DEHR SÛRESİ

Nurlu Medine'de nazil olmuştur. Otuz bir âyettir. Yüce Allah şöyle buyurdu:

"İnsanın üzerine uzun devirden öyle bir zaman geldi ki o, anılmaya değer bir şey bile değildi."

Âdem (a.s) üzerinden "kırk yıl" geçtiği halde kimse onun varlığının farkına varmadı. Adını bilen olmadı. Bunu Allah Teâlâ bildiği halde onun yaratılışında meleklerden görevlendirdiği oldu. Önce Cebrail (a.s)¹ e emir verdi. Yeryüzünden toprak getirmesini diledi. O bunu başaramadı. Sonra İsrafil (a.s)¹ e emretti. O da yeryüzünden toprak getirmeyi başaramadı. Sonra da Azrail (a.s)¹ e emretti. O yeryüzünden toprak getirmeyi başardı. Bunun hikâyesi Bakara Sûresinde ilgili âyet-i kerîmelerde geçmişti. O toprak yuğruldu (Balçık) oldu. Ondan sonra (kurumuş balçık) hâline geldi. Bu halde Mekke ile Tâif arasında yattı. Bir şeyden haberi yoktu. Sonra ya- ratıldı. Kırk yıl da Mekke-Tâif arasında kalmıştı. Âdem (a.s)¹ e "ruh" verilmeden önce başka herşey yaratılmıştı. Bir de "insan cinsi" kastedildiği söyleyenler var. Tasavvufta insan için üç dönem var deniliyor. Bunlar: 1. İstidat ve kabiliyet tavrı, 2. Tenezzül ve hayvanlık tavrı, 3- Olgunluk ve insanlık tavrı. Birinci dönem ruhlar âleminde oldu (Âraf/172). Çalışarak hayvanı yön bastırılır. İnsan olunur...

Yüce Allah şöyle buyurdu:

(Cüz: 29 Âyet: 3-6) Dchr Sûresi 339

"Doğrusu, biz insanı birbiriyle karışık bir damla sudan yarattık. Onu imtihan ediyoruz. Bu sebeble onu işitici, görücü yaptık."

İnsanın yaratılması, "erkeğin ak-koyu suyu" ile "kadının sarı-ince suyu" karışımı ve imtizacı iledir. Bu ikisini ana rahminde birleştirdik. Sonra da onu şekillendirdik. Dört unsur: Ateş-su-hava ve toprak. Her canlının ve insanın mayasında bunlar var. "Onu imtihan ediyoruz": Yâni, kişi Bize itaat ederek hayır yolunda mı yürüyecek; yoksa isyan ederek şer yolunda mı yürüyecek? Bunu ortaya çıkaracağız. Gözleriyle Bizim vahdaniyetimizin âyetlerini görebilecek mi, yoksa manevî bakımdan kör mü yaşayacak? Bunu ayırdedeceğiz. Ona hayır-şer yollarını gösterdik. Dileyen dilediğine gidebilir.

Yüce Allah şöyle buyurdu:

"Gerçek, biz ona (doğru) yolu gösterdik: İster şükredici (olsun), ister nankör (kâfir)."

Biz insana hayır-şer yolunu, îman-küfür yolunu, saâdet-şekâvet yolunu ona gösterdik. Bakalım hangisi şükredici olacak, hangisi nankör olacak? Hangisi muvahhid hangisi müşrik olacak? Hangisi Bize itaat ederek şükredecek, hangisi isyan ederek nankörleşecek? Deneyeceğiz.

Bundan sonra yüce Allah kâfirlere hazırladığı kötü âkibeti beyân ederek şöyle buyurdu:

"Gerçekten Biz kâfirler için zincirler, bukağılar, alevlendirilmiş bir âteş hazırladık."

Âhirette o kâfirlerin sağ elleri boyunlarına demirlerle bağlanır. Ayaklarına bukağılar vurulur. Cehennem beratları sol ellerine tutuşturulur... O alevlendirilmiş ve normalde yaklaşılması bile mümkün olmayan o ateşe başaşağı yuvarlandırılırlar. Allah bizleri, bütün mü'minleri bundan korusun (Âmin).

