ESMA’ÜL HÜSNA DERSİ PROGRAMI

GİRİŞ

Esma’ül Hüsna dersi programı, eğiticinin Esma’ül Hüsna derslerinde yararlanacağı bir rehberdir.

Eğiticiye bakış açısı kazandırmaya yönelik hazırlanmış bu program, aynı zaman da ona, ders işlemenin teknik ve yöntemleri hakkında bilgi verir.

Eğitici, dersin süresini ve öğrencilerin seviyesini göz önünde bulundurarak konularını bu programdan seçer ve planını yapar.

Bu ders programı, açıklamaları, amaçları, konuları, yöntemleri ve kaynakçayı içerir.

A) AÇIKLAMALAR

Cenâb-ı Allah'ın güzel isimleri:

Yaşadığımız dünya, felekler, yıldızlar, ay ve güneş birer âlemdir. Bütün bu âlemler bir ahenk içindedirler. Bu, Allah'ın Rab sıfatının bir tecellisidir. Dünyadaki düzenin kaidelerini koyup, varlıkları bir ahenk içinde yaşatma da Rab sıfatının gereğidir.

Doğmamız, büyümemiz, ölmemiz, insanlardâki yücelik, ahlâk, terbiye, kemal hep Rubûbiyet sıfatının yansımasındandır. Gözün görmesi, aklın ermesi, bütün iş ve hareketler, olma ve oluşma Rab sıfatının bir tecellisidir. Onsuz bir hareket ve düşünce yoktur.

Gerek Kur'ân-ı Kerîm'de gerek hâdis-i şeriflerde geçen birçok güzel isim vardır. Aslında bu isimleri iki grupta ele almak mümkündür:

a) Hak Teâlâ'nın zatına mahsus bir özel isim olan "Allah" lâfz-ı şerifi Ondan başka bir varlık hakkında kullanılmamıştır. Kullanılması caiz değildir. Bu ismin tesniyesi (ikil siğası) ve çoğulu da yoktur. Bir başka dile tercüme edilemez, hiçbir kelime onun yerini tutamaz.

b) Allahu Teâlâ'nın ikinci gruba giren isimleri, sıfatlarından alınan isimlerdir. Ayet ve hadislerde Cenâb-ı Hakk'ın pekçok güzel isminden bahsedilir. Bunlardan her biri O'nun sıfatları ile ilgili ve onlardan alınan isimlerdir. Rahman, Rahîm, Âlîm, Hâlik vs. gibi. Bu isimler bir başka dile tercüme edilebilir. Meselâ, Hâlik ismi, yaratan veya yaratıcı olarak söylenebilir. Müminin Allah hakkındaki inancı, O'nun zâtının mukâddes olduğu, diğer zat ve eşyâyâ benzemediği, yüce sıfatlarla sıfatlandığıdır. Allah kendisini Esmâü'l-Hüsnâ en güzel isimler ile isimlendirmiştir.[1] Doksan dokuz adet olan bu isimlerin başında "Allah" gelir. Diğer isimlerin hiçbiri anlam ve içerik itibarıyla "Allah" isminin yerini alamaz. Bu nedenle, İslâm'a girecek kişi, "Lâ ilâhe İllâllah" der; "Lâ ilâhe illarahman" demez. Namaza başlarken, "Allahü Ekber"der; "Rahman Ekber" diyemez. Allahu Teâlâ'nın bütün isimleri güzeldir. Kur'an-ı Kerîm'de:

وَلِلّهِ الْاَسْمَاءُ الْحُسْنى فَادْعُوهُ بِهَا وَذَرُوا الَّذينَ يُلْحِدُونَ فى اَسْمَائِه سَيُجْزَوْنَ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ

"Allah'ın güzel isimleri vardır. O halde Allah'a o güzel isimlerle dua edin."[2]

قُلِ ادْعُوا اللّهَ اَوِ ادْعُوا الرَّحْمنَ اَيًّا مَاتَدْعُوا فَلَهُ الْاَسْمَاءُ الْحُسْنى وَلَا تَجْهَرْ بِصَلَاتِكَ وَلَا تُخَافِتْ بِهَا وَابْتَغِ بَيْنَ ذلِكَ سَبيلًا

"De ki: "İster Allah deyip dua edin, ister Rahman deyip dua edin; hangisi ile dua ederseniz edin, onun güzel isimleri vardır"[3] buyurulmuştur

ـ عن بريدة رَضِىَ اللّهُ عَنْه قال: سَمِعَ النَّبىُّ رَجًُ يَقُولُ: اللَّهُمَّ إنِّى أسْألُكَ بِأنِّى أشْهَدُ أنَّكَ: أنْتَ اللّهُ َ إلَهَ إَّ أنْتَ ا‘حَدُ الصَّمَدُ الذى لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ وَلَمْ يَكُنْ لَهُ كُفْواً أحَدٌ، فقَالَ: وَالَّذِى نَفْسِى بِيَدِهِ لَقَدْ سَألَ اللّهَ بِاسْمِهِ الاعْظَمِ الَّذِى إذَا دُعِِىَ بِهِ أجَابَ، وَإذَا سُئِلَ بِهِ أعْطَى.

Hz. Büreyde (radıyallâhu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm), bir adamın şöyle söylediğini işitti: "Allah'ım, şehâdet ettiğim şu hususlar sebebiyle senden talep ediyorum: Sen, kendisinden başka ilah olmayan Allah'sın, birsin, samedsin (hiçbir şeye ihtiyacın yok, her şey sana muhtaç), doğurmadın, doğmadın, bir eşin ve benzerin yoktur."Bunun üzerine Efendimiz (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular:"Nefsimi kudret elinde tutan Zât'a yemin olsun, bu kimse, Allah'tan İsm-i Âzamı adına talepte bulundu. Şunu bilin ki, kim İsm-i Âzamla dua ederse Allah ona icâbet eder, kim onunla talepde bulunursa (Allah ona dilediğini mutlaka) verir."[4]

Resûlullah (a.s), burada, dua ederken İsm-i Âzam şefaatçi yapılarak istendiği taktirde Cenâb-ı Hakk'ın isteneni vereceğini ifâde buyuruyor. Müteâkiben göreceğimiz üzere Allah'ın doksan dokuz ismi vardır. Bunlardan biri, İsm-i Âzâm'dır. İsm-i Azâm'ın hangisi olduğu kesin şekilde belirtilmemiştir.

Hadiste dua etmekle, istemek (talepte bulunmak) arasında bir tefrik yapılmamaktadır. Buna göre, kulun: "Falanca şeyi bana ver" sözü, onun istemesi, taleb etmesidir. Dua ise, kulun nida ederek "Ey Rabbim! diye seslenmesidir. Rabb Teâla bu seslenmeye: "Lebbeyk ey kulum (ey kulum söyle ne istiyorsun?" diye cevap verir. Bu durumda kulun istemesine mukabil Rabb'in vermesi (îta etmesi) vardır. Şu halde, dua ve isteme arasında belirtilen bu fark mevcuttur. Bu ince farkın her zaman gözetilmeyip, birinin diğeri yerine kullanılması da câizdir, vâkidir.

ـ وعن محجن بن الادرع رَضِىَ اللّهُ عَنْه قال: سَمِعَ النَّبِىُّ رَجًُ يَقُولُ: اللَّهُمَّ إنِّى أسْألُكَ بِاللّهِ ا‘حَدِ الصَّمَدِ الذى لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدُ وَلَمْ يَكُنْ لَهُ كُفْواً أحَدٌ، أنْ تَغْفِرَ لِى ذُنُوبِى إنَّكَ أنْتَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ، فقَالَ: قَدْ غُفِرَ لَهُ، قَدْ غُفِرَ لَهُ.

Mihcen İbnu'l-Edra' (radıyallâhu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) bir adamın: "Ey Allah'ım, bir ve samed olan, doğurmayan ve doğurulmayan, eşi ve benzeri de olmayan Allah adıyla senden istiyorum. Günahlarımı mağfiret et, sen Gafûrsun, Râhimsin!" dediğini işitmişti, hemen şunu söyledi:"O mağfiret edildi. O mağfiret edildi. O mağfiret edildi!"[5]

ـ وعن أنس رَضِىَ اللّهُ عَنْه قال: دَعَا رَجُلٌ فقَالَ: اللَّهُمَّ إنِّى أسْألُكَ بِأنَّ لَكَ الحَمْد، َ إلَهَ إَّ أنْتَ المَنَّانُ، بَدِيعُ السَّموَاتِ وَا‘رْضِ ذُوالجََلِ وَالاكْرَامِ، يَاحَىُّ يَاقَيُّومُ، فقَالَ النَّبىُّ : أتَدْرُونَ بِمَ دَعَا؟ قَالُوا: اللّهُ وَرَسُولُهُ أعْلَمُ، قالَ: وَالَّذِى نَفْسِى بِيَدِهِ لَقَدْ دَعَا اللّهَ بِاسْمِهِ ا‘عْظَمِ الَّذِى إذَا دُعِىَ بِهِ أجَابَ، وَإذَا سُئِلَ بهِ أعْطى.

Hz. Enes (radıyallâhu anh) anlatıyor: "Bir adam şöyle dua etmişti: "Ey Allah'ım , hamdlerim sanadır, nimetleri veren sensin, senden başka ilah yoktur, Sen semâvat ve arzın celâl ve ikrâm sahibi yaratıcısısın, Hayy ve Kayyûmsun (kâinatı ayakta tutan hayat sahibisin.) Bu isimlerini şefaatçi yaparak senden istiyorum!"(Bu duayı işiten) Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) sordu:"Bu adam neyi vesile kılarak dua ediyor, biliyor musunuz?""Allah ve Resûlü daha iyi bilir?""Nefsimi kudret elinde tutan Zât'a yemin ederim ki, o Allah'a, İsm-i Âzam'ı ile dua etti. O İsm-i Âzam ki, onunla dua edilirse Allah icabet eder, onunla istenirse verir."[6]

ـ وعن أسماء بنت يزيد رَضِىَ اللّهُ عَنْها قالت: قال رسُولُ اللّهِ : اسْمُ اللّهِ ا‘عْظَمُ في هَاتَيْنِ ايَتَيْنِ: وَإلهُُكُمْ إلَهٌ وَاحِدٌ َ إلهَ إَّ هُوَ الرَّحْمنُ الرَّحِيمُ. وَفاتِحَةِ سُورَةِ آلِ عِمْرَانَ: الم اللّهُ َ إلَهَ إَّ هُوَ الحَىُّ الْقَيُّومُ.

Esmâ Bintu Yezîd (radıyallâhu anhâ) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Allah'ın İsm-i Âzam'ı şu iki âyettedir:

1- "İlahınız, tek olan ilahdır, ondan başka ilah yoktur. O Rahmân ve Rahîm'dir."[7]

2- Âl-i İmrân sûresinin baş kısmı: Elif-Lâm-Mim. O Allah ki, O'ndan başka ilah yoktur, O Hayy ve Kayyûmdur."[8]

B) ÖZEL AMAÇLAR

Bu dersin okutulmasıyla ulaşılması istenilen amaçlar:

1-Yüce Allah’ın İsimlerini ve Sıfatlarını Tanımak

2-Yüce Allah’ın En Güzel İsimlerinin Asılları Bilmek

3-Esmâu’l-Hüsnâ’nın Gerektirdikleri öğrenmek

4-Yüce Allah’ın İsimleriyle Tevessül Etmek

5-Esmâu’l-Hüsnâyı Korumada Edebi öğrenmek

6-Esmâu’l-Hüsnâyı Kötülükten Tenzîh Etmek

7-Allah’ın En Güzel İsimleriyle ve En Yüce Sıfatlarıyla Tecellî Etmesi öğrenmek

8-Esmâu’l-Hüsnâ’nın, Yüce Allah’ın Zatına ve Birliğine Delalet Etmesi Bilmek

9-Yüce Allah’ın Sıfatlarıyla İlgili Âyetler Tespit Etmek

10-Yüce Allah’ın Sıfatları İle İlgili Hadisleri Tespit edip öğrenmek

11-Yüce Allah’ı Tanıyıp başkalarına anlatabilme tekniğini kazanabilmektir.

Sonuç olarak; Esma-ül Hüsna’yı öğrenmenin önemi:

a-İlahi Rububiyyet; yüce Allah’ın Rabbaniyyetine dalalet eden; varlığına ve biriliğine ve nasıl yaratıcı, nasıl yarattığı varlıkların rızklarını verici ve nasıl terbiye edici olduğunu öğrenmek.

b-İlahi Uluhiyyet; yüce Allah’ın Azametine dalalet eden ne kadar güçlü, ne kadar büyük, nerde ve ne yaptığını öğrenmek.

b-İlahi Ubudiyyet; yüce Allah’ın lutfuna dalalet eden; niye ibadet edilir, nasıl dua edilir, kimi sever, kime rahmet eder, kimi ne için cehenneme koyar ve kimi niçin cennetine koyar gibi özellikleri öğrenmek.

C) KONULAR

1)-ALLAH (cc)

2)-RAHMAN

3)-RAHİM

4)-MELİK

5)-KUDDÜS

6)-SELAM

7)-MÜ'MİN

8)-MÜHEYMİN

9)-AZİZ

10)-CABBAR

11)-MÜTEKEBBİR

12-HALIK

13)-BARİ

14)-MUSAVVİR

15)-GAFFAR

16)-KAHHAR

17)-VAHHAB

18)-REZZAK

19)-FETTAH

20)-ALİM

21)-KABIZ

22)-BASİT

23)-HAFID

24)-RAFİ

25)-MUİZ

26)-MÜZİL

27)-SEMİ

28)-BASİR

29)-HAKEM

30)-ADL

31)-LATİF

32)-HABİR

33)-HALİM

34)-AZİM

35)-GAFUR

36)-ŞEKUR

37)-ALİYY

38)-KEBİR

39)-HAFIZ

40)-MUKİT

41)-HASİB

42)-CELİL

43)-KERİM

44)-RAKİB

45)-MUCİB

46)-VASİ

47)-HAKİM

48)-VEDUD

49)-MECİD

50)-BAİS

51)-ŞEHİD

52)-HAKK

53)-VEKİL

54)-KAVİYY

55)-METİN

56)-VELİYY

57)-HAMİD

58)-MUHSİ

59)-MUBDİ

60)-MUİD

61)-MUHYİ

62)-MÜMİT

63)-HAYY

64)-KAYYUM

65)-VACİD

66)-MACİD

67)-VAHİD

68)-SAMED

69)-KADİR

70)-MUKTEDİR

71)-MUKADDİM

72)-MUAHHİR

73)-EVVEL

74)-AHİR

75)-ZAHİR

76)-BATIN

77)-VALİ

78)-MÜTEALİ

79)-BERR

80)-TEVVAB

81)-MUNTEKIM

82)-AFÜVV

83)-RAUF

84)-MALİK'ÜL-MÜLK

85)-ZÜLCELALİ VE'L-İKRAM

86)-MUKSİT

87)-CAMİ

88)-GANİYY

89)-MUĞNİ

90)-MANİ

91)-DARR

92)-NAFİ

93)-NUR

94)-HADİ

95)-BEDİ

96)-BAKİ

97)-VARİS

98)-RAŞİD

99)-SABUR

D) YÖNTEMLER

İdeal İslam toplumunu oluşturacak fertlerin Yüce Allah’ın isim ve sıfatlarının bilgisini öğrenme yöntemi ne olmalıdır? Bu konuyla alakalı temel ilkeler şunlardır:

1) “İsimlerin en güzeli Allah’ındır. Öyleyse O’na bunlarla dua edin. O’nun isimlerinde aykırılığa (ve inkâra) sapanları bırakın. Yapmakta oldukları dolayısıyla yakında cezalandırılacaklardır.” [9]

Bu isimler, Allah’ın birliğini, merhametini ve üstünlüğünü gösteren, aynı zamanda kalplere ve kulaklara hoş gelen isimleri öğrenmek ve öğretmektir.

2) Sağlıklı imanı yerleştirmede, Kur’an’ın ve Hadislerin metoduna uyarak, akıl ve kalple birlikte hitap etmeli.

3) Konular işlenirken öğrencilerin de katılımlarıyla derse aktif bir metot hakim kılınmalı, derslerde mümkün olduğunca kaynak eserler bulundurmalı, her çeşit teknik araç ve gereçten yararlanılmalıdır. Öğrencilerin derse katılımları ise konuya hazırlanmaları ile mümkündür.

E) KAYNAKÇA

Yazarın Adı Eserin Adı Yayınevi

1)-Abdu'l-Vehhab Abdullatif, el-Mutasar min Mustalahatı Ehli'l-Eser min Ehli's-Sünne ve'ş-Şi'a ve'l-imamiyye Ve'z-Zeydiyye, 5. baskı Kahire, 1966.

2)-Abdulbâki, (Şair-i Meşhur Abdulbâki): Me'âlimu'l-Yakîn, Mevâhibu Ledünniyye Tercemesi, Hanımlara Mahsus Gazete Matbaası, İstanbul 1322/1904. Eser 1008/1599 yılında Türkçeye çevrilmiştir.

3)-Abdurrezzak İbnu Muhammed es-San'ani (v. 211). Musannafu Abd'r-Rezzak, Beyrut (Ofset), 1970.

4)-Ahmed ibnu Hanbel (v. 241) Müsnedu Ahmedi'bni Hanbel, 1313. Kahre (baskısından ofset). Beyrut, tarihsiz.

5)-Amidi, Seyfuddin Ebu'l-Hasen Ali İbnu Ebi Ali (v. 631), el-İhkam fi Usuli'l-Ahkam Kahire, 1968/1387.

6)-Azimabadi-Ebu't-Tayyib Muhammed Şemsü'l-Hakk, Tahkik: Abdurrahman Muhammed Osman, Avnu'l-Ma'bud Şerhu Süneni Ebi Davud, Medine, 1968.

7)-Ayni-Bedru'd-Din Ebu Muhammed Mahmud İbnu Ahmed (v. 855), Umdetü'l-Kârî Şerhu Sahihi'l-Buhari, 1348 (baskısından ofset, Beyrut).

8)-el-Aclunî, İsmail İbnu Muhammed (v. 1162/1748): Keşfu'l-Hafa ve Müzîlü'l-İlbâs ammâ İştehere mine'l-Ehâdîsi alâ Elsineti'n-Nâs, Beyrut 1351.

9)-Ahmed Muhammed Şâkir: el-Bâ'isu'l-Hasîs Şerhu İhtisâri Ulûmi'l-Hâdîs, Beyrut 1951.

10)-Babanzâde, Ahmed Naim: Tecrîd-i Sarîh Tercemesi, Birinci cild, Ankara, 1957.

11)-Bediüzzaman Said Nursi, Sözler, İstanbul 1962

12)-Beyhaki Ebu Bekr Ahmed ibnu'l-Huseyn (v. 958), es-Sünenü'l-Kübra Haydarabad Deken 1353.

13)-Birgivî, er-Tarikatü'l-Muhammediyye, (Mısır, Mustafa el-Babil-Halebî,1379-1960) l57

14)-Buharî, Ebi Abdillah Muhammed İbnu İsmail (sv. 256) el-Ebedi'l-Müfred, Kahire, 1379.

15)-Canan, İbrahim, Kütüb-i Sitte Muhtasarı Şerhi, Ankara 1988.

16)-Cessas, Ebu Bekir Ahmed İbnu Ali (v. 370), Ahkamu'l-Kur'an Kahire, ty.

17)-Çağlar, Doğan, Uyumsuz Çocuklar ve Eğitimi. A.Ü. Eğitim Fakültesi yayını, Ankara, 1974.

18)-Çakan, İsmail Lütfi: Hadîslerde Görülen İhtilâflar ve Çözüm Yolları, İstanbul 1982.

19)-Dârâkutnî, Ali İbnu Ömer (v. 385/995): Ehâdîsu'l-Muvatta (Tahkîk: Zâhidu'l-Kevseri, Keşfu'l-Gıta ile birlikte hazırlanmıştır), Mısır, 1946.

20)-Darakutnî, Ali İbnu Ömer (v. 358), es-Sünen Kahire, 1386/1966.

21)-Dehlevi, Şah Veliyyullah Ahmed İbnu Abdurrahim (v. 176) el-İnsaf fi beyan-ı Sebebi'l-İhtilaf fi'l-Ahkami'l-Fıkhiyye Kahire, 1398.

22)-Ebu Bekr İbnu'l-Arabi (v. 543), Ahkamu'l-Kur'an, Kahire, 1968

23)-Ebû'l-Âlâ Mevdûdi, Tefhimû'l-Kur'ân, İstanbul 1986

24)-Ebu Dâvud, Süleyman İbnu'l-Eş'as es-Sicistânî el-Ezdî (v. 202/817): Risâletu Ebî Dâvud es-Sicistânî fi Vasfı Te'lîfihi Li-Kitâbi's-Sünen (Tahkîk: Zahidü'l-Kevserî), Mısır, 1.369.

25)-Fetevayı Hindiyye (Bir Heyet tarafından hazırlanmıştır). 3. tab, Bulak 1310 baskısından ofset 1973.

26)-Fetevayı Kadıhan (fetavayı Hindiye ile basılmıştır).

27)-el-Vâhidî, "Esbâbü'n-Nüzûl", Mısır 1968, 197-198

28)-el-Hâkim, Ebu Abdillâh Muhammed İbni Abdillâh en-Neysâbûrî (405/1014): Ma'rifetu Ulûmi'l-Hadîs, Beyrut, 1935.

29)-el-Hâkim el-Müstedrek alâ's-Sahîheyn, Haydârâbâd-Deken 1335.

30)-Hamîdullah, Muhammed: Muhtasar Hadîs Târihi ve Sahîfe-i Hemmâm İbn Münebbih, Çvr. Kemal Kuşçu, İstanbul, 1967

31)-el-Hatîb, Muhammed Acâc: es-Sünne Kable't-Tedvîn, Kahire 1963.

32)-el-Hatîbu'l-Bağdâdî, Ebu Bekr Ahmed İbnu Ali (463/1070); el-Kifâye fi İlmi'r-Rivâye, Mısır, 1972.

33)-……………… er-Rıhle fi Talebi'l-Hadîs, Beyrut, 1975.

34)-…………………Takyîdu'l-İlm, Daru İhyai's-Sünne 1975.

35)-Hattâbî, Ebu Süleyman Ahmed İbnu Muhammed İbnu İbrâhim (v. 388/998): Me'âlimu's-Sünen, Humus, I969.

36)-Hâzimî, Ebu Bekr Muhammed İbnu Mûsâ (v. 584/1118): Şurûtu Eimmeti'l-Hamse, Kahire 1357, (Makdisî'nin Şurût'u Eimmeti's-Sitte'si ile birlikte Zâhidu'l-Kevserî'nin tahkîkiyle birlikte basılmıştır).

37)-el-Hüseynî, Abdü'l-Mecid Hâşim: el-İmâmu'l-Buhârî, Kahire, ty.

38)-Hakim, Ebu Abdillah Hakim en-Neysaburi (v. 405), el-Müstedrek Ala's-Sahihayn, Haydarabad-Deken, 1335.

39)-Heysemi, Nureddin Ali ibnu Ebi Bekr (v. 807), Mecma'u'z-Zevaid, Beyrut, 1967.

41)-Hakim Ebu Abdi'l-İlah, en-Neysaburi (v. 405), el-Müstedrek Ala's-Sahibeyn, Haydarabad, Deken, 1335 (baskısından ofset), Beyrut

42)-Hamdi Yazır, Hak Dini Kur'an Dili Türkçe Tefsir, İkinci Baskı, İstanbul, 1960

43)-Hamidullah Muhammed, İslam Peygamberi, Tercüme: Said Mutlu, İstanbul 1966

44)-İmam Gazâlî, İhyâ-i Ulümi'd-Dîn, İhya, Kahire 1967

46)-İbn Âbidin, Terc. A. Davudoğlu, İstanbul 1983

47)-İbnu Hişam, Ebu Muhammed Abdü'l-Melik (v. 218), es Siretü'n-Nebeviyye, Mısır 1955,

48)-İbnu Sa'd, Ebu Abdillah Muhammed (v. 230), Tabakatu'l-Kübra, Beyrut, 1960,

49)-İbnu'l-Esir, İzzü'd-Din Ebu'l-Hasen Ali İbnu Muhammed el-Cezerî (v. 630), Üsdü'l-Gabe Fî Ma'rifeti's-Sahabe, Kahire, 1970

50)-İbnu'l-Arabi, Ebu Bekr (v. 543), Ahkamu'l-Kur'an, Kahire, 1968.

51)-İbnu Abdi'l-Berr, Ebu Ömer Yusuf (v. 463), e-İsti'ab Fî Ma'rifeti'l-Ashab, Kahire 1328 (baskısından ofset),

52)-İbnu Kesir İmadü'ddin Ebu'l-Fida İsmail (v. 774), Tefsiru'l-Kur'ani'l-Azim, Beyrut, 1966

53)-İbn Kayyim, İ'lâmü'l-Muvakkıîn, Mısır 1955

54)-İbrahim Hakkı Erzurumi (v. 1194), Marifetname, İstanbul, 1330

55)-İbnu Haldun Abdurrahman (v. 808), el-Mukaddime, Beyrut, ty.

56)-İbnu Hazım, el Hemedani; Ebu Bekr Muhammed İbnu Musa (v. 584) Kitabu'l-İtibar fi Beyanı Nasih ve'l-Mensuh, Humus, 1386/1966.

57)-İbnu Hazm, Ebu Muhammed Ali İbnu Ahmed (v. 456), el-Muhalla, Tahkik: Hasan Zeydan Talebe Mısır.

58)-İbnu Hibban, Ebu Hatim Muammed İbnu Hibban el-Bustî, Sahihu İbnu Hibban Beyrut 1987.

59)-İbnu Mace-Ebu Abdillah Muhammed İbnu Yezid el-Kazvini (v. 275), Sünenü İbni Mace, Kahire 1952, Tahkik; Muhammed Fuad Abdulbaki.

60)-İbnu Abdilberr, Ebu Ömer Yûsuf (v. 463/1070): Câmi'u Beyâni'l-İlmi ve Fadlihi, Medîne, 1968.

61)-İbnu'l-Arabî, Ebu Bekr Muhammed İbnu Abdillah (v.543/1148) Ârızatu'l-Ahvazî bi-Şerhi Sahîhi't-Tirmizî, Beyrut, ty.

62)-İbnu Asâkir, Keşfu'l-Gıta fi Fazâili'l-Mustafa, 1946, Mısır.

63)-İbnu Hacer, Şihâbü'd-Dîn Ebu'l-Fadl Ahmed İbnu Ali el-Askalânî (v. 852/1448): Hedyü's-Sârî Mukaddimetu Feth'i'l-Bâri, Bulak 1301.

64)-…………..Şerhu'n-Nuhbe, Mısır, 1934.

65)-………….Tehzîbü't-Tehzîb, Haydarâbâd-Deken 1328

66)-………….Selamet Yolları, Tercüme: Ahmed Davudoğlu, Sönmez Neşriyat, İstanbul, 1972

67)-İbnu Hamza el-Hüseynî, es-Seyyid İbrahim İbnu's-Seyyid (v. 1120/1706): el-Beyân ve't-Ta'rîf fi Esbâbı Vürûdi'l-Hadîsi'ş-Şerif, Halebi 1329.

68)-İbnu Hazm, Ali, el-Endülusî (v. 457/1064): el-İhkâm fi Usûlü'l-Ahkâm, Kahire, tarihsiz.

69)-İsfehani, Ebu'l-Kasım el-Hüseyn ibnu Muhammed er-Rağıb (v. 502), el-Müfredat Fi Garibi'l-Kur'an, Mısır 1961

70)-İbnu's-Salâh, Ebu Amr Osman İbnu Abdirrahmân eş-Şehrezûrî (v. 643/1245): Mukaddime (veya Ulumu'l-Hadîs). Matbâ'atu'l-Âmire, 1931.

71)-el-Kâri, Nuru'd-Dîn Molla Ali İbnu's-Sultân Muhammed el-Herevî (v. 1014/1605): el-Esrâru'l-Merfu'a fi'l-Ahbâri'l-Mevzû'a, Beyrut, 1971.

72)-el-Kâri, Şerhu Nuhbeti'l-Fiker, İstanbul 1327.

73)-Kastalânî, Ebu'l-Abbâs Şihâbu'd-Dîn Ahmed İbnu Muhammed (v. 923/1517): İrşâdu's-Sârî li-Şerhi Sahîhi'l-Buhârî, Bulak, 1304.

74)-Keşmîrî, Muhammed Enver (v. 1352/1933): Feyzü'l-Bâri fi Sahihi'l-Buhârî, Beyrut, tarihsiz.

75)-Kettânî, es-Seyyid eş-Şerîf Muhammed İbnu Ca'fer (v. 1345/1926): er-Risâletu'l-Müstetrafe li-Beyâni Meşhûri Kütübi's-Sünneti'l-Müşerrefe, İstanbul 1986.

76)-Kuşeyri Risalesi, Haz. Süleyman Uludağ, İst. 1978,

77)-Koçyiğit, Talât: Hadîs Istılahları, Ankara 1980.

78)-Koçyiğit, Talât, Hadîsçilerle Kelamcılar Arasındaki Münakaşakalar, Ankara 1969.

79)-Koçyiğit Talât, Hadîs Usûlü, Ankara 1975.

80)-Leknevî, Ebu'l-Hasenât Muhammed Abdü'l-Hayy (v. 1304/1886): er-Ref'u ve't-Tekmîl fi'l-Cerhi ve't-Ta'dîl, 2. tab, Haleb, 1968.

81)-Maverdi Eb'l-Hasen Ali ibnu Muhammed (v. 450), Edebu'd-Dünya ve'd-Din İstanbul 1299

82)-Kınalızade Ali Efendi, Ahlak-ı Alaî (v. 980), Bulak, 1248

83)-Kasani, Alauddin Ebu Bekr İbnu Mes'ud (v. 587), Bedai'u's-Sanai fi Tertibi'ş-Şerai, Beyrut 1974/1394.

84)-el-Mübarekfuri-Ebu'l-Ali Muhammed Abdurrahman İbnu Abdirrahim (v. 1353). Tuhfetu'l-Ahvazi bi-Şerhi Cami't-Tirmizî, Kahire, 1963.

85)-el-Muttaki, Alaeddin Ali, Kenzu'l-Ummal, (v. 975), Haleb, 1969.

86)-Münavi-Şemsü'd-Din Muhammed Zeynü'd-Din Abdurrauf (v. 1031), Feyzu'l-Kadir Şerhu'l-Cami'i's-Sağir, Beyrut, 1972.

87)-Müslim-Ebu'l-Hüseyin Müslim İbnu'l-Haccac el-Kuşeyri en-Neysaburi (v. 261) Sahihu Muslim Tahkik: Muhammed Fuad Abdul'l-Baki Kahire, 1955.

88)-en-Nesai-Ebu Abdirrahman Ahmed İbnu Ali İbni Şuayb (v. 303), es-Sünen, Kahire 1930.

89)-en-Nevevî-Muhyi'd-Din Ebu Zekeriyya Yahya (v. 677), Şerhu Muslim, Mısır, ty.

90)-Nûru'd-Dîn İbnu Muhammed: el-İmâmu't-Tirmizî ve'l-Muvâzene Beyne Câmi'ihi ve Beyne's-Sahîheyn, Mısır, 1970.

91)-Ö. N. Bilmen, Istılahat-ı Fıkhıyye Kamusu, İstanbul 1969,

92)-er-Razi-Ebu Abdillah Muhammed İbnu Ömer İbni Hüseyn (v. 606), et-Tefsiru'l-Kebir, Naşiri: Abdurrahman Muhammed, Kahire, tarihsiz.

93)-es-Serahsî, Şemsü'd-Dîn Ebu Bekr Muhammed İbnu Ahmed (v. 490/1096): Usûlu's-Serahsî, Haydarâbad-Deken, 1973.

94)-Sezgin, Fuat: Buhârî'nin Kaynakları, İstanbul, 1956.

95)-Sibâ'i, Mustafa: es-Sünne ve Mekânetühâ fi Teşrî'i'l-İslâmî, Dımeşk 1966.

96)-Suyûtî, Hâtimetu'l-Huffâz Celâlü'd-Dîn Abdurrahmân İbnu Ebî Bekr (v.911/1505): Tedrîbu'r-Râvî fi şerhi Takrîbi'n-Nevevî, Medîne, 1959.

97)-Şerbini Muhammed eş-Şerbinî, Muğni'l-Muhtaç, Mısır 1958/1377.

98)-Şafii, Muhammed İbnu İdris (v. 204), er-Risale, Tahkik: Ahmed Muhammed Şakir, Beyrut, tarihsiz.

99)-eş-Şâtıbî, Ebu İshâk İbrahim İbnu Mûsâ (v. 790/1388): el-Muvâfakât fî Usûli'l-Ahkâm, Kahire. 1969.

100)-Şeyhu'l-Emir, Muhammed: Müsnedu Şeyhi'l-Emîr Muhammed, Süleymaniye. Bağdadlı Vehbi. Nu 316.

101)-Taberi, Muhammed İbnu Cerir (v. 310), Tarihu'l-Mülûk, ve'l-Umem Mektebetu Hayyat, Beyrut, tarihsiz (ofset)

(102)Toptaş, Mahmut Toptaş, El-Esmâ-ül Hünsâ, (En çok istifade ettiğim eserdir. Hocama teşekkür etmeyi bir borç bilirim.)

103)-Zehebî, Ebu Abdillah Muhammed İbnu Ahmed (v. 748/1347): Mîzânu'l-İttidal fî Nakdi'r-Ricâl, Kahire. 1963.

104)-………Tezkîretu'l-Huffâz, Haydarâbâd. 1956.

105)-Zürkâni, Ebu Abdillah Muhammed İbnu Abdi'l-Bâki (v. 1122/1710): Şerhu Muvatta'ı'l-İmâmı Mâlik, Kahire. 1961.

GİRİŞ

ESMÂÜ'L-HÜSNÂ

Cenâb-ı Allah'ın güzel isimleri.

