26. İNSANLAR ARASINI DÜZELTMEK, ADALET VE YARDIM... 1

Bu Hadisin Önemi: 1

Yüce Allah'a Nimetlerine Karşılık Şükretmek: 1

Şükür İki Türlüdür: 2

Allah'a Şükür İki Türlüdür: 2

İnsanların Arasını Düzeltmek: 2

Dayanışma: 4

Güzel Söz: 4

Namaza Gitmenin Fazileti: 5

Yoldan Rahatsızlık Verici Şeyleri Kaldırmak: 5

Hadisten Çıkartılan Bazı Hükümler: 6

 

 

 

26. İNSANLAR ARASINI DÜZELTMEK, ADALET VE YARDIM

 

Ebu Hüreyre (r,a)'den, Rasulullah (s.a) buyurdu ki: "İnsanların her bir eklemi için güneşin doğduğu her günde bir sadaka vardır." (Devamla) bu­yurdu ki; "İki kişi arasında adalet yapman bir sadakadır. Kişiye bineğine binmesi için yardım etmen yahut onun eşyasını bineğine yükletmesi için kaldırman bir sadakadır." (Yine) buyurdu ki: "Güzel bir söz de bir sadakadır. Namaz kılmak için (mescide gitmek üzere) yürüdüğün her bir adım bir sadakadır. Yoldan rahatsızlık verici şeyleri kaldırman da bir sadakadır.[1]  

 

Bu Hadisin Önemi:

 

Dinin davet ettiği hususlar arasında söz birliği, kalb birliği, kalplerin hak ve sevgi üzerinde kaynaşıp birleşmesi de vardır. İşte bu hadisin önemi, kay­naşma ve sevgiye götüren sebeplere davet etmesiyle ortaya çıkmaktadır.

Hasımlar arasında adaletle davranmak, aralarını düzeltmek, din ve dün­ya işleri konusunda dayanışmak, güzel söz dışında kalan sözlerden dili ko­rumak ve müslümanlann yolundan rahatsızlık verici şeyleri izale etmek gibi

"Ve sizin nefislerinizde de hiç görmez misiniz?"(ez-Zârwt, 5im):

Rasulullah {S.A.S.)'irv. Bütün eklemlerinde" buyruğundan kasıt, Ademoğlunun iskeletini meydana getiren bütün kemikleridir.

İnsanın vücudunun bu kemiklerden meydana gelmesi yüce Allah'ın in­sana vermiş olduğu en büyük nimetleri arasındadır. Nitekim bu durum, Al­lah'ın kudret ve azametinin delilleri arasındadır. O Allah ki, insanı bu şekil­de uyumlu, güzel görünümlü ve hareket edebilecek şekilde yaratmıştır. Böyle bir nimetin değerini ve üstünlüğünü ancak*bunlardan mahrum kalan­lar gereği gibi takdir edebilir. [2]

 

Yüce Allah'a Nimetlerine Karşılık Şükretmek:

 

İnsanın bu şekilde yaratılıp kemiklerinin bu şekilde bir düzene sokulması Yüce Allah'ın Ademoğluna en büyük nimetlerindendir. O bakımdan her bir kemik (ve eklem) dolayısıyla bir şükür gerekir.[3]

Yüce Allah, Kitab'ında birden çok yerde bu nimeti bize hatırlatmış bu­lunmaktadır. Meselâ, şöyle buyurmuştur: "Ey insan, seni yaratan sana güzel organlar veren, sana itidal veren, seni dilediği herhangi bir surette terkib eden o kerim Rabb'ine karşı seni aldatan nedir?"(«tfn/ıtor, 82/6-8); "Allah sizi analarınızın karınlarından kendiniz hiç birşey bilmiyorken çıkardı. Size -şük­redersiniz diye- kulaklar, gözler, gönüller verdi."fen-NaM, ıen&)\ "Biz ona iki göz vermedik mi, bir de bir gönül ve iki dudak...Vı-Bejed, 90/8-9) [4]

 

Şükür İki Türlüdür:

 

