35 ŞUF'A (ONALIM) KİTABI. 1

1. Şuf'a Hakkının Bulunduğu Yerler. 1

2. Şufa Hakkı Bulunmayan Yerler. 3

 

 

35 ŞUF'A (ONALIM) KİTABI[1]

 

1. Şuf'a Hakkının Bulunduğu Yerler

 

1. Abdurrahman b. Avfın oğlu Ebu Seleme'den: Resûlullah (s.a.v.) ortaklar arasında taksim edilebilen müşterek mallarda şufa olduğuna hükmetti. Ortaklar arasında sınırın bulunduğu yerlerde şufa hakla yoktur.[2]

imam Malik der ki: Bizde amel ittifakla böyledir.

 

2. Saidb. el-Müseyyeb'e soruldu:

«— Şuf ada bir prensip var mı?» Said:

«— Evet, Şufa evlerde, arazide ve yalnız ortaklar arasında olur» dedi.

 

3. Malik'e de Süleyman b. Yesar'dan bu hadisin benzeri riva­yet edildi.

imam Malik der ki: Bir adam, bir köle yahut bir cariye ya da benzeri metalar vererek bir topluluğa ait toprağın bir parçasını al­dı. Sonra ortaklardan biri gelip şufa hakkını kullanarak toprağı geri aldı fakat (bu arada) köle ya da cariye ölmüştü. Hiç kimse bunların kıymetini bilemedi. Bunun üzerine müşteri: «Kölenin ya da cariyenin kıymeti yüz dinar» dedi. Şufa sahibi ortak: «Hayır el­li dinar» dedi.

îmanı Malik (bu konuda) der ki: Müşteri verdiği bedelin yüz dinar kıymetinde olduğuna yemin eder. Sonra şufa sahibi dilerse (bu meblağı vererek, satın alınan toprağı) geri alır, isterse almaz. Ancak şufa sahibinin köle ya da cariyenin kıymetinin müşterinin dediğinden daha aşağı olduğunu isbat ederse o fiyattan alır.

îmam Malik der ki: Müşterek bir toprak ya da evin bir parçası­nı bir kimse hibe etse, hibe edilen kişi de hibe edene hibe edilen şeye karşılık para ya da mal verse, ortaklar isterlerse hibe edilen kişiye verdiğini dinar veya dirhem vererek orasını alabilirler.

imam Malik der ki: Bir kimse müşterek bir toprağı ya da evi hibe eder, karşılığında bir şey almaz ve hibe ettiğini de geri iste­mez, ortağı burasının kıymetini vererek almak isterse, hibenin karşılığında birşey verilmediği müddetçe olamaz. Şayet karşılı­ğında birşey verilirse, ortak olan şufa sahibinin, verilenin bedeli­ni ödeyerek orasını alma hakkı vardır.

imam Malik der ki: Bir kişi, müşterek bir toprağın bir parça­sını satış fiyatına belirli bir zamana kadar veresiye satın almıştır.

Eğer ortak zenginse, aynı fiyata aynı zamana kadar şufa yo­luyla orasını alabilir. Ortağın parayı aynı süre içerisinde vereme­mesinden korkutuyorsa, bu müşterek toprak parçasını sahibin­den satın alabilen adam gibi güvenilir, zengin bir kefil getirirse bu hak ona da tanınır.

imam Malik der ki: (Ölen) Bir adam çocuklarına bir toprağını miras bırakır, sonra çocuklardan birinin de çocukları dünyaya gelir, daha sonra baba ölür, bunun üzerine çocuklarından biri bu topraktaki hakkını satarsa, satanın kardeşi, babasının ortakları olan amcalarından şufa hakkı bakımından önce gelir.

îmam Malik der ki: Hüküm bizce de böyledir. Şufa ortaklar arasında hisseleri miktarıncadır.[3] Her biri hissesi oranında alır. Hissesi azsa az, çoksa çok alır. Bu durum, ortaklar, şufa'da hisse­lerinin fazla olduğunu iddia ettikleri zaman söz konusudur.

Bir adam, hissedarlardan birinden hissesini alıp da, hisse­darlardan başka biri: «Ben şufa dan hissem kadar pay alırım» der, müşteri de: «Ya hepsini alırsın, yahut hiç almazsın» derse, şufa hakkını isteyen, ya tamamını alır, ya da hakkından vazge­çer. Almak istediğinde hak kendisinindir.

îmam Malik der ki: Bir adam bir arazinin tamamını alır ve ağaç dikmek ya da bina yapmak gibi kalıcı birşeyle veya kuyu kaz­mak suretiyle imar ettikten sonra ikindi bir şahıs o arazinin bir kısmında önceden hakkı olduğunu isbat ederek şufa yoluyla arazinin tamamını almak istediği takdirde, bu araziyi o adamın elinden şufa yoluyla imar ettiği şeyin değerini vermedikçe alma hakkı yoktur. Eğer arazide yaptığı şeylerin kıymetini verirse, şufa yoluyla araziyi alabilir.[4]

imam Malik der ki: Müşterek bir ev ya da arazideki hissesini satan bir kimse, hissedarın şufa yoluyla alacağını öğrenince, (en­gellemek amacıyla) müşteriyle kendi isteği üzerine ikale[5] yapsa­lar, hakka engel olamaz, şufa sahibi mal sahibinin sattığı para mukabilinde o hisseyi alma hakkına sahiptir.

