Hadis senetlerinde sık sık geçen hadisin hangi yolla hocadan alındığını gösteren rivayet lafızları zaman içinde bazı kısaltmalarla yazılmışlardır. Bu kısaltmaların, hadisçilerce benimsenmiş olanları bulunduğu gibi tutulmayanları ve terkedilenleri de olmuştur. Biz burada hadisciler arasında tutulmuş bazı kısaltmaları ve neye delalet ettiklerini göstermeye çalışacağız.
1) Haddesena lafzı, çoğunlukla sena ve na şeklinde kısaltılmaktadır. Bazan her iki kısaltmanın bir senedde yer aldığı da olur. Haddeseni lafzı da deseni ve seni şeklinde kısaltılmaktadır.
2) Ahberana lafzı ena şeklinde kısaltılmıştır. (Beyhaki bunu bena şeklinde kısaltmış fakat tutulmamıştır.)
3) Ahberani, enbe eni ve enbe ena’nın kısaltmaları yoktur. Zira bunlar öncekilere oranla daha az kullanılırlar.
4) An lafzı dışında kalan haddesena, ahberana, haddeseni, semi’tu ve enbe ena gibi lafızların başında mutlaka bir kale kelimesi bulunmaktadır. Ancak çoğu kere bu kale kelimesi yazılmaz fakat okurken mutlaka okunur.
5) Senetlerdeki ennehu kelimesi de yazılmaz ama okunur. Mesela “An Ata ibnu Meymune semia Enes bin Malik” senedi “An Ata ibnu Meymune ennehu semia Enes bin Malik” şeklinde; “Haddesena Hasen bin Sabbah semia Cafer bin Avn” senedi de “Haddesena Hasen bin Sabbah ennehu semia Cafer bin Avn” şeklinde okunur.
6) Ayrıca hadis senedleri arasında görülen Ha harfi de o noktada senedin değiştiğini gösterir ve Ha diye okunur.Bu kısaltma, hadisin birkaç senedini bir araya toplamak için kullanılır. (Bazıları bu kısaltmayı Hadis diye, bazıları da tahvil diye okurlar.) Ha işareti birleştirilen senedler arasında müşterek olan ilk ravi isminden sonra konur. [1]
[1] İsmail Lütfü Çakan, Hadis Usulü, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları: 32-33.