Hadis metinlerinde geçen, az kullanıldığı veya Arapça'ya sonradan girdiği için anlaşılması zor olan kelimelerin açıklanması bu ilmin konusunu teşkil eder.[1]
Hadis lafızlarında anlaşılmayan sözleri açıklayan ilme denir.Müşkilu’l-Hadis İlmi de denir. Hadislerin iyice anlaşılabilmesi için bu ilme kesin ihtiyaç vardır; çünkü bir hadisten hüküm çıkarma ancak onun iyice anlaşılabilmesi ile mümkündür. Hadis iyice anlaşılmazsa çıkarılan hüküm yanlış olur.
Hz. Peygamber herkesin anlayabileceği fasih ve açık bir Arapça ile konuştuğu için hadislerde kapalılık ve anlaşılmayan bir taraf yoktur. Bu yüzden sahabe için onun sözlerini anlamamak diye bir şey sözkonusu olmamıştır. Bununla birlikte, sahabilerin çoğu Hz. Peygamber’in sözlerinde anlayamadıkları yerler olursa sorup öğrenmişlerdir.
Hz. Peygamber’in ölümünden sonra yabancı milletlerden İslam’a girenlerin sayısı artınca Arap dilinin kendi ifade özellikleri içinde söylenmiş hadislerin herkesçe anlaşılmama durumu baş göstermiştir. Gerçekten de yeni müslüman olmuş milletlerin hadisleri Araplar kadar anlamasına imkan yoktur. Ayrıca hadislerin iyice anlaşılabilmesi belli bir İslami kültürü gerektirir. Yeni müslüman olmuş bir yabancıdan böyle bir kültür beklenemez. İşte hadislerin herkes tarafından kolaylıkla anlaşılabilmesi için onun yüksek ifadelerini, anlaşılmayan yerlerini izah etmek Garibu’l-Hadis İlminin doğuş sebebidir.
Aynı şekilde Kur’an-ı Kerim’in anlaşılmayan lafızlarını izah etmeyi konu olarak alan Garibu’l-Kur’an adlı bir ilim daha vardır. Garibu’l-Kur’an konusunda yazılan bazı eserlerin hadislerin garib lafızlarının izahını da içine aldığı görülür. Bu durum İslam Dini’nin iki ana kaynağına ait bilgilerin bir süre beraber olduklarını gösterir. Kitabu’l-Garibeyn isimli eserler bu şekilde Kur’an-ı Kerim ve hadislerin garib lafızlarını izah eden kaynaklardır. Yalnız hadisin garib lafızlarına ayrılmış önemli eserler ise şunlardır:
a) Garîbu'l-Hadis, Ebû Ubeyd el-Kaasım b. Sellam (157-224h./773-838m.)
b) Garîbu'l-Hadis, İbn Kuteybe
c) el-Fâik fi Ğaribi’l-hadis, Zemahşerî. [2]
d) en-Nihâye fi Ğaribi’l-hadis, İbnü'l-Esîri’l-Cezeri (544-606h./1149-1209m) [3]