Bir kişi, hayvan ve meta'larla birlikte bir pazarlıkla (şuf alı) bir arazinin ya da bir evin bir bölümünü satın alsa, hissedar, şufa

yoluyla yalnız arsa ya da arazideki hisseyi almak istese, müşteri de, «Satın aldıklarımın hepsini al, çünkü ben hepsini birden al­dım» derse bu konuda imam Malik der ki: Hissedar arazi ya da evdeki hisseyi, hepsine verilen bedelden yalnız paylarına düşen miktarı vererek alır. Müşterinin aldığı her şey, müstakil olarak satın alınabileceği bedelle diğerlerinden ayrılır. Sonra, şufa sahi­bi alacağı hisseyi, umumi bedelden payına isabet eden kıymet kar­şılığı alır. İstemezse, hayvan ve meta'lardan hiç birini almayabilir.

imam Malik der ki: Bir kişi ortak arazinin bir parçasını satar, hissedarların bir kısmı buradaki haklarını satıcıya devreder, diğerlerini devretmeyip şufa haklarını kullanarak hisseleri ka­darını almak isterlerse, şufa haklarını devretmeyenler hissenin tümünü alabilir. Hisseleri kadarını alıp geri kalanını bırakma hakları yoktur.

imam Malik der ki: Çok ortaklı bir arsa bulunsa, hissedarlar­dan birisi hazır, diğerleri yokken bir ortak, hissesini satmak ister­se ve mevcut kişiye şufa hakkını kullanarak bu hisseyi alması ya da vazgeçmesi teklif edilir, o da «Ben bu parçadaki hissemi alırım, diğer ortaklarım gelene kadar hisselerini bırakırım. Onlar bu parçadaki hisselerini alırlarsa alırlar, almazlarsa hissenin hepsini ben alırım» derse, bu kişinin derhal hissenin tamamını almak ya da vazgeçmekten başka bir hakkı yoktur. Sonra (alması halinde) ortaklar gelince, isterlerse ondan alırlar ya da ona bıra­kırlar. Eğer bu şahıs kendisine yapılan teklifi kabul etmezse, şufa hakkının devam edeceği görüşünde değilim.

 

2. Şufa Hakkı Bulunmayan Yerler

 

4. Osman b. Alfan (r.a.) der ki: «Sınırları belli olan arazide (evin bahçesinde), kuyuda ve erkek hurma[6] ağacında şuf a yok­tur.»

imam Malik der ki: Hüküm bizce de böyledir.

îmanı Malik der ki: Taksim edilebilsin veya edilemesin, yol­larda ve evin bahçesinde[7] şuf a olmaz.

İmam Malik der ki: Bir adam, muhayyer olması şartıyla müş­terek arazinin bir parçasını satın almıştır. Satıcı ortağın sattığı bu yeri, müşteri, almayı kesin olarak kabul etmeden şuf a yoluyla ortakları almak istemeleri halinde, müşterinin o parçayı kesin olarak alıp satış sabit olana kadar şuf a haklan sabit olmaz. Satış kesinleşirse, şuf a haklan da sabit olur.

imam Malik der ki: Bir kimse, bir araziyi satın alır ve arazi elinde bir müddet kalır, sonra başka bir adamın miras yoluyla o arazide hissesi olduğunu iddiası neticesinde hissesi olduğu ortaya çıkarsa, şuf a lıakkı sabit olur. Arazi gelir getirirse, bu gelir hakkının sabit olduğu güne kadar ilk müşterinindir. Çünkü, ara­zideki dikili ağaçlar telef olsa ya da sel götürse, ilk müşteri sinesi­ne çeker.

Zaman uzar veya şahidler ölür veya satıcı ya da alıcı ölür ve­yahut her ikisi de sağdır, uzun zaman geçtiği için alış veriş unu­tulmuş olursa şufa hakkı kalmaz. Adam sadece sabit olan hissesi­ni alır. Adamın durumu, satışın yakın bir zamanda olması konu­sunda yukardaki gibi olmazsa ve bayiin arazinin bedelini, şufa sahibinin hakkını iptal etmek maksadıyla gizlediğini düşünürse, arazi tahmini bedeli üzerinden değerlendirilir ve arazinin bedeli yeni değere göre olur. Sonra arazi üzerine eklenen binalara ağaç­lara ve diğer tamirata bakılır. Böylece önce müşterinin belirli be­delle aldığı arazinin durumu, sonra bu arazide yaptığı bina ve diktiği ağaçlar değerlendirilmiş olur. Bundan sonra şufa sahibi araziyi alır.

îmanı Malik der ki: Şufa hayattaki bir kişinin malında oldu­ğu gibi, ölü bir kişinin malında da olur. Vereseler ölenin malının değeri (şufalı olduğu için) azalacağından korkarlarsa önce malı taksim ederler, sonra da satarlar. Böylece, bu kişilerin malda şufa haklan kalmaz.

imam Malik der ki: Bizce kölede, cariyede, devede, inekte, ko­yunda, diğer hayvanlarda, kumaşta ve susuz bir kuyuda şufa yoktur. Şufa taksim edilebilen ve sınır çekilebilen arazidedir. Taksimi kabul olmayan şeylerde şufa yoktur.

İmam Malik der ki: Bir kimse hissedarların huzurunda bir araziyi satın alırsa (hissedarların şufa hakkını iptal etmek ister­se), onları hakimin huzuruna çıkarır. Böylelikle, ya şufa hakkına sahip olurlar, ya da hakim bu haklarını iptal ederek araziyi müş­teriye teslim eder, şayet müşteri onları mahkemeye vermezse, on­lar da müşterinin (bu araziyi) satın aldığını bildikleri halde ara­dan uzun zaman geçinceye kadar şufa hakkı talep etmezler, sonra gelip şufa haklarını isterlerse, kanaatimce bu haklan kendilerine verilmez