Gerek Kur'ân-ı Kerîm'de gerek hâdis-i şeriflerde geçen birçok güzel ismi vardır. Aslında bu isimleri iki grupta ele almak mümkündür:

b) Allahu Teâlâ'nın ikinci gruba giren isimleri, sıfatlarından alınan isimlerdir. Ayet ve hadislerde Cenâb-ı Hakk'ın pekçok güzel isminden bahsedilir. Bunlardan her biri O'nun sıfatları ile ilgili ve onlardan alınan isimlerdir. Rahman, Rahîm, Âlîm, Hâlik vs. gibi. Bu isimler bir başka dile tercüme edilebilir. Meselâ, Hâlik ismi, yaratan veya yaratıcı olarak söylenebilir. Müminin Allah hakkındaki inancı, O'nun zâtının mukâddes olduğu, diğer zat ve eşyâyâ benzemediği, yüce sıfatlarla sıfatlandığıdır. Allah kendisini Esmâü'l-Hüsnâ en güzel isimler ile isimlendirmiştir.[10] Doksan dokuz adet olan bu isimlerin başında "Allah" gelir. Diğer isimlerin hiçbiri anlam ve içerik itibarıyla "Allah" isminin yerini alamaz. Bu nedenle, İslâm'a girecek kişi, "Lâ ilâhe İllâllah" der; "Lâ ilâhe illarahman" demez. Namaza başlarken, "Allahü Ekber"der; "Rahman Ekber" diyemez. Allahu Teâlâ'nın bütün isimleri güzeldir. Kur'an-ı Kerîm'de:

"Allah'ın güzel isimleri vardır. O halde Allah'a o güzel isimlerle dua edin."[11]

"De ki: "İster Allah deyip dua edin, ister Rahman deyip dua edin; hangisi ile dua ederseniz edin, onun güzel isimleri vardır"[12] buyurulmuştur

Esmâ Bintu Yezîd (radıyallâhu anhâ) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Allah'ın İsm-i Âzam'ı şu iki âyettedir:

1- "İlahınız, tek olan ilahdır, ondan başka ilah yoktur. O Rahmân ve Rahîm'dir."[16]

2- “Elif-Lâm-Mim. O Allah ki, O'ndan başka ilah yoktur, O Hayy ve Kayyûmdur."[17]

Sonuç olarak: Esma-ül Husna’nın bilinmesi üç şey için çok önemlidir:

1-İlahi Rububiyyet; yüce Allah’ın Rabbaniyyetine dalalet eden; varlığına ve biriliğine ve nasıl yaratıcı, nasıl yarattığı varlıkların rızklarını verici ve nasıl terbiye edici olduğunu öğrenmek.

2-İlahi Uluhiyyet; yüce Allah’ın Azametine dalalet eden ne kadar güçlü, ne kadar büyük, nerde ve ne yaptığını öğrenmek.

3-İlahi Ubudiyyet; yüce Allah’ın lutfuna dalalet eden; niye ibadet edilir, nasıl dua edilir, kimi sever, kime rahmet eder, kimi ne için cehenneme koyar ve kimi niçin cennetine koyar gibi özellikleri öğrenmek.

ALLAH (CC)

Yüce Allah (cc), Kur’an-ı Kerim’de şöyle buyuruyor:

هُوَ اللّهُ الَّذىلاَ اِلهَ اِلاَّ هُوَ عَالِمُ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ هُوَ الرَّحْمنُ الرَّحيمُ

“O, öyle Allah'tır ki, O'ndan başka tanrı yoktur. Görülmeyeni ve görüleni bilendir. O, esirgeyendir, bağışlayandır.”[18]

Hz.Peygamber (a.s):

وعن جابر بن عبداللّهِ ا‘نْصَارِىّ رضى اللّه عنه قال: قال رسول اللّهِ :]ثِنْتانِ موجَبتانِ. فقال رجل يا رسُولَ اللّه: ما الموجبتانِ؟ قال: من مَاتَ يُشْركُ باللّهِ شيئاً دخل النَّارَ، ومَنْ مَاتَ لا يُشْركُ بِاللّهِ شيئاً دَخَلَ الجَنَّةَ

Câbir İbnu Abdillah el-Ensârî (radıyallahu anh) anlatıyor: Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "İki şey vardır gerekli kılıcıdır!" Bir zat:- Ey Allah'ın Rasûlü! gerekli kılan bu iki şeyden maksad nedir? diye sordu: Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselam): "Kim Allah'a herhangi bir şeyi ortak kılmış olarak ölürse bu kimse ateşe girecektir. Kim de Allah'a hiçbir şeyi ortak kılmadan ölürse o da cennete girecektir" cevabını verdi."[19]

Englısh

Allah

Theone Almighty who alone is worthy of worship.

İzahı

¢é¨£ÜÛaAllah: Arapça özel isim olan “¢é¨£ÜÛ ALLAH”; kainatın ve bütün varlıkların yaratıcısı ve tek koruyucusu olan üstün ve tek varlık, tek mabud, tek İlah, tek Rab, Mevla, Huda ve “Lailaheillallah” dır.

Yine “é¨£ÜÛaALLAH”; elihe, ye’lehu, ilaheten masdarın müştakıdır. Bu masdarın aynı vezindeki örneği Abede, Ya’büdü, İbadedir. Bunun Türkçe’si kulluk etmek demektir. Kulluktan maksat, severek ve adaletine güvenilerek kendisine ibadet edilen varlığa boyun eğmektir.

Allah’ın güzel isimleri içinde şerefli isim, ancak “¢é¨£ÜÛa Allah”’tır. Bütün büyükler ve arifler zümresi, Allah’ın hakikatini idrakte hayrette kaldıkları gibi bu Allah isminde de hayrette kaldılar. Süryani midir, Arabi midir, müştak (bir kökten türemiş) sıfat mıdır, hangi kökten müştaktır ve aslı nedir, isim midir, değil midir? Bu hususta bir o kadar çeşitli söz söylendi.

Sevdiklerimize bilgimizin, kültürümüzün, geleneğimizin, dilimizin geliştirdiği en güzel kelimelerle hitap ederiz. Sevgilim, canım, ciğerim, selvi boylum, ahu gözlüm, sultanım... vs. gibi kelimeler kimliklerini de beraberlerinde taşırlar. Dil bilimi bu kelimelerin hangi çağlardan, hangi dağlardan veya hangi bağlardan akıp, hangi medeniyetlerden süzülerek geldiğini belirler.

Kedinin gözünde bülbül, bir yudumluk ettir. Öküzün gözünde çiçek bir çiğnemlik ottur. İnsanın gözünde ise binlerce şiirin yazılmasına binlerce resmin yapılmasına ilham kaynağıdır. İnsan ve kedi ikisi de göze sahiptir ama Allah’ımız bize ayrı bir göz, ayrı bir gönül vermiştir.

Sevgimizi ve sevdiklerimizi yaratan Allah’ımızı seviyoruz. Peki ama Allah’ımızı tanıyor muyuz? Biz tanıdıklarımızı duyma, görme, tatma, koklama, dokunma gibi beş duyumuz, hafızamız ve genlerimizdeki programa göre tanırız.

Uzaktaki eşyayı gözümüz görmez. Sesini kulağımız işitmez. Duyu organlarımızın bir sınırı var. Hafızamızın sınırı da ana rahminden öne geçemez, kabirden öteye geçemez. Sınırlı olan sınırsızı kavrayamaz.

Rabbimiz:

¢Šî©j ‚¤Ûa¢Ñî©À £ÜÛa ì¢ç ë ‰b –¤2 üa¢Ú¡‰¤†¢í ì¢ç ë 9¢‰b –¤2 üa¢é¢×¡‰¤†¢mü

“Gözler O'nu göremez; halbuki O, gözleri görür. O, eşyayı pek iyi bilen, her şeyden haberdar olandır.”[20]

Sevgi gönülde olur. Ancak gönüldeki sevgi görünmez. O görünmeyen sevgiyi, sevgiliye gönderirken yine görünmeyen elçilerle göndeririz. Kelimeler elçilerimizdir.

“Gül” deyince burnumuza güzel koku gelmez. “Bal” deyince ağzımız tatlanmaz. Gülü koklamalı, balı tatmalı.

Esmâ-ül Hüsnâ= Allah’ın güzel isimleri bizi Allah’a götürürse, bizi benliğimizden sıyırır, kir ve pasımızı kazırsa, gülü koklar, balı tadarsak muradımıza ermiş oluruz.

Annenizi, babanızı, eşinizi, dostlarınızı seversiniz ve sevdiğinizi uygun, güzel bir kelime veya cümle ile ifade edersiniz.

Bu ifade etme işi yalnız karşı tarafa bildirme işi değildir. Kendi iç dünyamızda besleyip büyüttüğümüz sevginin dilimizde kelimeden çiçekler açması gibidir. Gül ağacı özünde taşıdığı çiçeğini bülbülüne sunamazsa kurur. Tepeden tırnağa kadar bütün hücrelerimizde ve gönlümüzde taşıdığımız Allah'a imanımızın zikir çiçeğini açtıramazsak biz de çöl gibi kurak, ateist-gavur gibi çorak oluruz. Ot bitmeyen toprak, meyve vermeyen diken gibi oluruz.

“Allah üçtür” diyen Hıristiyanlar, "Allah hiçtir" diyen ateist/gavurlar, "Allah tabiattır" diyen eski dehriyyun, yeni natüralistler hep Allah'ı tanımada kendi akıllarını esas alıp Allâh'a sınır çizmişler ve o sınırın dışına çıkmaya izin vermedikleri bir mahkum haline getirmeye çalışırken kendileri cehenneme mahkum olmuşlar.

Batıda Allah'ı kiliseye mahkum ettiklerini söyleyenler İslam aleminde de camiye mahkum etmeye çalışıyorlar.

Ama siz "Lâ ilâhe" deki "Lâ" kılıcıyla onların putlarını parçalıyor, denizin leşi dışa attığı gibi kendini ilahlaştırmaya çalışan şahıs, kurum ve kuruluşları gönül denizinizden sürüp çıkarıyor ve "İllallah" kelimei tayyibesiyle gönül denizini tertemiz berrak hale getiriyorsunuz.

"La ilahe illallah" derken bir çok ilah var da onları reddetmiyorsunuz. Onlar zaten yoktu. Ancak kendini ilah zanneden "Allah'ın dediği değil, benim dediğim olur" diyen Firavunlaşmış insanlar var. Sen onlara "delilik yapma, Allah'tan başka Yaratan, Yaşatan ve Yöneten yoktur" diyorsun. Haydin sizde günde yüz defa "Lâ ilâhe illallah" demeye başlayıverin.

Güneş yedi renkten meydana gelir. Tek renk halinde görünür. Ama tabiatta milyonlarca renk cümbüşüne dönüşür.

¢é¨£ÜÛaAllah” ismi bütün el-esmâ-ül-hüsnâ’sının manasını kendinde toplayan bir isimdir. Yedi milyar insan, Allah’a inanır. Ancak Allah’ın isimleri, sıfatları ve fiillerinde herkes kendi ufku kadar Allah’a sınır çizer.

Biz ise aklımızla Allah’a sınır çizmek, tarif etmek yerine Rabbimiz Kur’an-ın da kendini bize nasıl tarif etmişse biz öyle inanırız. Bizim imanımızın daha sağlam olduğunu söylememiz bundan kaynaklanmaktadır.

“Rahman, Rahim, Ğaffâr, Kahhâr isimleri Allah’ın güzel isimlerindendir” diyoruz da “¢é¨£ÜÛaAllah ismi, Rahmanın isimlerindendir” demiyoruz. Bu da gösteriyor ki bütün güzel isimlerin ma’nası “Allah” ismi içinde toplanmıştır. Onun için Kur’an-ı Kerim’de 2697 defa Allah ismi tekrarlanmıştır. Diğerleri bir veya birkaç defa tekrarlanmışlar.

Kelam sıfatının “Kün” = “ol” emriyle kainat yaratılmıştır. El-esmâ-ül-hüsnâ’sıyla varlığa tecelli etmiştir. Güneşin aynada göründüğü gibi tecelli etmiştir.

“Nereye baksam Allah’ın sanatını, kudretini, ilmini görürüm.”

Rabbimiz:

åí©†¡¤1¢ß ¡¤‰ üa ó¡Ï a¤ì r¤È m ü ë ¡é¨£ÜÛa õ¬ü¨a a¬ë¢Š¢×¤‡b Ï

“Artık Allah'ın nimetlerini hatırlayın da yeryüzünde fesatçılar olarak karışıklık çıkarmayın.”[21]

Efendimiz (a.s): “Allah yeryüzünü bana dürdü/topladı, doğusunu da, batısını da gördüm. Bana dürülen o yerlere, yeryüzünün doğusuna da, batısına da ümmetim sahip olacaktır” buyurmuş.[22]

Alemlerin Rabbi Allah’a ve alemlere rahmet olarak gönderilen Hz. Muhammed (a.s)’e iman edenlere yeni ufuklar açılıyor.

Allah üç şeyle bilinir:

1-Necat ile,

2-Saadet ile,

3-Allah Allah olduğu ile bilinir.

Son üçüncüsü en makbulüdür.

Çünkü Allah, Allah’tır. Kula yakışan Allah’ı Allah olduğu için kabul edip itaatte bulunmaktır.

Allah cümlemizi bu anlayış ve inançla kendisine inanmayı nasip etsin.

er-RAHİM

Yüce Allah (cc), Kur’an-ı Kerim de şöyle buyuruyor:

هُوَ اللّهُ الَّذى لَا اِلهَ اِلاَّ هُوَ عَالِمُ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ هُوَ الرَّحْمنُ الرَّحيمُ

“O, öyle Allah'tır ki, O'ndan başka tanrı yoktur. Görülmeyeni ve görüleni bilendir. O, esirgeyendir, bağışlayandır.”[25]

Hz.Peygamber (a.s):

ـ وعن عكرمة قال: إنَّ نَفَراً مِنْ أهْلِ الْعِرَاقِ قَالُوا بنِ عَبّاسٍ رَضِىَ اللّهُ عَنْهُما: كَيْفَ تَرَى في هذِهِ ايةِ الَّتِى أمرْنَا بِهَا وََ يَعْمَلُ بِهَا أحَدٌ؛ قَولِ اللّهِ عزَّ وَجَلَّ: يَا أيُّها الَّذِينَ آمَنُوا لِيَسْتَأذِنْكُمُ الَّذِىنَ مَلكَتْ أيْمَانُكُمْ اية. فقَالَ ابن عباس رَضِىَ اللّهُ عَنْهُما: إنَّ اللّهَ حَلِيمٌ رَحِيمٌ بِالْمُؤمِنِينَ يُحِبُّ السِّتْرَ، وَكَانَ النَّاسُ لَيْسَ لِبُيُوتِهِمْ سُتُورٌ وََ حِجَابٌ فَرُبَّمَا دَخَلَ الخَادِمُ أوِ الْوَلَدُ أوِ الْيَتِيمَةُ وَالرَّجُلُ عَلَى أهْلِهِ؛ فأمَرَهُمُ اللّهُ تعالى بِاِسْتِئْذَانِ في تِلْكَ الْعَوْرَاتِ فَجَاءَهُمُ اللّهُ بِالسُّتُورِ وَبِالْخَيْرِ فَلَمْ أَرَ أَحَداً يَعْمَلُ ذلِكَ بَعْدُ.

İkrime (radıyallahu anh) anlatıyor: "Irak ahalisinden bir grub İbnu Abbâs (radıyallahu anhümâ)'a dediler ki:- Şu âyet hakkında ne dersiniz? "Ey iman edenler! Ellerinizin altında olan köle ve câriyeler ve sizden henüz erginliğe ermemiş olanlar sabah namazından önce, öğle sıcağından soyunduğunuzda ve yatsı namazından sonra yanınıza gireceklerinde üç defa izin istesinler. Bunlar sizin için açık bulunabileceğiniz üç vakittir. Bu vakitlerin dışında birbirinizin yanına girip çıkmakta,size de, onlara da bir sorumluluk yoktur. Allah size âyetlerini böyle açıklar. Allah bilendir. Hakim'dir."[26] Cenâb-ı Hakk burada kesin emirde bulunduğu halde biz bunları tatbik etmiyoruz, dediler. İbnu Abbâs (radıyallahu anhümâ): "Allah mü'minlere karşı halîm ve rahimdir. Onları örtmeyi sever. İnsanlar o zaman evlerinde ne örtü ne de perde kullanmıyorlardı. Bazan hizmetçisi veya evlâdı veya yetimesi, kişi ehlinin üzerinde iken çıkagelirdi. Cenab-ı Hakk bunun üzerine, mezkur avret vakitlerinde izin istemeyi emretti. Böylece Allahu Teâla onlara örtü ve hayır getirdi. Ne var ki, hâlâ bu emirle amel eden tek kişi görmedim."[27]

Englısh

Ar-Rahim

The All compassionate. He who acts with extreme kindness.

İzahı

áî©y £Š Rahim: Arapça sıfat olup, yaratıkları esirgeyen, bağışlayan, şefkat ve merhamet eden, acıyan manasınadır.

Bağışlayıcı, sevdiklerine ve müminlere merhamet eden(ahirette).

Ahiret hayatında Mümin kullarına nimet vericidir.

Rabbimizin “å¨à¤y £ŠÛaRahman” ismi Kur’an-ı Kerim de 57 defa tekrarlanmıştır. “áî©y £ŠÛaRahim” ismi ise 115 defa tekrarlanmıştır. Yalnız Tevbe suresinin 128 inci ayetindeki “áî©y £ŠÛa Rahim” Peygamberimizin sıfatı olarak verilmiştir.

å¨à¤y £ŠÛaRahman” ismi kullarından hiç birine verilmez.

áî©y £ŠÛaRahim" ise insanlara isim olarak verilebilir.

å¨à¤y £ŠÛaRahman” iyilere de, kötülere de rahmet eden. Yani yarattıklarının hepsine merhamet eden manasınadır.

“áî©y £ŠÛaRahim” ise ahirette yalnız mü’minlere merhamet edendir.

هُوَ الَّذى يُصَلّى عَلَيْكُمْ وَمَلئِكَتُهُ لِيُخْرِجَكُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ اِلَى النُّورِ وَكَانَ بِالْمُؤْمِنينَ رَحيمًا

“Sizi karanlıklardan aydınlığa çıkarmak için üzerinize rahmetini gönderen O'dur. Melekleri de size istiğfar eder. Allah, müminlere karşı çok merhametlidir.”[28]

Bakara 249’da bir sadaka için yedi yüz kat sevap vereceğini vadediyor. İşte bu Rabbimizin bize rahmetidir. Rahman olan Rabbimiz bu dünyada Mü’mine de, kafire de rahmetiyle muamele ediyor. İkisinin de toprağa attığı buğdaya on, yirmi, otuz, elli kat fazlasıyla buğday veriyor ama Mü’minin yardım için verdiği birini yedi yüz yapıyor. Her Müslüman günde bir çok defa Bismillahirrahmanirrahim derken Allah, Rahman ve Rahim isimleriyle zikir ve dua etmiş olur. Rahmana iman eden bir Mü’min yaratılanlara karşı merhametli olmak durumundadır. Eğer Allah, Rahman, Rahim isimleri rahmet damlaları gibi kişinin kalbini yumuşatamıyorsa o zikirden faydalanmıyor demektir.

İman bir rahmettir. Mü’min insan, Allah’ın bütün kullarının iman edip cehennemde yanmaması için çırpınmalıdır. Evden kaçan yavrusuna yanan anne yüreği gibi yanarak imana gelmesi için yalvarmalıdır.

Aç insan veya hayvan gördüğünde kendi karnıymış gibi onu doyurmalı. Ciğer taşıyan her canlının derdine deva olmalıdır.

İnsanların imana giden yolunu kesen, onları cehenneme atmak için kurumlaşan imansız eşkıya güruhuna karşı verdiği mücadele de merhametin eseridir. Kendini yakmak için üzerine benzin döken kişiyi kurtarmak için yalvaran ve kurtarmaya çalışan polis veya itfaiye erinden daha fazla ve yanan yürekle imansızların imana gelmesi için gayret göstereceğiz. Rahmanın öğrettiği Kur’an-ı insanlığa öğretmemiz, Rahman’a imanımızın eseridir. Er-Rahman suresini oku.

Rahmandaki mübalağa şumül bakımındadır. Yani Allah, å¨à¤y £ŠÛaRahman ismiyle bütün yaratıklarına, nebata, hayvana, insan, hatta kendisini inkar edenlere bile ekmek, su, hayat, maddi rızık verir, güneşini hiçbir yaratığından esirgemez. Fakat áî©y £ŠÛaRahim ismindeki mübalağa hususiyet bakımındandır. Yani Allah, áî©y £ŠÛaRahim ismiyle kendisine iman eden ve rızasına uygun hareket edenlere öyle hususi nimetler hazırlamıştır ki, onları, başkalarına asla vermez. Netice olarak Rahman ismi genel iken áî©y £ŠÛaRahim ise özeldir.

Allah’ın gösterdiği merhamet, ebetteki insanların fiziksel ihtiyaçlarının karşılanması ile sınırlı değildir. O, insanları yaratmış, yaşamaları için en elverişli olan mekana yerleştirmiş ve bunun karşılığında da yalnızca kendisine kulluk etmelerini istemiştir. Ve insanlara kendisini razı etmelerinin nasıl mümkün olacağını da bildirmiş; bunu öğretmek için onlara katından kitaplar indirmiş, bütün ayetlerini tek tek açıklayan peygamberler göndermiştir. Üstelik bu peygamberleri inkar eden kavmin içinden çıkarmış, onlara kendi dilleriyle dini anlatmalarını sağlamıştır. Böylelikle Allah insanlara hem kendi Zatını tanıtmış, hem de onları dine ve güzel ahlaka davet etmiştir. Kuşkusuz bunların tümü, O'nun sonsuz merhametinin açık delilleridir.

Bir Annenin çocuklarına duyduğu merhamet ile onların içinde özel birine gösterdiği sevgi ile ifadesi mümkün olabilecek olan Allah’ın merhamet sıfatının tecellisi ancak biraz daha net anlaşıla bilir. İşte Allah bütün kullarına rahmet sıfatıyla tecelli ederken, merhamet sıfatıyla da özel kullarına tecelli edecektir. Bu olması gereken bir şeydir ve adalet sıfatıyla da bağdaşmaktadır. Çünkü kullarının içinde dilediğine ve sevdiklerine elbette özel armağanı olması gerekiyor. İşte bu armağanda iman eden ve salih amel işleyen kullarına Allah’ın merhamet armağanıdır.

Yüce Allah cümlemizi merhametine layık olan kullarının zümresine ilhak eylesin.

el-CEBBAR

Yüce Allah (cc), Kur’an-ı Kerim de şöyle buyuruyor:

هُوَ اللّهُ الَّذى لَا اِلهَ اِلاَّ هُوَ اَلْمَلِكُ الْقُدُّوسُ السَّلَامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَيْمِنُ الْعَزيزُ الْجَبَّارُ الْمُتَكَبِّرُ سُبْحَانَ اللّهِ عَمَّا يُشْرِكُونَ

"O Allah ki, O'ndan başka ilah yoktur. Melik'tir; Kuddus'tür; Selam'dır; Mümin'ıir; Müheymin'dir; Aziz'dir; Cabbar'dir; Mütekebbir'dir. Allah (müşriklerin) sirk koştuklarından çok yücedir."[54]

Hz.Peygamber (a.s):

ـ وعن الْخدري رَضِيَ اللّهُ عَنْه قال: قَالَ رَسُولُ اللّهِ : تَكُونُ ا‘رْضُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ خُبْزَةً وَاحِدَةً يَتَكَفّاهَا الْجَبَّارُ بِيَدِهِ كَمَا يَتَكَفّى أحَدُكُمْ خُبْزَتَهُ في السُّفَرِ نُزُوً ‘هْلِ الْجَنَّةِ. فأتَى رَجُلٌ مِنَ الْيَهُودِ، فقَالَ: بَارَكَ الرَّحْمنُ عَلَيْكَ يَا أبَا الْقَاسِمِ. أَ أُخْبِرُكَ بِنُزُولِ أهْلِ الْجَنَّةِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ؟ قَالَ: بَلى. قَالَ: تَكُونُ ا‘رْضُ خُبْزَةً وَاحِدَةً كَمَا قَالَ رَسُولُ اللّهِ فَنَظَرَ النّبِىُّ إلَيْنَا. ثُمَّ ضَحِكَ حَتّى بَدَتْ نَوَاجِذُهُ. ثُمَّ قَالَ: أَ أُخْبِرُكَ بِإدامِهِمْ؟ قَالَ: بَلى. قَالَ: بامٌ وَنُونٌ. قَالَ: وَمَا هذَا قَالَ: ثَوْرٌ وَنُونٌ، يَأكُلُ مِنْ زَائِدَةِ كَبِدِهِمَا سَبْعُونَ ألْفاً.

Saidi el-Hudrî radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki:"Kıyamet günü arz, tek bir çörek olacak. Cebbar (olan Allah Teâla hazretleri), onu, cennetliklere azık olarak elinde çevirecektir, tıpkı sizin sefer sırasında çöreğinizi çevirdiğiniz gibi!" Bu sırada bir Yahudi gelerek:"Ey Ebu'l-Kâsım! Rahmân (olan) Allah seni mübarek kılsın! Kıyamet günü cennet ehlinin (iştah açıcı) ikramı ne olacak haber vereyim mi?" dedi. Efendimiz:"Söyle bakalım!" buyurdular. Adam, tıpkı Aleyhissâlatu vesselâm'ın söylediği gibi:"Arz, tek bir çörek olur!" dedi. Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) bize baktılar. Sonra azı dişleri görününceye kadar tebessüm buyurdular ve:"Peki cennet ehlinin katıklarını sana haber vereyim mi?" dediler. Adam: "Buyurun!" dedi. Aleyhissalatu vesselâm:"Bâlâm ve nûn!" buyurdular. Adam: "Bu nedir?" dedi. Aleyhissalâtu vesselâm: "Öküz ve balıktır. Bunların ciğerlerinin kenarından yetmiş bin kişi yer" buyurdular."[55]

İzahı

Al-Jabbar

The Compeller. He who repairs all broken thing, and completes that which is incomplete.

‰b £j v¤Ûa Cebbar: Mahlukâtı mecbur eden; emir veya yasak her ne dilerse ona zorlayan demektir. Bu kelimenin‚ bütün mahlukâtının fevkinde yücedir mânasına geldiği de söylenmiştir.

Azamet ve kudret sahibi, istediğini mutlak yapan, dilediğine muktedir olan.

Mutlak ıslah ve kahredici O dur.

Mübalağa vezninde “Cebir” kökünden türemiş bir kelimedir. Cebir, lugatta bir şeyi zor ile ıslah etmeye derler. Sonra mücerret ıslah etmeye ad olarak verilmiştir.

Bazen mücerret kahr manasına gelir.

Bazen de mecaz yoluyla mücerret uluv (yükseklik) manasına gelir. Öyle bir yükseklik ki, kimsenin elinin erişemeyeceği hurma ağacına yüksek manasına “Nahle-i Cebbaren” denir

Bazen de halkın işlerini ıslah edici manasınadır. Bu surette fiil sıfatı olur.

"Kırılanı saran, bozulanı düzelten, her şeyden yüce ve dilediğini zorla yaptıran” manalarına gelen “‰b £j v¤Ûa Cebbar” ismi Kur’an-ı Kerim de Haşr 23 de bir defa zikredilmiştir.

Peygamberlere isyan bayrağını çeken ve kendi koyduğu kurallara uyan yöneticiler için zorba anlamında Cebbar kelimesi kullanılmıştır.[56] Peygamber efendimize:

نَحْنُ اَعْلَمُ بِمَا يَقُولُونَ وَمَا اَنْتَ عَلَيْهِمْ بِجَبَّارٍ فَذَكِّرْ بِالْقُرْانِ مَنْ يَخَافُ وَعيدِ

“Biz onların dediklerini çok iyi biliriz. Sen onların üzerinde bir cebbar değilsin. Tehdidimden korkanlara Kur'an'la öğüt ver.”[57]

Ve böylece kıyamete kadar gelecek olan Müslüman yöneticilere bu ayeti okuyunca yönettiği ülkeyi bir hapishaneye çevirmemesi emredilmiştir.

Denizde balıkların, havada kuşların, karada hayvanların ve ağaçların kırıklarını saran “‰b £j v¤ÛaCebbar” olan Rabbimizdir. İnsanlık ailesi ise altı milyar insanın sağlık sorunlarını çözememiştir.

‰b £j v¤ÛaCebbar olan Rabbimiz dünya yaratılalıdan beri yarattıklarının kırıklarını onarmaya devam ediyor. Milyarlarca balıktan, milyarlarca kuşlardan bir tanesini insanoğlu tehlikeden kurtarıp tedavi etse günlerce televizyon ekranlarından o iyilik sembolü insan baş haber olur.

Her gün milyonlarca hayvanın doğumunu sağlayan, onlara sıhhat veren, doğum yaptığı gün süt veren, “‰b £j v¤Ûa Cebbar” olan Rabbimiz ise ekranda bir defa zikredilse irtica hortladı yaygarası başlar. Yaygarayı başlatan, kalpten hastaneye kaldırılsa ona yine şifa veren “‰b £j v¤ÛaCebbar” olan Rabbimizdir. Cebbara iman eden mü’min insan, hayvan ve diğer yaratıkların yarasına merhem, kırığına sargı olur. Onları kendine doğru yükseltir, yüceltir.

Allah'a karşı büyüklenmenin, O'na teslim olmamanın altında, insanın kendisini Allah'tan bağımsız bir varlık olarak görüp, sahip olduğu bazı özelliklerin kendinden kaynaklandığını zannetmesi, dolayısıyla kendine bir "benlik" vermesi yatar. Halbuki bunun ne kadar tutarsız bir mantık olduğunu anlamak için herhangi bir inanca sahip olmak gerekmez.

İnsan biraz durup düşünse, bu dünyaya kendi isteğiyle gelmediğini, ne zaman hayatının son bulacağını bilmediğini, sahip olduğu fiziksel özelliklerin kendi seçimiyle kendisine verilmediğini rahatlıkla görebilir. Kendi bedeni de dahil olmak üzere sahip olduğu her şeyin geçici olduğunu ve sonunda yok olacağını anlar. Tüm bunlar insanın tümüyle aciz olduğunun, hiçbir şeyin gerçekte kendisine ait ve kendi kontrolü dahilinde olmadığının açık delilleridir. Eğer biraz daha düşünürse, bu delillerin sayısız olduğunu görebilir.

Bütün bu gerçekler karşısında insanın, kendisini yaratana karşı büyüklenmeye kalkmasının ne kadar anlamsız ve bir o kadar da akılsızca bir tavır olacağı ortadadır.

Oysa insanın Allah'ın büyüklüğünü, her şeyi yoktan var ettiğini, insanların sahip oldukları bütün imkan ve özellikleri verenin O olduğunu, dilediği anda da hepsini geri alabileceğini, tüm canlıların ölümlü olduğunu, tek baki kalacak olanın da Allah olduğunu kabul edip, Yaratıcısına, gerçek sahibine teslim olması gerekir. Çünkü Allah, kendisine karşı haksız yere büyüklenme gösteren, O'na karşı aczini bilmeyen ve yüz çeviren herkese dilediği zaman zorla boyun eğdirmeye muktedir olandır.

Kur'an'da sahip olduğu şeylerden dolayı kibirlenen ve sonunda da Allah'ın ‰b £j v Cebbar sıfatıyla acizliklerini gören ve hatalarını ikrar eden bahçe vs. misaller çok geçmektedir.

Yüce Allah cümlemizi emir ve yasaklarına riayet eden kullarından eylesin.

el-VEHHAB

Yüce Allah (cc), Kur’an-ı Kerim de şöyle buyuruyor:

7¡lb £ç ì¤Ûa ¡Œí©Œ È¤Ûa Ù¡£2 ‰ ¡ò à¤y ‰ ¢å¡ö¬a Œ ¤á¢ç †¤ä¡Ç ¤â a

“Yoksa azîz vevehhab olan Rabbinin rahmet hazineleri onların yanında mıdır!”[82]

Hz.Peygamber (a.s):

ـ وعن أبي إدْرىسِ الْخَوَْنِى عَنْ أبي ذَرٍّ رَضِيَ اللّهُ عَنْه قال: قَالَ رَسُولُ اللّهِ فِيمَا يَرْوِى عَنْ ربِّهِ عَزَّ وَجَلَّ أنَّهُ قَالَ: يَا عِبَادِي إنِّي حَرَّمْتُ الظُّلْمَ عَلى نَفْسِي، وَجَعلْتُهُ بَيْنَكُمْ مُحَرَّماً، فََ تَظَالَمُوا. يَا عِبَادِي كُلُّكُمْ ضَالٌّ إَّ مَنْ هَدَيْتُهُ فَاسْتَهْدُونِي أهْدِكُمْ. يَا عِبَادِى كُلُّكُمْ جَائِعٌ اَِّ مَنْ أطْعَمْتُهُ، فَاسْتَطْعِمُونِي أطْعِمُكُمْ. يَا عِبَادِي كُلُّكُمْ عَارٍ إَّ مَنْ كَسَوْتُهُ، فَاسْتَكْسُونِي أكَسِكُمْ. يَا عِبَادِي إنَّكُمْ تُخْطِئُونَ بِاللَّيْلِ وَالنَّهَارِ، وَأنَا أغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعاً فَاسْتَغْفِرُونِى أغْفِرْ لَكُمْ. يَا عِبَادِى، إنَّكُمْ لَنْ تَبْلُغُوا ضُرِّي فَتَضُرُّونِي. وَلَنْ تَبْلُغُوا نَفْعِي فَتَنْفَعُونِي. يَا عِبَادِي، لَوْ أنَّ أوَّلَكُمْ وَآخِرَكُمْ وَإنْسَكُمْ وَجِنَّكُمْ كَانُوا عَلى أتَقِى قَلْبِ رَجُلٍ وَاحِدٍ مِنْكُمْ مَازَادَ ذلِكَ في مُلْكِي شَيْئاً. يَا عِبَادِي لَوْ أنَّ أوَّلَكُمْ وَآخِرَكُمْ وَإنْسَكُمْ وِجِنَّكُمْ كَانُوا عَلى أفْجَرِ قَلْبِ رَجُلٍ وَاحِدٍ مِنْكُمْ مَا نَقَصَ ذلِكَ مِنْ مُلْكِي شَيْئاً. يَا عِبَادِي، لَوْ أنَّ أوَّلَكُمْ وَآخِرَكُمْ وإنْسَكُمْ وَجِنَّكُمْ قَامُوا في صَعِيدٍ وَاحِدٍ وَسَألُونِى، فَأعْطَيْتُ كُلَّ إنْسَانٍ مَسْألَتَهُ، مَا نَقَصَ ذلِكَ مِمَّا عِنْدِي إَّ كَمَا يَنْقُصُ الْمِخْيَطُ إذَا أُدْخِلَ فِي الْبَحْرِ. يَا عِبَادِي، إنَّمَا هِيَ أعْمَالُكُمْ أُحْصِيهَا لَكُمْ، ثُمَّ أُوَفِّيكُمْ إيَّاهَا. فَمَنْ وَجَدَ خَيْراً فَلْيَحْمَدَ اللّهَ وَمَنْ وَجَدَ غَيْرَ ذلِكَ فََ يَلُومَنَّ إَّ نَفْسَهُ.

Ebu İdris el-Havlânî, Ebu Zerr (radıyallahu anh)'den anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm), aziz ve celil olan Rabbinden naklen anlattığına göre, Rabb Teala şöyle buyurmuştur:

"Ey kullarım! Ben nefsime zulmü haram ettim, onu sizin aranızda da haram kıldım. Öyleyse birbirinize zulmetmeyin.

Ey kullarım! Hidayet verdiklerim dışında hepiniz dall (doğru yoldan sapmışlar)sınız. Öyleyse benden hidayet isteyin de sizi hidayet edeyim!