Bundan sonra mü'minlerin şükredenlerinin Cennetteki makamları beyan edilir:

340 Dehr Sûresi (Cüz: 29Ayeit: 7-S)

"Şüphe yok ki iyiler kâfur katılmış dolu bir kadehten içerler. (O kâfur) bir pınardır ki onu Allah'ın (velî) kulları içerler. Onu akıtırlar, fışkırtırlar"

O îmanlarında sebat eden gerçek mü'minler cennetlerde soğukluğu kâfur gibi, lezzeti "zencebîl" gibi kokusu da misk gibi olan içkiler içerler. Dünyâdaki içkiler gibi başı döndermez ve abuk-sabuk konuşturmaz. Böyle nitelenmesi insanı "ona kavuşmaya can attırmak içindir". Böylece sâlih amelleri çoğalsın. O kâfur pınarları her yerdedir. İsteyen ondan hep içer. Kulun, mü'minin istemesi yeterlidir. O su hemen önüne gelir. Orada zorluk yoktur. Yukardan aşağı aktığı gibi, aşağıdan yukarı da akacaktır. Tabiî dünyâda kâmil îmanın yaptırdığı sâlih ve yararlı işler ve Rasûlullah (s.a.v)¹ in güzel ahlâkından pay sahibi olanlar görecekler. Çalışanlar bunun için çalışsınlar...

Yüce Allah şöyle buyurdu:

"(Onlar) adağını yerine getirirler (di). Şerri yaygın olan günden korkarlar (di)."

Bizimle "Elestâleminde" yaptıkları ahitlerinin gereğini yerine getirirlerdi. Vefakârdırlar. Farzları yerine getirirlerdi. Biz bir şeyi ona farz kıldıysak bunu işlemek onlara angarya olmaz. Şevkle onları îfa ederler. Kâfirlerin, fâcirlerin günah işlemelerine bakarak, günahlardan daha titiz bir şekilde sakınırlar. Onlara benzememek için... Kıyametin korkunç ahvâlini hep hayallerinde canlandırırlar. Sanki ölüm her an onlan izliyor. Göklerin yanldı-ğı, yıldızların döküldüğü ve insanların başlarının derdine düştüğünden "en yakınından bile" kaçacakları o dehşetli günden korkarlardı.

, Yüce Allah şöyle buyurdu:

"(Yemeğe olan) sevgi (lerine ve iştihâlarına) rağmen yoksulu, yetimi, esîri doyururlar (di)."

Yalınız kendilerine yetecek kadar ve arzuladıkları yemeklerini kapılarına gelen yoksula verirler. Kimsesiz yetimlere verirler ki haklarını gözeten yoktur. Kâfirlerin ellerinde tutsak olan kişilere verirler... Müfessirlerin çoğu, bu âyet-i kerîme Hz. Ali (r.a) ile Hz. Fatıma (r.a) hakkında nazil olmuştur demişlerdir. Oğulları Hasan-Hüseyin hasta olmuşlardı. Rasûlullah

(Cüz: 29 Âyet: 8) Dehr Sûresi - 341

Hz. Ebûbekir ve Ömerle onları yoklamaya gittiler. Ve bütün diğer sahâbiler de ilgilendiler.

Dediler ki: "Yâ Ebel-Hasan (ey Hasanın babasî), keski bu çocukların iyileşmeleri için bir adak adayaydın. Böylece ikisi de iyileşmiş olurlardı." Hz. Ali, Hz. Fâtıma ve Fıdda veya Fızza" adlı cariyeleri beraberce üçgün nezir orucu tuttular. Bunun sonucu, yüce Allah onlara şifâ ihsan eyledi. Hz. Fatıma (r.a)¹ nın yanında hiçbir yiyecek yoktu.'Hz. Ali (r.a) "Şem'ûn" denen yahûdiden "üç sa'arpa" ödünç aldı. Fatımâ onun bir sa'ını un yaptı. Rasûlullah o akşam namazından sonra ziyarete geldi. Yemek önlerine getirildi. O sırada kapıya bir yoksul geldi ve "Esselâmüaleyküm ey Muham-med ailesinin ev halkı! Ben Müslümanlardan bir miskinim. Bana bir yiyecek verin ki Allah da size cennet sofralarında ikramlar yapsın." Bunu işitince derhal o yemeği o yoksula tereddütsüz verdiler. Kendileri su ile iftar ettiler. Aç yattılar. Ertesi günde o arpanın üçte birinden un ve yemek yaptı. Yine akşam sofrada iftarı beklerken kapıya "Esselâmü aleyküm ya Mu-hammed ailesinin evinin halkı! Ben babası Akabe gününde şehid olan birinin yetimiyim. Beni doyurun ki Allah da cennet sofralarında size ihsanda bulunsun," dedi. Bu söz onları duygulandırdı. Hemen önlerindeki yemeği ona verereTc, kendileri iki günlük aç oldukları halde, onu nefislerine tercih ettiler. Aç olarak yattılar. Ertesi günde oruç tuttular. Hz. Fâtıma (r.a) kalan arpayı da öğüttü, un yaptı ondan da uygun ve uyduruk bir yemek yaptı. Fakat ilahî cilve yine kapıya bir esîr geldi ve "Esselâmüaleyküm Muham-med ailesinin ev halkı ikram etsin," dedi. Kalanı da ona verdiler.