Şanı Yüce Allah, bize nimetlerine şükretmemizi emretmiştir. Yüce Al­lah şöyle buyurmaktadır: "Bir de Allah'ın nimetine şükrediniz.%n-Nahi, ı&ıuy, "Ve O'na şükrediniz.'\ei-Ankebut, 29/i7)\ "Ve Allah'a şükrediniz.'VBakara, 2/172) [5]

 

Allah'a Şükür İki Türlüdür:

 

1- Yerine getirilmediği taktirde günahkâr olunan farz şükür: Bu, kişinin sözlü, ameli ve mali bütün farzları yerine getirmesi, diğer taraftan da Allah'ın haram kıldığı şeylerin tümünü de terketmesiyle olur. Bunları yerine getiren bir kimse Yüce Allah'a sağlık, yaratma, eklem, aza ve buna benzer görünen ve görünmeyen (gizli ve açık) bütün nimetlere karşı şükretmiş olur. Rasulullah (S.A.S.) şöyle buyurmaktadır: "Kişi kendisini kötülükten alıkoy­sun; çünkü bu da onun için bir sadakadır." Buna göre kötülüğü terkeden (yani haramları işlemeyip farzları da ifa eden kimse) şükretmiş olur. Selefe mensup bazıları şükretmek, masiyetleri terketmektir, demiştir.

2- Müstehab olan şükür-. Bu da kulun, Allah'ın kendisine farz kıldığın­dan fazlasını yerine getirmesidir. Nafile olarak sadaka vermesi, namazın revâtip sünnetlerine gereği gibi riayet etmesi, ardı arkasına hac ve umreyi yapması ve Şeriat'ın açıkça nass ile ifade ettiği pek çok nafileden yapabildi­ğini yerine getirmesi gibi. Rasulullah (s.a) da Ashabı da bu alanda uyulacak güzel örneklerdir. Onlardan herhangi bir kişi bir günde çoğu kimsenin ya­pamayacağı kadar nafile amelde bulunurdu. Oruç tutar, sadaka verir, cena-zalere katılır, hastalan ziyaret ederdi. Bütün bunları da Ebu Bekr (r.a)'den sabit olduğu üzere tek bir günde yapardı. [6]

 

İnsanların Arasını Düzeltmek:

 

Hz. Peygmaber'in: "İki kişi arasında adalet yapman bir sadakadır." buy­ruğunda ifade edilen bu husus, büyük fazileti olan sadakalardandır. Çünkü bunun hayrı ve faydası başkalarına da dokunur. Bu yolla toplumun yaralan sarılır. Sonunda toplum sağlıklı tek bir vücut gibi olur.

Bu gibi amellere teşvik hakkında mutlaka zikretmemiz gereken pek çok nasslar vârid olmuştur. Çünkü bazı kimseler anlaşmazlık ve tartışma halin­de müslümanların arasını düzeltmek bakımından kusurlu hareket edebilmektedirler.

Yüce Allah şöyle buyurmaktadır: "Onların fısıldaşmalarının bir çoğunda bir hayır yoktur. Meğer ki bir sadaka vermeyi yahut bir iyilik yapmayı ya da insanların arasını düzeltmeyi emredenlerinki ola. Kim Allah'ın rızasını göze­terek böyle yaparsa Biz ona büyük bir mükâfaat vereceğiz."(en-Nisd, 4/ıi4)

Ayet-i kerime sadaka vermeyi, iyiliği emretmeyi, yahut da anlaşmazlığın meydana geldiği, davalaşmaların ortaya çıktığı hususlarda insanların arasını düzeltmeyi hedef alan kimselerinki müstesna, insanların fısıldaşmalarının. birçoğunda hayır bulunmadığına delâlet etmektedir. Kim Allah rızası için insanların arasını düzeltmeye kalkışacak olursa, Allah ona büyük bir mükâfaat vaadetmiştir.

Kulların arasını düzeltmeye gayret etmek, takva sahiplerinin, kendilerini vasıta kılarak Allah'a yakınlaştıkları bir ibadettir. Sevap ve mükâfat kazan­mayı arzu edenler nerede?