Ey kullarım! Benim yedirdiklerim hariç, hepiniz açlarsınız. Öyleyse benden yiyecek isteyin de size yiyecek vereyim!

Ey kullarım! Benim giydirdiklerim hariç hepiniz çıplaklarsınız! Öyleyse benden giyinme talep edin de sizleri giydireyim!

Ey kullarım! Sizler gece ve gündüz hata işliyorsunuz. Ben ise bütün günahları affederim. Öyleyse benden mağfiret talep edin de sizleri bağışlayayım.

Ey kullarım! Bana zarar verme mevkiine ulaşamazsınız ki bana zarar veresiniz! Bana fayda sağlama mertebesine de ulaşamazsınız ki bana menfaat sağlayasınız.

Ey kullarım! Şayet sizlerin öncekileri, sonrakileri; insî olanları, cinnî olanları hepsi de sizden en muttaki bir insanın kalbi üzere olsaydınız, bu benim mülkümde hiç bir şeyi zerre miktar artırmazdı.

Ey kullarım! Eğer sizin öncekileriniz ve sonrakileriniz, insî olanlarınız, cinnî olanlarınız sizden en facir bir kimsenin kalbi üzere olsaydınız, bu benim mülkümden zerre kadar bir eksiklik hasıl etmezdi.

Ey kullarım! Eğer sizlerin öncekileri ve sonrakileri insî olanları, cinnî olanları bir düzlükte toplanıp bana talepte bulunsaydınız, ben de her insana istediğini verseydim, bu, benim nezdimde olandan, iğnenin denize batırıldığı zaman hasıl ettiği eksilme kadar bir noksanlık ancak meydana getirirdi.

Ey kullarım! Bunlar sizin amelleriniz, onları sizin için sayıyorum. Sonra bunların karşılığını size ödeyeceğim. Öyleyse sizden kim bir hayırla karşılaşırsa Allah'a hamd etsin. Kim de hayır değil de başka bir şey bulursa, kendinden başka bir şeyi levmetmesin (kınamasın, başına geleni kendinden bilsin)."[83]

İzahı

Al-Wahhab

The Giver of All. He who constantly bestows blessings of every kind

lb £ç ì¤ÛaVehhab: Gayb hazinelerinden bol, bol veren Odur. Hiç bir karşılık olmaksızın nimetler bağışlayıcı, daima verici manasını ifade eder. Böylece fiil sıfatından olur.

Çok fazla ihsan eden,çeşit çeşit nimetleri daima bağışlayan.

Bağışlayan, Bahşeden, Karşılıksız veren manalarına gelen lb £ç ì¤Ûael-VEHHAB ismi Kur’an’ı Kerim’de üç defa geçmekte.[84] Aşkımızın meyvesi olan çocuklarımızı bize bağışlayan, kuru topraklardan rahmetiyle bizlere yiyecek ve içecekler bahşeden lb £ç ì¤Ûael-VEHHAB’a iman edenler:

رَبَّنَا لَاتُزِغْ قُلُوبَنَا بَعْدَ اِذْ هَدَيْتَنَا وَهَبْ لَنَا مِنْ لَدُنْكَ رَحْمَةً اِنَّكَ اَنْتَ الْوَهَّابُ

“Ey Rabbimiz, bize hidayet verdikten sonra kalplerimizi eğme ve bize katından rahmet ver. Sen karşılıksız verensin”[85] diye dua ederler.

Vehhab’ın kendilerine verdiği nimetleri karşılıksız olarak Allah’ın kullarına verirler ve gönüllerindeki Hak ve halk sevgisini artırırlar.

“Veriyoruz ama layık mı değil mi bilemiyoruz” demeyin. Sadakalar mü’mine, kafire ve hayvanlara verilir. Aç köpeği sulayan kadının cennetlik olduğunu Peygamberimiz haber verir.[86] Vermek insana huzur verir, ama biz bu zevki tatmak için vermeyeceğiz. Allah rızası için vereceğiz.

وَيُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلى حُبِّه مِسْكينًا وَيَتيمًا وَاَسيرًا () اِنَّمَا نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللّهِ لَانُريدُ مِنْكُمْ جَزَاءً وَلَا شُكُورًا

“Onlar (Mü’minler) sevmelerine rağmen yemeklerini fakire, yetime ve esire yedirirler. Biz ancak Allah rızası için yediririz. Sizden bir karşılık ve teşekkür istemeyiz” derler."[87]

Batılı siyasiler, askerler ve gazeteciler, Sırpların elindeki Müslüman esirlere işkence edildiğini, Müslümanların elindeki Sırp esirlere işkence edilmediğini, insanca muamele edildiğini görünce düşündüler. Aynı ırkın insanları, aynı okullardan diploma almışlar ama biri zalim, zorba öbürü düşmanını esir edince İslam’ca davranıyor. İşte aradaki Müslüman-Hıristiyan farkı ortaya çıkıveriyor.

Yüce Allah cümlemizi kendi hazinesinden zengin kıldığı kullarından eylesin.

er-REZZAK

Yüce Allah (cc), Kur’an-ı Kerim de şöyle buyuruyor:

¢åî©n à¤Ûa ¡ñ £ì¢Ô¤Ûa ë¢‡ ¢Öa £‹ £ŠÛa ì¢ç é¨£ÜÛa £æ¡a

“Şüphesiz rızık veren, güç ve kuvvet sahibi olan ancak Allah'tır.”[88]

Hz.Peygamber (a.s):

ـ وعن عُمر رَضِيَ اللّهُ عَنْهُ قال: قَالَ رَسُولُ اللّهِ : لَوْ أنَّكُمْ تَتَوَكَّلُونَ عَلى اللّهِ حَقَّ تَوَكُّلِهِ لَرَزَقَكُمْ كَمَا يَرْزُقُ الطَّيْرَ، تَغْدُو خِمَاصاً وَتَرُوحُ بِطَاناً.

Hz. Ömer (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki:"Siz Allah'a hakkıyla tevekkül edebilseydiniz, sizleri de, kuşları rızıklandırdığı gibi rızıklandırırdı: Sabahleyin aç çıkar, akşama tok dönerdiniz."[89]

إنِّى أنَا الرَّزَّاقُ ذُو الْقُوَّةِ الْمَتِينُ

"Şüphesiz ben, güç ve kuvvet sahibi, rızık vericiyim."[90]

İzahı

Ar-Razzaq

The Sustainer. He who provides all things useful to His creatures.

Öa £‹ £ŠÛaRezzak: Bütün canlıların rızkını vericidir.

Rızıkları halk edici demektir. Aslında, gerek mubah gerekse haram olsun, rızık, kendisiyle intifa olunan şey demektir.

"Rızık veren” manasına gelen “Öa £‹ £ŠÛaer-Razzâk” ismi celili Kur’an-ı Kerim de bir defa:

¢åî©n à¤Ûa ¡ñ £ì¢Ô¤Ûa ë¢‡ ¢Öa £‹ £ŠÛa ì¢ç é¨£ÜÛa £æ¡a

“Şüphesiz Allah rızık verenin ta kendisidir, çok çetin kuvvet sahibidir”[91] geçmekte. Altı defada “Hayru-r-Razikin” rızık verenlerin en hayırlısı anlamında geçmekte.

Bize can veren de, ten veren de O Allah (c.c.)’dır. Tenimiz topraktan yaratıldığından, gıdamızda topraktan yaratılmakta.

Hz. İsa’nın havarilerinden bir kısmı:

اِذْ قَالَ الْحَوَارِيُّونَ يَا عيسَى ابْنَ مَرْيَمَ هَلْ يَسْتَطيعُ رَبُّكَ اَنْ يُنَزِّلَ عَلَيْنَا مَائِدَةً مِنَ السَّمَاءِ قَالَ اتَّقُوا اللّهَ اِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنينَ

“Rabbinin gökyüzünden bize sofra indirmeye gücü yeter mi?” diye sormuşlardı da Hz. İsa (a.s.) “Eğer iman ediyorsanız Allah’tan sakının” diye cevap vermişti.”[92]

Ra’d suresinin 4 üncü ayetinde ifade edildiği gibi aynı su ile sulanan topraklarda ayrı ayrı rızıklar çıkaranın Allah olduğu bildirilmekte.

Yer sofrasında yiyecekler sunan, gök sofrasından yağmurlarla içecekler sunan ve kıpırdayan canlının rızkını veren Er-Razzâk olan Allah’tır.

b è¢Ó¤‹¡‰ ¡é¨£ÜÛa ó Ü Ç ü¡a ¡¤‰ üa ó¡Ï §ò £2¬a … ¤å¡ß b ß ë

“Yeryüzünde kıpırdayanın rızkı Allah’a aittir”[93] buyurur.

Ekmek için ekmek gerek. Ateş için çakmak gerek. Durmayıp kıpırdamamız, çalışmamız gerek. ¢Öa £‹ £ŠÛa “Er-Razzâk” olan Rabbimiz toprağı ekmeğe, domatese, elmaya, limona dönüştürüyor. İnsanlık ailesi binlerce yıldır toprağı altın yapabilmek için “simya” ilmiyle uğraştı başaramadı. Ama Rabbimiz bize faydalı olanları, faydası oranında yarattı. Tenimiz topraktan geldiğinden gıdası da topraktan geliyor ve yine ölünce toprağa dönüyor.

Canımız ise Rahmandan geldiğinden gıdası da Rahmandan gelir. Tarih boyunca Peygamberler ve getirdikleri kitaplarda ruhumuzun gıdasıdırlar. Tenimiz suni, yapay gıdaları değil, tabii gıdaları istediği gibi canımızda yapay fikirleri değil, ilahi emirler yasaklar ve tavsiyeleri ister.

Ekmeği göğsümüzün üstüne sarsak midemiz doymaz. Kur’an-ı da başımızın üstünde tutsak ruhumuz doymaz. Onu iman olarak kalbimizin en derin yerine koyacağız ve amel-eylem çiçekleri şeklinde dışımızda meyve verecek.

Aynı akıla, bedene, kültüre ve çalışmaya sahip iki kişi bir zaman sonra birinin zengin olduğunu, öbürünün iflas ettiğini görüyoruz.

Çok çalıştığı halde zengin olamayanı gördüğümüz gibi, az çalıştığı halde zengin olanı da görüyoruz.

=ó¨È b ß ü¡a ¡æb ¤ã¡5¡Û ¤î Û ¤æ a ë

“İnsana ancak çalıştığının karşılığı vardır.”[94]

Çalışırız. Zengin olursak şükreder, zekatla, sadakayla dağıtırız. Fakir olursak sabreder, şükreder çalışmaya ve kimseye yük olmamaya devam ederiz. Kimse gönül rızasıyla fakir olmak istemez. Ama olunuyor, çalışıyor, çabalıyor ve yine fakir kalıyor. Rabbimiz bunun hikmetini:

اَهُمْ يَقْسِمُونَ رَحْمَةَ رَبِّكَ نَحْنُ قَسَمْنَا بَيْنَهُمْ مَعيشَتَهُمْ فِى الْحَيوةِ الدُّنْيَا وَرَفَعْنَا بَعْضَهُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجَاتٍ لِيَتَّخِذَ بَعْضُهُمْ بَعْضًا سُخْرِيًّا وَرَحْمَتُ رَبِّكَ خَيْرٌ مِمَّا يَجْمَعُونَ

“Rabbinin rahmetini onlar mı paylaştırıyorlar? Dünya hayatında onların geçimliklerini aralarında biz paylaştırdık. Birbirlerine iş gördürmeleri için kimini ötekine derecelerle üstün kıldık. Rabbinin rahmeti onların biriktirdikleri şeylerden daha hayırlıdır.”[95]

“Her akıl bir olsa koyuna çoban bulunmazdı” diye bir atasözümüz var. İnsanlık ailesinin terziye, marangoza, ustaya, doktora, hocaya ihtiyacı var. Akıllar, zevkler, kuvvetler denk olsaydı herkes aynı şeyi yapar ve dünya çekilmez olurdu.

Çalışmaya devam edelim. Rabbimizin taksimine razı olalım. Yine çalışalım. Çünkü helal mal kazanmak için çalışmak bir mü’min için ibadettir. Bülbülün, Kartalın, Karıncanın, Filin, Hamsinin, Balinanın vücutlarına uygun olarak rızıklarını taksim eden Rabbimiz bütün insanlığa yetecek rızkı da yaratmaktadır.

Ancak insanlar inkara yönelirse ateist-gavurlaşırsa hayvandan daha aşağı olur ve milyonlarca insana yetecek serveti kendi tekelinde tutar ve insanlara zulmeder.

وَلَقَدْ ذَرَاْنَا لِجَهَنَّمَ كَثيرًا مِنَ الْجِنِّ وَالْاِنْسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لَا يَفْقَهُونَ بِهَا وَلَهُمْ اَعْيُنٌ لَا بْصِرُونَ بِهَا وَلَهُمْ اذَانٌ لَا يَسْمَعُونَ بِهَا اُولئِكَ كَالْاَنْعَامِ بَلْ هُمْ اَضَلُّ اُولئِكَ هُمُ الْغَافِلُونَ

“Andolsun, biz cinler ve insanlardan birçoğunu cehennem için yaratmışızdır. Onların kalpleri vardır, onlarla kavramazlar; gözleri vardır, onlarla görmezler; kulakları vardır, onlarla işitmezler. İşte onlar hayvanlar gibidir; hatta daha da şaşkındırlar. İşte asıl gafiller onlardır”[96] buyurur Rabbimiz.

Rabbimiz yeryüzünü bizim için yarattığını:

b¦Èî©à u ¡¤‰ üa ó¡Ï b ß ¤á¢Ø Û Õ Ü ô©ˆ £Ûa ì¢ç

"O, yeryüzündekilerin hepsini sizin için yarattı”[97] diye haber verir ama;

; å©îÏ¡Š¤¢à¤Ûa ¢£k¡z¢í ü ¢é £ã¡a 7aì¢Ï¡Š¤¢m ü ë aì¢2 Š¤(a ë aì¢Ü¢× ë

“Yeyiniz, içiniz israf etmeyiniz. O israf edenleri sevmez”[98] diye sınır koyar.

Rızık konusunda kuşlar gibi olmamızı ister Peygamberimiz, ve şöyle der: “Siz Allah’a hakkıyla tevekkül etseydiniz, kuşları doyurduğu gibi Allah sizi de doyururdu. Kuşlar sabah erkenden aç giderler, akşam tok olarak dönerler” buyurur."[99]

İşinizin durumuna göre erken vakti ne ise ona göre davranacaksınız, kuşlar gibi kanat çırpacaksınız, ama eve dönünce yarını düşünerek ailenin ağzının tadını kaçırmayacaksınız. “Sabahın sahibi var” deyip tevekkülle geceleyeceksiniz.

Hz. Adem’den beri milyarlarca insan geldi geçti yeryüzünden bir avuç eksiltemedi;

وَاتيكُمْ مِنْ كُلِّ مَا سَاَلْتُمُوهُ وَاِنْ تَعُدُّوا نِعْمَتَ اللّهِ لَا تُحْصُوهَا اِنَّ الْاِنْسَانَ لَظَلُومٌ كَفَّارٌ

“O size istediğiniz her şeyden verdi. Allah'ın nimetini sayacak olsanız sayamazsınız. Doğrusu insan çok zalim, çok nankördür!”[100] O nimetlerden kazanmaya çalışın;

لِكَيْلَا تَاْسَوْا عَلى مَا فَاتَكُمْ وَلَا تَفْرَحُوا بِمَا اتيكُمْ وَاللّهُ لَا يُحِبُّ كُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ

“(Allah bunu) elinizden çıkana üzülmeyesiniz ve Allah'ın size verdiği nimetlerle şımarmayasınız diye açıklamaktadır. Çünkü Allah, kendini beğenip böbürlenen kimseleri sevmez.”[101]

Ekmek için ekelim. Ekmek sayısınca insan değil, insan sayısınca ekmek üretelim. Adil bir şekilde yardımlaşalım. O zaman Rabbimiz bizi hesap etmediğimiz yerlerden de rızıklandırır.

Yüce Allah cümlemizi muhanete muhtaç etmesin.

el-ALİM

Yüce Allah (cc), Kur’an-ı Kerim de şöyle buyuruyor:

وَلِلّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ فَاَيْنَمَا تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللّهِ اِنَّ اللّهَ وَاسِعٌ عَليمٌ

“Doğu da Allah'ındır batı da. Nereye dönerseniz Allah'ın yüzü (zatı) oradadır. Şüphesiz Allah'(ın rahmeti ve nimeti) geniştir, O her şeyi bilendir.”[108]

Hz.Peygamber (a.s):

ـ وعن مسروق قال: كُنَّا جُلوساً عِنْدَ ابنِ مسعُودٍ رَضِىَ اللّهُ عَنْهُ وَهُوَ مُضْطَجِعٌ بَيْنََنَا، فأتَاهُ رَجُلٌ فقالَ: يَا أبَا عَبدالرَّحْمنِ: إنَّ قَاصّاً يَزْعُمُ أنَّ آيةَ الدُّخَانِ تَجئُ فَتَأخُذُ بِأنْفَاسِ الْكُفَّّارِ وَيَأخُذُ الْمُؤمِنِينَ مِنْهَا كَهَيْئَةِ الزُّكَامِ. فقَالَ وَجَلَسَ وَهُوَ غَضْبَانُ: يَا أيُّهَا النَّاسُ أتَّقُوا اللّهَ، مَنْ عَلِمَ مِنْكُمْ شَيْئاً فَلْيَقُلْ بِمَا يَعْلَمُ. وَمَنْ لَمْ يَعْلَمْ فَلْيَقُلْ: اللّهُ أعْلَمُ)ـ3(. فإنَّهُ أعْلَمُ ‘حدِكُمْ أنْ يَقُولَ بِمَا َ يَعْلَمُ: اللّهُ أعْلَمُ، فإنَّ اللّهَ تعالى قالَ لِنَبيِّهِ عَلَىْهِ الصَّةُ والسّمُ: قُلْ مَا أسْألُكُمْ عَلَيْهِ مِنْ أجْرٍ وَمَا أنَا مِنَ الْمُتَكَلِّفِينَ. إنَّ رسولَ اللّهِ لَمّا رأى مِن النَّاسِ إدْبَاراً قالَ: اللَّهُمَّ سَبْعاً كَسَبْعِ يُوسُفَ، فَأخَذَتْهُمْ سَنَةٌ حَصَتْ كُلَّ شَئٍ حَتَّى أكَلُوا الْجُلُودَ وَالْمَيْتَةَ مِنَ الْجُوعِ وَينْظُرُ أحَدُهُمْ إلى السَّماءِ فَيَرَى كَهَيْئةِ الدُّخَانِ؛ فَأتَاهُ أبُو سُفْيَانَ فقَالَ: يَا مُحَمّد إنَّكَ جِئْتَ تأْمُرُ النَّاسَ بِطَاعَةِ اللّهِ وَبصلَةِ الرَّحْمِ، وَإنَّ قَوْمَكَ قَدْ هَلَكُوا فَادْعُ اللّهَ تعالى لَهُمْ. قَالَ: فهذَا قولُ اللّهِ تعالى؛ فَارْتَقِبْ يَوْمَ تَأتى السَّمَاءُ بِدُخَانٍ مُبِينٍ. إلى قولهِ: إنَّكُمْ عَائِدُونَ. قَالَ عَبْدُاللّهِ رَضِىَ اللّهُ عَنْهُ: أفَيُكْشَفُ عَذَابُ اخِرَةِ؟ يَوْمَ نَبْطِشُ الْبَطْشَةَ الْكُبْرَى إنَّا مُنْتَقِمُونَ. فَالْبَطْشَةُ يَوْمُ بَدْرٍ.

Mesruk (rahimehullah) anlatıyor: "İbnu Mes'ud (radıyallahu anh)'un yanında oturuyorduk, o da aramızda yatmış vaziyette idi. Kendisine bir adam geldi ve:"- Ey Ebû Abdirrahman! Bir kıssacı (Kinde kapıları yanında), Duhân mûcizesi gelerek kâfirlerin nefislerini alıp götüreceğini, mü'minlerin ondan nezle şeklinde (çok hafif müteessir olarak) geçiştireceğini anlatıyor" dedi. Bunun üzerine İbnu Mes'ud (radıyallahu anh) kızarak oturdu ve şunları söyledi:

"- Ey insanlar Allah'tan korkun. İçinizden bir şeyler bilenler bildiklerini söylesin. Bilmeyenler de, "Allahu a'lem (Allah bilir)" desin. Zira birinizin bilmediği bir şey için "Allah bilir" demesi en büyük ilimdir. Zira Allahu Teâla Resul-i Ekrem (aleyhissalâtu vesselâm)'i için şöyle buyurmuştur:"Ben bu hizmetim için sizden bir ücret istemiyorum, kendiliğinden bir şey teklif edenlerden de değilim, de!"[109] Şüphesiz, Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm), insanlarda bir gerileme gördüğü zaman:"Rabbim, Hz. Yusuf'un yedi (senesi) gibi yedi (kıtlık) senesi ver" diye bedduada bulunmuştu. Bu beddua üzerine Mekkeli müşrikleri öyle bir kıtlık yakalamıştı ki her şeyi silip süpürmüş, açlıktan lâşelerin derilerini bile yemek zorunda kalmışlardı. Onlardan biri semaya bakınca, duman gibi birşeyler görür olmuştu. Bu durum karşısında, (Mekkelilerin lideri olan Ebû Süfyan) Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)'e müracaat ederek:

"- Ey Muhammed, sen Allah'a taat ve yakınlarına yardım emrederek geldin. Kavmin helâk oldu. Onlar için Allah'a dua et!" dedi. Bunun üzerine Cenab-ı Hakk şu âyeti indirdi:"Göğün, insanları bürüyecek ve gözle görülecek bir duman çıkaracağı günü bekle. Bu can yakan bir azabtır. İnsanlar: "Rabbimiz bu azabı bizden kaldır, doğrusu artık biz inananlarız" derler. Nerede onlarda öğüt almak? Kendilerine gerçeği açıklayan bir peygamber gelmişti ve ondan yüz çevirmişler "belletilmiş bir deli" demişlerdi. Biz sizden azabı az süre için kaldıracağız, siz yine de eski inkarcılığınıza döneceksiniz."[110]Abdullah İbnu Mes'ud şöyle dedi:

"- Haklarında: "Onları çarptıkça çarpacağımız gün intikamımızı mutlaka alırız"[111] buyurulanlardan hiç âhiret azabı kaldırılır mı?" Âyette geçen batşa (çarptıkca çarpma), Bedir Savaşı' dır."[112]

İzahı

Al-'Alim

The Knower of All: He who has full knowledge of all things.

áî©Ü ÇAlim: O bütün eşyanın en ince taraflarını bilendir. Mübalağa ile bütün bilinecek şeyleri tafsilat üzere bilici demektir. İlim sıfatına racidir.

“Her şeyi bilen” manasına gelen “áî©Ü Çel-Alim” ismi şerifi Kur’an-ı Kerim de 162 defa zikredilmiştir. 4 defa da el-Allâm=çok iyi bilen olarak zikredilmiştir. İlim kelimesi 105 defa tekrarlanmıştır.

Bütün bunlardan ilmin önemini anlıyoruz. Yediğimiz yemeklerin, içtiğimiz içeceklerin, giydiğimiz elbiselerin, evlerimizin, bineklerimizin hepsinin yapılması, kazanılması, harcanması ilimle olmaktadır.

Rabbimizin ilmiyle insanlık ailesinin ilmini kıyaslamak için bilgisayar çağını yakalayan insanın keşfettikleri ve ilim diye sevindikleri Rabbimizin milyonlarca yıl önce yarattığıdır. İnsan yaratmıyor, yaratılanı keşfediyor. Kendi vücudunda bir hücre yaratamadığı gibi daha vücudundaki hücrelerin sayımını tamamlayamamıştır.

Genetik mühendisleri genlerin şifresini çözmeye çalışıyor. Bunlar güzel gelişmeler ama o genlerin şifresini Rabbimiz Hz. Adem’in genlerinde kodlamıştı. Ayrıca gen mühendisleri kendi akıllarını da kendileri yaratmış değil.

Biz “áî©Ü ÇAlim” olan Allah’ın ilminden yararlanmaya çalışacağız. Kelamı olan Kur’an ilimlerini öğrendiğimiz gibi tabiat bilimlerini de öğreneceğiz. Kur’an-ı indiren Allah’tır. Tabiatı yaratan Allah’tır. O’nun indirdiğini ve yarattığını anlamaya çalışmak ibadettir.

İnsana kalemi öğreten,[113] kitabı öğreten,[114] Kur’an’ı öğreten,[115] isimleri öğreten,[116] harp sanayiini öğreten,[117] Süleyman’a (a.s) kuş dilini öğreten,[118] bilenlerle bilmeyenlerin denk olmadığını bildiren,[119] Allah (cc):

¥áî©Ü Ç §á¤Ü¡Ç ô©‡ ¡£3¢× Ö¤ì Ï ë

“Her ilim sahibinin üstünde daha alim biri vardır” buyurur"[120] ve ilim despotluğu yapan, ilmin şarlatanlığını yapanları da uyarır.

Mal arttıkça yükünüz artar. İlim arttıkça yükünüz hafifler. Mal dağıtılınca azalır, ilim dağıtıldıkça çoğalır. Yemeğe doyulur, ilime doyulmaz. Siz malı korursunuz, ilim sizi korur.

İnsanlar düşünebilecek bir şuura kavuştukları andan itibaren bir şeyler öğrenmeye başlarlar. Belli bir yasa ulaştıktan sonra da öğrenim görmeye ve bu şekilde sayısız bilgiler edinmeye devam ederler. Hatta bazı insanlar belirli bir veya birkaç konu üzerinde öğrenebilecekleri her şeyi öğrenerek uzmanlaşırlar.

Örneğin bir fizik mühendisi, fizik kurallarının tamamını öğrenebilir veya felsefe üzerine öğrenim görmüş bir insan, felsefi konulara tam olarak hakim olabilir. Yine yakın tarih üzerinde uzmanlaşmış bir araştırmacı, yakın tarih ile ilgili çok isabetli yorumlar yapabilir. Çünkü bu konu ile ilgili öğrenilebilecek her şeyi biliyordur.

Yukarıda saydıklarımız, 'bilmek' fiilinin insanlar için geçerli olan kısmıdır elbette. Ancak 'bilmek' fiilinin, insanların asla tasavvur edemeyeceği, güç yetiremeyeceği bir boyutu vardır: Allah'ın bilmesi...

Evet, Allah göklerin, yerin, bu ikisi arasında olan tüm canlıların, kainatta isleyen tüm kanunların, her an meydana gelen tüm olayların bilgisine sahiptir. Çünkü tümünün yaratıcısı O'dur. Üstelik Allah'ın 'bilmesi' sınırsızdır; O aynı anda dünya üzerinde doğan ve ölen insanların kimliklerini, yeryüzündeki her bir ağaçtan düsen yaprakların sayısını, evrendeki milyarlarca galaksi içindeki milyarlarca yıldızın her birinin özelliklerini ve burada sayfalarca saysak da asla bitiremeyeceğimiz her şeyi bilir. O, yeryüzünde, aynı anda uzayda meydana gelen her olayı, dünya üzerindeki milyarlarca insanın, hayvanın, bitkinin hücrelerinde kodlu olan şifreleri de bilir.

İnsanın unutmaması gereken çok önemli bir sır vardır: Allah yukarıda sayılan tüm detayların yanında insanın içini, aklından geçenleri, gizli veya açık işlediği tüm fiilleri de bilir. İnsan, içinde yaşadığı duyguların, düşüncelerin, sıkıntıların yalnızca kendi bilgisi dahilinde olduğunu zanneder; ama bu büyük bir yanılgıdır.

Kainatın her noktasına tam olarak hakim olan Allah insanın içine ve dışına da hakimdir. Nitekim Allah'ın bu sonsuz bilgisi pek çok ayetle de bildirilmiştir

Yüce Allah cümlemizi hayırsız ilimden korusun, hayırlı ilim nasip etsin.

es-SEMİ’

Yüce Allah (cc), Kur’an-ı Kerim’de şöyle buyuruyor:

وَاِذْ يَرْفَعُ اِبْرهيمُ الْقَوَاعِدَ مِنَ الْبَيْتِ وَاِسْمعيلُ رَبَّنَا تَقَبَّلْ مِنَّا اِنَّكَ اَنْتَ السَّميعُ الْعَليمُ

“Bir zamanlar İbrahim, İsmail ile beraber Beytullah'ın temellerini yükseltiyor (şöyle diyorlardı:) Ey Rabbimiz! Bizden bunu kabul buyur; şüphesiz sen işitensin, bilensin.”[148]

Hz.Peygamber (a.s):

ـ عن عائشة رَضِىَ اللّهُ عَنْها قالت: الْحَمْدُللّهِ الَّذِى وَسِعَ سَمْعُهُ ا‘صْوَاتَ. َلَقَدْ جَاءَتِ الْمُجَادِلَةُ خَوْلَةُ إلى رسولِ اللّهِ فيجَانِبِ الْبَيْتِ، مَا أسْمَعُ مَا تَقُولُ. فأنْزَلَ اللّهُ عَزَّ وَجَلَّ: قَدْ سَمِعَ اللّهُ قَوْلَ الَّتِى تُجَادِلُكَ في زَوْجِهَا وَتَشْتَكِى إلى اللّهِ اية.

Hz. Aişe (radıyallahu anhâ) buyurdu ki: "Hamd o Allah'adır ki, bütün sesleri işitir. Israrcı (mücâdeleci) kadın Havle, Hz.Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)'i evinin yanında buldu. Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a birşeyler söylüyordu. Ama ne söylediğini işitmiyordum. Cenab-ı Hakk şu âyeti indirdi:" (Habibim) Zevci hakkında seninle direşip duran (nihayet hâlinden) Allah'a şikâyet etmekte olan (kadın)ın sözünü umulduğu veçhile Allah dinlemiştir. Allah sizin konuşmanızı zâten işitiyordu. Çünkü Allah hakkıyla işitici, kemâliyle görücüdür."[149]

İzahı

As-Sami’

The Hearer of All. Allah takes care of all the needs of those who invoke this glorious Name one hundred times.

¢Éî©à £ÛaSemi’: Gizli ve aşikar söylenenleri işiticidir.

Allah, bütün sesleri işiticidir.

Her şeyi işiten, kullarının niyazını kabul eden.

Semi adı, ilim dilinde işiten demektir. O da tıpkı “Ší©† Ó Kadir’in” kadir ismine benzemektedir.

Aynı zamanda işittiren, duyuran anlamına da gelmektedir. Bu adın iki yönlü itibarı vardır. Bunlardan birincisi: Dinleyenler için duyurmayı yaratmıştır. İkincisi: Kelim olan Hz..Musa (a.s) kendi hitabını duyurmak için ve bu makamda bulunup konuşkan ehli için bu ihdas etmiştir.

“Her şeyi işiten” manasına gelen ¢Éî©à £Ûa “es-Semi’” ismi celili Kur’an-ı Kerim de 47 defa geçmekte.

Her şeyin ayarlanması akort edilmesi gerektiği gibi en başta dillerimizin akort edilmesi gerekir. Sevdiklerimize, dostlarımıza söyleyeceğimiz kelimeleri en ince gönül eleğinden eleyerek söylemeliyiz. Çünkü dostlarımız o sözleri duymadan es-Semi olan Rabbimiz işitmekte. Düşmana söylediklerimizi de işitiyor:

قَالَ لَا تَخَافَا اِنَّنى مَعَكُمَا اَسْمَعُ وَاَرى

“Buyurdu ki: "Korkmayın, şüphe yok ki ben sizinle beraberim, işitirim ve görürüm."[150]

Öyle ise Firavuna konuşurken bile kelimelerin en tatlı ve yumuşak olanını seçeceğiz:

فَقُولَا لَهُ قَوْلًا لَيِّنًا لَعَلَّهُ يَتَذَكَّرُ اَوْ يَخْشى

"Ona yumuşakça söz söyleyin,belki öğüt dinler veya korkar."[151]

Rabbimiz:

وَلَا تَقْفُ مَالَيْسَ لَكَ بِه عِلْمٌ اِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ كُلُّ اُولئِكَ كَانَ عَنْهُ مَسْؤُلًا

“Hakkında bilgin olmayan şeyin ardına düşme. Çünkü kulak, göz ve gönül, bunların hepsi yaptığından sorumludur”[152] derken kulak kelimesini öne almış. Kulağımızla insanları dinlerken karşımızdaki kim olursa olsun onu önemseyelim.

Kulağımızdan giren kelimeler gönül denizimizi kirletecek kelimeler olmasın. Hakkın kelamı birinci sırayı alsın. Kulağında doyumu vardır. Ivır zıvırlarla doyurursanız Kur’an dinleyemezsiniz.

Kur’an-ı Kerim’de:

a;¦Šî©– 2 b¦Èî©à ¢é¨£ÜÛa æb × ë 6¡ñ Š¡¨üa ë b î¤ã¢£†Ûa

“(Allah) her şeyi işiten ve herşeyi görendir.”[153]

¢Éî©à £ÛaSemi’, işitmesi işitilecek herşeyi kapsamına alan demektir. Allah (cc) ulvi ve sufli alemdeki bütün sesleri gizlisiyle açığıyla hepsini işitir. O’na göre sesler arasında fark yoktur, sanki tek bir ses gibidir. Seslerin hiç birisinin diğerine karıştırmaz. Hiçbir lisan O’na gizli değildir, hepsine aşinadır. Uzak, yakın, gizli, açık O’na göre müsavidir.

Açık ve gizli, alçak ve yüksek bütün sesleri işitir. Dua eden, isteyen ve ibadet eden kimseleri işitip onlara icabet eder ve karşılığını verir.

