Para peşin, malın veresiye olduğu alışveriş çeşidine
selem denir.
Selem akdi, kitap, sünnet ve icma ile sabittir.
Selemin rüknü, icap ve kabuldür. Kitaptan delili,
Bakara suresinin 282. ayetidir:
"Ey iman edenler! Belli bir vadeye kadar, borç
verdiğiniz zaman onu yazın." (Bakara/282)
Sünnetten delili de Abdullah ibni Abbas radıyallahu
anhin rivayet ettiği şu hadisi şeriftir:
"Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem Medine’ye
hicret ettiği zaman, Medineliler meyvelerde bir, iki, hatta üç yıllığına selem
akdi yapıyorlardı. Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: Bir
şeyde selem akdi yapacak olan bir kişi, belirli bir ölçüde, belirli bir
tartıda, belirli bir zamana kadar yapsın." (Müslim)
Selem akdi her malda yapılamaz. Selem yapılacak mallar
ancak:
1- Ölçü ile alınıp, satılan,
2- Tartı ile alışverişi yapılan,
3- Standart olup sayı ile alıp satılan,
4- Çarşı ve pazarda her zaman benzerleri bulunan
mallardır.
Bu nitelikleri olmayan mallar için selem akdi caiz
değildir. Bu mallara mislî mallar denilir.
Selem akdinin sıhhati için bazı şartlar gerekir. Bu
şartlardan biri veya birkaçının bulunmaması halinde selem akdi fâsit olur.
Şöyle ki:
1- Selem akdinde pazarlığı yapılan malın bedeli peşin
olarak ödenir. Ödenecek paranın cinsi ve miktarı da belirlenir. Meselâ: Bir
milyar lira veya 200 gr. altın gibi.
2- Satın alınan malın cinsi belirlenir. Meselâ:
Buğday, arpa, patates, ceviz gibi.
3- Malın çeşidinin belli olması gerekir. Meselâ: Sarı
buğday, kızartmalık patates gibi.
4- Malın vasfı belirlenmelidir. Birinci kalite buğday,
orta kalite arpa gibi.
5- Malın miktarının belirlenmesi gerekir. Üç ton
buğday, yüz ton patates, beş yüz adet yumurta, iki bin adet ceviz gibi.
6- Selem akdinin kesin olması gerekir. Diğer
alışverişlerde olduğu gibi muhayyerlik yoktur. Yani taraflar pazarlık yaptıktan
sonra, herhangi birisi “İki gün, üç gün düşün, şayet razı olursan alışverişi
kesinleştirelim.” diyemez. Pazarlık yapıldığı zaman, malın bedeli olan para
peşin olarak verilir. Taraflardan biri bu alışverişten vazgeçemez.
7- Selem akdinde, malın teslim tarihinin belirlenmesi
gerekir. Meselâ: Sekizinci ayın on beşi gibi. Selem akdinde en kısa vade bir
aydır. Vadenin daha uzun olması tarafların anlaşmasına bağlıdır.
8- Pazarlığı yapılan malın nerede teslim edileceği
tespit edilip belirlenmelidir. Meselâ: Fabrikada, alıcının işyerinde, tarlada
gibi.
Bu zikredilen şartlara uygun olarak yapılan selem akdi
sahih olur. Selem akdi özellikle ziraatla meşgul olanlara büyük kolaylıklar
sağlar. İşlerini geliştirmelerine yardımcı olur. Ancak zamanımızda bir kısım
kişiler, yukarıda zikredilen şartlara uygun olmayan tarzlarda selem akdi
yapıyor, İslam’ın yasakladığı yollara tevessül ediyor, faiz bataklığına
düşüyorlar.
Bu hususta gerek alıcılar ve gerekse satıcılar bir
kısım hile yollarına başvuruyor, güya yaptıkları haram alışverişi, faizli
alışverişi kendilerince mübah hale getiriyorlar. Gerçekte aldanan kendileri
oluyor. Onun için hiçbir Müslüman böyle yollara tevessül etmemelidir.
Yaptıkları alışverişleri İslam’ın koyduğu esaslara göre yapmalıdırlar.