıktır. Geçicilik değildir.

İnsan Ne Zaman Tam Evli Sayılır

SORU: Evlilik akdi yapılmasına rağmen, kadının ailesi zifafa izin vermediği için zifaf olmazsa, bu evlilik sayılır mı? Muhsan ne demektir?

CEVAP: Muhsan hür, akil, baliğ, müslüman ve evli olmakdır. Burada duhuldan amaç, cinsi ilişkinin sahih bir akitle meydana gelmesi demektir. Fakihler, peygamberimizin muhsanı dul olarak tavsif ettiğini söylüyorlar. Bunun manası, daha önceden eşiyle sahih bir cinsi ilişkide bulunmuş demektir. Bu durumdakilere muhsan demenin manası dini bir evliliğin insanı zinadan korumasıdır. Çünkü o cinsi isteğini meşru olan eşinde bulabilir. Bundan sonra zinaya yeltenmesi ona bir ceza yükler ki, evli olmayanlara verilmez. (Sahih bir nikahla evli olan zinakârın cezası recimdir. Bekar olan zinakârın cezası yüz değnektir.)

Soy Tesbiti

SORU: Bir erkek bir kadınla evlilik aktini yaptı, onunla duhul yapmadı sonra bir çocuk doğurdu, o çocuğu akit yapana nisbet etti. Bu nesep sahih midir. Halbuki onlar katiyyen birleşmemişlerdi buna ne dersiniz?

CEVAP: Meşru evliliğin bir meyvesi de, çocuğun nesebinin evey-nine ait olmasıdır. Onunla evlad zayi olmaz ve insan ızdıraptan kurtulur. Soyu tesbit etmede Peygamberimizin şu sözü esastır:

"Çocuk yatağa aittir" (yani çocuk meşru evli olan baba ve anneye aittir).

Buradaki yataktan kasıt, kan ve koca arasında olan bağdır. Sahih bir evlilikte, kadının geçmiş bir evlilikten ve hamilelikten boş olması gerekir. Eğer akit yapılmış ama zifafa girilmemişse, kan-koca muamelesi olmamışsa, doğan çocuğu bu adama nisbet etmek sahih olmaz. Kocasından başkasından hamile kalan ve doğan çocuğu kocasına nisbet eden kadın şüphesiz büyük bir günah işlemiş ve büyük bir bühtan etmiştir. Allah ona çok şiddetli bir azap verecektir. Böyle bir kadın iki büyük ve utanç verici günahı birden işlemiştir. Biri zina diğeri ise çocuğu babası dışında bir yabancıya isnad etme iftirası.

Allah (c.c) şöyle buyurmaktadır:

Ey Peygamber! İnanmış kadınlar, Allah'a hiçbir şeyi ortak koşmamak, hırsızlık yapmamak, zina etmemek, çocuklarını öldürmemek, elleriyle ayakları arasında bir iftira uydurup getirmemek, iyi işi işlemekte sana karşı gelmemek hususunda sana biat etmeye geldikleri zaman biatlannı kabul et ve onlar için Allah'tan mağfiret dile, şüphesiz Allah, çok bağışlayandır, çok esirgeyendir. (Mümtehine/12)

Birçok müfessir, "elleriyle ayaklan arasında bir iftira uydurup getirmemekten" maksadın, kocalarından olmayan çocukları kocalarına nisbet etmek olduğunu söylemiştir. Cumhur da bu görüştedir. Bu uydurma ilhak, bir iftira ve bühtandır.

Allah Rasûlü (s.a) kadınlarla biat yaptığı zaman onlara şöyle diyordu:

Allah'a ortak koşmamanıza, hırsızlık ve zina yapmamanız, çocuklarınızı öldürmemeniz, ellerinizle ayaklarınızın arasında bir iftira uydurup getirmemeniz, gücünüz yettiği müddetçe iyi işi işlemekte bana karşı gelmemeniz şartıyla sizinle beyatlaşıyorum.

Herhangi bir bir kadın bir topluma onlardan olmayan birini girdi-rirse Allah bunu kabul etmez, Allah onu (kadını) cennete sokmaz kendi çocuğunu inkar eden erkek de kabul etmez, yüzüne bakmaz, onu geçmiş ve gelecek insanların huzurunda rezil eder." (Ebu Dâvud)

Kadının Kocaya İtaati

SORU: Kocasının meşru emir ve isteklerini yerine getirmeyen kadın hakkında İslâm'ın hükmü nedir?

CEVAP: Allah (c.c) şöyle buyuruyor:

Allah'ın insanlardan bir kısmını diğerlerine üstün kılması sebebiyle ve mallarından harcama yaptıkları için erkekler kadınların yöneticisi ve koruyucu sudur. Onun için saliha kadınlar itaatkardır. Allah'ın kendilerini korumasına karşılık gizliyi (kimse görmese de namuslarını) koruyucudurlar... (Nisa/34)

Bir çok müfessire göre ayette geçen Kanitat İtaat manasınadır. Nasıl ki erkeğe, hanımına hoş davranması, onun hakkını gözetmesi, ona infakta bulunması, ona adil davranması, ona zarar verecek bir şey yapmaması vacib ise, kadına da Allah'ın mubah kıldığı hususlarda kocasına itaat etmesi vacibtir. Rasûlullah buyuruyor ki:

Kadınların en hayırlısı kocası kendine bakınca içi açılan, emrettiği zaman itaat eden, gıyabında malını ve ırzını koruyan kadındır.

Yine Rasûlullah şöyle buyuruyor:

Eğer birinin diğerine secde etmesini emredecek olsaydım kadının, kocasına secde etmesini emrederdim.

Bu hadis de gösteriyor ki, kocanın karısı üzerinde hakkı çok büyüktür.

