Sahabe neslini tanıtan hal tercümesi kitapları pek çoktur. Ancak bunlardan üç tanesi pek meşhur ve yaygındır. Şimdi bunları sırasıyla tanıyalım:
1) İbn Abdilberr el-Kurtubi (463/1071)’nin “el-İstiab fi ma’rifeti’l-ashab”ı 3500 kadar biyografiyi ihtiva eden bu eser, el-İsabe kenarında ve müstakillen basılmış bulunmaktadır.
2) İbnu’l-Esir el-Cezeri (630/1233)’nin “Üsdü’l-ğabe fi ma’rifeti’s-sahabe” 8000 kadar biyografiyi ihtiva eden bu değerli eserin son 7. cildi hanımlara tahsis edilmiştir.
3) İbn Hacer el-Askalani (852/1448)’nin “el-İsabe fi temyizi’s-sahabe”si 12279 biyografiyi tetkik eder. El-İsabe, konuya ait eserlerin en hacımlısı olması yanında farklı tertibi ile de dikkat çekmektedir. Kendisinden önceki iki eser gibi alfabetik olma genel özelliği içinde her harf için dört kısım düşünülmüş ve uygulanmıştır.
a) Herhangi bir hadis ya da haberde sahabi olduğu açık ya da kapalı şekilde belirtilmiş olanlar, (Elif harfinden bu gruba girenler 1/13-93’dedir)
b) Sahabe arasında zikredilen çocuklar. Bunlar, Hz. Peygamber vefat ettiğinde temyiz yaşının altında bulunmaktadırlar. Hz. Peygamberin onları görmüş olması ihtimalinden dolayı sahabiler arasında zikredilirler (bk. 1/93-99)
c) Hem İslamdan önce hem de İslam döneminde yaşadıkları bilinen fakat Hz. Peygamberle görüşmemiş kimselerdir. Bunlara, “sahabi olduklarına bazı kitaplarda işaret edilenler” denebilir (bk. 1/99-117)
d) Daha önceki biyografik eserlerde yanlışlıkla sahabi olarak zikredilenler (bk. 117-136). Bu dördüncü gruba dair ilk çalışmayı İbn Hacer yapmıştır. O, bu noktayı özellikle vurgular.
Sahabi biyografisi ile ilgili Türkçe’de bazı teşebbüsler olmuşsa da hiç biri tamamlanamamıştır.[1]
[1] Mesela bk. H. Zihni, el-Hakaik “Zı” harfine kadar gelebilmiştir. Hersekli Mehmed Kamil’in “Metaliu’n-nucum”u da yarımdır. Asr-ı Saadet’in Ashab-ı Kiram bölümünde 200 küsür sahabi tanıtılmaktadır. Türkçe’de bir Ashab-ı Kiram (Hz. Peygamber’in Müslüman Çağdaşları) Ansiklopedisi’ne ihtiyaç bulunmaktadır; İsmail Lütfi Çakan, Hadis Usulü, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları: 86-87.