Su ile oruçlarını açtılar. Sonra da aç yattılar. Dördüncü günü Hz. Ali (r.a) Efendimiz Hasanla Hüseyin'in ellerinden tutarak Rasûlullah (s.a.v) Efendimize gitti. Onlar "açlıktan kuş yavrusu gibi çırpınıyorlardı. Bu durumu gören Rasûlullah (s.a.v) "Ya Hasan'ın Babası! Bu gördüğüm beni çok üzdü. Bu sizin hâliniz nedir?" dedi ve kızı Fâtıma (r.a)'ya vardı. Gördü ki Fâtıma köşesinde "karnı arkasına geçmiş" büzülmüş oturuyor. Bu arada Cebrail (a.s) geldi ve şöyle dedi: "— Yâ Muhammedi Hak Teâlâ senin Ehlibeytin hakkında lutûfda bulundu." Rasûlullah (s.a.v) de: "— Ne lutûfda bulundu ey Cibril kardeşim?" dedi. "— Bu Dehr Sûresinde onları övdü. İhsanlarını da kabul etti. Çok çok ecirler de ihsan etti," dedi. Bu âyet-i kerîmeden şu işareti de alıyoruz: İhlâsla bir kişi aç birini nefsine tercih ederse ona da ulu ecir-sevâp Allah katındandır...

Yüce Allah şöyle buyurdu:

342 Dehr Sûresi (Cüz: 29 Âyet: 9-13)

"Biz, size ancak Allah'ın rızâsı İçin yedirlyoruz. Sizden ne bir karşılık, ne de bir teşekkür istemeyiz."

Yâni, Ali, Fatıma, Hasan, Hüseyin ve Fızzâ yoksula, yetime ve esîre sırf Allah rızâsını kazanmak niyetiyle-aç kalmalarına rağmen- verdiler. Dünyevî bir karşılık ve hatta teşekkür bile beklemediler. Âhiretteki sevabını umdular.

Yüce Allah şöyle buyurdu:

"Çünkü biz Rabbimizden, o burtank suratlı çetin günden korkarız ( derlerdi)"

Yüce Allah şöyle buyurdu:

"İşterbundan dolayı, Allah bu günün şerrinden onları korumuş, (yüzlerine) bir güzellik, (gönüllerine) bir sevinç vermiştir."

O günün dehşetini düşünerek ve Allah nzasmı isdihdâf ederek, "bu ender yapılacak ihsanı" muhtaçlara ulaştıran, en çok yemeğe muhtaç bir vakitte (iftarda) hepsini yoksula, yetime, esîre vermekle tam âhiretlik bir iş yaptılar. Buna karşılık Allah da özellikle onları o günün korkunç hallerinden koruyacağını müjdeliyor.

Yüce Allah şöyle buyurdu:

"Sabrettiklerine karşılık onları cennetle, ipekle mükafatlandırmıştır."

Cennetin ahvâlini yukarlarda anlattığımız için bu kadarcık kısa açıklamayla yetiniyoruz. Zâten aşağıda da bahsedilecek.

Yüce Allah şöyle buyurdu:

"(Oraya girin) hepiniz, içinde tahtlar üzerine yaslanıcı (bahtiyarlar) olarak, orada ne bir güneş, ne de bir zemheri görmeyerek."

(Cüz: 29 Âyet: 14-18) Dehr Sûresi 343

Yüce Allah nîmeti, zamanında önlerindeki nimeti değişik ihtiyaç sahiplerine zorsunmadan verdikleri için, onlara ihsan etmiştir. O gün ne bir sıcak ve ne de bir soğuk görmezler. Tam bir rahatlık içinde olacaklar. Orada (zahmet) yok (rahmet) vardır. Orada (nikmet) vok fnîmet) vardır. Orada (iş) yok, (boşluk) vardır... Yüce Allah şöyle buyurdu:

"Ve gölgeleri onlara yakın, meyveleri de emirlerine boyun eğdirilmiş olarak. Onlara gümüşten billur kaplar, kupalar dolaştırılır."

O cennetin ağaçlarının uzun gölgeleri altında zevküsafâ içinde olurlar. Oturdukları yerden o meyvelerini diledikleri gibi dererler. Dünyâdaki gibi o ağaçlan yetiştirmek, bakmak ve meyveleri de silkelemek zahmetleri yoktur. Hep rahatlık yeridir orası. Cennetin yeri gümüşten, toprağı miskten, ağaçlannda da altın görülür. Dalları, yapraklan dünyadakilerden farklıdır. Meyveleri birbirine benzemez: Bir yenilen, öbürüne benzemez. Or-daki herşey hayallerimizin üstündedir.

Yüce Allah şöyle buyurdu:

"(Evet) gümüşten (yaratılmış) billurlar ki mikdârını (sakiler) tâyin etmişlerdir."