Bir kadın, Rasûlullah'a gelerek "Ey Allah'ın Rasûlü! Ben kadınları temsilen sana geldim. Allah cihadı erkeklere farz kıldı, yerine getirirlerse, sevap kazanırlar. Şehit olurlarsa Allah katında sevinirler ve diridirler. Biz kadınlar da onların yanında duruyoruz, bize ne düşer?'1 dedi.

Rasûlullah şöyle buyurdu: Rastladığın her kadına benden şunu ilet: "Kocaya itaat etmek ve onun hakkını yerine getirmek Allah yolunda yapılan cihada denktir."

Hz. Aişe Hz. Peygamber'e "Ey Allah'ın Rasûlü! Kadın üzerinde en çok kimin hakkı vardır" diye sordu. O da "kocasının" dedi. Erkek üzerinde en çok kimin hakkı vardır "Annesinin" dedi.

Hz. Peygamber, Allah'ın rızasını kocaya itaate bağlayarak şöyle buyuruyor:

Kocası kendisinden razı olarak ölen kadın cennetliktir. Ve yine şöyle buyuruyor:

Kadın beş vakit farz namazını kılar, ramazan orucunu tutar, ırzını korur, kocasına itaat ederse, Ölünce ona şöyle denilir: Cennete hangi kapıdan girmek istersen gir."

Bundan anlaşılıyor ki, soruda bahsi geçen kadın Allah'a isyan etmiştir. Kocası hakkında günaha girmiştir. Allah'a isyan olan şeyler dışında kadının kocasına itaat etmesi gerekmektedir.

Kadının Müslüman Olmayan Erkekle Evlenmesi

SORU: Müslüman bir kadının müslüman olmayan erkekle evlenmesi caiz midir?

CEVAP: Yüce İslâm dini, inancı, dini ne olursa olsun müslüman olmadığı sürece, bir müslüman kadının bir gayr-i müslimle evlenmesini haram kılmıştır. Evli olsun dul olsun bir müslüman kadın, bir gayr-i müslimle evlenemez. Bunda bütün İslâm hukukçuları ittifak etmişlerdir. Bu RasûluUah'ın devrinden bugüne kadar üzerinde ittifak edilen bir konudur. Hatta bu zaruri bir bilgidir. Bunun helâl olduğunu söyleyenlerin dinden çıktığına dair hüküm verilir.

Fakihler buna şu ayeti delil olarak ileri sürerler:

Ey iman edenler! Mü'min kadınlar hicret ederek size geldiği zaman, onları imtihan edin, Allah onların imanlarını daha iyi bilir. Eğer siz de onların inanmış kadınlar olduklarını öğrenirseniz onları kâfirlere geri göndermeyin. Bunlar onlara helâl değildir. Onlar da bunlara helâl olmazlar. Onların (kocalarının) ödedikleri me-hiri geri verin. Mehirlerini kendilerine verdiğiniz zaman onlarla evlenmenizde size bir günah yoktur. Müşrik kadınları nikahınızda tutmayan. Sarf ettiğinizi isteyin, onlar da sarfettiklerini istesinler, Allah'ın hükmü budur. Aranızda o hükmeder, Allah bilendir, hikmet sahibidir. (Mümtehine/10)

Bu ayetteki delil şu cümlelerdir:

Eğer siz de onların inanmış kadınlar olduklarını öğrenirseniz onları kâfirlere geri göndermeyin. Bunlar onlara helâl değildir. Onlar da bunlara helâl olmazlar.

Yine İslâm fıkhına göre, bir kadının irtidat eden bir erkekle de evli kalması caiz değildir. İrtidatla (dinden çıkmakla) aralan tefrik edilir. Yine daha önce gayr-i müslimken sonradan müslüman olan bir kadın da gayr-i müslim kocasından ayrılır.

Bu haramlığın sebebi şudur: Çünkü erkekler yönetici durumundadırlar.

Erkekler kadınlar üzerinde yöneticidirler. (Nisa/134)

Burada bir gayr-i müslimin bir müslüman üzerinde hakimiyeti bahis konusudur.

kâfirler için mü'minler aleyhine asla bir yol yoktur. (Nisa/141)

Yine görüyoruz ki gayr-i müslim müslümanın dinini tanımıyor, onun kitabına inanmıyor, onun nebisini kabul etmiyor. Bundandır ki müslimle gayr-i müslim arasında evliliğin devam etmesi mümkün değildir. Buna ilave olarak da gayr-i müslim, müslümanın inancına da saygı duymuyor. Onu ya dinini terketmeye ya da ihmal etmeye sürüklüyor. Bu da büyük bir fesattır.

Bundan dolayıdır ki Rasûlullah Hudeybiye antlaşmasından sonra hicret eden müslüman kadınları Mekke'den Medine'ye geri göndermemiştir. Halbuki anlaşma şartlarında Mekke'den Medine'ye iltica edenleri geri göndermek hususunda özel madde vardı. Kâfirler bunu Peygamber'den istediklerinde "Bu şart erkekler içindi, kadınlar için değildi" buyurdu, yukarıdaki ayet bunu teyit için indirildi.

[1] Anlamı: Allahım sen selâmsın. Selâmet de sendendir. Bizi selâmet (ve barış) içinde y şat. (Çeviren)

[2] Kurban kesmek Hanefî mezhebinde vacibtir. Hacca giden kimse seferi ise ona kurban kesmek vacib olmaz. Fakat memleketinde bıraktığı eşi veya çocukları hacca giden kimseden bağımsız olarak kendilerine kurban kesmek vacib olacak kadar zengin iseler onlara kurban kesmenin gerekli olacağı açıkça bellidir. (Çeviren)

[3] Hanefî mezhebinde haccın rükünleri üç tanedir. (Çeviren)