Yine Ku’an-ı Kerim’de:

قَدْ سَمِعَ اللّهُ قَوْلَ الَّتى تُجَادِلُكَ فى زَوْجِهَا وَتَشْتَكى اِلَى اللّهِ وَاللّهُ يَسْمَعُ تَحَاوُرَكُمَا اِنَّ اللّهَ سَميعٌ بَصيرٌ

“Kocası hakkında seninle tartışan ve Allah’a şikayette bulunan kadının sözünü Allah işitmiştir. Allah sizin konuşmanızı işitir. Allah işitendir, görendir.”[154]

Hz.Ayşe (r.a) bu ayetle ilgili olarak şunları demiştir: İşitmesi bütün sesleri kuşatıcı olan Allah çok yücedir. Hz.Peygamber (a.s) şikayet için gelen bu kadın konuşurken ben yan odada buluyordum ve sözlerinden bir kısmını duyamamıştım. Nihayet bu ayet nazil oldu. Bahsi geçen kadın kocasıyla aralarındaki problemi Hz.Peygamber (a.s) sormuş Efendimiz (a.s) bu konuda bilgisi olmadığını söylediğinde, bende halimi Allah’a arz ederim deyip giderken yarı yolda tekrar çağrılıp kendisine mücadele süresi okunmuş ve sorusuna Allah cevap vermiştir. Kadın hayretini gizlemeden Hz Peygamber (a.s) Allah bu kadar yakın mıydı ki, hemen benim soruma cevap veriyor deyip gitmiştir.[155]

Yüce Allah cümlemizin isteklerini cevapladığı kullarından eylesin.

el-HAKEM

Yüce Allah (cc), Kur’an-ı Kerim’de şöyle buyuruyor:

æì¢1¡Ü n¤‚ m ¡éî©Ï¤á¢n¤ä¢×b àî©Ï ¡ò à¨î¡Ô¤Ûa â¤ì í ¤á¢Ø ä¤î 2 ¢á¢Ø¤z í ¢é¨£ÜÛ a

“Allah kıyamet gününde, ihtilâf etmekte olduğunuz konulara dair aranızda hüküm verecektir.”[160]

Hz.Peygamber (a.s):

ـ وعن شريح بْنِ هانئ عن أبيه رضى اللّهُ عنه أنّ النبىّ سَمِعَ قَوْمَهُ يُكنُّونَهُ بأبى الحكمِ، قال فدعانِى فقال: إن اللّهَ تعالى هو الحكَمُ وإليهِ الحُكْمُ فَلِمَ تُكنَّى بِأبىالحكمِ؟ فقلت: إنَّ قوْمِىَ إذا اختلفُوا في شئ أتونى فحكمتُ بينهم فرضى ك الفريقينِ بحكمى، فقال ما أحسنَ هذا، فما لكَ من الولدِ؟ فقلت: شريحٌ، ومسلمٌ، وعبدُاللّهُ. فقال: فمن أكبرُهم؟ فقلت: شريحٌ. قال: فأنتَ أبو شريحٍ.

Şureyh İbnu Hâni, (radıyallahu anh) babasından naklediyor: "Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm), kavmimin beni Ebu'l-Hakem diye künyelediklerini işitmişti. Beni çağırtarak: "Hakem olan Allah'tır, hüküm de O'nadır, öyle ise, sen nasıl Ebu'l-Hakem künyesini taşırsın?" dedi. Ben açıkladım: "Kavmim bir meselede anlaşmazlığa düşünce bana gelirler, ben hükme bağlarım. Her iki taraf da verdiğim hükme râzı olurlar." Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm): "Bu ne güzel şey?" buyurdu ve "Çocuklarından neler var?" diye sordu. Ben: "Şüreyh, Müslim, Abdullah var" dedim. Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm): "En büyüğü hangisi?" dedi. "Şüreyh" dedim. "Öyleyse, buyurdu, sen Ebu Şüreyh'sin."[161]

İzahı

Al-Hakam

The Judge. He who judges and makes right prevail.

á Ø zÛaHakem: Hâkim demektir. Bu da hakikati hükmetme yetkisi kendisi ne verilen, ona gönderilen demek olur.

Hükmün mutlak sahibidir.

Hükmedici, hükmüne karşı gelecek kimse bulunmayan, hakla batılı ayırıcı demektir.

Bu takdirde Kelam sıfatına raci olur.

Yahut saidleri saadetle ve şakileri ceza ile birbirinden ayırıcı manasına gelir.

Hakimiyetin kayıtsız şartsız Allah’a ait olduğunu,[162] en güzel hükmedenin Allah olduğunu,[163] hükmünün temyiz edilemeyeceğini,[164] hükmüne hiçbir kimseyi ortak etmeyeceğini,[165] O’nun dışında hüküm koyanların sonucunun ne olacağını bilmeden cahilce hüküm koyduğunu,[166] O’nun indirdiğiyle hükmetmeyenlerin durumlarına göre kafir, zalim ve fasık olduğunu,[167] bildiren, Allah’a iman edenler Ondan başka Hakem tanımazlar.

Kullar için bu kelime mecazi anlamda kullanılabilir. Nisa suresinin 35’inci ayetinde eşler arasındaki arabuluculara “á Ø zÛael-Hakem” kelimesi kullanılmıştır.

Allah’ın koyduğu kurallara göre hüküm verenlere de "Hakem" veya "Hakim" denir.

Rabbimizin tabiata koyduğu kanunlar konusunda kimse tartışmıyor. Herkes tabiat kanunlarına uyuyor. Uyduğu oranda mutlu oluyor.

Kafirin vücudunda dahi Allah’ın hükümranlığı geçerli. Kalbini çalıştıran, kanını dolaştıran, her hücresine gıda veren, saçının her teline renk veren Allah (c.c.).

Dünyanın en gelişmiş hastahanesinde, en iyi doktorlar gözetiminde beş dakikalığına Allah’ın değilde doktorların kendi vücuduna hakim olmasını istemeyen ateist=gâvur bir insan nasıl olur da hayatında Allah’ın hükümlerini reddedip kendisi kendi hayatının bütün sorunlarına hükmedebilir? Beynimizin kılcal damarında kan pıhtılaşan vücut felç oluyor. Beynimizin yönetimi bize bırakılsa insan bir dakikada yok olur. Vücudun her tarafından çıbanlar, yaralar, felçler görülür.

Toplum vücudunda Allah’ın hakimiyeti çekilip alınırsa toplum vücudunda inkar, terör, soygun, gasp, öldürme, yaralama, zina, rüşvet, ırza geçme, güvensizlik, baskı, zorbalık hastalıkları çoğalır.

Rabbimiz, Sevgili Peygamberimize:

وَلَئِنْ اَتَيْتَ الَّذينَ اُوتُوا الْكِتَابَ بِكُلِّ ايَةٍ مَاتَبِعُوا قِبْلَتَكَ وَمَا اَنْتَ بِتَابِعٍ قِبْلَتَهُمْ وَمَا بَعْضُهُمْ بِتَابِعٍ قِبْلَةَ بَعْضٍ وَلَئِنِ اتَّبَعْتَ اَهْوَاءَهُمْ مِنْ بَعْدِ مَاجَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ اِنَّكَ اِذًا لَمِنَ الظَّالِمينَ

“Andolsun ki; eğer sana gelen bu ilim (Kur’an) dan sonra onların hevalarına uyarsan, şüphesiz sen de zulmedenlerden olursun.”[168] buyurur.

Yanlış teraziyle tartan, dünyanın en adil insanı da olsa yanlış tartar. Onun için tabiatı bir denge üzere yaratan, yarattığı tabiat kanunlarında hiçbir eksikliği ve fazlalığı olmayan Allah (c.c.)ın koyduğu Kur’an’daki kurallarda toplum vücudunun selameti ve sıhhati için koyulmuştur.

á Ø zÛael-Hakem'e iman eden bizler O’nun koyduğu, Rasulünün uyguladığı kurallara uyarak yanlış terazileri Kur’an’a göre ayarlayacağız. Yanlış teraziyle tartarak çıkar sağlayanları engelleyeceğiz. İnsanların tabiat kanunlarına uyduğu gibi Kur’an’a göre yaşamaları için gayret göstereceğiz. Toplum vücudunun çağdaş sorunlarını Kur’an ve Sünnet ışığında çözeceğiz.

Allah (cc), dünya ve ahirette kulları arasında adaletle hükmedendir. Zerre miktarı zulmetmez. Hiç kimseye kimsenin günahını yüklemez. Bir kula günahından daha fazla ceza vermez. Bütün hakları sahiplerine verir. Her hak sahibine hakkını mutlaka ulaştırır. O, yönetiminde ve takdirinde adildir. O, fiilinde adaletle muttasıfıtr. O’nun bütün fiilleri adalet ve istikamet kanunları üzere cereyan eder. Bunlardan asla zulüm ve haksızlık şüphesi yoktur. Tamamı lutüf ve rahmet, belirttiğimiz şekilde adalet ve hikmet üzere cereyan eder.

Asilere ve dini yalanlayanlara dünyada verdiği çeşitli helak edici cezalar ve rüsvaylıklar, ahirette onlar için hazırladığı küçültücü cezalar, sadece onlar bunu hak ettikleri içindir. O, ancak bir suç sebebiyle cezalandırır ve ancak kesin delil ortaya koyduktan sonra azap eder.

Kıyamet gününde kulları arasında vereceği hüküm de böyledir. Onların amellerini, tartacak terazi de adaletlidir, asla haksızlık yapmaz.

Kur’an-ı Kerim’de:

§áî©Ô n¤¢ß §Âa Š¡• ó¨Ü Ç ó©£2 ‰ £æ¡a

“Gerçekten Rabbim doğru bir yol üzerindedir.”[169]

Yüce Allah cümlemizi doğru yoluna ilhak ettiği kullarından eylesin.

el-LATİF

Yüce Allah (cc), Kur’an-ı Kerim’de şöyle buyuruyor:

اَلَمْ تَرَ اَنَّ اللّهَ اَنْزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَتُصْبِحُ الْاَرْضُ مُخْضَرَّةً اِنَّ اللّهَ لَطيفٌ خَبيرٌ

“Görmedin mi, Allah, gökten yağmur indirdi de bu sayede yeryüzü yeşeriyor. Gerçekten Allah çok lütufkârdır. (her şeyden) haberdardır."[178]

Hz.Peygamber (a.s):

ـ عن ابن عباس رَضِىَ اللّهُ عَنْهُما قال: ]سَمِعْتُ رسول اللّهِ # لَيْلَةً حِينَ فَرَغَ مِنْ صََتِهِ يَقُولُ: اللَّهُمَّ إنى أسْألُكَ رَحْمَةً مِنْ عِنْدِكَ تَهْدِى بِهَا قَلْبِى، وَتَجْمَعُ بِهَا أمْرِى، وَتَلُمُّ بِهَا شَعَثِى، وَتَرُدُّ بِهَا غَائِبى، وَتَرْفَعُ بِهَا شَاهِدِى، وَتُزَكِّى بِهَا عَمَلِى وَتُلْهِمُنِى بِهَا رُشْدِى، وَتَرُدُّ بِهَا أُلفَتِى، وَتَعْصِمُنِى بِهَا مِنْ كُلِّ سُوءٍ، اللَّهُمَّ أعْطِنِى إيماناً وَيَقِيناً لَيْسَ بَعْدَهُ كُفرٌ، وَرَحْمَةً أنَالُ بِهَا شَرَفَ كَرَامَتِكَ في الدُّنْيَا وَاخِرَةِ، اللَّهُمَّ إنِى أسألُكَ الْفَوْزَ في القَضَاءِ، وَنُزُلَ الشّهَدَاءِ، وَعَيْشَ السُّعَدَاءِ، وَالنَّصْرَ عَلى ا‘عْدَاءِ، اللَّهُمَّ إنِّى أُنْزِلُ بِكَ حَاجَتِى، وَإنْ قَصُرَ رَأيِى، وَضَعُفَ عَمَلِى، وَافْتَقَرْتُ إلى رَحْمَتِكَ، فَأسْألُكَ يَا قَاضِىَ ا‘مُورِ، وَيَا شَافِىَ الصُّدُورِ كَمَا تُجِيرُ بَيْنَ البُحُورِ أنْ تُجِيرَنِى مِنْ عَذَابِ السَّعِيرِ، وَمِنْ دَعْوَةِ الثُّبُورِ وَمِنْ فِتْنَةِ الْقُبُورِ. اللَّهُمَّ مَا قَصُرَ عَنْهُ رَأيِى وَلَمْ تَبْلُغْهُ مَسْألَتِى، وَلَمْ تَبْلُغْهُ نِيَّتِى مِنْ خَيْرٍ وَعَدْتَهُ أحَداً مِنْ خَلْقِكَ، أوْ خَيْرٍ أنْتَ مُعْطِيهِ أحَداً مِنْ عِبَادِكَ، فَإنِّى رَاغِبٌ إلَيْكَ فِيهِ وَأسْألُكَهُ بِرَحْمَتِكَ يَا رَبَّ الْعَالَمِينَ. اللَّهُمَّ يَاذَا الحَبْلِ الشَّدِيدِ، وَا‘مْرِ الرَّشِيدِ، أسْألُكَ ا‘مْنَ يَوْمَ الْوَعِيدِ، وَالجَنَّةَ يَومَ الخُلُودِ مَعَ المُقَرَّبِبنَ الشهُودِ، الرُّكَّعِ السُّجُودِ، المُوفِينَ بِالْعُهُودِ، إنَّكَ رَحِيمٌ وَدُودٌ، وَإنَّكَ تَفْعَلُ مَا تُرِيدُ. اللَّهُمَّ اجْعَلْنَا هَادِينَ مُهْتَدِينَ غَيْرَ ضَالِّينَ وََ مُضِلّينَ، سِلْماً ‘وْلِيَائِكَ، حَرْباً ‘عْدَائِكَ، نُحِبُّ بِحُبِّكَ مَنْ أحَبَّكَ،وَنُعَادِى بِعَدَاوَتِكَ مَنْ خَالَفَكَ. اللَّهُمَّ هذَا الدُّعَاءُ وَعَلَيْكَ ا“جَابَةُ، وَهذَا الجُهْدُ وَعَلَيْكَ التُّكَْنُ. اللَّهُمَّ اجْعَلْ لِى نُوراً في قَلْبِى، ونُوراً في قَبْرِى، وَنُوراً مِنْ بَيْنِ يَدَىَّ، وَنُوراً مِنْ خَلْفِى، وَنُوراً عَنْ يَمِينِى، وَنُوراً عَنْ شِمَالِى، وَنُوراً مِنْ فَوْقِى، وَنُوراً مِنْ تَحْتِى، وَنُوراً في سَمْعِى، وَنُوراً في بَصَرِى، وَنُوراً في شَعَرِى، وَنُوراً في بَشَرِى، وَنُوراً في لَحْمِى، وَنُوراً في دَمِى، وَنُوراً في مُخِّى، وَنُوراً في عِظَامِى . اللَّهُمَّ أعْظِمْ لِى نُوراً، وَأعْطِنِى نُوراً، وَاجْعَلْ لِى نُوراً، سُبْحَانَ الَّذِى تَعَطّفَ العِزَّ وَقَالَ بِه، سُبْحَانَ الَّذِى لَبِسَ المَجْدَ وَتَكَرَّمَ بِهِ، سُبْحَانَ الَّذِى َ يَنْبَغِى التَّسْبِيحُ إَّ لَهُ. سُبْحَانَ ذِى الْفَضْلِ وَالنِّعَمِ. سُبْحَانَ ذِى المَجْدِ وَالْكَرَمِ. سُبْحَانَ ذِى الجََلِ وَا“كْرَامِ.

- İbnu Abbas (radıyallâhu anhümâ) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın geceleyin namazdan çıkınca şu duayı okuduğunu işittim: "Allahım! Senden, katından vereceğin öyle bir rahmet istiyorum ki, onunla kalbime hidâyet, işlerime nizam, dağınıklığıma tertip, içime kâmil iman, dışıma amel-i sâlih, amellerime temizlik ve ihlâs verir, rızana uygun istikâmeti ilham eder, ülfet edeceğim dostumu lutfeder, beni her çeşit kötülüklerden korursun.Allahım, bana öyle bir iman, öyle bir yakîn ver ki, artık bir daha küfür (ihtimali) kalmasın. Öyle bir rahmet ver ki, onunla, dünya ve ahirette senin nazarında kıymetli olan bir mertebeye ulaşayım. Allahım! Hakkımızda vereceğin hükümde lütfunla kurtuluş istiyorum, (kurbuna mazhar olan) şühedâya has makamları niyaz ediyorum, bahtiyar kulların yaşayışını diliyorum, düşmanlara karşı yardım taleb ediyorum!Allahım! Anlayışım kıt, amelim az da olsa (dünyevî ve uhrevî) ihtiyaçlarımı senin kapına indiriyor (karşılanmasını senden taleb ediyorum). Rahmetine muhtacım, halimi arzediyorum. (İhtiyacım ve fakrım sebebiyledir ki) ey işlere hükmedip yerine getiren, kalplerin ihtiyacını görüp şifâyâb kılan Rabbim! Denizlerin aralarını ayırdığın gibi benimle cehennem azabının arasını da ayırmanı, helâke dâvetten, kabir azabından korumanı diliyorum.Allahım! Kullarından herhangi birine verdiğin bir hayır veya mahlukatından birine vaadettiğin bir lütuf var da buna idrakim yetişmemiş, niyetim ulaşamamış ve bu sebeple de istediklerimin dışında kalmış ise ey âlemlerin Rabbi, onun husûlü için de sana yakarıyor, bana onu da vermeni rahmetin hakkında senden istiyorum.

Ey Allahım! Ey (Kur'ân gibi, din gibi) kuvvetli ipin, (şeriat gibi) doğru yolun sâhibi! Kâfirler için cehennem vaadettiğin kıyamet gününde, senden cehenneme karşı emniyet, arkadan başlayacak ebediyet gününde de huzur-ı kibriyana ulaşmış mukarrebîn meleklerle, (dünyada iken çok) rükû ve secde yapanlar ve ahidlerini îfa edenlerle birlikte cennet istiyorum. Sen sınırsız rahmet sahibisin, sen (seni dost edinenlere) hadsiz sevgi sahibisin, sen dilediğini yaparsın. (Dilek sahipleri ne kadar çok, ne kadar büyük şeyler isteseler hepsini yerine getirirsin.)

Allahım! Bizi, sapıtmayıp, saptırmayan hidâyete ermiş hidâyet rehberleri kıl. Dostlarına sulh (vesilesi), düşmanlarına da düşman kıl. Seni seveni (sana olan) sevgimiz sebebiyle seviyoruz. Sana muhâlefet edene, senin ona olan adâvetin sebebiyle adâvet (düşmanlık) ediyoruz.

Allahım! Bu bizim duamızdır. Bunu fazlınla kabul etmek sana kalmıştır. Bu, bizim gayretimizdir, dayanağımız sensin.Allahım! Kalbime bir nur, kabrime bir nur ver; önüme bir nur, arkama bir nur ver; sağıma bir nur, soluma bir nur ver; üstüme bir nur, altıma bir nur ver; kulağıma bir nur, gözüme bir nur ver; saçıma bir nur, derime bir nur ver; etime bir nur, kanıma bir nur ver; kemiklerime bir nur koy!

Allahım nurumu büyüt, (söylediklerimin hepsine bedel olacak) bir nur ver, (söylenmiyenleri de kuşatacak) bir nur daha ver! İzzeti bürünmüş, onu kendine alem yapmış olan Zât münezzehtir. Büyüklüğü bürünmüş ve bu sebeple kullarına ikramı bol yapmış olan Zât münezzehtir. Tesbih ve takdîs sadece kendine layık olan Zât münezzehtir. Fazl ve nimetler sâhibi Zât münezzehtir. Azamet ve kerem sahibi Zât münezzehtir. Celâl ve ikrâm sâhibi Zât münezzehtir."[179]

İzahı

Al-Latif

The Subtle One. He who knows the minutest subtleties of all things.

¢Ñî©À £ÜÛa Latif: Arzunu sana rıfkla ulaştıran demektir. "Mahiyeti, idrak edilemeyecek kadar latîf" mânasına geldiği de söylenmiştir.

Lütuf ve ihsan edicidir.

Lütuf ve ihsan edici demektir. Fiil sıfatıdır. Yahut gizli şeyleri bilir demektir. Bu takdirde İlim sıfatına raci olur.

“İncelik gösteren, sezilmez yollardan nimetler veren, en ince işlerin içini bilen” manalarına gelen ¢Ñî©À £ÜÛa “el-Latif” ismi cemili Kur’an-ı Kerim’de 7 defa geçmektedir.

;¢Šî©j ‚¤Ûa ¢Ñî©À £ÜÛa ì¢ç ë 6 Õ Ü ¤å ß ¢á Ü¤È í ü a

“O hiç yarattığını bilmez mi? O Latif’dir, her şeyden haberdardır.”[180]

Yusuf aleyhisselamın kuyuya atılma, pazarda satılma, hapise tıkılma ve Mısır’a sultan olmaya kadar giden yolu çizen, bilen ve hükmedenin Latif olan Allah olduğunu haber verir.[181] Gökyüzünden su indirip yeryüzünü yeşertenin Ñî©À £ÜÛael-Latif olan Allah olduğunu haber verir Rabbimiz.[182] Gökyüzünde, yeryüzünde veya bir kayanın içinde hardal tanesi ağırlığında bir şey olsa onu dahi bilir ve huzuruna getirir. O Latif olan Allah (c.c.)'dır.[183]

Elimize alıp da inceleyemediğimiz aklımızı, ruhumuzu yaratan Latif yine görünmeyen gönlümüze, görünmeyen sevgimizi veren Latif’dir.

Beynimiz en gelişmiş bilgisayardan daha mükemmel çalışır. İnsan beyni ise Hz. Adem’de de aynı idi. İşte o Ñî©À £ÜÛa Latif'e iman edenler incelik gösterirler. Nazik davranırlar, yaptıkları iyilikleri onur kırmadan, gönül incitmeden, hissettirmeden yaparlar.

Allah, akılların almadığı, düşüncelerin tasavvur edemediği nice lütuf ve keremi vardır. Kul, velayet ve riyaset gibi nice dünyevi arzuya veya kendisine hoş gelen daha başka şeylere gözünü diker de Allah bunları ona, dinine zarar vereceği için rahmetinden dolayı nasip etmez.

Kul da cehaletinden veya Rabbini tanımadığından dolayı bundan üzüntü duyar. Halbuki o, bilmediği nice şeylerin kendisi için hazırladığını ve bu konuda onun hayrının ve iyiliğinin murat edildiğini bilmiş olsaydı Allah’a hamd eder ve bundan dolayı Ona şükrederdi.

Şüphesiz ki Allah kullarına karşı pek şefkatli ve merhametli, dostlarına karşı çok lütufkardır.

Yüce Allah cümlemizi lütfu kereminden mahrum etmesin.

el-HABİR

Yüce Allah (cc), Kur’an-ı Kerim’de şöyle buyuruyor:

وَالْوَالِدَاتُ يُرْضِعْنَ اَوْلَادَهُنَّ حَوْلَيْنِ كَامِلَيْنِ لِمَنْ اَرَادَ اَنْ يُتِمَّ الرَّضَاعَةَ وَعَلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَكِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ لَا تُكَلَّفُ نَفْسٌ اِلَّا وُسْعَهَا لَا تُضَارَّ وَالِدَةٌ بِوَلَدِهَا وَلَا مَوْلُودٌ لَهُ بِوَلَدِه وَعَلَى الْوَارِثِ مِثْلُ ذلِكَ فَاِنْ اَرَادَا فِصَالًا عَنْ تَرَاضٍ مِنْهُمَا وَتَشَاوُرٍ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْهِمَا وَاِنْ اَرَدْتُمْ اَنْ تَسْتَرْضِعُوا اَوْلَادَكُمْ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ اِذَا سَلَّمْتُمْ مَا اتَيْتُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَاتَّقُوا اللّهَ وَاعْلَمُوا اَنَّ اللّهَ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصيرٌ

“Sizden ölenlerin, geride bıraktıkları eşleri, kendi başlarına (evlenmeden) dört ay on gün beklerler. Bekleme müddetlerini bitirdikleri vakit, kendileri hakkında yaptıkları meşru işlerde size bir günah yoktur. Allah yapmakta olduklarınızı bilir.”[184]

Hz.Peygamber (a.s):

ـ عن ابن عمر رَضِىَ اللّهُ عَنْهما. أنَّ رسولَ اللّه قالَ: مَفَاتِيحُ الْغَيْب خَمْسٌ. ثُمَّ قَرَأ: إنَّ اللّهَ عِنْدَهُ عِلْمُ السَّاعَةِ وَيُنَزِّلُ الْغَيْثَ إلى آخرهَا.

İbnu Ömer (radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm): "Gayb'ın anahtarı beştir" dedi ve şu mealdeki âyeti okudu: "O saatin (kıyametin) ilmi şüphesiz ki Allah'ın nezdindedir. Yağmuru O indirir. Rahimlerde olanı O bilir. Hiçbir kimse yarın ne kazanacağını bilmez. Hiçbir kimse hangi yerde öleceğini bilmez. Şüphesiz ki Allah (her şeyi) bilendir. Her şeyden haberdardır."[185]

İzahı

Al-Khabir

The All-Aware. He who has knowledge of the inner, most secret aspects of all things.

Šî©j ‚¤Ûa Habir: Olanı ve olacağı bilen kimseye denir.

Kulların gizli, aşikar işlediklerini bilicidir.

Eşyanın batının (her şeyin iç yüzünü) bilici demektir. Haber kelimesinden türemiş bir isimdir. İçlerden gizli olanları bilir manasınadır.

“Her şeyden haberdar olan” anlamına gelen ”Šî©j ‚¤Ûa el-Habir” ismi şerifi Kur’an-ı Kerim’de 45 defa geçmektedir.

يَا اَيُّهَا الَّذينَ امَنُوا اتَّقُوا اللّهَ وَلْتَنْظُرْ نَفْسٌ مَاقَدَّمَتْ لِغَدٍ وَاتَّقُوا اللّهَ اِنَّ اللّهَ خَبيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ

“Ey iman edenler, Allah’dan sakının. Herkes yarına ne sakladığına bir baksın. Allah’tan sakının. Şüphesiz Allah yaptıklarınızdan haberdardır.”[186]

Yaptıklarımızı, yapamadıklarımızı, kazandıklarımızı, kaybettiklerimizi, dostlarımızı, düşmanlarımızı, toprağın derinliklerinde çatlayan her taneyi ve çekirdeği, açan her çiçeği, yağan her damlayı bilen, gören, işiten ve haberdar olan Rabbe iman ediyoruz.

Karanlık gecede, kara taşın üzerinde, kara karıncanın hareketini gören, ayak sesini işiten, karıncanın içinden geçenlerden haberdar olan Allah’a iman eden kullarından bir kısmı da dünyanın neresinde dostlar var, düşmanlar var, dostların maddi manevi gücü, düşmanların gücü nedir? Kim nerede ne yapıyor, ne üretiyor, dünyanın neresine, ne kadar yağmur yağar, nerede hangi tür çiçek açar? Haberdar olmalıdır.

Yüce Allah Mülk suresinin 14. ayetinin başında: ”6 Õ Ü ¤å ß¢á Ü¤È íü aYarattığını bilmez olur mu?” buyurduktan sonra, aynı ayetin sonunda “ï©j ‚¤Ûa ¢Ñî©À £ÜÛa ì¢ç ë O Latiftir, her şeyden haberi vardır” buyurmaktadır. Buradaki lütuf sözcüğün anlamı, bütün bilgileri sağlamca kavradığının bir işareti olup her güzel şeyi lütufla kıyam edip bu yola yönelmesinden ileri gelmektedir.

İnsan zaman ve mekanla sınırlı bir varlıktır. Başka bir kişi tarafından aktarılmadıkça ancak kendi bulunduğu yerde, zamanda gelişen olaylardan haberdar olabilir. Bulunduğu zaman ve mekanın dışına çıkarak olayları değerlendirmesi asla mümkün değildir. Bu da insanın en büyük acizliklerinden biridir.

Oysa insanı yaratan Allah, zaman ve mekanın da yaratıcısıdır; dolayısıyla bu kavramlara bağımlı değildir. Zamandan ve mekandan münezzeh olan Allah doğal olarak zamanın ve mekanın kapsadığı yani kainatta gerçekleşen her olaydan da haberdardır. Öyle ki içinde yaşadığımız Samanyolu galaksisinden milyonlarca ışık yılı uzaklıkta bulunan bir galakside kaç yıldız bulunduğunu, hangi gökcisminin hangi yörüngeyi takip ettiğini de bilir, içinde yaşadığımız dünyada toprağın altında yerin üzerine çıkmaya çalışan filizlenmiş bir tohumun bilgisini de...

Ayrıca Allah şu ana kadar yaşamış olan, şu an yaşayan ve bundan sonra yaşayacak olan tüm insanların da hayatlarının her saniyesinin bilgisine sahiptir. Kimin ne zaman, nerede doğduğu ve öldüğü, yaşamı süresince neler yaptığı, hangi amaçlar uğruna çaba harcadığı, hatta ne zaman güldüğü, ne zaman ağladığı gibi tüm detaylar O'nun bilgisi dahilindedir. Çünkü O tümünün Yaratıcısıdır.

Üstelik bu insanların her an yaptıkları işlerin yanında, kalplerinden geçirdikleri tüm bilgiler de Allah'tan gizli kalmaz. Allah insanların içlerinden geçirdikleri, niyet edip uygulamadıkları, gizlice tasarladıkları her şeyden haberdardır.

“æì¢Ü à¤È m b à¡2 ¥Šî©j é¨£ÜÛa £æ¡a Şüphesiz ki, Allah her şeyden haberdardır.”[187]

Allah’ın ilminin kapsamına ve en ince deliller sayılmayacak kadar çoktur. Ne yerde, ne gökte zerre ağırlığınca bir şey O’ndan gizli kalmaz. Zerreden daha küçük ve daha büyük olanı da gizli kalmaz. O, gaflete düşmez ve unutmaz. Bütün genişliğine ve çeşitliliğine rağmen insanların bilgisi Allah’ın bilgisine nispetle bir hiç mesabesindedir. Allah’ın kudretine nibetle kulların kudreti de böyledir.

Bunlar hiçbir şekilde birbirine kıyas bile edilemez. İnsanlara bilmedikleri şeyleri öğreten de O’dur. Güçlerinin yetmediği şeylerden onları güç sahibi kılan da O’dur. Nitekim O’nun ilmi hem bütün cismani alemi, hem ruhani alemi, hem de onlardaki yaratıkların zatlarını, sıfatlarını, fiillerini ve bütün işlerini kuşatmıştır. O, olan şeyleri de, sonsuz gelecekte vuku bulacak şeyleri de bilir.

Sonuç olarak Allah ilmi gizli olan şeyleri de açık olan şeyleri de zorunlu olan şeyleri de imkansız ve mümkün olan şeyleri de, ruhani alemi de cismani alemi de, geçmiş zamanı da şimdiki ve gelecek zamanı da kuşatır. Hiçbir şey O’na gizli kalmaz.

Yüce Allah cümlemize haberdar olduğu güzel ameller nasip etsin.

el-VEDUD

Yüce Allah (cc), Kur’an-ı Kerim de şöyle buyuruyor:

¥…ë¢… ë ¥áî©y ‰ó©£2 ‰ £æ¡a 6¡é¤î Û¡a a¬ì¢2ì¢m £á¢q ¤á¢Ø £2 ‰ aë¢Š¡1¤Ì n¤a ë

“Rabbinizden bağışlanma dileyin; sonra O'na tevbe edin. Muhakkak ki Rabbim çok merhametlidir, (müminleri) çok sever."[257]

Hz.Peygamber (a.s):

ـ عن ابن عباس رَضِىَ اللّهُ عَنْهُما قال: سَمِعْتُ رسول اللّهِ لَيْلَةً حِينَ فَرَغَ مِنْ صََتِهِ يَقُولُ: اللَّهُمَّ إنى أسْألُكَ رَحْمَةً مِنْ عِنْدِكَ تَهْدِى بِهَا قَلْبِى، وَتَجْمَعُ بِهَا أمْرِى، وَتَلُمُّ بِهَا شَعَثِى، وَتَرُدُّ بِهَا غَائِبى، وَتَرْفَعُ بِهَا شَاهِدِى، وَتُزَكِّى بِهَا عَمَلِى وَتُلْهِمُنِى بِهَا رُشْدِى، وَتَرُدُّ بِهَا أُلفَتِى، وَتَعْصِمُنِى بِهَا مِنْ كُلِّ سُوءٍ، اللَّهُمَّ أعْطِنِى إيماناً وَيَقِيناً لَيْسَ بَعْدَهُ كُفرٌ، وَرَحْمَةً أنَالُ بِهَا شَرَفَ كَرَامَتِكَ في الدُّنْيَا وَاخِرَةِ، اللَّهُمَّ إنِى أسألُكَ الْفَوْزَ في القَضَاءِ، وَنُزُلَ الشّهَدَاءِ، وَعَيْشَ السُّعَدَاءِ، وَالنَّصْرَ عَلى ا‘عْدَاءِ، اللَّهُمَّ إنِّى أُنْزِلُ بِكَ حَاجَتِى، وَإنْ قَصُرَ رَأيِى، وَضَعُفَ عَمَلِى، وَافْتَقَرْتُ إلى رَحْمَتِكَ، فَأسْألُكَ يَا قَاضِىَ ا‘مُورِ، وَيَا شَافِىَ الصُّدُورِ كَمَا تُجِيرُ بَيْنَ البُحُورِ أنْ تُجِيرَنِى مِنْ عَذَابِ السَّعِيرِ، وَمِنْ دَعْوَةِ الثُّبُورِ وَمِنْ فِتْنَةِ الْقُبُورِ. اللَّهُمَّ مَا قَصُرَ عَنْهُ رَأيِى وَلَمْ تَبْلُغْهُ مَسْألَتِى، وَلَمْ تَبْلُغْهُ نِيَّتِى مِنْ خَيْرٍ وَعَدْتَهُ أحَداً مِنْ خَلْقِكَ، أوْ خَيْرٍ أنْتَ مُعْطِيهِ أحَداً مِنْ عِبَادِكَ، فَإنِّى رَاغِبٌ إلَيْكَ فِيهِ وَأسْألُكَهُ بِرَحْمَتِكَ يَا رَبَّ الْعَالَمِينَ. اللَّهُمَّ يَاذَا الحَبْلِ الشَّدِيدِ، وَا‘مْرِ الرَّشِيدِ، أسْألُكَ ا‘مْنَ يَوْمَ الْوَعِيدِ، وَالجَنَّةَ يَومَ الخُلُودِ مَعَ المُقَرَّبِبنَ الشهُودِ، الرُّكَّعِ السُّجُودِ، المُوفِينَ بِالْعُهُودِ، إنَّكَ رَحِيمٌ وَدُودٌ، وَإنَّكَ تَفْعَلُ مَا تُرِيدُ. اللَّهُمَّ اجْعَلْنَا هَادِينَ مُهْتَدِينَ غَيْرَ ضَالِّينَ وََ مُضِلّينَ، سِلْماً ‘وْلِيَائِكَ، حَرْباً ‘عْدَائِكَ، نُحِبُّ بِحُبِّكَ مَنْ أحَبَّكَ،وَنُعَادِى بِعَدَاوَتِكَ مَنْ خَالَفَكَ. اللَّهُمَّ هذَا الدُّعَاءُ وَعَلَيْكَ ا“جَابَةُ، وَهذَا الجُهْدُ وَعَلَيْكَ التُّكَْنُ. اللَّهُمَّ اجْعَلْ لِى نُوراً في قَلْبِى، ونُوراً في قَبْرِى، وَنُوراً مِنْ بَيْنِ يَدَىَّ، وَنُوراً مِنْ خَلْفِى، وَنُوراً عَنْ يَمِينِى، وَنُوراً عَنْ شِمَالِى، وَنُوراً مِنْ فَوْقِى، وَنُوراً مِنْ تَحْتِى، وَنُوراً في سَمْعِى، وَنُوراً في بَصَرِى، وَنُوراً في شَعَرِى، وَنُوراً في بَشَرِى، وَنُوراً في لَحْمِى، وَنُوراً في دَمِى، وَنُوراً في مُخِّى، وَنُوراً في عِظَامِى . اللَّهُمَّ أعْظِمْ لِى نُوراً، وَأعْطِنِى نُوراً، وَاجْعَلْ لِى نُوراً، سُبْحَانَ الَّذِى تَعَطّفَ العِزَّ وَقَالَ بِه، سُبْحَانَ الَّذِى لَبِسَ المَجْدَ وَتَكَرَّمَ بِهِ، سُبْحَانَ الَّذِى َ يَنْبَغِى التَّسْبِيحُ إَّ لَهُ. سُبْحَانَ ذِى الْفَضْلِ وَالنِّعَمِ. سُبْحَانَ ذِى المَجْدِ وَالْكَرَمِ. سُبْحَانَ ذِى الجََلِ وَالآكْرَامِ.