Yine Yüce Allah bir başka yerde şöyle buyurmaktadır: "Şayet bir kadın kocasının uzaklaşmasından yahut yüz çevirmesinden korkarsa, barış ile ara­larını düzeltmelerinde kendilerine bir vebal yoktur. Barış daha hayırlıdır."fen Nisa, 4/128)

Ayet-i kerime, eşler arasını bulup barıştırmanın ayrılıktan hayırlı olduğu­nu göstermektedir. Çünkü ayrılığın pek çok zararları vardır. Bundan dolayı hanım kocasının kendisinden uzaklaşacağından yahut kendisinden yüz çevi­receğinden korkacak olursa, nafaka ve benzeri haklarından kısmen veya ta­mamen feragat etmesi caiz olduğu gibi, kocanın da böyle bir vazgeçişi ka­bul etmesi de caizdir.

Yüce Allah bir başka yerde de şöyle buyurmaktadır: "Allah'tan korkun ve aranızı düzeltin."(et-Enfâi, mı)

Ayet-i kerime arayı.düzeltmeyi emretmekte, haksızlık yapmayı, düş­manlıkları ve anlaşmazlıklarla tartışmaları yasaklamaktadır.

Bir başka yerde de Yüce Allah şöyle buyurmaktadır: "Eğer mü'minler-den iki grup birbirleriyle çarpışacak olurlarsa aralarını bulup barıştırın... O halde iki kardeşinizin arasını adaletle bulup barıştırın."(e/Hucurat, 49/910)

Ayet-i kerime anlaşmazlık ve kavga esnasında müslümanların arasını düzeltmeyi açıkça emretmektedir.

Ebu Bekr'den; Rasulullah (s.a) birgün, minber üzerinde, beraberinde Ali (R.A.)'nin oğlu Hasan (R.A.) bulunduğu halde, hutbe irad ediyordu. Bir O'na, diğerinde de insanlara bakıyor ve şöyle diyordu: "Benim bu oğlum seyyiddir. Umulur ki, Allah O'nun vasıtasıyla müslümanlardan iki büyük ke­sim arasında sulh yapar.[7]

Nitekim Rasulullah (S.A.S.)in buyurduğu gerçekleşmiştir. Allah Hasan (R.A.) vasıtasıyla uzun süren savaşlardan sonra Irak'ta bulunan kesim ile Şam (Suriye) tarafında bulunan kesim arasında barışı gerçekleştirmiştir.

İşte bunda müslümanların arasını bulup düzeltmeye teşvike dair büyük bir işaret vardır. İnsan bu uğurda haklarının bir kısmından vazgeçecek olsa bile. Bundan dolayı Rasulullah (s.a) Hasan (R.A.)'dan övgü ile sözetmiştir.

Âişe (r.a.) den: Rasulullah (s.a) kapıda sesleri oldukça yüksek davalıların seslerini işitti. İki kişiden birisi diğerinden birşeye dair hakkından kısmen vazgeçmesini, kendisine yumuşaklıkla hareket etmesini isterken, diğeri ise Allah'a yemin ederim, yapmam, diyordu. Rasulullah (s.a) yanlarına çıkıp şöyle buyurdu: "Allah adına iyilik yapmayacağına dair yemin eden kişi ne­rede?" Benim ey Allah'ın Rasulü, hangisini istiyorsa ben onu artık kabul ediyorum, diye cevap verir.[8]

Bu hadiste konumuza delil, Rasulullah (s.a)'ın bu iki kişinin arasını bul­mak için dışarı çıkmasıdır. O'nun bu uygulaması da bu işin müstehab oluşu­na delildir.