İbnu Abbas (radıyallâhu anhümâ) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın geceleyin namazdan çıkınca şu duayı okuduğunu işittim: "Allahım! Senden, katından vereceğin öyle bir rahmet istiyorum ki, onunla kalbime hidâyet, işlerime nizam, dağınıklığıma tertip, içime kâmil iman, dışıma amel-i sâlih, amellerime temizlik ve ihlâs verir, rızana uygun istikâmeti ilham eder, ülfet edeceğim dostumu lutfeder, beni her çeşit kötülüklerden korursun.Allahım, bana öyle bir iman, öyle bir yakîn ver ki, artık bir daha küfür (ihtimali) kalmasın. Öyle bir rahmet ver ki, onunla, dünya ve ahirette senin nazarında kıymetli olan bir mertebeye ulaşayım.

Allahım! Hakkımızda vereceğin hükümde lütfunla kurtuluş istiyorum, (kurbuna mazhar olan) şühedâya has makamları niyaz ediyorum, bahtiyar kulların yaşayışını diliyorum, düşmanlara karşı yardım taleb ediyorum!Allahım! Anlayışım kıt, amelim az da olsa (dünyevî ve uhrevî) ihtiyaçlarımı senin kapına indiriyor (karşılanmasını senden taleb ediyorum). Rahmetine muhtacım, halimi arzediyorum. (İhtiyacım ve fakrım sebebiyledir ki) ey işlere hükmedip yerine getiren, kalplerin ihtiyacını görüp şifâyâb kılan Rabbim! Denizlerin aralarını ayırdığın gibi benimle cehennem azabının arasını da ayırmanı, helâke dâvetten, kabir azabından korumanı diliyorum.Allahım! Kullarından herhangi birine verdiğin bir hayır veya mahlukatından birine vaadettiğin bir lütuf var da buna idrakim yetişmemiş, niyetim ulaşamamış ve bu sebeple de istediklerimin dışında kalmış ise ey âlemlerin Rabbi, onun husûlü için de sana yakarıyor, bana onu da vermeni rahmetin hakkında senden istiyorum.Ey Allahım! Ey (Kur'ân gibi, din gibi) kuvvetli ipin, (şeriat gibi) doğru yolun sâhibi! Kâfirler için cehennem vaadettiğin kıyamet gününde, senden cehenneme karşı emniyet, arkadan başlayacak ebediyet gününde de huzur-ı kibriyana ulaşmış mukarrebîn meleklerle, (dünyada iken çok) rükû ve secde yapanlar ve ahidlerini îfa edenlerle birlikte cennet istiyorum. Sen sınırsız rahmet sahibisin, sen (seni dost edinenlere) hadsiz sevgi sahibisin, sen dilediğini yaparsın. (Dilek sahipleri ne kadar çok, ne kadar büyük şeyler isteseler hepsini yerine getirirsin.)Allahım! Bizi, sapıtmayıp, saptırmayan hidâyete ermiş hidâyet rehberleri kıl. Dostlarına sulh (vesilesi), düşmanlarına da düşman kıl. Seni seveni (sana olan) sevgimiz sebebiyle seviyoruz. Sana muhâlefet edene, senin ona olan adâvetin sebebiyle adâvet (düşmanlık) ediyoruz.Allahım! Bu bizim duamızdır. Bunu fazlınla kabul etmek sana kalmıştır. Bu, bizim gayretimizdir, dayanağımız sensin.Allahım! Kalbime bir nur, kabrime bir nur ver; önüme bir nur, arkama bir nur ver; sağıma bir nur, soluma bir nur ver; üstüme bir nur, altıma bir nur ver; kulağıma bir nur, gözüme bir nur ver; saçıma bir nur, derime bir nur ver; etime bir nur, kanıma bir nur ver; kemiklerime bir nur koy!Allahım nurumu büyüt, (söylediklerimin hepsine bedel olacak) bir nur ver, (söylenmiyenleri de kuşatacak) bir nur daha ver!

İzzeti bürünmüş, onu kendine alem yapmış olan Zât münezzehtir. Büyüklüğü bürünmüş ve bu sebeple kullarına ikramı bol yapmış olan Zât münezzehtir. Tesbih ve takdîs sadece kendine layık olan Zât münezzehtir. Fazl ve nimetler sâhibi Zât münezzehtir. Azamet ve kerem sahibi Zât münezzehtir. Celâl ve ikrâm sâhibi Zât münezzehtir."[258]

İzahı

Al-Wadud

The Loving One. He who loves His good servants, and bestows his compassion upon them.

…ë¢… ë Vedud: el-Vedd (sevgi) kelimesinden mef'û1 mânasında feûl'dür. Allah Teâlâ Mevdûd'dur. Çok sevilir. Yani velilerinin kalbinde sevgilidir. Veya fâil mânasında feûldür. Yani Allah Teâla sâlih kullarını sever, bu da "onlardan razı olur" demektir.

Kullarını affedici ve merhamet edendir.

İyi kullarını seven, rızasına indiren ve sevilmeye layık olan.

Allah, hayırları sevici ve hayır işlere ihsan edici demektir.

“Seven ve sevilen” anlamına gelen …ë¢… ëVedüd ismi cemili Kur’an-ı Kerim de iki defa geçmekte. “Rabbinize istiğfar edin. Sonra ona tevbe edin. Şüphesiz benim Rabbim çok merhametlidir, çok sevendir.”[259]

=¢…ë¢… ì¤Ûa ¢‰ì¢1 Ì¤Ûa ì¢ç ë

“O afvedendir, çok sevendir.”[260]

Sevmeyi yaratan O, Sevdiklerimizi yaratan O. Öyle ise öküz gözü gibi her karpuz kabuğunun peşine düşmektense kimleri ne için seveceğimizi, sevgiyi yaratandan öğrenelim.

Allah’a ve Rasulüne karşı düşmanlık yapan, onlara sınır çizen ve karşı kanunlar koyanlar, Allah’a ve ahirete iman edenlerin, babaları, çocukları, kardeşleri ve akrabaları dahi olsa sevemeyeceklerini bildirir.[261]

Domuza inci gerdanlık takılmadığı gibi, gül küllüğe atılmadığı gibi Vedüd Rabbimizin bizlere lütfettiği sevgiyi de israf edip kafirler, zalimler ve soygunculara sevgi göstererek onları cesaretlendirmeyelim.

İman edip ameli Salih işleyenlere sevgi vereceğini haber verir Rabbimiz.[262] İleridede iman ettiği takdirde sıcacık dostumuz olacak olan düşmanlarımıza dahi kötü söz söylemememiz istenir bizden.[263]

…ë¢… ë Vedud adının mertebesiyle Hadi adına dönmesi doğrudur.

Bu …ë¢… ë Vedud adının tümünden değil bazı ahkamındandır.

Yüce Allah’ın sevgisi bütün mahlukatadır. Şahıslardan başka mahlukatının sonu olmadığı gibi çeşitleri de sonsuzdur.

Yüce Allah cümlemizi sevgisine layık olan kullarından eylesin.

eş-ŞEHİD

Yüce Allah (cc), Kur’an-ı Kerim de şöyle buyuruyor:

مَا اَصَابَكَ مِنْ حَسَنَةٍ فَمِنَ اللّهِ وَمَا اَصَابَكَ مِنْ سَيِّئَةٍ فَمِنْ نَفْسِكَ وَاَرْسَلْنَاكَ لِلنَّاسِ رَسُولًا وَكَفى بِاللّهِ شَهيدًا

“Sana gelen iyilik Allah'tandır. Başına gelen kötülük ise nefsindendir. Seni insanlara elçi gönderdik; şahit olarak da Allah yeter.”[274]

Hz.Peygamber (a.s):

ـ عن عمرو بن أبى ا‘حوص رضى اللّه عنهُ. قال شَهِدْتُ حجةَ الَودَاع مع النبى فَحَمِدَاللّهَ تعالى وأثنى عليه وذكّر ووعظ ثم قال ثثاً: أىّ يوم أحرمُ؟ قالوا يومُ الحجِّ ا‘كبرِ، قال فإن دماءَكمْ وأموالَكم وأعراضكم عليكم حرامٌ كحرمة يومِكم هذا في بلدِِكم هذا في شهركم هذا، أ يجنى جانٍ إ على نفسه، و يجنى والدٌ على ولدِهِ، وَ ولدٌ على والدِهِ، أَ إن المسلمَ أخُو المسلمِ فليسَ يحلُّ لمسلمٍ من أخيه شئٌ إّ مَا أحلّ من نفسهِ، أ وإن كلَّ رباً في الجاهليةِ موضوعٌ ـ لَكُمْ رؤسُ أموالِكُمْ تَظْلِمُونَ وََ تُظْلَمُونَ ـ غَيْرَ رِباَ العباسِ فانهُ موضوعٌ كلُّهُ، أَ وإنَّ كلَّ دمٍ كانَ في الجاهِلِيّةِ موضوعٌ، وأولُ دمٍ أضعهُ من دمِ الجاهليةِ دمُ الحارثِ بن عبدالمطلبِ، وكانَ مسترضعاً في بنى ليثٍ فقتلهُ هذيلُ، أَ فاستوصُوا بالنساءِ خيراً فانهنَّ عَوَانٌ عِنْدَكُمْ ليسَ تَمْلِكُونَ مِنْهُنَّ شيئاً غيرَذلكَ إَّ أن يأتينَ بِفَاحِشَةٍ مبيِّنةٍ، فإن فعَلْنَ فاهجُروهُنَّ في المضاجِعِ واضْرِبُوهُنَّ ضرباً غيرَ مبَرِّحٍ، فإنْ اطعنَكُمْ ف تبغُوا عليهنَّ سبِيً، أ وإن لكُمْ على نسائكمْ حقاً، ولنسائكُمْ عليكم حقاً: فأما حقُّكمْ على نسائِكُمْ فََ يوطِئْنَ فُرُشَكُمْ من تكرهُونَ، وَ يأذنَّ في بيوتكُمْ لمن تكْرهُونَ، أَ وإنْ تُحْسِنُوا إلَيْهِنَّ فِي كِسْوَتِهِنَّ وَطَعَامِهِنَّ اََ وَاِنّ الشَيْطَانَ قَدْ أيِسَ اَنْ يُعْبَدَ فِي بَلَدِكُمْ هذا أبداً، وَلَكِنْ سَتَكُونُ لَهُ طاعةٌ فِيمَا تَحتَقِرُونَ منْ أعْمَالِكُمْ وسَيَرضَى بهِ

Amr İbnu Ebî'l-Ahvas (radıyallahu anh) anlatıyor: Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)'le birlikte Veda haccı'nda bulundum. Orada Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm) irad ettiği hutbede önce Allah Teâla'ya hamd ü sena, hatırlatma ve tavsiyelerden sonra şöyle devam etti: "Hangi gün (bu günden) daha (mukaddes ve) haramdır? Bu soruyu üç kere tekrarladı. Cemaat: "el-Haccu'l-Ekber günü" diye cevap verdi. Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) devam etti: "Öyle ise bilin ki, kanlarınız, mallarınız, ırzlarınız, birbirinize, bu ayınızda, bu beldenizde şu gününüz nasıl haramsa öylece haramdır, mukaddestir. Bilin ki herkesin cinayetinden kendisi sorumludur. Hiçbir babanın cinayetinden oğlu sorumlu tutulmaz. Haberiniz olsun ki, Müslüman, Müslümanın kardeşidir. Bu sebeple, bir Müslümana, bizzat kendisi helal kılmadıkça kardeşinin hiçbir şeyi helâl değildir. Bilin ki cahiliye devrinden kalan bütün faizler mülgadır, terkedilecek ve alınmayacak. Faize verilen paranın sâdece sermaye kısmını yâni aslını alacaksınız, -böylece ne zulüm ve haksızlık etmiş ne de zulme ve haksızlığa uğramış olacaksınız- Abbas İbnu Abdi'l-Muttalib'in faizi hâriç. Zira onun tamamı mülgadır, terkedilmiştir.

Haberiniz olsun ki, cahiliye devrinden kalan bütün kanlar da terkedilmiştir. (intikam peşine düşülmeyecek). İlga ettiğim ilk câhiliye kanı da el-Hâris İbnu Abdü'l-Muttalib'in kanıdır. Hâris, Benu Leys'ten tuttuğu bir süt anneye bebeğini emzirtiyordu. Çocuğu Hüzeyl adında birisi (bir kavga sırasında attığı bir taşla kazâen) öldürmüştü. Sakın ha, kadınlara da iyi muamele yapın. Çünkü onlar yanınızda esir durumundadır. Onlara iyi muamelenin dışında (terketmek dövmek gibi) bir başka şey yapmak hakkına sâhip değilsiniz. Ancak açık bir çirkinlikte bulunulursa o hâriç. Çirkin iş yapmaları hâlinde, önce yataklarını ayırın, (yine de devam edecek olurlarsa) yaralamıyacak şekilde dövün. Bundan sonra itaat ederlerse, (onların yaptığına ayırmadövme gibi muamelelere) zulmen devam etmek için bir yol (bir bahâne) aramayın. Bilin ki, sizin kadınlarınız üzerinde bazı haklarınız var. Kadınlarınızın da sizler üzerinde bazı hakları vardır. Kadınlarınız üzerindeki haklarınız istemediğiniz kimselere yatağınızı çiğnetmemeleri, evlerinize hoşlanmadıklarınızın girmesine izin vermemeleridir. (Onların sizdeki hakları ise) yiyecek ve giyeceklerinde iyi davranmanızdır.Haberiniz olsun, şeytan şu beldenizde kendisine ebediyen tapılmayacağını idrak etmiştir. Fakat, sizin önemsemediğiniz şeylerde ona itaat devam edecek, bunlar da onu memnun kılacak (menfî neticeler hâsıl edecek)tır."[275]

İzahı

Ash-Shahid

The Witness. He who is present everywhere and observes all things.

†î¡è'ÛaŞehid: Her zaman ve her yerde hazır ve nazır olan.

Her şeyi inceliğini görüp bilip ve şahid olandır.

“Her yerde hazır olan ve her şeyi gören” anlamına gelen “†î¡è'Ûaeş-Şehid” ismi şerifi Kur’an-ı Kerim’de Rabbimizin ismi olarak yirmi defa geçmekte.

a;¦†î©è (§õ¤ó ( ¡£3¢×ó¨Ü Ç æb × é¨£ÜÛa £æ¡a

“Şüphesiz Allah her şey üzerine şahiddir.”[276]

a¦†î©è ( ¡é¨£ÜÛb¡2 ó¨1 × ë

“Şahid olarak Allah yeter.”[277]

Bu ayet Kur’an’da sekiz defa tekrarlanmıştır.

Rabbimiz bu tekrarıyla anne şefkatinden daha merhametli olduğunu, annenin yavrusunu uyarmak için aynı kelimeleri tekrarladığı gibi Rabbimiz de bizi uyarmakta. Bir insan sevdiği birinin gözleri önünde hırsızlık yapamaz. Sevdiğinin gözlerinin içine bakarak yalan söyleyemez. Çok sevdiği birinden rüşvet alamaz.

Yapılan her türlü kötülükler gizli, belgesiz ve şahidsiz yapılır. Rabbimiz ise her yerde hazır ve nazırdır. Suç işleyecek eli, ayağı, gözü, gönlü yaratan O.

Suç işlenecek gizli mekanı yaratan O. O, her şeyi görmekte. Her şey Onu göstermekte. Kırbaçla dövülen adamın hiç bağırmadığını görenler “niçin bağırmazsın?” dediklerinde, “Sevgilim bana bakıyor” demiş.[278] Rabbimiz, peygamberimize:

=¢âì¢Ô m åî©y Ù¡£2 ‰ ¡†¤à z¡2 ¤|¡£j ë b ä¡ä¢î¤Ç b¡2 Ù £ã¡b Ï Ù¡£2 ‰ ¡á¤Ø¢z¡Û ¤Š¡j¤•a ë

“Rabbinin hükmüne sabret! Şüphesiz sen gözlerimizin önündesin”[279] buyurmuş.

Peygamber efendimiz de kendisine karşı yapılan baskıların hiç birini Ashabına anlatmamıştır.

Kendisinden hiçbir şey gâib olmayan kimse demektir. Şâhid ve şehîd aynı mânada kullanılır, tıpkı âlim ve ilîm kelimeleri gibi. Mâna şöyledir: Allah, (her yerde) hâzırdır. Eşyayı müşahede edip her an görür.

Hazır ve nazır demektir. Fakat alim, habir, nazar edici ve halkın amellerine şehadet edici manasına da gelir.

Yüce Allah cümlemize şahit olduğu hayırlı kullarından eylesin.

el-VEKİL

Yüce Allah (cc), Kur’an-ı Kerim de şöyle buyuruyor:

5î©× ë ¢ê¤ˆ¡‚ £mb Ï ì¢ç ü¡a é¨Û¡a ¬ü ¡l¡Š¤Ì à¤Ûa ë ¡Ö¡Š¤' à¤Ûa ¢£l ‰

“O, doğunun da batının da Rabbidir. O'ndan başka ilâh yoktur. Öyleyse yalnız O'nun himayesine sığın.”[289]

Hz.Peygamber (a.s):

ـ وعن عَوْفِ بْنِ مالكٍ رَضِيَ اللّهُ عَنْه قال: قَاضَى رَسُولُ اللّهِ بَيْنَ رَجُلَيْنِ. فَلَمَّا أدْبَرَا قَالَ الْمُقْضِيُّ عَلَيْهِ: حَسْبِىَ اللّهُ وَنِعْمَ الْوَكِيلُ. فقَالَ : إنَّ اللّهَ يَلُومُ عَلى الْعَجْزِ، وَلكِنْ عَلَيْكَ بِالْكَيْسِ. فَإذَا غَلَبَكَ أمْرٌ فَقُلْ: حَسْبِيَ اللّهُ وَنِعْمَ الْوَكِيلُ.

-Avf İbnu Mâlik radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm iki kişi arasında bir hükümde bulunmuştu. Hasımlar ayrıldıkları vakit, aleyhine hükmedilen kimse:

"Hasbiyallahu ve ni'me'l-vekil (Allah bana yeterlidir. O ne iyi vekildir)!" dedi. (Bu sözü işiten) Aleyhissalâtu vesselâm:

"Allah Teâla hazretleri aczi levmediyor (kötülüyor). Fakat sana akıllılık düşer. Ama bir şey sana galebe çalacak olursa o zaman "hasbiyallahu ve ni'me'l-vekil" de!" buyurdular."[290]

İzahı

Al-Wakil

The Trustee. He who manages the affairs of those who duly commit them to His charge, and who looks after them better than they could themselves.

3î¡× ìÛaVekil: Kulların rızklarına kefil demektir. Hakikat şudur: Kendisine tevkîl edilmiş olanı işinde müstakil söz sâhibi olmaktır.

Tevekkül sahiplerinin işini düzeltip onlardan daha iyi temin eden.

Mahlukatın işlerini lazım olanı yaratıp, bitiren.

Halkın işlerini bitirip gerekenleri yapıcı ve yardım edici manalarını ifade eder.

“Güvenilen, dayanılan” anlamlarına gelen “3î¡× ìÛaVekil’ ismi cemili Kur’an-ı Kerim de 13 defa geçmekte.

Yaratılmışların en değerlisi olan insanoğlu sahip olduğu bütün teknolojik imkanlara rağmen çaresiz kaldığında dayanak arıyor.

İşler tıkırında giderken her şeyi kendinden bilir. Ayna karşısında kendine hayran kalır. Aklı, becerisi, bileği, çalışması kendini o hale getirdiğine inanır. Ama bir kasırgayla evinin uçmaya başladığını, depremle iş yerinin göçmeye başladığını, teknoloji üretim merkezlerinin bile yıkılıp yok olduğunu gördüğünde, yıkıma, yangına, fırtınaya, selíe, kıtlığa karşı dayanamadığında zorunlu olarak “Allaaaaaah!” diye feryat etmeye başlıyor.

Amerika’yı kasırga kasıp kavururken hükümet, valilikler, özel ve kamu kuruluşları bütün şehirlerin meydanlarına ışıklı levhalarla “Allah’a dua edin” diye yazılar yazdılar. Rabbimiz bu tür davranışların psikolojisini de bize haber verir.

Bu tür insanların denizde dalgaya tutulduklarında Allah’a yalvardıklarını, kurtulunca eski isyan, taşkınlık ve şirke geri döndüklerini haber verir.[291]

“3î¡× ìÛael-Vekil”e iman eden müíminler ise en kolay gördükleri işte dahi kul olarak üzerlerine düşen görevi yaparlarken yine de Allah’a tevekkülü elden bırakmazlar.

Ana rahminde iken bizi gıdasız bırakmayan, doğunca anneden iki çeşme gibi sütümüzü akıtan, büyüyünce kara toprağı yiyeceğe dönüştüren ¥3î©× ë Vekil’e tevekkülümüz aralıksız devam etmeli. Ondan başkasına da işlerimizi havale etmemeli.

65î©× ë ó©ãë¢… ¤å¡ß aë¢ˆ¡‚ £n m ü a

“Benden başkasını vekil edinmeyin”[292] ayetiyle bizi uyarmakta. Ancak milletvekili seçmek veya bazı işlerimizin takibi için vekil tayin etmek Allah’dan başka vekil edinmek anlamına gelmez.

Çünkü onlarda bizim gibi insanlar. Onlarında yapamayacakları, bilemeyecekleri var. Bizim dayandığımız, güvendiğimiz Allah ise her şeyi bilen ve her şeye gücü yetendir.

Nemrut’un adamları İbrahim (a.s)’ı ateşe attıklarında İbrahim (a.s)’ın Allah’tan başka dayanacak ve güvenecek kimsesi yoktu.

¢3î©× ì¤Ûa á¤È¡ã ë ¢é¨£ÜÛa b ä¢j¤ y

“Allah bana yeter. O ne güzel vekil”[293] diyordu. Ve Rabbi onun ateşini gülistana çevirdi.[294]

3î¡× ìÛael-Vekil’e tevekkül ederken bizler insan olarak görevimizi yapacağız.

Tarlayı süreceğiz. Tohum atacağız. Sulaması, gübresi, ilaçlaması, bilimsel yollarla yapıldıktan sonra Allah’a havale edeceğiz.

Toprağı saksıda gören, aydın geçinen biri “Bu işlemleri yaptıktan sonra niye Allah’a tevekkül edeyim?” diyebilir. Ama işi çiftçilik olan hiçbir insan bunu söylemez.

Çünkü o bilir ki Allah dilemezse o ekin toprakta çürür. Yağmurlar yağmaz. Yeraltı suları çekilir, veya çok yağmur yağdırır, çürütür. Veya dolu yağdırır yerle bir ediverir.

Sonra bizim tevekkülümüz bizim ibadetimizdir.

3î¡× ìÛaVekil’e iman eden bir Müslüman da birilerine vekil olduğunda kendisine vekalet verene ihanet etmez. Onun beklentilerini boşa çıkarmaz. Aldığı vekillik görevini hakkıyla yerine getirmeye çalışır.

Herhangi bir kimse bir iş hususunda Allah’ı kendine vekil kılarsa, O, o kimsenin vekili olur. O’nun kendilerine vekil kılanlar kullarından çoğunlukla tevekkül ehlidir. Zira O’nu vekil kılmak için O’nun hakkında güven ve emniyetin insanda hasıl olması gerekir. Nitekim bir kimsenin kudreti bir vekili olursa, ona kimse sataşamaz, hakkına tecavüz edemez.

Yüce Allah cümlemizi kendisine hakkıyla tevekkül eden kullarından eylesin.

el-HAMİD

Yüce Allah (cc), Kur’an-ı Kerim’de şöyle buyuruyor:

الر كِتَابٌ اَنْزَلْنَاهُ اِلَيْكَ لِتُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُمَاتِ اِلَى النُّورِ بِاِذْنِ رَبِّهِمْ اِلى صِرَاطِ الْعَزيزِ الْحَميدِ

“Elif. Lâm. Râ. (Bu Kur'an), Rablerinin izniyle insanları karanlıklardan aydınlığa, yani her şeye galip (ve) övgüye lâyık olan Allah'ın yoluna çıkarman için sana indirdiğimiz bir kitaptır.”[310]

Hz.Peygamber (a.s):

ـ عن أبى مسعود البدرى رَضِيَ اللّهُ عَنْهُ قال: أتَانَا رسولُ اللّهِ وَنَحْنُ في مَجْلِسِ سَعْدِ بْنِ عُبَادَةَ، فقَالَ لَهُ بَشِيرُ بْنُ سَعْدٍ: أمَرَنَا اللّهُ تَعَالَى أنْ نُصَلِّىَ عَلَيْكَ يَا رسولَ اللّهِ، فَكَيْفَ نُصَلِّى عَلَيْكَ؟ قَالَ قُولُوا: اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ، وَعَلى آلِ مُحَمَّدٍ، كَمَا صَلَّيْتَ عَلى إبْرَاهِيمَ، وَبَارِكْ عَلَى مُحَمَّدٍ، وَعَلى آلِ مُحَمَّدٍ، كَمَا بَارَكْتَ عَلَى آلِ اِبْرَاهِيمَ إنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ، وَالسََّمُ كَمَا قَدْ عَلِمْتُمْ[. أخرجه الستة إّ البخارىوللستة إّ الترمذي، عن أبى حميد الساعدى رَضِيَ اللّهُ عَنْهُ قال: ]قَالُوا يَارَسُولَ اللّهِ كَيْفَ نُصَلِّى عَلَيْكَ؟ قاَلَ قُولُوا: اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ، وَعَلى أزْوَاجِهِ وَذُرِّيَّتِهِ، كَمَا صَلَّيْتَ عَلَى إبْرَاهِيمَ، وَبَارِكْ عَلَى مُحَمَّدٍ وَعَلَى أزوَاجِهِ وَذرِّيِّتِهِ، كَمَا بَارَكْتَ عَلَى إبْرَاهِيمَ إنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ[.وَللخمسة عن كعب بن عجرة قال: ]خَرَجَ عَلَيْنَا رسولُ اللّهِ # فَقُلْنَا يَا رَسُولَ اللّهِ: قَدْ عَلِمْنَا كَيْفَ نُسَلِّمُ عَلَيْكَ، فَكَيْفَ نُصَلِّى عَلَيْكَ؟ قَالَ قُولُوا: اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ، وَعَلى آلِ مُحَمَّدٍ، كَمَا صَلَّيْتَ عَلَى إبْرَاهِىمَ إنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ، اَللَّهُمَّ بَارِكْ عَلى مُحَمَّدٍ وَعَلى آلِ مُحَمَّدٍ، كَمَا بَارَكْتَ عَلَى آلِ إبْرَاهِيمَ إنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ .

Ebû Mes'ud el Bedrî (radıyallâhu anh) anlatıyor: "Biz Sa'd İbnu Ubâde'nin meclisinde otururken Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) yanımıza geldi. Kendisine, Beşîr İbnu Sa'd: "Ey Allah'ın Resûlü! Bize Allah Teâla Hazretleri, sana salât okumamızı emretti. Sana nasıl salât okuyabiliriz?" diye sordu. Efendimiz şu cevab verdi:"Şöyle söyleyin:"Allahümme salli alâ Muhammedin ve alâ âl-i Muhammed, kemâ salleyte alâ İbrahîme ve bârik alâ Muhammedin ve alâ âl-i Muhammedin kemâ bârekte alâ âl-i İbrahime inneke hamîdun mecîd. (Allah'ım! Muhammed'e ve Muhammed'in âline rahmet kıl, tıpkı İbrahim'e rahmet kıldığın gibi. Muhammed'i ve Muhammed'in âlini mübârek kıl. Tıpkı İbrahim'in âlini mübârek kıldığın gibi." (Resulullah ilâveten şunu söyledi): "Selam da bildiğiniz gibi olacak."[311]

Tirmizî dışındaki Kütüb-i Sitte kitaplarında, Ebû Humeyd es-Sâidî (radıyallâhu anh)'den gelen bir rivayet şöyle:"Ashab sordu: "Ey Allah'ın Resûlü sana nasıl salât okuyalım?" Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm): Şöyle söyleyin, dedi: "Allahümme salli alâ Muhammedin ve alâ ezvâcihi ve zürriyyetihi kemâ salleyte alâ İbrâhime ve bârik alâ Muhammedin ve alâ ezvâcihi ve zürriyyetihi kemâ bârekte alâ İbrâhime inneke hamîdun mecîd.(Allahım! Muhammed'e zevcelerine ve zürriyetine rahmet kıl, tıpkı İbrahim'e rahmet kıldığın gibi. Muhammed'i, zevcelerini ve zürriyetini mübârek kıl, tıpkı İbrahim'i mübarek kıldığın gibi. Sen övülmeye layıksın, şerefi yücesin)." [312]

Ka'b İbnu Ucre'den gelen bir rivâyet de şöyle: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) yanımıza gelmişti: "Ey Allah'ın Resûlü, dedik, sana nasıl selam vereceğimizi öğrendik. Ama, sana nasıl salât okuyacağız (bilmiyoruz)? " "Şöyle söyleyin! dedi:"Allahümme salli alâ Muhammed'in ve alâ âl-i Muhammedin kemâ salleyte alâ İbrahîme inneke hamîdun mecîd. Allahümme bârik alâ Muhammedin ve alâ âl-i Muhammed, kemâ bârekte alâ âli İbrâhîme inneke hamîdun mecîd."[313]

İzahı

Al-Hamid

The Praised One. He to whom all praise belongs, and who alone is lauded by the tongues of all creation.

†î©à z¤ÛaHamid: Fiiliyle hamde hak kazanan mahmûd kimsedir. Bu kelime mef'ûl mânasında fâildir.

Ancak kendine hamd edilen, bütün varlığın diliyle övülen.

Bütün medih ve övgüye layık.

Mahmud (kendisine hamd edilen) ve övülmeye çok layık olan demektir.

"Övgüye layık" anlamına gelen "†î©à z¤Ûael-Hamid" ismi cemili Kur’an-ı Kerim de 17 defa geçmekte. Yarattığı kullarına lütfettiği maddi manevi nimetleri hatırlattıktan, imanı emredip inkardan kaçınmamızı bildirdikten sonra;

¥†î©à y ¥£ó¡ä Ë é¨£ÜÛa £æ a a¬ì¢à Ü¤Ça ë

"Şüphesiz Allah zengindir, övgüye layıktır"[314] buyurur.

Her şey her yerde her dille Onu över. Çiçekler açarken, kuşlar uçarken, dereler akarken, yağmurlar yağarken Ona hamdeder.

Süleymaniye Camii durduğu yerden mimar Sinan’ı hatırlatır.

Sanattan anlayan herkes Süleymaniye Camii’ni görünce Sinan’a karşı saygıyla ürperir.

İşte her yaprak, her çekirdek, her dağ ve deniz, yaratıcısını bize hatırlatır. Kendine has diliyle bizim iç dünyamızda ince duyguların gelişmesine sebep olur ve kainatın sahibi önünde hamd ile tespih ederek eğiliriz.

Müslümanlar günde beş vakit namazlarında 40 defa Fatiha suresi okuyarak Allah’ı övdüklerinden, Allah’tan başkasına hamd etmediklerinden boyunlarına esaret zincirini hiçbir zaman geçirtmemişler.

Düşünen beynini, yazan elini, konuşan dilini yaratan Allah’a bir defa boyun eğmeyen ve Allah’a hamd etmeyenlerin Allah’ın yarattığı inkârcı kulları önünde her gün eğilen ve onların artıklarını yalamak için övgüler düzenleyenlerde hamd ediyorlar ama yanlış yere hamd ediyorlar.

†î©à z¤Ûael-Hamid"e iman eden günde kırk defa hamdeden bir mü’minin başı dik ve yumuşak olmalı.

Eli, alan el değil veren el olmalı. Verirken sevdiği yiyecek giyeceklerden vermeli. Sözlerin en güzeline iman ettiği için en güzel sözler söylemeli.

İnsanları kafirliğin karanlığından, imanın aydınlığına çıkmasına sebep olmak için gayret göstermeli.

Hamd bütün kemal sıfatlarının kendisine aidiyyeti itibariyle kudsi zata dönen sıfatlar sonsuzdur. Öyle ise O’na ait olan hamdü senaların da sonu yoktur. Bunun sonsuzluğu da değişiktir. Bunlardan biri şahıslardan çok başka çeşitlerin sonsuzluğudur. Kullardan ona yöneltilen her güzel şey şükürdür. Kullarından şükür ile ona dönenlerde hamdü senadır.

Yüce Allah’a hamd etmek, edebi bir sıfatın vasfıdır.

= åî©à Ûb È¤Ûa ¡£l ‰ ¡é¨£Ü¡Û ¢†¤à z¤Û a Elhamdülillahi rabbi’l-alemin” sözcüğü, sonsuzluğa dek yeterli olup Hamid adının tümünün ve her birinin izafi gerçeklerindendir.

Yüce Allah bizleri kendisine hakkıyla hamd eden kullarından eylesin.

el-MUHSİ

Yüce Allah (cc), Kur’an-ı Kerim de şöyle buyuruyor:

لِيَعْلَمَ اَنْ قَدْ اَبْلَغُوا رِسَالَاتِ رَبِّهِمْ وَاَحَاطَ بِمَا لَدَيْهِمْ وَاَحْصى كُلَّ شَىْءٍ عَدَدًا

“Ki böylece onların (peygamberlerin), Rablerinin gönderdiklerini hakkıyla tebliğ ettiklerini bilsin. (Allah) onların nezdinde olup bitenleri çepeçevre kuşatmış ve her şeyi bir bir saymıştır (kaydetmiştir).”[315]

Hz.Peygamber (a.s):

ـ عن أبي هريرة رَضِيَ اللّهُ عَنْه قال: بَعَثَ النَّبِيُّ سَرِيَّةً عَيْناً وَأمَّرَ عَلَيْهِمْ عَاصِمَ بْنَ ثَابِتٍ، وَهُوَ جَدُّ عَاصِمِ بْنِ عمر بْنِ الخَطَّابِ. فَانْطَلَقُوا حَتّى إذَا كَانُوا بَيْنَ عُسْفَانَ وَمَكَّةَ، ذُكِرُوا لِحَىٍّ مِنْ هُذَيْلٍ يُقَالُ لَهُمْ بَنُو لِحْيَانَ. فَتَبِعُوهُمْ بَقَرِيبٍ مِنْ مِائَةِ رَامٍ فَاقْتَصُّوا آثَارَهُمْ حَتّى أتَوْا مَنْزًِ نَزَلُوهُ فَوَجَدُوا فِىهِ نَوَى تَمْرٍ تَزَوَّدُوهُ مِنَ الْمَدِينَةِ. فَقَالُوا: هذَا تَمْرُ يَثْرِبَ. فَتَبِعُوا آثَارَهُمْ حَتّى لَحِقُوهُمْ فَلَمَّا أحَسَّ بِهِمْ عَاصِمِ وَأصْحَابُهُ لَجَئُوا إلى فَدْفَدٍ، وَجَاءَ الْقَوْمُ فَأحَاطُوا بِهِمْ فَقَالُوا: لَكُمْ الْعَهْدُ وَالْمِيثَاقُ إنْ نَزَلْتُمْ إلَيْنَا أنْ َ نَقْتُلْ منْكُمْ رَجًُ. فَقَالَ عَاصِمٌ: أمَّا أنَا فََ أنْزِلُ فِى ذِمة كَافِرٍ. اللَّهُمَّ أخْبِرْ عَنَّا رَسُولَكَ.، فَقَاتَلُوهُمْ حَتّى قَتَلُوا عَاصِماً فِي سَبْعَةِ نَفَرٍ بِالنَّبْلِ وَبَقى خُبَيْبٌ وَزَيْدٌ وَرَجُلٌ آخَرُ. فَأعْطَوْهُمْ الْعَهْدَ وَالْمِيثَاقَ. فَنَزَلُوا إلَيْهِمْ. فَلَمَّا اسْتَمْكَنُوا مِنْهُمْ حَلُّوا أوْتَارَ قِسِّيهِمْ فَرَبَطُوهُمْ بِهَا. فَقَالَ الرَّجُلُ الثَّالِثُ الَّذِى مَعَهُمَا: هذَا أوَّلُ الْغَدْرِ. فَأبَى أنْ يَصْحَبَهُمْ فَجَرَّرُوهُ وَعَالَجُوهُ عَلى أنْ يَصْحَبَهُمْ. فَأبي أنْ يَفْعَلَ فَقَتَلُوهُ. وَانْطَلَقُوا بِخُبَيْبٍ وَزَيْدٍ حَتّى بَاعُوهُمَا بِمَكَّةَ فَاشْتَرَى خُبَيْباً بَنُو الْحَارِثِ بْنِ عَامِر بْنِ نَوْفَلٍ. وَكَانَ خُبَيْبٌ هُوَ قَتَلَ الْحَارِثَ يَوْمَ بَدْرٍ. فَمَكَثَ عِنْدَهُمْ أسِيراً حَتّى أجْمَعُوا قَتَلَهُ. فَاسْتَعَارَ مُوسى مِنْ بَعْضِ بَنَاتِ الْحَارِثِ لِيَسْتَحِدَّ بِهَا. فَأعَارَتْهُ. قَالَتْ: فَغَفَلْتُ عَنْ صَبىٍّ لِى فَدَرَجَ إلَيْهِ حَتّى أتَاهُ فَوَضَعَهُ عَلى فَخْذِهِ فَلَمَّا رَأيْتُهُ فَزِعْتُ فَزْعَةً حَتّى عَرَفَ ذلِكَ مِنّى، وفِى يَدِهِ الْمُوسى. فقَالَ: أتَخْشَيْنَ أنْ أقْتُلَهُ؟ مَا كُنْتُ ‘فْعَلَ ذلِكَ إنْ شَاءَ اللّهِ. وَكَاَنَتْ تَقُولُ: مَا رَأيْتُ أسِيراً قَطَّ خَيْراً مِنْ خُبَيْبٍ، وَلَقَدْ رَأيْتُهُ يَأكُلُ مِنْ قُطْفِ عِنَبٍ، وَمَا بِمَكَّةَ يَوْمَئِذٍ ثَمَرةٌ، وَإنَّهُ لَمُوثَقٌ بِالْحَدِيدِ، وَمَا كَانَ إَّ رِزْقاً رَزَقَهُ اللّهُ خَبِيباً. فَخَرَجُوا بِهِ مِنَ الْحَرَمِ لِيَقْتُلُوهُ فَقَالَ: دَعُونِى أُصَلِّى رَكْعَتَيْنِ ثُمَّ انْصَرَفَ إلَيْهِمْ فَقَالَ: لَوْ َ أنْ تَرَوْا أنَّ مَابِي جَزَعٌ مِنَ الْمَوْتِ لَزِدْتُ. فَكَانَ أوَّلَ مَنْ سَنَّ الرَّكْعَتَيْنِ عِنْدَ الْقَتِلِ هُوَ. وَقَالَ: اللَّهُمَّ احْصِهِمْ عَدَداً. ثُمَّ قَالَ:مَا أُبَالى حِينَ أُقْتَلُ مُسْلِماً عَلى أىِّ شِقٍّ كَانَ فِي اللّهِ مَصْرَعِي وذلِكَ فِي ذَاتِ ا“لهِ وإنْ يَشَأ يبَارِكْ عَلى أوْصَالِ شِلْوٍ مُمَزِّعِ ثُمَّ قَامَ إلَيْهِ عُقْبَةُ بْنُ الْحَارِثِ فَقَتَلَهُ. وَبَعَثَتْ قُرَيْشٌ إلى عَاصِمٍ لِيُؤْتُوا بِشَىْءٍ مِنْ جَسَدِهِ بَعْدَ مَوْتِهِ، وَكَانَ قَتَلَ عَظِيمَا مِنْ عُظَمَائِهِمْ يَوْمَ بَدْرٍ. فَبَعَثَ اللّهُ عَلَيْهِ مِثْلَ الظُّلَّةِ مِنَ الدَّبْرِ. فَحَمَتْهُ مِنْ رُسُلِهِمْ فَلَمْ يَقْدِرُوا مِنْهُ عَلى شَىْءٍ.

Hz. Ebu Hüreyre (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) bir gözcü seriyye gönderdi. Başına Âsım İbnu Sâbit'i komutan tayinetti. Bu zât Amr İbnu Âsım İbni'l-Hattâb'ın ceddi idi. Usfân ile Mekke arasında bulunan bir yere kadar gittiler. Huzeyl Kabilesi'nin Beni Lihyan denen bir koluna haber verdiler. Bunları yüz okçu yakından takibe aldı. İzlerini takiben onların inmiş bulunduğu yere kadar geldiler. Onların azık olarak Medine'den beraberlerine almış oldukları hurmanın çekirdeğini buldular."Bu Yesrib (Medine) hurmasıdır!" dediler ve izlerini takibe devam ederek, Ashab'a kavuştular. Âsım ve ashâbı onları hissedince sarp bir yere sığındılar. Takipçiler gelip onları kuşattılar."Eğer bize teslim olursanız size ahd ve misakımız var, sizden kimseyi öldürmeyeceğiz!"dediler. Âsım:"Ben bir kâfirin zimmetine teslim olmam. Allahım, Resûlüne bizden haber ver!" dedi. Aralarında mukatele (vuruşma) çıktı. Takipçiler ok attılar. Âsım (radıyallahu anh) yedi kişiyle birlikte şehid oldu. Geriye Hubeyb, Zeyd ve bir kişi daha kaldı.

Takipçiler, bunlarada ahd ve misak teklif ettiler. Bunlar, onlara teslim oldular. Ele geçirir geçirmez, derhal yaylarının kirişlerini çözerek, bunları onlarla bağladılar.

Hubeyb ve Zeyd'in yanındaki üçüncü şahıs:"Bu verdikleri söze birinci ihânetleri" deyip, onlarla beraberliği reddetti. Onu sürüyüp braberliğe zorladılar. O yine de direndi. Onu da şehid ettiler, Hubeyd ve Zeyd'i Mekke'ye götürüp orada sattılar. Hubeyb'i Beni'l-Hâris İbni Âmir İbni Nevfel satın aldı. Hubeyb, Bedir günü el-Hâris'i öldürmüştü. Yanlarında esir olarak kaldı. Sonunda öldürmeye karar verdiler. (Bir ara) el-Hâris'in kızlarından birinden etek traşı olmak için ustura istedi, kız getirdi. Kadın der ki:

"Bir çocuğum vardı, gafil davrandım. Hubeyb'in yanına kadar çıktı. Hubeyb onu dizine oturttu. O vaziyette görünce çok korktum. Benim korktuğumu Hubeyb farketti, ustura de elindeydi."

"Çocuğu öldüreceğimden mi korkuyorsun? İnşaallah böyle bir şey yapmam" dedi. Yine o kadın şunu anlatmıştı:"Ben Hubeyb'ten daha hayırlı bir esir görmedim. Bir gün onun, salkımdan üzüm yediğini gördüm. Halbuki o sırada Mekke'de hiç bir meyve yoktu. Üstelik demir zincirlerle bağlı idi. Demek ki o, Allah'ın Hubeyb'e lutfettiği bir rızıktı.Öldürmek üzere onu, Harem bölgesinden çıkardılar. Orada:"Beni bırakın iki rek'at namaz kılayım!" dedi. (Bıraktılar namazını kılınca) geri geldi."Eğer ölümden korktu demiyecek olsaydınız daha fazla kılacaktım!" dedi. İdâm sırasında namaz kılmayı ilk sünnet kılan kimse Hubeyb idi."Allahım, onların hepsini say, [dağınık dağınık öldür]" dedi. Sonra şu beyitleri terennüm etti:"Müslüman olarak öldürüldükten sonra gam yemem,Nerede olursa olsun Allah için ölüyorum.Bu ölüm O'nun zâtı(nın rızası) yolundadır. Dilerse O, darmadağınık uzuvların eklemleri üzerine bereket verir.[Sonra Hubeyb: "Alahım, Resulüne selamımı götürecek kimse bulamıyorum, sen duyur" der.

Sonra Ukbe İbnu'l-Hâris kalkıp Hubeyb'i öldürdü.Kureyş Bedir'de pek çok büyüklerini öldürmüş bulunan Âsım'ın cesedinden bir parça getirtmek için, onun ölümünden sonra, ölüsüne adamlar gönderdi. Allah Teâlâ Hazretleri de onun üzerine arı oğulu nevinden bir gölgelik gönderdi. Bu, Kureyş'in gönderdiklerine karşı onun cesedini korudu, hiç bir şey alamadılar."[316]

İzahı

Al-Muhsi

The Appraiser. He who knows the number of every single thing in existence, even to infinity.

ó©–¤z¢àÛaMuhsi: İlmiyle her şeyi sayan, nazarından büyük veya küçük hiçbir şey kaçmayan kimse demektir.

Zerreden küreye her şeyin sayısını bilen.

Namütanahi de olsa, bir bir her şeyin sayısını bilen.

Bütün bilgileri ve bilinenleri tek tek sayıcı, sayılarını bilici demektir.

"Her şeyin sayısını bilen" anlamına gelen "ó©–¤z¢àÛael-Muhsi" ismi şerifi Kur’an-ı Kerim de ó©–¤z¢àÛael-Muhsi olarak geçmiyor.

Fakat "Allah her şeyi teker teker saydı" anlamında ayetler indirdi.[317]

Biz insanlık ailesi bu kadar gelişmiş teknolojiye rağmen yeryüzünün en değerli varlığı olan insanların sayımını tamamlamış değiliz.

Çiçekler, böcekler, yıldızların sayımı da yapılmış değil. Ama Rabbimiz denizlerdeki damla sayısını, her damlada yaşayan canlı sayısını, bir damla kan içindeki alyuvarları, akyuvarları, onların gıdasını, gıdanın içeriğini her şeyin sayısını bilmekte.

ó©–¤z¢àÛaeeeel-Muhsi’ye iman eden bir mü’min tabiatta gördüğü, duyduğu, tuttuğu, kokladığı, tattığı her şeyin Rabbin bilgisi içinde orada durduğunu, açtığını, uçtuğunu bilir ve Rabbin hazinesine zarar vermeden onlardan yararlanma tarafına gider.

Vücudunda her hücrenin hesabını vereceğini bildiğinden Rabbin emrettiği doğrultuda hareket eder. Yüce Rabbimiz, “ó©–¤z¢àÛa el-Muhsi” ismi şerifiyle yaratıklarının gelecek ve geçmişini bildiği gibi onların sayısını da, miktarını da bilir. Dağlarda uçan kuşların uçuşunu, sıra sıra dizilen karıncaların ne yaptıklarını ve yapacaklarını bildiği gibi onların sayısını da bilir.

Her ormanda kaç tane kuş, karınca vs. yuvası var ve bu yuvalarda kaç tane kuş, karınca yaşar bunların sayısının hesabını bilen tek kuvvet ve kudrettir. Aynı şekilde Meleklerin, cinlerin, şeytanların ve insanların da sayısını bilir.

Hasılı yüce Rabbimiz “ó©–¤z¢àÛael-Muhsi” ismi şerifiyle yaratıklarının içinde ne yaratılmış ve ne yapmışlar hesabını, kitabını çok iyi bilendir.

Yüce Rabbimiz bizleri geniş ve hayırlı ilminden nasip eylesin.

el-BATIN

Yüce Allah (cc), Kur’an-ı Kerim de şöyle buyuruyor:

¥áî©Ü Ç §õ¤ó ( ¡£3¢Ø¡2 ì¢ç ë 7¢å¡Ÿb j¤Ûa ë¢Š¡çb £ÄÛa ë ¢Š¡¨üa ë¢4 £ë üa ì¢ç

“O, Evveldir, Ahirdir, Zahirdir, Batındır. O, her şeyi bilendir.” [374]

Hz.Peygamber (a.s):

ـ وعن أبى هريرة رَضِيَ اللّهُ عَنْهُ قال: جَاءَتْ فَاطِمَةُ رَضِيَ اللّهُ عَنْها إلى النَّبىِّ تَسْألُهُ خَادِماً، فقَالَ لَهَا قُولِى: اللَّهُمَّ رَبَّ السَّمواتِ السَّبْعِ، ورَبَّ العَرْشِ العَظِيمِ رَبَّنَا وَرَبَّ كُلِّ شَئٍ، مُنْزِلَ التَّوْرَاةِ وا“نْجِيل وَالْفُرْقَانِ، فَالِقَ الحَبِّ والنَّوَى. أعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ كُلِّ شَئٍ أنْتَ آخِذٌ بِنَاصِيَتِهِ. أنْتَ ا‘وَّلُ فَلَيْسَ قَبْلَكَ شَىْءٌ، وَأنْتَ اخِرُ فَلَيْسَ بَعْدَكَ شَىْءٌ، وَأنْتَ الظَّاهِرُ فَلَيْسَ فَوْقَكَ شَئٌ، وَأنْتَ الْبَاطِنُ فَلَيْسَ دُونَكَ شَئٌ: اقْضِ عَنِّى الدّيْنَ، وَأغْنِنِى مِنَ الْفَقْرِ.

Hz. Ebu Hüreyre (radıyallâhu anh) anlatıyor: "Hz. Fâtıma (radıyallâhu anhâ) Resülullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a gelerek bir hizmetçi taleb etmişti. Resülullah ona:

"Şu duayı oku(man senin için hizmetçi edinmenden daha hayırlı)" dedi:

"Allahım! Sen yedi semânın Rabbi, Arş-ı Âzam'ın Rabbisin. Sen bizim Rabbimiz ve herşeyin Rabbisin. Tevrat, İncil ve Furkân'ı indiren, tohum ve çekirdekleri açansın. Her şeyin şerrinden sana sığınıyorum. Her şeyin alnından yapışmışsın (dizginleri senin elindedir). Evvel sensin, senden önce bir şey yoktur. Ahir sensin, senden sonra da bir şey kalmayacak. Sen zâhirsin, senin üstünde bir şey mevcut değildir. Sen bâtınsın, senin dışında bir şey yoktur. Benim borcumu öde, beni fukaralıktan kurtar, zengin kıl."[375]

İzahı

Al-Batin

The Hidden One. He who is hidden, concealed.

å¡Ÿb j¤Ûa Batın: Mahlukâtın nazarlarından gizlenen demektir.

Aklın tasavvurundan ve idrakından gizlidir.

Varlığı sayısız delillerle açık olan.

Aklın görüş ve tasavvurundan Kibriya perdesi ile örtünmüştür, işaretlerle belirmekten yücedir.

“Apaçık” ve “Gizli” anlamlarına gelen “Š¡çb £ÄÛaez-Zahir” ve “å¡Ÿb j¤Ûa el-Batın” ismi şerifleri Kur’an-ı Kerim’de birer defa geçmekte:

¥áî©Ü Ç §õ¤ó ( ¡£3¢Ø¡2 ì¢ç ë 7¢å¡Ÿb j¤Ûa ë ¢Š¡çb £ÄÛa ë ¢Š¡¨üa ë ¢4 £ë üa ì¢ç

“O, Evveldir, Ahirdir, Zahirdir, Batındır. O, her şeyi bilendir.”[376]

İşin ehli olanlar bir sanat eserinden sanatkârın ilmini, gücünü, zevkini, görebilirler. Anlamayanlar ise öküzün trene baktığı gibi bakıp geçerler.

Her çiçekte, her böcekte, zülfün her telinde, yağmurun her damlasında, elimizin her çizgisinde Allah (c.c.)ın ilmi, kudreti, sanatı apaçık görülmekte.

Zatı ise görülenlerin parlaklığı nedeniyle gözlerden gizli kalmakta. Çünkü bugünkü gözler Rabbimizin zatını görecek şekilde yaratılmamıştır. Bir ismi Zahir olan Rabbimizin yarattığı tenimizi görüyoruz. Ama bir ismi de Batın olan Rabbimizin yarattığı aklımızı göremiyoruz.

Balı apaçık görüyoruz ama tadını göremiyoruz. Gülü görüyoruz ama kokuyu göremiyoruz.

Bizlere ten gibi açık, akıl gibi gizli nimetler veren Š¡çb £ÄÛaZahir” ve “å¡Ÿb j¤Ûa Batın” Rabbimize açıkta ve gizli yerlerde ibadetler yaparken kötülüklerin açığından da, gizlisinden de kaçınacağız.[377]

Verdiği nimetlerden elmayı yerken, görünen rengi ve yuvarlaklığı yanında görünmeyen tadı, kokusu ve gıdasını hissettiğimizde “Š¡çb £ÄÛaZahir” ve “å¡Ÿb j¤Ûa Batın” olan Rabbimizi hatırlayacağız.

Yaratılan her şeyin bir görünen, binlerce görünmeyen yönünü öğrendiğimizde yine “Zahir” ve “Batın” olan Rabbimizi hatırlayacağız demeyeyim, hatırdan hiç çıkarmayacağız.

İnsanlara yardım ederken gecede, gündüzde, gizlide açıkta vereceğiz. Verirken biz kendi varlığımızı değil verdiğimizi göstereceğiz.

Yardımı alan isek, verilene değil verene bakacağız ve teşekkür edeceğiz. Rengarenk süslü ağaçlar üzerinde bize nimetler sunan Rabbimizin nimetleri bizim gözlerimize perde olup materyalizm hastalığına yakalanıp gönül gözü kör olanlardan olmayalım.

O çiçekler, meyveler, manzaralar, havalar, güneşler, gözümüz aracılığıyla gönül gözümüzü açsın da, içimiz imanla, dışımız amelle süslensin.

Bulunduğunuz odada söyle bir çevrenize bakin. Gözlerinizle görebildiğiniz her şeyin 'yapılmış' olduğunu görürsünüz. Kapı, masanın üzerindeki teyp, duvara asılmış resim, pencere... Tüm bunların birileri tarafından üretildiğine eminsinizdir. Simdi de pencereden dışarı bir bakin. Gördüğünüz manzara da muhtemelen deniz, ağaçlar, güneş, gökyüzü, uçan kuşlar, belki bir ada veya bunlara benzer detaylar olacaktır. Eğer gece ise gökyüzünde asili duran yıldızları ve ayı da seyredebilirsiniz. Peki oturduğunuz odadaki eşyaların yapılmış olduğuna emin olduğunuza göre, dışarıda gördüğünüz şeylerin de yapıldığı kesin değil midir?

Elbette kesindir. Eğer bir duvardaki resmin tesadüfen oluşup oraya geldiğini iddia edemiyorsanız, günesin, yıldızların ve ayin da tesadüfen oluşup gökyüzündeki yerlerini aldığını iddia edemezsiniz. Yerde ve gökte gördüğünüz her şeyin bir tasarlayıcısı, üreticisi, yaratıcısı vardır. Ve her şeyin üstün bir sanatla var eden Yaratıcı, yarattığı şeylerle kendini bize tanıtmaktadır.

Pencereden dışarı baktığınızda O'nu göremezsiniz, çünkü O'nun varlığı, gücü ve sanatı yarattığı şeylerle apaçık görünmesine rağmen, Zatı gizlidir.

İşte Allah'ın yukarıdaki ayette bildirilen Batin sıfatının anlamı budur. O'nun varlığı ve hakimiyeti kainattaki her noktada apaçık görülür ancak insan O'nun Zatini göremez. Çünkü Allah'ın kendi zatini bildiği ve gördüğü gibi yarattıklarının O'nu algılama kabiliyeti yoktur. O'nu kimse göremez ama O, her yeri sarıp kuşatmıştır.

Yüce Allah cümlemize firaset,, basiret nasip etsin.

el-BERR

Yüce Allah (cc), Kur’an-ı Kerim de şöyle buyuruyor:

;¢áî©y £ŠÛa¢£Š j¤Ûa ì¢ç ¢é £ã¡a 6¢êì¢Ç¤† ã ¢3¤j Ó ¤å¡ß b £ä¢× b £ã¡a

"Şüphesiz, biz bundan önce O'na dua (kulluk) ederdik. Gerçekten O, iyiliği bol, esirgemesi çok olanın ta kendisidir."[386]

Hz.Peygamber (a.s):

ـ وعن أبى أمامة رَضِىَ اللّهُ عَنْهُ قال: سَمِعْتُ رسُولَ اللّهِ يَقُولُ: مَا أذِنَ اللّهُ تعالى لِشَئٍ: مَا أذِنَ لِعَبْدٍ يَقْرأُ الْقُرآنَ في جَوْفِ اللَّيْلِ، وَإنَّ الْبِرَّ لَيُذَرُّ عَلَى رَأسِ الْعَبْدِ مَادَامَ في مُصَّهُ، وَمَا تَقَرَّبَ الْعِبَادُ إلى اللّهِ تعالى بِمثْلِ مَا خَرَجَ مِنْهُ.قال أبو النَّضر: يعنى القرآن. منه بدأ ا‘مرُ به، وإليه يرجع الحكم فيه.

Ebû Umâme (radıyallahu anh) anlatıyor: "Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)'in şöyle söylediğini işittim: "Allah, geceleyin Kur'ân okuyan bir kula kulak verdiği kadar hiçbir şeye kulak verip dinlemez. Allah'ın rahmeti namazda olduğu müddetce kulun başı üstüne saçılır. Kullar, ondan çıktığı andaki kadar hiçbir zaman Allah'a yaklaşmış olmaz." Ebu'n Nadr der ki: "Ondan" tâbiriyle "Kur'an'dan" denmek istenmiştir."[387]

İzahı

Al-Barr

Source of all Goodness. He who treats His servants tolerantly, and whose goodness and kindness are very great indeed.

Š j¤ÛaBerr: Katından gelen bir iyilik ve lütufla, kullarına karşı merhametli, şefkatli demektir.

Kullarına iyilik ve ihsanı, nimetleri bol olan.

İhsan edici, hayırları ve iyilikleri sevici demektir.

"Çok iyilik eden" manasına gelen "Š j¤Ûael-Berr" ismi cemili Kur'an-ı Kerim de bir defa geçer:

;¢áî©y £ŠÛa¢£Š j¤Ûa ì¢ç ¢é £ã¡a 6¢êì¢Ç¤† ã ¢3¤j Ó ¤å¡ß b £ä¢× b £ã¡a

"Şüphesiz, biz bundan önce O'na dua (kulluk) ederdik. Gerçekten O, iyiliği bol, esirgemesi çok olanın ta kendisidir."[388]

İyiliklerin kaynağı Allah (c.c.)’dır. İyiliği de, iyilik yapanı da yaratan O dur.

Yahya peygamberi şefkatli, tertemiz, anne ve babasına iyi davranan bir insan yapan Allah (c.c.)’dır.[389] İsa aleyhisselamı annesine karşı iyilik yaptıran yine Allah (c.c.)’dır.[390]

"Çok iyilik eden" Rabbimizin bize en büyük iyiliği akıl vermesi ve bu akıla iman nasip etmesi, sonra sıhhat ve afiyet vermesi. Kalp ve kalıbımızla kendisine kulluk yapmamızı lutfederek başkalarına kul olmamızı engellemesidir.

Bizimde iyilik yapmamızı ister ve iyiliğin ne olduğunu Bakara 177 nci ayette şöyle öğretir.

İyilik: Allah'a, ahirete, kitaba, peygamberlere iman etmek, malını sevdiği halde yetimlere, fakirlere, yolda kalanlara, isteyenlere, kölelerin hürriyetine kavuşması için vermek, namaz kılmak, zekat vermek, verdiği sözü yerine getirmek, zor ve dar zamanlarda savaşta sabretmektir.

Allah insani yaratmış ve onu yaşaması için her yönden elverişli olan bir mekana yerleştirmiştir. Bu mekanda var olan her şeyi de insan için özel yaratmış ve onun hizmetine vermiştir. Nahl Suresi 4-16. ayetler arasında Allah insanlara sunduğu nimetlerin bir kısmını şöyle sıralamıştır:

وَالْاَنْعَامَ خَلَقَهَا لَكُمْ فيهَا دِفْءٌ وَمَنَافِعُ وَمِنْهَا تَاْكُلُونَ () وَلَكُمْ فيهَا جَمَالٌ حينَ تُريحُونَ وَحينَ تَسْرَحُونَ () وَتَحْمِلُ اَثْقَالَكُمْ اِلى بَلَدٍ لَمْ تَكُونُوا بَالِغيهِ اِلَّا بِشِقِّ الْاَنْفُسِ اِنَّ رَبَّكُمْ لَرَؤُفٌ رَحيمٌ () وَالْخَيْلَ وَالْبِغَالَ وَالْحَميرَ لِتَرْكَبُوهَا وَزينَةً وَيَخْلُقُ مَالَا تَعْلَمُونَ () وَعَلَى اللّهِ قَصْدُ السَّبيلِ وَمِنْهَا جَائِرٌ وَلَوْ شَاءَ لَهَديكُمْ اَجْمَعينَ () هُوَ الَّذى اَنْزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً لَكُمْ مِنْهُ شَرَابٌ وَمِنْهُ شَجَرٌ فيهِ تُسيمُونَ () يُنْبِتُ لَكُمْ بِهِ الزَّرْعَ وَالزَّيْتُونَ وَالنَّخيلَ وَالْاَعْنَابَ وَمِنْ كُلِّ الثَّمَرَاتِ اِنَّ فى ذلِكَ لَايَةً لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ () وَسَخَّرَ لَكُمُ الَّيْلَ وَالنَّهَارَ وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ وَالنُّجُومُ مُسَخَّرَاتٌ بِاَمْرِه اِنَّ فى ذلِكَ لَايَاتٍ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ () وَمَا ذَرَاَ لَكُمْ فِى الْاَرْضِ مُخْتَلِفًا اَلْوَانُهُ اِنَّ فى ذلِكَ لَايَةً لِقَوْمٍ يَذَّكَّرُونَ () وَهُوَالَّذى سَخَّرَ الْبَحْرَ لِتَاْكُلُوا مِنْهُ لَحْمًا طَرِيًّا وَتَسْتَخْرِجُوا مِنْهُ حِلْيَةً تَلْبَسُونَهَا وَتَرَى الْفُلْكَ مَوَاخِرَ فيهِ وَلِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِه وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ () وَاَلْقى فِى الْاَرْضِ رَوَاسِىَ اَنْ تَميدَ بِكُمْ وَاَنْهَارًا وَسُبُلًا لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ () وَعَلَامَاتٍ وَبِالنَّجْمِ هُمْ يَهْتَدُونَ

“İnsanı bir damla sudan yarattı, buna rağmen o, apaçık bir düşmandır. Ve hayvanları da yarattı; sizin için onlarda ısınma ve yararlar vardır ve onlardan yemektesiniz.

Akşamları getirir, sabahları götürürken onlarda sizin için bir güzellik vardır. Kendisine ulaşmadan canlarınızın yarısını telef olacağı şehirlere onlar, ağırlıklarınızı taşımaktadırlar. Şüphesiz sizin Rabbiniz şefkatli ve merhametlidir. Onlara binmeniz ve süs için atları, katırları ve merkebleri (yarattı). Ve daha sizlerin bilmediğiniz neleri yaratmaktadır? Yolu doğrultmak Allah'a aittir, kimi (yollar) ise eğridir. Eğer o dileseydi, sizin tümünüzü elbette hidayete erdirirdi.

Sizin için gökten su indiren O'dur; içecek ondan, ağaç ondandır (ki) hayvanlarınızı onda otlatmaktasınız. Onunla sizin için ekin, zeytin, hurmalıklar, üzümler ve meyvelerin her türlüsünden bitirir. Şüphesiz bunda, düşünebilen bir topluluk için ayetler vardır. Geceyi, gündüzü, güneşi ve ayi sizin emrinize verdi; yıldızlar da O'nun emriyle emre hazır kılınmıştır.

Şüphesiz bunda, aklini kullanabilen bir topluluk için ayetler vardır. Yerde sizin için üretip-türettiği çeşitli renklerdekileri de (faydanıza verdi).

Şüphesiz bunda, öğüt alıp düşünen bir topluluk için ayetler vardır.

Denizi de sizin emrinize veren O'dur, ondan taze et yemektesiniz ve giyiminizde ondan süs-eşyaları çıkarmaktasınız. Gemilerin onda (suları) yara yara akıp gittiğini görüyorsun. (Bütün bunlar) O'nun fazlından aramanız ve şükretmeniz içindir.

Sizi sarsıntıya uğratır diye yerde sarsılmaz dağlar bıraktı, ırmaklar ve yollar da (kildi). Umulur ki doğru yolu bulursunuz. Ve (başka) işaretler de (yarattı); onlar yıldız(lar)la da doğru yolu bulabilirler. [391]

Kuşkusuz yukarıda sayılanların tek bir tanesi bile insanın kendi imkanlarıyla elde edebileceği, oluşturabileceği, sahip olabileceği şeyler değildir. Bunların tümü Allah tarafından insana nimet olarak sunulmuş güzelliklerdir. Yukarıda arka arkaya sıralanan nimetler Allah'ın kullarına karşı ‘iyiliğinin çok' olduğunun apaçık delilleridir.

Peki bunca iyilik karşısında insana düsen nedir?

Yüce Allah cümlemizi nimetlerine karşı şakir olmayı nasip etsin.

ed-DARR

Yüce Allah (cc), Kur’an-ı Kerim de şöyle buyuruyor:

وَاِنْ يَمْسَسْكَ اللّهُ بِضُرٍّ فَلَا كَاشِفَ لَهُ اِلَّا هُوَ وَاِنْ يُرِدْكَ بِخَيْرٍ فَلَا رَادَّ لِفَضْلِه يُصيبُ بِه مَنْ يَشَاءُ مِنْ عِبَادِه وَهُوَ الْغَفُورُ الرَّحيمُ

“Eğer Allah sana bir zarar dokundurursa, onu yine O'ndan başka giderecek yoktur. Eğer sana bir hayır dilerse, O'nun keremini geri çevirecek de yoktur. O, hayrını kullarından dilediğine eriştirir. Ve O bağışlayandır, esirgeyendir.”[444]

Hz.Peygamber (a.s):

ـ وعن أبي صِرمَة رَضِيَ اللّهُ عَنْه قال: قال رسولُ اللّه : مَنْ ضَارَّ ضَارَّ اللّهُ بِهِ، وَمَنْ شَاقَّ شَقَّ اللّهُ عَلَيْهِ.

Ebû Sırma (radıyallâhu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Kim (bir müslümana) zarar verirse Allah da ona zarar verir. Kim de (bir müslüman) ile, nizaya husumete girerse Allah da onunla husûmete girer."[445]

İzahı

Ad-Darr

The Creator of The Harmful. He who creates things that cause pain and injury.

‰b šÛaDarr: Zarar veren şeyleri yaratan.

Elem ve zarar verecek şeyleri yaratan, hüsrana uğratan.

Zarar verici demektir. Kulun zarar ve ziyana uğraması, kendi nefsi sebebiyle ve ilahi adalet gereğince Allah’tandır.

“Zarar veren” ve “Fayda veren” anlamlarına gelen bu iki ismi şerifler bu şekilde Kur’an-ı Kerim’de yoktur. Ancak “Allah’tan başka size fayda ve zarar verecek yoktur” anlamında bir çok ayet vardır.

İmanın altı şartını öğrenirken “Hayır ve şer Allah’tandır” diye öğrenmiştik ya, işte bu iki isim onu ifade eder.

İnsanlık tarihi boyunca Allah’a iman etmeyenler, hakkın yanında değil, gücün yanında yer alanlar, yanardağ patlaması, deprem, yangın, sel felaketi gibi gücünün yetmediği olaylar karşısında kalınca kafasından şer tanrısı veya yer tanrısı, veya fırtına tanrısı gibi isimlerle sapkınlığını devam ettiriyor.

Peygamberlere kulak verenler ise Melekle-şeytanı, hayırla-şerri, imanla-inkarı, sıhhat ile hastalığı, gül ile dikeni, gündüzle geceyi, su ile ateşi yaratanın Dar ve Nafi olan Allah olduğunu bildiler. “Sana kul olmak dünyaya sultan olmaktan evladır” dediler ve:

Ali Edirneli gibi: “Nar-ı ğam, nur-u safa hep bir çerağın pertevi, Çeşm-i irfan ile baksan arada bîgâne yok” dediler. Yani yürekler yakan keder, hüzün, gam ateşleri de, vücudumuzun her zerresinde parlayan sevinç, keyif, mutluluk parıltıları da aynı kaynaktan gelir. İbret, irfan gözüyle bakarsan aralarında hiçbir fark yok. Doğan çocuğuna sevinen, depremde veya trafik kazasında ölen yavrusuna üzülen anne her iki halde de Rabbine yöneliyor, tecelliyi ve teselliyi orada buluyor.

Ya imansız ne yapsın?

Aniden gelen ölüm, umulmadık bir hastalık, tüm ürünleri yok eden bir kasırga, evleri yerle bir eden deprem, sakat doğan bir bebek, gelecek korkusu, bir trafik kazası, stres, mal kaybı, kıskançlık, yaslanma....