Buhâri -Allah'ın rahmeti üzerine olsun- Sahih'inde: "İmamın arkadaşları­na: Haydi hep beraber sulh yapmak üzerine gidelim, demesi" diye bir baş­lıktan sonra şu rivayeti nakletmektedir:

Sehl b. Sa'd (r.a)'dan: Kubâ ahalisi birbirlerine taş atacak noktaya gelin­ceye kadar birbirleriyle kavga ettiler. Rasulullah (s.a)'a bu husus haber verilinçe: "Haydi hep birlikte gidip aralarını bulup barıştıralım" diye buyurdu.[9]

Ukbe b. Ebi Muayt'ın kızı Um Kulsum (r.anhâ)'dan dedi ki: Ben Rasulul-lah (s.a)'ı şöyle buyururken dinledim: "İnsanlar arasında sulh yaparak hayır söz götüren yahut hayır söyleyen kişi yalan söylemiş olmaz.[10]

Müslim'in rivayetinde ise şöyle bir fazlalık vardır: Um Külsüm dedi ki: Ben insanların söyledikleri sözler arasında (yalan olarak) üç husus müstesna herhangi birşeyde (yalan söylemeye) ruhsat verdiğini işitmedim. Bunlar da savaşta, insanlar arasını düzeltmekte ve erkeğin hanımına, hanımın da er­keğine söylediği sözlerdir {hayır maksatlı söyleyecekleri sözlerdir). Hadis-i şerif ıslah maksadıyla yalan söylemenin caiz oluşuna delil teşkil ettiği gibi, insanlar arasını bulup düzeltmenin meşruiyyetine de delildir.

Kurtubi der ki: Bir kesim ıslâh kasdıyla yalan söylemenin caiz olduğu görüşünde olup şöyle demiştir: Yerilmiş olan yalan ancak zararlı yahut da maslahat bulunmayan hususlar hakkındaki yalanlardadır.[11]

Buhâri de Sahih'inde şöyle bir başlık açmaktadır: İnsanlar arasını bulup barıştıran kişi yalancı değildir.[12]

 

Dayanışma:

 

Rasulullah (S.A.S.)'in: "Kişiye bineğine binmesi için yardımcı olman ya­hut da eşyasını bineğine yüklemesi için kaldırman da bir sadakadır" buyru­ğunda sözü edilen bu husus da, eklemler nimetine şükür için meşru kılın­mış sadakalardan birisidir. Bineğine binmesi için müsiümana yardımcı ol­mak, eşyasını bineğine yükletmesi için onunla yardımlaşmak sadaka kabi-lindendir. Bu şekilde müslüman diğer müslüman kardeşlerine yardımcı ol­mak alanında bütün yaptıklarından ecir alır. Çünkü Yüce Allah bize yar­dımlaşmayı emretmiştir. Şöyle buyurmaktadır: "İyilik ve takva üzere birbiri­nize yardımcı olunuz,"(ei-Mâtde. 5/2; Bilindiği gibi yardımlaşma zorluk ve me­şakkatleri ortadan kaldırır. İnsanoğlu ise kardeşlerinin yardımını almaksızın bütün işlerini yerine getiremez. Yardımlaşma müslümanlar arasında sevgi­nin yayılması sonucunu doğurur. Sevgi de Allah'ın bize emrettiği hususlar arasında yer alır. [13]

 

Güzel Söz:

 

Rasulullah (S.A.S.)'in: "Güzel söz de bir sadakadır" buyruğunun kapsa­mına selâmı almak, Allah'ı zikretmek, hak sözü söylemek, iyiliği emredip kötülükten alıkoymak, ihtiyaç sahipleri lehinde yöneticiler nezdinde meşru' iltimaslarda bulunmak, nasihatte bulunmak, doğruyu göstermek, insanları sevindiren ve hayır ve doğruluk üzere kalpleri kaynaştıran her birşey girer.

Birşeyler dilemeye, güzel bir sözle karşılık vermek hakkında Yüce Allah şöyle buyurmaktadır: "Güzel bir söz ve bir affediş, arkasından eziyyet veren bir sadakadan hayırlıdır."(ei-Bakam, 2/263)

Allah'ı zikretmek hususunda da şöyle buyurulmaktadır: "Güzel söz, yal­nız O'na yükselir, onu da salih amel yükseltir.Vatır, 35/10)

İnsanların ihtiyaçlarını karşılamak hususunda da Yüce Rabb'imiz şöyle buyurmaktadır: "Güzel bir şefaatte bulunana ondan bir pay vardır. Kötü bir şefaatte bulunana da ondan kendisine bir pay vardır.'Ven-Nisö, 4/85)