Kuşkusuz tüm bunlar, ahiretin varlığından gaflet içinde olan ve gerçek yaşamlarının dünyadaki yaşam olduğunu zanneden insanlar için, dünya hayatında sık sık karşılaşılabilen elem ve zarar verici etkenlerdir. Elbette her insan kendisine veya yakınlarına zarar veren bu tarz olaylardan biriyle veya bunların benzerleriyle her an karşılaşabilir. Ve bu karşılaşma muhtemelen kişinin hiç beklemediği bir anda gerçekleşir. İnsan doğduğu andan ölümüne kadar birçok tehlikeyle karşılaşır, bunlardan kimini az bir zararla atlatabilirken kimine de kıskıvrak yakalanır. Bir anda tüm vücudunu saran kansere yakalandığını öğrenebilir, bir sabah bir yakınının ölüm haberi gelebilir veya aynaya baktığında her yerinin kırıştığını ve hiç beklemediği şekilde yaşlandığını görür. Bunların hiçbirinin geri dönüşü yoktur.

Peki insanlara karşı bu kadar merhametli olan Allah'ın, dünya hayatında elem ve sıkıntı verecek şeyler yaratmış olmasının hikmetleri nelerdir?

Bunun en önemli nedenlerinden biri Allah'ın insanı zorluk ve acıyla eğitmesidir. Hastalığından dolayı zorlukla nefes alan bir insan şımarıklık yapamaz veya kibirlenerek diğer insanları aşağılayamaz. Doğal olarak Allah'a karşı boyun eğici ve mütevazı olur. Aynı zamanda yürüyemezken tekrar yürüyebilen bir insan, tüm malını mülkünü kaybetmişken bunlara tekrar kavuşan bir insan, şüphesiz bunların değerini çok daha iyi kavrar. Böylelikle hem zorluğu hem de kolaylığı yaratarak dünyada bir imtihan ortamı oluşturan Allah, karşılıksız verdiği nimetlerin takdir edilmesini sağlar.

Ayrıca bu tarz olaylarla karşılaşan kişi iman sahibiyse ve ahiretin gerçek hayatı olacağını biliyorsa, zaten bir üzüntü, sıkıntı içine girmez. Başına gelen her türlü zorluğun Allah'tan olduğunu bilir, sabreder, o sıkıntılardan kendisini kurtarabilecek olanın da yalnızca Allah olduğunu bildiği için O'na dua eder, O'ndan yardım diler. Böylece Allah kendisine inanan kullarını da eğitir, kendilerine yakınlaşmalarını sağlar ve ahiretteki derecelerini yükseltir.

Allah'a ve ahiret gününe inanmayan insanlar için ise durum farklıdır. Allah "‰b šÛaDarr" sıfatını asil olarak cehennemde onlara karşı gösterecektir. Şüphesiz dünyada kendilerini üzüntüye boğan şeyler cehennemdekilerle kıyaslanınca çok hafif kalır; çünkü geçicidir. Orada insanların yanan derileri acının tekrar tekrar hissedilmesi için yenileriyle değiştirilir.

İnkar edenlere boğazları parçalayan darı dikeninden başka hiçbir şey yedirilmez, bağırsakları parçalayan kaynar sudan başka hiçbir şey içirilmez. Ölüm gelir fakat ölünmez, ardından daha acı bir azapla karşılaşılır. Orada demirden kamçılar, ateşten yataklar olacak, insan cehennemin en dar ve karanlık yerine atılacaktır.

Cehennemde kemikleri çatırdatan inlemeler duyacaktır. Cehennem bekçilerine "Rabbinize söyleyin, bizi buradan çıkarsın" diye yalvarırlar. Azaptan bir gün hafifletilmesini isterler. Allah onları çeşit çesit azaba uğratırken bir yandan da onlara cennettekilerin nasıl bir bolluk ve nimet içinde olduklarını seyrettirir. Onlar kendilerine yardım edecek kimseyi bulamazlar ve sonsuza kadar da alçaltılmışlar olarak onun içinde bırakılırlar. Allah böylelikle gerçek elemi ve kederi inkar edenlere cehennemde tattırmış olur...

Sonuç olarak; Allah, kime zararından tattırır ise onun için hayat zehiri zıkkım olur.

Yüce Allah bizleri kendisinin gazabına uğrayıp hüsrana uğrayan kullarından eylemesin.

İÇİNDEKİLER

- Giriş..................................................................... 5

1-Allah: Mabud....................................................... 11

2-Rahman: Bağışlayan............................................. 17

3-Rahim: Esirgeyen................................................. 21

4-Melik: Hükümdar................................................. 27

5-Kuddüs: Eksiksiz................................................. 31

6-Selam: Esenlik..................................................... 35

7-Mü'min: Güvenilen.............................................. 39

8-Müheymin: Güven verdiklerini kontrol eden....... 43

9-Aziz: Galip olan.................................................. 47

10-Cabbar: İstediğine güç yetiren........................... 51

11-Mütekebbir: Ulu................................................ 57

12-Halık: Yaratıcı................................................... 61

13-Bari: Düzenleyen............................................... 65

14-Musavvir: Şekillendiren.................................... 69

15-Ğaffar: Kusurları örten...................................... 73

16-Kahhar: Kusurunda ısrar edenleri kahreden...... 77

17-Vahhab: Yaptıklarından daim olan.................... 81

18-Rezzak: Yaratıklarına rızk veren....................... 85

19-Fettah: Müşkülleri açan..................................... 91

20-Alim: Her şeyi bilen........................................... 95

21-Kabız: Sıkan, daraltan........................................ 101

22-Basit: Bolluk veren............................................ 105

23-Hafıd: Dereceleri düşüren.................................. 109

24-Rafi: Dereceleri yükselten.................................. 113

25-Muiz: İzzet veren................................................ 117

26-Müzil: Zillete düşüren......................................... 121

27-Semi: İşiten......................................................... 125

28-Basir: Gören........................................................ 131

29-Hakem: Muhakeme eden..................................... 135

30-Adl: Hükmünde adaletli olan............................... 141

31-Latif: Lütuf ve ihsan sahibi.................................. 145

32-Habir: Haberdar olan........................................... 151

33-Halim: Yumuşak olan.......................................... 157

34-Azim: Şeref sahibi............................................... 161

35-Ğafur: Affeden.................................................... 165

36-Şekur: Karşılık veren........................................... 169

37-Aliyy: Çok yüce................................................... 173

38-Kebir: Pek büyük................................................. 177

39-Hafız: Koruyucu.................................................. 181

40-Mukit: Tayin eden................................................ 185

41-Hasib: Hesabını bilen........................................... 189

42-Celil: Azamet sahibi............................................. 193

43-Kerim: Çok ikram edici........................................ 197

44-Rakib: İşler murakabe eden................................... 201

45-Mucib: İsteklere cevap veren................................ 205

46-Vasi: Genişletici................................................... 209

47-Hakim: Hükmeden................................................ 213

48-Vedud: Seven........................................................ 217

49-Mecid: Şanı üstün.................................................. 223

50-Bais: Elçi gönderen............................................... 227

51-Şehid: Gönderdiklerine şahid................................ 231

52-Hakk: Gerçek olan................................................ 237

53-Vekil: İş düzelten.................................................. 241

54-Kaviyy: Pek kuvvetli............................................. 247

55-Metin: Dayanıklı................................................... 251

56-Veliyy: Dost.......................................................... 255

57-Hamid: Övülen...................................................... 259

58-Muhsi: İhsan sahibi............................................... 265

59-Mubdiu: Baştan yaratan........................................... 271

60-Muid: Tekrar yaratan............................................. 275

61-Muhyi: Dirilten...................................................... 279

62-Mümit: Öldüren..................................................... 283

63-Hayy: Diri.............................................................. 287

64-Kayyum: Uyanık.................................................... 291

65-Vacid: İstediğini bulan........................................... 295

66-Macid: Şanı büyük................................................. 299

67-Vahid: Tek............................................................. 303

68-Samed: İhtiyaç gideren........................................... 307

69-Kadir: Kuvvetli....................................................... 311

70-Mukdedir: Kudretli................................................. 315

71-Mukaddim: Öne alan.............................................. 319

72-Muahhir: Geriye bırakan......................................... 323

73-Evvel: En ilk........................................................... 327

74-Ahir: En son............................................................ 331

75-Zahir: Açık............................................................. 335

76-Batın: Gizli............................................................. 339

77-Vali: İdareci............................................................ 345

78-Müteali: Pek yüce................................................... 349

79-Berr: İyiliği bol....................................................... 353

80-Tevvab: Tevbeleri kabul eden................................. 359

81-Muntekım: İntikam alan.......................................... 363

82-Afüvv: Af eden....................................................... 367

83-Rauf : Şefkatli........................................................ 371

84-Malik'ül-Mülk: Mülkün sahibi............................... 375

85-Zülcelali ve'l-İkram: Azamet ve kerem sahibi........ 379

86-Muksit: Ortalayıcı.................................................. 383

87-Cami: Toplayan.................................................... 387

88-Ğaniyy: Zengin..................................................... 391

89-Muğni: Zengin eden.............................................. 395

90-Mani: Engelleyen.................................................. 399

91-Darr: Daraltan....................................................... 403

92-Nafi: Faydalandıran.............................................. 409

93-Nur: Aydınlatan.................................................... 413

94-Hadi: Hidayete veren............................................ 417

95-Bedi’: Eşsiz yaratan............................................... 421

96-Baki: Sonu olmayan.............................................. 425

97-Varis: Mirasçı....................................................... 429

98-Raşid: Mürşid....................................................... 433

99-Sabur: Acele etmeyendir....................................... 437

*Kaynakça................................................................. 445

* KAYNAKÇA

(1)-Abdu'l-Vehhab Abdullatif, el-Mutasar min Mustalahatı Ehli'l-Eser min Ehli's-Sünne ve'ş-Şi'a ve'l-imamiyye Ve'z-Zeydiyye, 5. baskı Kahire, 1966.

(2)-Abdulbâki, (Şair-i Meşhur Abdulbâki): Me'âlimu'l-Yakîn, Mevâhibu Ledünniyye Tercemesi, Hanımlara Mahsus Gazete Matbaası, İstanbul 1322/1904. Eser 1008/1599 yılında Türkçeye çevrilmiştir.

(3)-Abdurrezzak İbnu Muhammed es-San'ani (v. 211). Musannafu Abd'r-Rezzak, Beyrut (Ofset), 1970.

(4)-Ahmed ibnu Hanbel (v. 241) Müsnedu Ahmedi'bni Hanbel, 1313. Kahre (baskısından ofset). Beyrut, tarihsiz.

(5)-Amidi, Seyfuddin Ebu'l-Hasen Ali İbnu Ebi Ali (v. 631), el-İhkam fi Usuli'l-Ahkam Kahire, 1968/1387.

(6)-Azimabadi-Ebu't-Tayyib Muhammed Şemsü'l-Hakk, Tahkik: Abdurrahman Muhammed Osman, Avnu'l-Ma'bud Şerhu Süneni Ebi Davud, Medine, 1968.

(7)-Ayni-Bedru'd-Din Ebu Muhammed Mahmud İbnu Ahmed (v. 855), Umdetü'l-Kârî Şerhu Sahihi'l-Buhari, 1348 (baskısından ofset, Beyrut).

(8)-el-Aclunî, İsmail İbnu Muhammed (v. 1162/1748): Keşfu'l-Hafa ve Müzîlü'l-İlbâs ammâ İştehere mine'l-Ehâdîsi alâ Elsineti'n-Nâs, Beyrut 1351.

(9)-Ahmed Muhammed Şâkir: el-Bâ'isu'l-Hasîs Şerhu İhtisâri Ulûmi'l-Hâdîs, Beyrut 1951.

(10)-Babanzâde, Ahmed Naim: Tecrîd-i Sarîh Tercemesi, Birinci cild, Ankara, 1957.

(11)-Bediüzzaman Said Nursi, Sözler, İstanbul 1962

(12)-Beyhaki Ebu Bekr Ahmed ibnu'l-Huseyn (v. 958), es-Sünenü'l-Kübra Haydarabad Deken 1353.

(13)-Birgivî, er-Tarikatü'l-Muhammediyye, (Mısır, Mustafa el-Babil-Halebî,1379-1960) l57

(14)-Buharî, Ebi Abdillah Muhammed İbnu İsmail (sv. 256) el-Ebedi'l-Müfred, Kahire, 1379.

(15)-Canan, İbrahim, Kütüb-i Sitte Muhtasarı Şerhi, Ankara 1988.

(16)-Cessas, Ebu Bekir Ahmed İbnu Ali (v. 370), Ahkamu'l-Kur'an Kahire, ty.

(17)-Çağlar, Doğan, Uyumsuz Çocuklar ve Eğitimi. A.Ü. Eğitim Fakültesi yayını, Ankara, 1974.

(18)-Çakan, İsmail Lütfi: Hadîslerde Görülen İhtilâflar ve Çözüm Yolları, İstanbul 1982.

(19)-Dârâkutnî, Ali İbnu Ömer (v. 385/995): Ehâdîsu'l-Muvatta (Tahkîk: Zâhidu'l-Kevseri, Keşfu'l-Gıta ile birlikte hazırlanmıştır), Mısır, 1946.

(20)-Darakutnî, Ali İbnu Ömer (v. 358), es-Sünen Kahire, 1386/1966.

(21)-Dehlevi, Şah Veliyyullah Ahmed İbnu Abdurrahim (v. 176) el-İnsaf fi beyan-ı Sebebi'l-İhtilaf fi'l-Ahkami'l-Fıkhiyye Kahire, 1398.

(22)-Ebu Bekr İbnu'l-Arabi (v. 543), Ahkamu'l-Kur'an, Kahire, 1968

(23)-Ebû'l-Âlâ Mevdûdi, Tefhimû'l-Kur'ân, İstanbul 1986

(24)-Ebu Dâvud, Süleyman İbnu'l-Eş'as es-Sicistânî el-Ezdî (v. 202/817): Risâletu Ebî Dâvud es-Sicistânî fi Vasfı Te'lîfihi Li-Kitâbi's-Sünen (Tahkîk: Zahidü'l-Kevserî), Mısır, 1.369.

(25)-Fetevayı Hindiyye (Bir Heyet tarafından hazırlanmıştır). 3. tab, Bulak 1310 baskısından ofset 1973.

(26)-Fetevayı Kadıhan (fetavayı Hindiye ile basılmıştır).

(27)-el-Vâhidî, "Esbâbü'n-Nüzûl", Mısır 1968, 197-198

(28)-el-Hâkim, Ebu Abdillâh Muhammed İbni Abdillâh en-Neysâbûrî (405/1014): Ma'rifetu Ulûmi'l-Hadîs, Beyrut, 1935.

(29)-el-Hâkim el-Müstedrek alâ's-Sahîheyn, Haydârâbâd-Deken 1335.

(30)-Hamîdullah, Muhammed: Muhtasar Hadîs Târihi ve Sahîfe-i Hemmâm İbn Münebbih, Çvr. Kemal Kuşçu, İstanbul, 1967

(31)-el-Hatîb, Muhammed Acâc: es-Sünne Kable't-Tedvîn, Kahire 1963.

(32)-el-Hatîbu'l-Bağdâdî, Ebu Bekr Ahmed İbnu Ali (463/1070); el-Kifâye fi İlmi'r-Rivâye, Mısır, 1972.

(33)-el-Hatîbu'l-Bağdâdî, er-Rıhle fi Talebi'l-Hadîs, Beyrut, 1975.

(34)-…………………Takyîdu'l-İlm, Daru İhyai's-Sünne 1975.

(35)-Hattâbî, Ebu Süleyman Ahmed İbnu Muhammed İbnu İbrâhim (v. 388/998): Me'âlimu's-Sünen, Humus, I969.

(36)-Hâzimî, Ebu Bekr Muhammed İbnu Mûsâ (v. 584/1118): Şurûtu Eimmeti'l-Hamse, Kahire 1357, (Makdisî'nin Şurût'u Eimmeti's-Sitte'si ile birlikte Zâhidu'l-Kevserî'nin tahkîkiyle birlikte basılmıştır).

(37)-el-Hüseynî, Abdü'l-Mecid Hâşim: el-İmâmu'l-Buhârî, Kahire, ty.

(38)-Hakim, Ebu Abdillah Hakim en-Neysaburi (v. 405), el-Müstedrek Ala's-Sahihayn, Haydarabad-Deken, 1335.

(39)-Hattâbî, Ebu Süleyman Ahmed İbnu Muhammed (v. 388), Mealimu's-Sünen, Humus 1393/ 1973, Birinci Tab.

(40)-Heysemi, Nureddin Ali ibnu Ebi Bekr (v. 807), Mecma'u'z-Zevaid, Beyrut, 1967.

(41)-Hakim Ebu Abdi'l-İlah, en-Neysaburi (v. 405), el-Müstedrek Ala's-Sahibeyn, Haydarabad, Deken, 1335 (baskısından ofset), Beyrut

(42)-Hamdi Yazır, Hak Dini Kur'an Dili Türkçe Tefsir, İkinci Baskı, İstanbul, 1960

(43)-Hamidullah Muhammed, İslam Peygamberi, Tercüme: Said Mutlu, İstanbul 1966

(44)-İmam Gazâlî, İhyâû Ulümi'd-Dîn, Terc. Ali Arslan, İstanbul 1972,

(45)-…………İhya, Kahire 1967

(46)-İbn Âbidin, Terc. A. Davudoğlu, İstanbul 1983

(47)-İbnu Hişam, Ebu Muhammed Abdü'l-Melik (v. 218), es Siretü'n-Nebeviyye, Mısır 1955,

(48)-İbnu Sa'd, Ebu Abdillah Muhammed (v. 230), Tabakatu'l-Kübra, Beyrut, 1960,

(49)-İbnu'l-Esir, İzzü'd-Din Ebu'l-Hasen Ali İbnu Muhammed el-Cezerî (v. 630), Üsdü'l-Gabe Fî Ma'rifeti's-Sahabe, Kahire, 1970

(50)-İbnu'l-Arabi, Ebu Bekr (v. 543), Ahkamu'l-Kur'an, Kahire, 1968.

(51)-İbnu Abdi'l-Berr, Ebu Ömer Yusuf (v. 463), e-İsti'ab Fî Ma'rifeti'l-Ashab, Kahire 1328 (baskısından ofset),

(52)-İbnu Kesir İmadü'ddin Ebu'l-Fida İsmail (v. 774), Tefsiru'l-Kur'ani'l-Azim, Beyrut, 1966

(53)-İbn Kayyim, İ'lâmü'l-Muvakkıîn, Mısır 1955

(54)-İbrahim Hakkı Erzurumi (v. 1194), Marifetname, İstanbul, 1330

(55)-İbnu Haldun Abdurrahman (v. 808), el-Mukaddime, Beyrut, ty.

(56)-İbnu Hazım, el Hemedani; Ebu Bekr Muhammed İbnu Musa (v. 584) Kitabu'l-İtibar fi Beyanı Nasih ve'l-Mensuh, Humus, 1386/1966.

(57)-İbnu Hazm, Ebu Muhammed Ali İbnu Ahmed (v. 456), el-Muhalla, Tahkik: Hasan Zeydan Talebe Mısır.

(58)-İbnu Hibban, Ebu Hatim Muammed İbnu Hibban el-Bustî, Sahihu İbnu Hibban Beyrut 1987.

(59)-İbnu Mace-Ebu Abdillah Muhammed İbnu Yezid el-Kazvini (v. 275), Sünenü İbni Mace, Kahire 1952, Tahkik; Muhammed Fuad Abdulbaki.

(60)-İbnu Abdilberr, Ebu Ömer Yûsuf (v. 463/1070): Câmi'u Beyâni'l-İlmi ve Fadlihi, Medîne, 1968.

(61)-İbnu'l-Arabî, Ebu Bekr Muhammed İbnu Abdillah (v.543/1148) Ârızatu'l-Ahvazî bi-Şerhi Sahîhi't-Tirmizî, Beyrut, ty.

(62)-İbnu Asâkir, Keşfu'l-Gıta fi Fazâili'l-Mustafa, 1946, Mısır.

(63)-İbnu Hacer, Şihâbü'd-Dîn Ebu'l-Fadl Ahmed İbnu Ali el-Askalânî (v. 852/1448): Hedyü's-Sârî Mukaddimetu Feth'i'l-Bâri, Bulak 1301.

(64)-…………..Şerhu'n-Nuhbe, Mısır, 1934.

(65)-………….Tehzîbü't-Tehzîb, Haydarâbâd-Deken 1328

(66)-………….Selamet Yolları, Tercüme: Ahmed Davudoğlu, Sönmez Neşriyat, İstanbul, 1972

(67)-İbnu Hamza el-Hüseynî, es-Seyyid İbrahim İbnu's-Seyyid (v. 1120/1706): el-Beyân ve't-Ta'rîf fi Esbâbı Vürûdi'l-Hadîsi'ş-Şerif, Halebi 1329.

(68)-İbnu Hazm, Ali, el-Endülusî (v. 457/1064): el-İhkâm fi Usûlü'l-Ahkâm, Kahire, tarihsiz.

(69)-İsfehani, Ebu'l-Kasım el-Hüseyn ibnu Muhammed er-Rağıb (v. 502), el-Müfredat Fi Garibi'l-Kur'an, Mısır 1961

(70)-İbnu's-Salâh, Ebu Amr Osman İbnu Abdirrahmân eş-Şehrezûrî (v. 643/1245): Mukaddime (veya Ulumu'l-Hadîs). Matbâ'atu'l-Âmire, 1931.

(71)-el-Kâri, Nuru'd-Dîn Molla Ali İbnu's-Sultân Muhammed el-Herevî (v. 1014/1605): el-Esrâru'l-Merfu'a fi'l-Ahbâri'l-Mevzû'a, Beyrut, 1971.

(72)-el-Kâri, Şerhu Nuhbeti'l-Fiker, İstanbul 1327.

(73)-Kastalânî, Ebu'l-Abbâs Şihâbu'd-Dîn Ahmed İbnu Muhammed (v. 923/1517): İrşâdu's-Sârî li-Şerhi Sahîhi'l-Buhârî, Bulak, 1304.

(74)-Keşmîrî, Muhammed Enver (v. 1352/1933): Feyzü'l-Bâri fi Sahihi'l-Buhârî, Beyrut, tarihsiz.

(75)-Kettânî, es-Seyyid eş-Şerîf Muhammed İbnu Ca'fer (v. 1345/1926): er-Risâletu'l-Müstetrafe li-Beyâni Meşhûri Kütübi's-Sünneti'l-Müşerrefe, İstanbul 1986.

(76)-Kuşeyri Risalesi, Haz. Süleyman Uludağ, İst. 1978,

(77)-Koçyiğit, Talât: Hadîs Istılahları, Ankara 1980.

(78)-Koçyiğit, Talât, Hadîsçilerle Kelamcılar Arasındaki Münakaşakalar, Ankara 1969.

(79)-Koçyiğit Talât, Hadîs Usûlü, Ankara 1975.

(80)-Leknevî, Ebu'l-Hasenât Muhammed Abdü'l-Hayy (v. 1304/1886): er-Ref'u ve't-Tekmîl fi'l-Cerhi ve't-Ta'dîl, 2. tab, Haleb, 1968.

(81)-Maverdi Eb'l-Hasen Ali ibnu Muhammed (v. 450), Edebu'd-Dünya ve'd-Din İstanbul 1299

(82)-Kınalızade Ali Efendi, Ahlak-ı Alaî (v. 980), Bulak, 1248

(83)-Kasani, Alauddin Ebu Bekr İbnu Mes'ud (v. 587), Bedai'u's-Sanai fi Tertibi'ş-Şerai, Beyrut 1974/1394.

(84)-el-Mübarekfuri-Ebu'l-Ali Muhammed Abdurrahman İbnu Abdirrahim (v. 1353). Tuhfetu'l-Ahvazi bi-Şerhi Cami't-Tirmizî, Kahire, 1963.

(85)-el-Muttaki, Alaeddin Ali, Kenzu'l-Ummal, (v. 975), Haleb, 1969.

(86)-Münavi-Şemsü'd-Din Muhammed Zeynü'd-Din Abdurrauf (v. 1031), Feyzu'l-Kadir Şerhu'l-Cami'i's-Sağir, Beyrut, 1972.

(87)-Müslim-Ebu'l-Hüseyin Müslim İbnu'l-Haccac el-Kuşeyri en-Neysaburi (v. 261) Sahihu Muslim Tahkik: Muhammed Fuad Abdul'l-Baki Kahire, 1955.

(88)-en-Nesai-Ebu Abdirrahman Ahmed İbnu Ali İbni Şuayb (v. 303), es-Sünen, Kahire 1930.

(89)-en-Nevevî-Muhyi'd-Din Ebu Zekeriyya Yahya (v. 677), Şerhu Muslim, Mısır, ty.

(90)-Nûru'd-Dîn İbnu Muhammed: el-İmâmu't-Tirmizî ve'l-Muvâzene Beyne Câmi'ihi ve Beyne's-Sahîheyn, Mısır, 1970.

(91)-Ö. N. Bilmen, Istılahat-ı Fıkhıyye Kamusu, İstanbul 1969,

(92)-er-Razi-Ebu Abdillah Muhammed İbnu Ömer İbni Hüseyn (v. 606), et-Tefsiru'l-Kebir, Naşiri: Abdurrahman Muhammed, Kahire, tarihsiz.

(93)-es-Serahsî, Şemsü'd-Dîn Ebu Bekr Muhammed İbnu Ahmed (v. 490/1096): Usûlu's-Serahsî, Haydarâbad-Deken, 1973.

(94)-Sezgin, Fuat: Buhârî'nin Kaynakları, İstanbul, 1956.

(95)-Sibâ'i, Mustafa: es-Sünne ve Mekânetühâ fi Teşrî'i'l-İslâmî, Dımeşk 1966.

(96)-Suyûtî, Hâtimetu'l-Huffâz Celâlü'd-Dîn Abdurrahmân İbnu Ebî Bekr (v.911/1505): Tedrîbu'r-Râvî fi şerhi Takrîbi'n-Nevevî, Medîne, 1959.

(97)-Şerbini Muhammed eş-Şerbinî, Muğni'l-Muhtaç, Mısır 1958/1377.

(98)-Şafii, Muhammed İbnu İdris (v. 204), er-Risale, Tahkik: Ahmed Muhammed Şakir, Beyrut, tarihsiz.

(99)-eş-Şâtıbî, Ebu İshâk İbrahim İbnu Mûsâ (v. 790/1388): el-Muvâfakât fî Usûli'l-Ahkâm, Kahire. 1969.

(100)-Şeyhu'l-Emir, Muhammed: Müsnedu Şeyhi'l-Emîr Muhammed, Süleymaniye. Bağdadlı Vehbi. Nu 316.

(101)-Taberi, Muhammed İbnu Cerir (v. 310), Tarihu'l-Mülûk, ve'l-Umem Mektebetu Hayyat, Beyrut, tarihsiz (ofset)

(102)-Zehebî, Ebu Abdillah Muhammed İbnu Ahmed (v. 748/1347): Mîzânu'l-İttidal fî Nakdi'r-Ricâl, Kahire. 1963.

(103)-………Tezkîretu'l-Huffâz, Haydarâbâd. 1956.

(104)-Zürkâni, Ebu Abdillah Muhammed İbnu Abdi'l-Bâki (v. 1122/1710): Şerhu Muvatta'ı'l-İmâmı Mâlik, Kahire. 1961.

BASKIYA HAZIRLANAN KİTAPLAR

1. KUR’AN-I KERİM MEALİ (Sebeb-i Nüzulü Açıklamalı ve Kelime Kelime Meali)

Bütün kitaplar tek bir kitabı anlamak içindir,

Bütün bilgiler tek bir bilgiye ulaşmak içindir,

Bütün hakikatler tek bir hakikat içindir,

Bütün dinler tek bir dine kavuşmak içindir,

Bütün güzellikler tek bir güzeli görmek içindir,

Bütün ilahlar tek bir Allah'a erişmek içindir,

Bütün yollar tek bir yolu yürümek içindir,

Bütün şeyler tek bir şeyi anlamak içindir,

Aslında herşey tek bir şey ve aynı şeydir.

2. KIRK AYET –KIRK HADİS (Çıktı)

Resûlullah (a.s): "Kim ümmetime, sünnetimden kırk tanesini koruyup ulaştırırsa ben kıyamet günü onun imânına şâhid ve şefaatçi olurum" Beyhakî, Şuabu'l-İmân, 2/270)

Sebeb-i Nüzulüne göre kırk ayet ve Sebeb-i Vüruduna göre kırk hadis.

3. EVRENİN RUH HARİTASI (Akaid Kitabı)

Kaybetmişiz Pusulamızı

Ebrehelerin Hüküm Sürdüğü Kaldırımlarda

Ölüler Abid

Taşlar Mabud

Ağaçlar Mabed Olmuş.

4. İNSANLIĞIN RUH HARİTASI (Ahlak Kitabı II Cilt)

Ahlak, ruhun derinliklerinde dışa yansıyan iyiliğin, kıvılcımıdır.

Gülün güzelliği rengidir.

Bülbülün ki, sesidir.

Göğün ki, yıldızlardır.

Yerlerin ki, bitkilerdir.

Dilberin ki, cemalidir.

Yiğidin ki, bileğidir.

Arifin ki, bilgidir.

Abidin ki, zikridir.

İnsanlığın ki ise, AHLAKIDIR.

5. RUHLARIN ŞİFASI (Esma’ül Husna) (Çıktı)

“En güzel isimler (el-esmâü'l-hüsnâ) Allah'ındır. O halde O'na o güzel isimlerle dua edin. Onun isimleri hakkında eğri yola gidenleri bırakın. Onlar yapmakta olduklarının cezasına çarptırılacaklardır.” (7:180)

6. YAŞAMIN RUH HARİTASI (Fıkıh Kitabı IICilt)

Anlamak (fıkh etmek), insanın ruh portresidir.

Anlayış sahibi insanlar, halkların gülü ve çiçekleridir.

Anlayış sahipleri, halklar tarafından her zaman koklanmaya çalışılır.

Bazen göklere çıkartılıp yükseltilirler.

Bazen yerlere atılıp ezilirler.

7. İNSANLIĞIN RUH MİMARLARI PEYGAMBERLER (Peygamberlerin Hayatı IICilt)

Evrenin en büyük sanatçısı Allah’tır.

Yüce Allah’ın en büyük sanat eseri insandır.

İnsanın en büyük sanatı ruhtur.

Ruhun mimarları aziz Peygamberlerdir.

8. PEYGAMBERLERİN ÇİZDİĞİ RUH HARİTASI (Hz. Peygamber (a.s)'in Hayatı II Cilt)

Kaybolmuşuz Peygamberlerin çizdiği haritanın üzerinde.

Yön tayin etmede zorlanıyoruz.

Neresi doğu.

Neresi batı.

Neresi kıble.

9. ÇOCUKLARIN RUH DÜNYASI (Doğumundan Ölümüne Kadar Çocuk Terbiyesi)

“Her çocuk İslam fıtratı üzere doğar.”

Hiç bir çocuk, anne ve babasının meşru veya gayri meşru yaptıklarıyla sorumlu değildir.

Her çocuk kendi kişisel menkıbesinin sorumlusudur.

Çocuklar, ailenin balı ve dalı,

Toplumun gülü ve bülbülü,

Kainatın çiçeği ve eşrefidirler.

10. DERSLERİN RUHU (Tefsir Dersine Giriş 1)

Bütün kitaplar, bir kitabı anlamak içindir, oda KUR’ANI KERİM’dir.

Bütün ilimler, tek bir ilimden onay alır, oda KUR’ANI KERİM’dir.

Bütün ilimlerin merkezi, tefsir ilmidir, oda KUR’ANI KERİM’dir.

11. DERSLERİN RUHU (Tefsir İlmine Giriş 2)

Usûl, Arapça asl'ın çoğuludur.

Asl sözlükte temel, kök, soyluluk ve orijinal anlamlarına gelir.

Tefsir usûlü ya da İlmu Usûli't Tefsir,

Kur'ân-ı Kerim'in insanlar tarafından anlaşmasına yardımcı olmak üzere onu, insanların zihinlerine, akıllarına yaklaştırma çalışmaları diyebileceğimiz tefsirin ve müfessirlerin prensiplerini, şartlarını ve çerçevesini belirleyen, tarihini tespit eden ilim veya ilimlerin hepsine birden verilen isimdir.

12. ÇAĞIN ALTIN RUHLULARI (Sahabe-i Kiramın Hayatı II Cilt)

Rasulullah (a.s)’ın da üzere yaratılmış olduğu “ALLAH AHLÂKI”?…

“VERMEK”! Karşılıksız vermek! Çıkar düşünmeksizin vermek! EBU BEKİR gibi.

Zâhirde ve bâtında her an ve her koşul altında adil olmak! ÖMER gibi.

Ar, haya, sevgi vermek!.. Karşılık beklemeksizin! OSMAN gibi.

İlim, cesaret vermek!… Karşılık beklemeksizin! ALİ (r.anhum) gibi...

13. HER ADEM BİR ALEMDİR -I- (Vecizeler)

Adem dedikleri; el, ayak, baş değil, manaya derler.

Kaş, göz değil, ruha derler.

14. HER ADEM BİR ALEMDİR –II- (Vecizeler)

Her insan bir ademdir.

Her adem bir alemdir.

Her alem bir sırdır.

Her sır bir yitiktir.

Her yitik bir hikmettir.

Her hikmet bir hazinedir.

Her hazine bir saadeti dareyndir.

15. DOĞRULARIN BABASI (Öykü)

Düşünmek, “seviyorum, peşinden koşuyorum ve arıyorum”; anlamına gelen ve

“bilgi, bilgelik” anlamına gelen sözcüklerinden türeyen terimin işaret ettiği entelektüel faaliyet ve disiplindir.

Buna göre düşünme “bilgelik sevgisi” yada; “bilginin peşinden koşma” anlamına gelir.

16. EĞİTİM - ÖĞRETİM (Öykü)

Her Müminin dinini öğrenmesi ve bildiklerini öğretmesi dini bir ihtiyaçtır.

Zira inandıklarını uygulayabilmesi öğrenmeye bağlıdır. Öğrenim, eğitimin bir parçasıdır.

Eğitim, hedeflenen davranışların programlı ve planlı faaliyetlerle insana kazandırılmasıdır.

Öğretim ise, öğretme faaliyetlerinin belirlenen hedefler doğrultusunda, planlı ve kontrollü olarak düzenlenmesi ve uygulanmasıdır.

17. RÜYA İLE DİRİLİŞ (Öykü)

Rüya konusunda; Batı bilginleri genelde rüyanın insanın günlük yaşantısı sonucu gördüğü şey olarak yorumlarken,

Doğu bilginleri bu görüşe katılmakla birlikte Allah'tan gelen ilahi bir mesaj olarak da görmüşlerdir.

18. HAYAL UMUDUN KAPISIDIR (Öykü)

Fertte çağrışım yapan hayaller neticesinde meydana gelen kolektif alt şuuru psişik hayatın esaslı faktörüdür.

19. MEDENİYETİN ORTAK DEĞERLERİ (Araştırma)

Allah'ın indirdiklerini kendisine hayat nizamı olarak kabul eden toplumlarda medeniyet, kavramın içerdiği gerçek anlamıyla ortaya çıkmıştır. İslâm medeniyeti, iman, amel, ahlâk, sosyal ilişkiler, toplum hayatını insanların iyiliği doğrultusunda yöneten idarî prensiplerin bir tezâhürüdür.