İnsanları Allah'ın yoluna çağırmak hususunda da Yüce Allah şöyle bu­yurmaktadır: "Allah'a çağıran ve salih amel işleyip; şüphesiz ki ben, müslü-manlardanım, diyenden daha güzel sözlü kim olabilir!'VFussî/et, 41/33)

Ve buna benzer güzel söz söylemeye, dille istikamet üzere hakka, ada­lete ve doğruya uygun sözler söylemeye davet eden daha pek çok nass var­dır. [14]

 

Namaza Gitmenin Fazileti:

 

Rasuîullah (S.A.S.)'in: "Namaza gitmek üzere attığın her bir adım da bir sadakadır" anlamındaki buyruğu Cuma ve cemaatle namaz kılmak için ilim meclisleri, vaaz ve itikaf için Allah'ın evlerinde hazır bulunmaya bir teşvik vardır. Yine bu hususta teşvik edici hadislerden birisi de Rasulullah (S.A.S.)'in şu buyruğudur: "Her kim sabah yahut öğleden sonra mescide gi­decek olursa, Allah o kimseye sabah ya da öğleden sonra her bir gidişi için bir ikram hazırlar.[15]

Sabah gitmek (ğadve), günün ilk bölümünde gitmek, öğleden sonra git­mek (revâh) ise, günün son bölümünde gitmek demektir. İkram (nüzul) ise misafire hazırlanan yiyecek ve benzeri şeylerdir.

Câbir (r.a) den de şöyle dediği nakledilmiştir: Rasulullah (S.A.S.)'in mes­cidi etrafında bazı yerler boşaldı. Selime oğulları mescide yakın yere taşın­mak istediler. Bu husus Rasulullah (s.a)'a ulaşınca şöyle buyurdu: "Bana si­zin mescide yakın yere taşınmak istediğiniz haberi ulaştı." Onlar: Evet, ey Allah'ın Rasulü, böyle bir isteğimiz oldu, dediler. Rasulullah (s.a) şöyle bu­yurdu: "Ey Selime oğulları, yurdunuzdan ayrılmayın. Ayak izleriniz yazılır. Yurdunuzdan ayrılmayın, ayak izleriniz yazılır." Bunun üzerine dediler ki: Eğer yerimizden ayrılmış olsaydık, bu bizi memnun etmeyecekti.[16]

Zorluk arttıkça ecir ve mükâfat da artar. [17]

 

Yoldan Rahatsızlık Verici Şeyleri Kaldırmak:

 

Rasulullah {S,A.S.)'in: "Yoldan rahatsızlık verici şeyleri kaldırman da bir sadakadır" buyruğuna göre diken, necaset ve buna benzer rahatsızlık veren her birşeyi müslümanların yolundan kaldırmak bir sadakadır, Allah'ın ni­metlerine şükrün bir belgesidir.

Rasululİah (S.A.S.) şöyle buyurmaktadır: "İman yetmiş küsur şubedir. Bunun en üstünü Allah'tan başka ilah olmadığına şehadet getirmek, en aşağısı da yoldan rahatsızlık verici şeyleri kaldırmaktır.[18]

 

Hadisten Çıkartılan Bazı Hükümler:

 

1- Hadis-i şerifte kamuya ait yerlerin temizliği teşvik edilmektedir. Eğer müslümanlar bu Peygamberi irşada gerektiği gibi bağlı kalacak olurlarsa, onların ülkeleri dünya ülkelerinin en temizlerinden olur. Fakat maalesef kâfirlerin, özellikle de Avrupa ve Amerikalıların buna daha çok önem ver­diklerini, müslümanların ise ihmal ettiklerini görmekteyiz.

2- Hadis-i şerifte adalet teşvik edilmektedir. Çünkü gökler ve yer adalet­le ayakta durur.

3- Sadaka aldı bütün iyilik (mâruf) çeşitleri hakkında kullanılabilir.

4- Hadiste nafilelerin işlenmesi teşvik edilmektedir. Çünkü bunlar Al­lah'ın sevgisini kazanmanın ve O'na yaklaşmanın bir sebebidir. [19]