20. ACILARDA AĞLARMIYMIŞ? (Şiir)

Şair, Şiir yazarken,

çocuk dünyaya getiren

bir annenin sancısını çekmiyorsa

yazdıklarının hepsi yalandır.

21. AKLIN GÖCÜ (Öykü)

Akıl, eşyanın güzellik, çirkinlik, kemâl ve noksanıyla ilgili sıfatını idrak eden özelliktir. İki hayırdan daha hayırlı; iki şerden daha az şerli olanını idrak etmekten ibarettir. Akıl insanoğluna verilmiş manevi bir kuvvettir. İnsan bu güç ile gerekli ve nazarı bilgileri elde eder. Bilgiyi elde eden güç İslâm'da insanı mükellef kılan akıl gücüdür. Bu güç insanda ana rahminde cenin iken oluşan özelliktir. Bu erginlik çağına gelince gelişir ve gittikçe olgunlaşır. Bu da, zarûriyyâtı anlayan güçtür. Bu güç ile elde edilen 'bilgi'ye gelince yerine göre kullanılmadığında akılsızlık özelliğini taşır.

22. DİN NASİHATTIR (İbretli Sözler) *Çıktı*

Nasihat, İslâm'ın pratik hayata aktarılması, ahlâkî prensiplerin yaşanması, insanî erdemliliklerin, görgü kurallarının öğretilmesi amacıyla bilenlerin bilmeyenlere öğretmesi ve hatırlatmada bulunması amacıyla yapılan öğütlerdir. Bu öğütler yapılırken asla bir ard niyet güdülmez, dünyevî çıkarlar düşünülmez.

23.NAMAZIN DİLİ

Namaza başlarken ve namaz kılarken, söylediklerimizin anlamı nedir? Neden “Allah’u Ekber” diyoruz? Neden Ku’ran ile değil de “Sübhaneke” ile namaza giriş yapıyoruz? Neden “Ruku” ediyoruz? Niçin “Secde”ye kapanıyoruz? Bütün bunlar ne anlama geliyor? Ve biz bunları yaparken ne demek istiyoruz? Bunların anlamı ve dili nedir?

24.ARAPÇANIN DİLİ

Arapçayı, Araplara olan özentiden dolayı öğrenmek hiç bir insanın akıl karı değildir. Yüce Allah Kura’an-ı Kerim-i Arapça indirdiğinden dolayı ve Kur’an-ın dilini anlamak için öğrenilir. Amaç Kur’an-ın mesajını hakkıyla anlayıp kavramaktır. Eğer bu anlayışla Arapça öğrenilir ve öğretilirse, o zaman Araplarda gelip o Arapçayı öğrenmek zorunda kalırlar.

[1] A 'râf, 7/180; el-İsrâ, 17/1 10; Tâhâ, 20/7; el-Haşr, 59/24

[2] A'râf, 7/180

[3] İsrâ, 1 7/110

[4] Tirmizî, Daavât 65, (3471); Ebû Dâvud, Salât 358,

[5] Ebû Dâvud, Salât 184, (985); Nesâî, Sehv 57,

[6] Tirmizî, Daavât 109 (3538); Ebû Dâvud, Salât 358, (1495); Nesâî, Sehv 57,

[7] Bakara,2\ 163

[8] Âl-i İmrân,3\ 1-3; Ebû Dâvud, Salât 358, (1496); Tirmizî Daavât 65,

[9] A’raf, 7\180.

[10] el-A'râf, 7/180; el-İsrâ, 17/1 10; Tâhâ, 20/7; el-Haşr, 59/24)

[11] A'râf, 7/180

[12] İsrâ, 1 7/110

[13] Tirmizî, Daavât 65, (3471); Ebû Dâvud, Salât 358,

[14] Ebû Dâvud, Salât 184, (985); Nesâî, Sehv 57,

[15] Tirmizî, Daavât 109 (3538); Ebû Dâvud, Salât 358, (1495); Nesâî, Sehv 57,

[16] Bakara,2\ 163

[17] Âl-i İmrân,3\ 1-3; Ebû Dâvud, Salât 358, (1496); Tirmizî Daavât 65,

[18] Haşr,59/22; Bkz.(1:1) (3:18) (5:109) (6:124) (7:180) (8:40) (16:91) (20:8) (29: 61) (57:5) (65:3) (74:56) (85:20).

[19] Müslim, İman 151,

[20] Enam,6/103

[21] Araf,7/74

[22] Müslim fiten bab 5, Hadis 2889, Ebu Davud fiten 1 hadis 4252, Tirmizi fiten Hadis 2203, İbni Mace fiten hadis 3952.

[23] Haşr,59/22; Bkz: (1:3) (17:110) (19:58) (21:112) (27:30) (36:52) (59: 22-24) (50:33) (55:1) (59:22) (78:38

[24] Müslim, İmâret 18; Nesâî, Âdâb 1,

[25] Haşr,59/22-24; Bkz. (59:22-24) (1:3) (17:110 (19:58) (21:112) (27:30) (36:52) (50:33)(55:1) (59:22) (78:38)

[26] Nur,24\ 58

[27] Ebû Dâvud, Edeb 141

[28] Ahzab,33/43

[29] Haşr,59/23; Bkz:(59: 22-24) (20:114)(23:116)(59:23)(62:1) (114:2).

[30] Buharî, Tevhid 19; Müslim, Sıfatu'l-Münafikun 24; Ebu Dâvud, Sünne 21,

[31] Haşr,59/23;Bkz:(62:1).

[32] Nasr,110\ 3

[33] Buhârî, Ezân 123, 139, Meğâzî 50, Tefsîr, İzâcâe nasrullahi ve'l-Feth; Müslim, Salât 217, (484); Ebû Dâvud, Salât 152, (877); Nesâî, İftitâh 153,

[34] Haşr,59\ 23, Cum’a,62\ 1

[35] Taha,20\12

[36] Haşr,59/23; Bak: (36/58).

[37] Müslim, Mesâcid 135, (591); Tirmizî, Salât 224, (300); Ebû Dâvud, Salât 360 (1513); Nesâî, Sehv 80,

[38] Haşr,59\ 23

[39] Nisa,4/86

[40] Buhari 1/9, Müslim iman bab 4, Ebu Davud Cihad Hadis 2481

[41] Kuşeyri, et Tahbir fi t Tezkir, s:29

[42] Haşr,59: 22-24). Bak:(41/30) (21/101-103) (10/62-64

[43] Tirmizî, Cenâiz 11; İbnu Mâce, Zühd 31

[44] Buhari 1/9, Müslim iman bab 4, Ebu Davud Cihad Hadis 2481

[45] Haşr,59: 22-24

[46] Buhârî, Rikak 38.

[47] Haşr,59\ 23

[48] Maide,5\48

[49] Haşr,59\ 22-24;Bak.(14: 47) (2:129) (3:6-4-18) (4:158) (9:40-71) (10:65) (48:7) (59:23) (58:21) (61:1).

[50] Müslim, Tevbe 32

[51] Fussilet,41\41

[52] Fatır,35\10

[53] İbni Hacer, münebbihat bab,3; Kuşeyri, et-Tahbir s:32. Hadisi Beyhakinin rivayet ettiğini Keşf-ül hafa haber verir.

[54] Haşr,59\ 22-24

[55] Buhârî, Rikâk 44; Müslim, Münâfikûn 30,

[56] Hud,11\59

[57] Kaf,50/45

[58] Haşr,59\22-24

[59] (Bu hadisin uzun olan metnin son kısmıdır.)Buhârî, Tevhid 36, 19, 37, Tefsir, Bakara 1, Rikak 51; Müslim, İman 322

[60] Necm,53/17

[61] Haşr,59\24;Bak:(6:102) (13:16) (39:62)(40:62)

[62] Yusuf,12\ 106

[63] Rezin'in ilavesidir; Taberi 13, 51

[64] Bakara,2\29

[65] Zariyat,51/56

[66] Haşr,59\24;Bak:(67/3-4)(1:54)(59:24).

[67] Müslim, İman 131, (78); Tirmizî, Menâkıb, (3737); Nesâî, İman 20,

[68] Haşr,59\24;Bak:(3:6)

[69] Ebû Dâvud, Salât 334, (1414); Tirmizî, Salât 407, (508); Nesâî, İftitah 71,

[70] Ali-İmran,3\6

[71] Mümin,40\64; Teğabün,64\ 3

[72] Beyine,98\6

[73] Zümer,39\5; Bak:(38:66) (40:42) (71:10). (20:82).

[74] Buhârî, Sıfâtu's-Salât 149, Daavât 17, Tevhîd

[75] Nisa,4/147

[76] Bakara,2/182

[77] Nur,24\19

[78] Rad,13/16; Bak: (14:48) (38:65) (39:4) (40:16).

[79] Tirmizî, Tefsir, Kehf, (3151); İbnu Mâce, Fiten 33,

[80] Alak,96\16

[81] Araf,7\127

[82] Sad,38\9-35

[83] Müslim, Birr 55; Tirmizî, Kıyamet 49

[84] Ali İmran 8, Sad 9,35

[85] Ali-İmran,3\8

[86] Müslim, Selâm,154

[87] İnsan,76\8-9

[88] Zariyat,51\58; bak: (11/6

[89] Tirmizî, Zühd 33

[90] Tirmizî, Kırâ'ât 1; Ebû Dâvud, Hurûf 1

[91] Zariyat,51\58

[92] Maide,5/112

[93] Hud,11/6

[94] Necm,53\39

[95] Zuhruf,43/32

[96] Araf,7/179

[97] Bakara,2\29

[98] 7\31

[99] Tirmizi, Zühd, 2441, İbni Mace, Zühd, 4164

[100] İbrahim,14/34

[101] Hadid,57\23

[102] Sebe,34\26).bak: (7/88) (35/12).

[103] Tirmizî, Salât 234

[104] Sebe,34/26

[105] Bakara,2\ 42

[106] A’raf,7\ 96

[107] İnşirah,94\1

[108] Bakara,2\115) bak:(24: 41)(2:115-158)(3:92) (4:35) (24:41) (33:40)(35:38) (57:6)

[109] Sâd,38\ 86

[110] Duhan,93\10-15

[111] Duhan,93\ 16

[112] Buharî, Tefsir, Hamim ed-Duhân (Duhan) 1, İstiskâ 2, 13, Tefsir, Yusuf 4, Rum, Sâd; Müslim, Sıfatu'l-Münâfikun 39, (2798); Tirmizî, Tefsir, Duhan (3251)

[113] Alak,96\ 4

[114] Maide,5\ 110

[115] Rahman,55\ 2

[116] Bakara,2\ 31

[117] Enbiya,21\ 80

[118] Neml,27\ 16

[119] Zümer,39\ 9

[120] Yusuf,12/76

[121] Bakara,2\245

[122] Buhârî, Mevâkît 35, Tevhîd 31; Müslim, Mesâcid 309-311; Muvatta, Vaktu's-Salât 25; Ebu Dâvud, Salât 11, (435-441); Tirmizî, Salât 130, (177), Tefsir, Tâ-hâ (3162); Nesâî, Mevâkît 53, 54, 55, (1, 294-298), İmâmet 47

[123] Bakara,2\245

[124] İsra,17\30

[125] Ebu Dâvud, Büyû 51, (3451); Tirmizî, Büyû 73, (1314). Tirmizî hadisin sahih olduğunu söylemiştir.

[126] Bakara,2\ 245

[127] Hud,11\57 bak:12\64

[128] Ebû Dâvud, Büyû 51

[129] Ali-İmran,3\55

[130] Mümin,40\15

[131] Rad,13\2

[132] Enam,6\165

[133] Nisa,4\185

[134] Mücadele,58\11; bak: 4\158

[135] Ebû Dâvud, Büyû 51

[136] Ali İmran,3\ 55

[137] Mü’min,40\15

[138] Ra’d,13\ 2

[139] En’am,6\165

[140] Nisa,\4185

[141] Ali-İmran,3\26

[142] Nesâî, Tahrim 2

[143] Ali-İmran,3\26

[144] Cinn,72\8

[145] Ali-İmran,3\26

[146] Ebu Davud, Libas 5

[147] Rad,13\9

[148] Bakara,2\127; bak:(2:137-256) (8:17) (49:1)

[149] Mücâdele,58\ 1 :Buharî, Tevhid 9; Nesâî, Talâk 33; İbnu Mâce, Talâk 25

[150] Taha,20\46

[151] Taha,20\44

[152] İsra,17\36

[153] Nisa,4\134

[154] Mücadele,58\1

[155] Buharî, Tevhid 9; Nesâî, Talâk 33, (6, 168); İbnu Mâce, Talâk 25, (2063).]

[156] Bakara,2\110;bak. (3:163) (4:58) (17:1) (42:11) (42:27) (57:4) (67:19).

[157] Müslim, İman 293

[158] Hadid,57\4

[159] Mülk,67\ 19

[160] Bakara,22\69

[161] Ebu Dâvud, Edeb 70, (4955); Nesâî, Kadâ 7

[162] Eníam,6\ 57; Yusuf,12\ 40,67

[163] Maide,5\ 50

[164] Ra’d,13\ 41

[165] Kehf,18\ 26

[166] Maide,5\ 50

[167] Maide,5\ 44,45,47

[168] Bakara,2\145

[169] Hud,11\56

[170] Enam,6\115; bak:(5: 8,41) (10:54)(16:90)

[171] Tirmizî, İmân 11

[172] İnfitar82\7

[173] Enam,6\90

[174] Nisa,\ 58

[175] Bakara,2\ 282

[176] Hucurat,49\ 9

[177] En’am,6\ 152

[178] Hacc,22\63;bak: (6:103) (22:63) (31:16) (33:34) (67:14)

[179] Tirmizî, Daavât 30, (3415)

[180] Mülk,67\14

[181] Yusuf,12\ 100

[182] Hacc,22\ 63

[183] Lokman,31\16

[184] Bakara,2\233; bk: (2:233-234)) (6:18) (17:30) (31:34) (49:13) (59:18) (63:11) (67:14).

[185] Lokman,31\ 34; Buhârî, Tefsir, Lokman 2, En'âm 1,İstiska 29.

[186] Haşr,59\18

[187] Haşr,59\18

[188] Bakara,2\225; bak:(2:225) (2:235) (17:44) (22:59) (35:41).

[189] Nur,24\ 58

[190] Ebü Dâvud, Edeb 141.

[191] Tevbe,9\114; Hud,11\75; Saffat,37\101; Hud,11\ 87

[192] Bakara,2\235

[193] İsra,17\141-144

[194] İbrahim,14\42

[195] Hud,11\75

[196] Fatır,35\45

[197] Bakara,2\255;bak:(42:4) (56:96)

[198] Ebu Dâvud, Salât 154; Tirmizi, Salât 194, (261).

[199] Hicr,15\ 87

[200] İbn Kesîr, Tefsiru’l-Kur’âni’l-Azîm, Kahire, 1373.2:255

[201] Bakara,2\255

[202] Bakara,2\173;bak: (8:69) (16:110) (41:32) (60:7)

[203] Buhârî, Sıfâtu's-Salât 149, Daavât 17, Tevhîd

[204] Zümer,39\53

[205] Fatır,35\30; bak: (35:34) (42:23) (64:17).

[206] Ebû Dâvud, Edeb 110,

[207] Fatır,35\29,30

[208] Şura,42\23

[209] Teğabun,64\17

[210] Şura,42\51; bak: (42:51) (2:255) (4:34) (31:30) (42:4).

[211] Buharî, Tefsir, Sebe 1, Hicr 1; Tirmizî, Tefsir, Sebe, (3221).

[212] Lokman,31\30

[213] Taha,20\68

[214] Ali-İmran,3\139

[215] Fethul-Bari, ibni Hacer 3/220 Darakutni ve fevaidi Ebi Ya’ladan.

[216] Rad,13\9;bak.(13:9) (22:62) (31:30) (34:23) (40:12).

[217] Müslim, Mesâcid 150, (601); Tirmizî, Daavât 137, (3586); Nesâî İftitâh 8,

[218] Müdessir,74\3

[219] Sebe,34\21;bak: (11:57) (34:21) (42:6).

[220] Buharî, ahkâm 51; Müslim, İmâret 12, (1823); Tirmizî, Fiten 48, (2226); Ebû Dâvud, Harac 8,

[221] Hud,11\57

[222] Hud,11\ 37

[223] Enbiya,21\80

[224] Nisa,4\85

[225] Tirmizî, Ahkâm 8,

[226] Nisa,4\85

[227] Fussilet,41\10

[228] Necm,53\39

[229] Nisa,4\6;bak: (4:86) (33:39).

[230] Tirmizî, Salat 305; Nesâî, Salat 9,

[231] Nisa,4\86

[232] Zilzal,99\8

[233] Ali-İmran,3\173

[234] Rahman,55\27

[235] Tirmizî, Daavât 99,

[236] Rahman,55\27,28)

[237] Neml,27\40;bak:(82:6).

[238] Müslim, Mesâcid 135, (591); Tirmizî, Salât 224, (300); Ebû Dâvud, Salât 360 (1513); Nesâî, Sehv 80,

[239] Neml,27\ 40

[240] İnfitar,82\6

[241] Nisa,4\1; bak:(5:117).

[242] Haşr,59\18

[243] Müslim, Zekât 69; Nesâî, Zekât 64,

[244] Nisa,4\1

[245] Hud,11\61;bak:(2:186).

[246] Buhârî, Tevhid 35, Teheccüd 14, Daavât 13, Müslim,Salâtu'l-Müsâfirin 166, (758); Muvatta, Kur'ân 30, (1, 214); Tirmizî, Daavât 80, (3493); Ebû Dâvud, Salât 311,

[247] Hud,11\61

[248] Mümin,40\60

[249] Bakara,2\115;bak:(2:261) (2:268) (3:73) (5:54).

[250] Müslim, Cenâiz 85, (963); Tirmizî, Cenâiz 38, (1025); Nesâî, Cenâiz 77,

[251] Taha,20\98

[252] A’raf,7\156

[253] Bakara,2\ 255

[254] Hud,11\ 45; bak: (2:129) (2:260) (31:27) (46:2) (57:1)(66:2) (95:8) (10:109).

[255] Mâide,5\118. Nesâî, İftitah 79,

[256] Yasin 2. Ali İmran 58. Yunus 1. Lokman, 2

[257] (Hud,11\90;bak: (85:14)

[258] Tirmizî, Daavât 30,

[259] (Hud,11\ 90

[260] Buruç,85\14

[261] Mücadele,58\ 22

[262] Meryem,19\ 96

[263] Mümtehine,60\ 7

[264] Hud,11\73

[265] Müslim,Salât 65, (405), Kasru's-Salât 67,(1,165,166); Tirmizî,Tefsir, Ahzâb,(3218); Ebû Dâvut, Salât 183, (980,981); Nesâî, Sehv 49,

[266] Hud,11\73

[267] Buruç,85\15

[268] Buruç,85\21

[269] Kaf,50\1

[270] Hacc,22\7

[271] Tirmizî, Kader 10

[272] Hacc,22\7

[273] Yasin,36\78-79

[274] Nisa,4\79:bak:(4:166) (22:17) (41:53) (48:28).

[275] Tirmizî, Fiten 2, (2610); Tefsir 2, (3087); Müslim, Hacc, 194,

[276] Nisa,4\33

[277] Nisa,4\79

[278] Kuşeyri Risalesi, Haz. Süleyman Uludağ, İst. 1978,s, 67

[279] Tur,52\48

[280] Hacc,22\62;bak:(6:62) (23:116)(31:30) (18:44) (20:114) (22: 6-62) (31:30) (71: 25) (43: 86) (57:16) (60:1).

[281] Tirmizî, Vesaya 5, Nesai, Vesaya 5,

[282] Nur,24\25

[283] Sad,38\84

[284] Hacc,22\74

[285] Bakara,2\121

[286] Sad,38\26

[287] Enam,6\141

[288] Hacc,22\78

[289] Müzemmil,73\9;bak: (3:173)(4:171) (28:28) (33:3).

[290] Ebu Dâvud, Akdiye 28,

[291] Yunus,10\22. (29:65) ( 31:32)

[292] İsra,17/2

[293] Ali-İmran,3\173

[294] Enbiya,21\69

[295] Hud,11/66; bak: (22:40)(22:74) (42:19)(57:25) (58:21)

[296] Kehf,18\ 46

[297] Muvatta, Kur'ân 22,

[298] Enfal,8\52

[299] Hud,11\ 66

[300] Hacc,22\40

[301] Zariyat,51\58

[302] Tirmizî, Kırâ'ât 1, (2941); Ebû Dâvud, Hurûf 1, (3993).

[303] Zariyat,51\58

[304] Nisa,4\45;bak (7:196) (42:28) (45:19) (3/68)

[305] Buharî, Menakıb 6; Müslim, Fezailu's-Sahabe 189, 190, (2520-2521); Tirmizî, Menakıb, (3945).

[306] Bakara,2\257

[307] Tevbe,9\71

[308] Ali-İmran,3\28

[309] Yunus,10\62

[310] İbrahim,14\1;bak: (14:8) (31:12) (31:26) (41:42).

[311] Müslim,Salât 65, (405), Kasru's-Salât 67,(1,165,166); Tirmizî,Tefsir, Ahzâb,(3218); Ebû Dâvut, Salât 183, (980,981); Nesâî, Sehv 49,

[312] Buhârî, Daavât 33, Enbiya 8; Müslim, Salât 69, (407); Muvatta, Kasru's-Salât 66, (1, 165); Ebû Dâvut, Salât, 183, (979); Nesâî, Sehv 54,

[313] Buhârî, Daavât 33: Müslim, Salât 66, (406); Ebû Dâvud, Salât 183, (976);Nesâî, Sehv 51, (3, 47); Tirmizî Vitr,20,

[314] Bakara,2\267, 22:64, 31:26).

[315] Cinn,72\28;bak:(63:94, 36:12, 79:29).

[316] Buhârî, Megâzî, 38, 9, 170, Tevhid 14; Ebu Dâvud, Cihad 115, (2660, 2661), Cenâiz 16,

[317] Cinn,72\ 28, 63:94, 36:12, 79:29).

[318] Rum,30\27;bak:(10:4) (10:34) (27:64) (29:19) (85:13).

[319] Buharî, Tefsir 1, Bed'u'l-Halk 1; Nesâî, Cenâiz 117,

[320] Rum,30\27;bak:(10:4)(10:34) (27:64)(29:19) (85:13).

[321] Buhârî, Enbiya 8, Tefsir, Şuara 1.

[322] Aaraf,7\158; bak:(3:156) (7:158) (15:23)(30:50) (57:2).

[323] Nesâî, İftitâh 16,

[324] Rum,30\50; Fussilet,41\ 39

[325] Fussilet,41/39

[326] Rad,13\11

[327] Araf,7\158; bak:(3/156) (15:23) (57:2).

[328] Tirmizî, Da'avât 38, (3427, 3428); İbnu Mâce, Dua 22, (3892).] [Rezîn ilavesidir.

[329] Rad,13\11

[330] Bakara,2\255;bak:(3:2) (20:111) (25:58) (40:65).

[331] Tirmizî, Daavât 109 (3538); Ebû Dâvud, Salât 358, (1495); Nesâî, Sehv 57,

[332] Bakara,2\255

[333] Bakara,2\255;bak: (3:2) (20:111).

[334] Tirmizî, Daavât 109 (3538); Ebû Dâvud, Salât 358, (1495); Nesâî, Sehv 57,

[335] Taha,20\111

[336] Duha,93\6-7-8

[337] Rezin bu elfazla tahric etmiştir. Tirmizi'de muhtasar olarak kaydedilmiştir. Sıfatu'l-Kıyâmet 60, (3518).

[338] Duha,93\ 7-8

[339] Hud,11\73

[340] Tirmizî, Edeb 41,

[341] Maide,5\73;bak.(2:163) (5:73) (9:31) (18:110) (37:4).

[342] Buhârî, Daavât 68; Müslim, Zikr 5, (2677); Tirmizî, Daavât 87,

[343] Enbiya,21\22

[344] Bakara,2/163

[345] İhlas,112\1,2

[346] İhlas,112\1-4.

[347] Tirmizî, Tefsir, İhlâs, (3361, 3362).

[348] İhlas,112\2

[349] Enam,6\65;bkz:(36:81) (6:65) (36:81) (46:33) (75:40) (86:8).

[350] Muvatta, Hacc 127, (1, 372); Müslim, Hacc 147, (1218); Ebu Dâvud, Menâsik 57, (1908); İbnu Mâce, Menâsik 84,

[351] Ahkaf,46\33

[352] Kehf,18\45

[353] Kehf,18\45;bkz: (54:42-55).

[354] Müslim, Eyman 34, (1659); Ebu Dâvud, Edeb 133, (5159, 5160); Tirmizî, Birr 30,

[355] Kehf,18\45

[356] Kamer,54\ 55

[357] Furkan,25\23

[358] Buhârî, Teheccüt 1, Daavât 10, Tevhîd 8, 24,

[359] Kaf,50\28

[360] Nuh,71\4

[361] Hacc,22/14

[362] Müslim, Salâtul-Müsâfirîn 201, (771), Tirmizî, Daavât 32, (3417, 3418, 3419); Ebû Dâvud, Salât 121, (760); Nesâî, İftitâh 17,

[363] Hadid,57/3

[364] Tirmizî, Daavât 68, (3477); İbnu Mâce, Dua, 2

[365] Hadid,57\3

[366] Hadid,57/3

[367] Yunus,10/ 94

[368] Hadid,57\ 3;Ebu Davud, Edeb 118,

[369] Hadid,57/3

[370] Hadid,57/3

[371] Tirmizi, Daavât 68); İbnu Mâce, Dua, 2

[372] Hadid,57/3

[373] A’raf,7\ 33; En’am,6\ 120

[374] Hadid,57/3

[375] Tirmizi, Daavât 68); İbnu Mâce, Dua, 2

[376] Hadid,57/3

[377] A’raf,7\ 33; En’am,6\120

[378] Rad,13\11

[379] Âl-i İmrân,3\ 122

[380] Buharî, Megâzî 18, Tefsir, Âl-i İmrân 8; Müslim, Fedâilu's-Sahâbe 171,

[381] Rad,13\11

[382] Rad,13\9

[383] Buharî, Tefsir, Sebe 1, Hicr 1; Tirmizî, Tefsir, Sebe, (3221)

[384] Rad,13\9

[385] Bakara,2\255

[386] Tur,52\ 28;bkz: (16:17-18) (52:28) (16:17-18)

[387] Tirmizî, Sevâbu'l-Kur'ân, 17. 2913(13).

[388] Tur,52\ 28

[389] Meryem,19\ 14

[390] Meryem,19\ 32

[391] Nahl,16\4-16

[392] Bakara,2\37; bkz: (2:128) (4:64) (17/25) (49:12) (110:3)

[393] Nisa,4\145

[394] Buharî,Tefsir, Nisa,4\25.

[395] Bakara,2\37

[396] Secde,32\22;bkz: (43:41) (44:16).

[397] Tirmizî. Daavât 73,

[398] Rum,30\47

[399] Nisa,4/99;bkz. (4:149) (22:60).

[400] Buhârî, Tevhid 35; Müslim, Tevbe 29,

[401] Nisa,4\149

[402] Ali İmran,3\ 134

[403] Bakara,2\ 178

[404] Tirmizi, Hudud bab 2, ibni Mace Hudud 5

[405] Zümer,39\53

[406] Ali-İmran,3/30;bkz: (9:117) (57:9) (59:10)

[407] Nur,24\ 2

[408] Rezîn ilavesidir.

[409] Haşr,59\10

[410] Bu hadisi bazı farklılıklarla Buhari, Edeb bab 18, Hadis 5628, Müslim, Tevbe bab 4, Hadis 2754, ibni Mace Zühd, bab 35, Hadis 4297’de rivayet edilmiştir.

[411] Bakara 143

[412] Bakara 207

[413] Ali İmran 30

[414] Nahl 7

[415] Müslim, Selam 154

[416] Ali-İmran,3\26

[417] Buhârî, Edeb 114; Müslim, Edeb 20, (2143); Ebu Dâvud, Edeb 70, (4961); Tirmizî Edeb 65,

[418] Ali-İmran,3\26

[419] Rahman,55\27-78

[420] Müslim, Mesâcid 135, (591); Tirmizî, Salât 224, (300); Ebû Dâvud, Salât 360 (1513); Nesâî, Sehv 80,

[421] Rahman,55\7-28

[422] Rahman,55\78

[423] Ali-İmran,3\18

[424] Maide,5\ 43

[425] Maide,5\ 50;Ebu Dâvud, Diyât 1, (4494), Akdiye 10, (3591); Nesâî, Kasâme 7,

[426] Yunus,10\54

[427] Ali-İmran,3\9;bkz:(2:148) (4:140).

[428] Tirmizi, Tefsir, Kehf, (3152).

[429] Ali-İmran,3\9

[430] Nisa,4\ 140

[431] Bakara,2\263;bkz: (3:97) (39:7) (47:38) (57:24).

[432] Tirmizî,Tefsir, Kehf, (3152)

[433] Yasin,36\15

[434] Necm,53\ 48

[435] Buhârî, Rikâk 10; Müslim, Rikak 116, (1048); Tirmizî, Zühd 27,

[436] Tevbe,9\28

[437] Buharî, Zekat 50, Rikak 20; Müslim, Zekat 124, (1053); Muvatta, Sadaka 7 , (2, 997); Ebu Davud, Zekat 28, (1644); Tirmizî, Birr 77, (2025); Nesaî, Zekat 85,

[438] Necm,53\48

[439] Necm,53\ 48

[440] Buhârî, Rikâk 10; Müslim, Rikak 116, (1048); Tirmizî, Zühd 27,

[441] Hacc,22\40

[442] Buhârî, Büyû' 83, Selem 4; Müslim, Müsâkat 15-17 (1555), Büyû 49, 50 (1534-1554); Muvatta, Büyû 11 (2, 618); Ebu Dâvud, Büyû 23, (3367); İbnu Mâce, Ticaret 61,

[443] Yunus,10\107

[444] Yunus,10\107;bkz: (39:38) (37: 23).

[445] Ebû Dâvud, Akdiye 31 (3635); Tirmizî, Birr 27, (1941); İbnu Mâce, Ahkâm 17,

[446] Fetih,48\11

[447] Buhârî, İlm 20; Müslim, Fedail 15

[448] Araf,7\18

[449] Nur,24/35

[450] Hicr,15\ 75;Tirmizî, Tefsir, Hicr, (3125)

[451] Nur,24\35

[452] Zümer,39\69

[453] Enam,6\115

[454] Furkan,25/31;bkz.(1:6) (7:178) (28:56).

[455] Buhârî, İlm 20; Müslim, Fedail 15 (2282).

[456] Ra’d,13\ 7

[457] Hacc,22\54

[458] Furkan,25\31

[459] Tekvir,81\27,28)

[460] Enam,6\101; bkz: (2:117) (6:101)(7:29).

[461] Tirmizî, Daavât 109 (3538); Ebû Dâvud, Salât 358, (1495); Nesâî, Sehv 57,

[462] Bakara,2\117

[463] Rahman,55/27

[464] Müslim Fiten 52,

[465] Taha,20\73

[466] Hacc,22\45

[467] İsra,15\23

[468] İhlas,112\1-4

[469] Tirmizî, Tefsir, İhlâs, 3361, 3362

[470] Hicr,15\23

[471] Mümin,40\16

[472] Kehf,18\17

[473] Ebu Davud, Salat 32, (517); Tirmizi, Salat 153

[474] Enbiya,21\51

[475] Kehf,18\ 66

[476] Kehf,18\ 17

[477] Kehf,18\10

[478] Hud,11\97

[479] Hicr,42\21

[480] Buhari, Edeb 71, Tevhid 3; Müslim, Sıfatu'l-Münafıkin 49

[481] Tarık,86\17

[482] Nahl,16\61

Hz.Peygamber (a.s):

İzahı

Noksan sıfatlardan selimdir. Ve Allah’ın yüce Zatı sonradan olmaktan ve ayıptan, sıfatları noksandan, güzel fiilleri sırf şerr olmaktan salimdir. Selâm sahibi‚ yani her çeşit ayıptan selâmette‚ her türlü âfetten berî demektir.

Hz.Peygamber (a.s):

Hz.Peygamber (a.s):

İzahı

هُوَ اللّهُ الْخَالِقُ الْبَارِئُ الْمُصَوِّرُ لَهُ الْاَسْمَاءُ الْحُسْنى يُسَبِّحُ لَهُ مَا فِى السَّموَاتِ وَالْاَرْضِ وَهُوَ الْعَزيزُ الْحَكيمُ

هُوَ اللّهُ الْخَالِقُ الْبَارِئُ الْمُصَوِّرُ لَهُ الْاَسْمَاءُ الْحُسْنى يُسَبِّحُ لَهُ مَا فِى السَّموَاتِ وَالْاَرْضِ وَهُوَ الْعَزيزُ الْحَكيمُ

İzahı

‰b £1 Ì¤ÛaGaffar: Kulların günahlarını tekrar tekrar affeden‚ mânasına gelir. Gafr kelimesi‚ aslında setr (örtmek) ve kapatmak mânalarına gelir. Allah Teâla kullarının günahlarını affedici‚ onlar için cezayı terk etmek sûretiyle (günahları) örtücüdür.

"Daraltan” manasına gelen œ¡j ÔÛael-Kabid ile “genişleten” manasına gelen el-Bâsıt isimleri Kur’an-ı Kerim de:

æì¢È u¤Š¢m ¡é¤î Û¡a ë :¢Á¢h–¤j í ë ¢œ¡j¤Ô í ¢é¨£ÜÛa ë

Kabid ve Basıt’e iman eden bir mü’min haksız insanların ellerine aldığı, zimmetine geçirdiği hakları onlardan alarak hak sahiplerine dağıtarak birini daraltırken, haklıların dışını ve içini genişletir.

Zalimlerin yüreğine korku salarak daraltırken mazlumların gönlünü genişletir ferahlatır.

Yüce Allah cümlemizin ruhunu, iman ve ameli salih ile kabz etmeyi nasip etsin.

É¡Ïa ŠÛaRafi': Velîlerini, dostlarını yükseltir. Azîz kılar demektir. Böylece Allah, hem zelîl hem de azîz kılıcı olmaktadır.

es-SEMİ’

Yüce Allah (cc), Kur’an-ı Kerim’de şöyle buyuruyor:

Hz.Peygamber (a.s):

İzahı

Kulların gizli, aşikar işlediklerini bilicidir.

el-CELİL

Yüce Allah (cc), Kur’an-ı Kerim’de şöyle buyuruyor:

Hz.Peygamber (a.s):

Varlığı ve vücudu gerçek olan demektir.

el-METİN

Al-Wajid

The Finder. He who finds what He wishes when He wishes.

İzahı

İzahı

* KAYNAKÇA