Sırça görünümlü gümüşten bardaklarda sakiler şerbetler sunarlar. Dünya içeceklerine benzemez. Kadehler de çok iç-açıcı görüntüdedir. İçe-:ekler belli ölçüde verilir.

Yüce Allah şöyle buyurdu:

"Orada onlara katkısı zencefil olan (dolu) kadehde içirilir. (Zencefil) orada bir pınardır. Ona sekebil adı verilir. "

Suya, içeceklere karıştırılan "zencefil" suya ayrı bir lezzet verir. Ama İbn-i Abbas (r.a)¹ a göre: "Cennette olan ve dünyâda benzeri olan şeyler dünyâdakilere benzemez. Zencefil de farklıdır." Araplar için önemli olan bu (zencefil) onları kâmil îman doğrultusunda sâlih amellere ve güzel

344 Oehr Sûresi (Cüz: 29 Ayet: 19-21)

ahlâklı olmaya teşvik etmek içindir. Kur'an da buna benzer motifler zikredilmiştir.

"Selsebfl" adı verilen bu kaynak sulan her eve ulaştırılmıştır. İçimi çok güzeldir. Ona "sebfl"den bir (selsebîl) verilmesinin bir hikmeti de ona sahip olmak için, Onun yoluna koyulman içindir. Bu kelimenin seçiminde bile bir teşvik vardır.

Yüce Allah şöyle buyurdu:

"Etraflarında herdem taze çocuklar dolaşır ki sen onları gördüğün zaman saçılmış Ürer inci sanırsın!"

Cennetliklerin gencecik ve hiç yaşlanmayan hizmetçiler etraflarında fırfır dönerler. Hizmette hiç kusurları olmaz. Cennetliklerin en aşağı derecesinde olanların bile seksen bin hizmetçisi olur. Kendi karısından başka yetmiş iki hurilerden verilir. Bu hizmetçiler müşriklerin erginlik çağma ermeden ölmüş çocukları olacaktır. Ârif-i Billah Allah dostları için melekût âleminin sırlarını çözme vardır. Bir ata sözü şöyledir: "Aç kal ki beni göre-sin. Halktan uzaklaş ki bana kavuşasın..." Cennetin bu ve benzeri nimetleri ancak "takva ölçüleri" ile kazanılır. O da farzın dışında -hasta ve yaşlı olmayanlann-nâfile oruç tutmaktır. Bir de günâha sebep olan, ıslâhı çok zor olan kimselerle düşüp-kalkmamakla gerçekleşir...

Yüce Allah şöyle buyurdu:

"Orada herhangi bir yeri gördüğün zaman (büyük) bir nîmet, bol bir (ihtişam ve) saltanat görürsün."

Yâ Muhammedi' Bu baş gözüyle cennetteki o oğlancıktan ve öbür nimetleri bir görsen hayretin artar. Tanımlamakta zorlanırsın. Onların her-birinin başlarında pâdişâhları gibi taçlar vardır. Büyük kıral ona derler ki, onun saltanatı yıkılmasın. Ne dilerse onu cerçekleştirir. Bu ancak melikler meliki olan Allahü Teâlâ'dir. Başkasının hükmü dar bölgede ve geçici zamanda geçerli olabilir.

Yüce Allah şöyle buyurdu:.

(Cüz: 29 Âyet: 22-24 Dehr Sûresi 345

"Üzerlerinde İnce ve kalın ipekten yeşil elbiseler vardır. Gümüşten bileziklerle süslenmişlerdir. Rableri de onlara gayet temiz bir şarap içirmiştir."

Üzerlerinde ince ipekten ve zümrüt renkli giysiler vardır. İstibrak denilen dünyâ ipeklerine benzer elbiseler giyerler. Alıştıkları giyinme de orada vardır. Gümüşten bilezikleri olur. Ama hiç dünyâ gümüşüne benzemez. Hanımları altından, gümüşten ve başka madenden mâmül bilezikler takarlar. Orada sunulan şaraplar dünyâ içeceklerine hiçbir türlü benzemez. Ne başağırısı verir ve ne de saçmasapan konuşturur. Allah'a olan eğilimden uzaklaştırmaz.

"(Bütün) bu (nimetler) şüphe yok ki sizin için bir mükâfattır. Çalışmanız makbul olmuştur."

Hâsılı bir kudsî hadisde şöyle buyrulmuştur. "Ben sâlih kullarıma öyle mertebeler, dereceler hazırladım ki onları hiçbir göz görmemiş, hiçbir kulak işitmemiş ve onlar hiçbir kimsenin kalbine de doğmamıştır." (Buharî, Müslim, Ahmed Tırmizî, İbni mâce-Ebû Hureyre radıyallahuanhüm)

Yüce Allah Şöyle buyurdu:

"Hakikat, Kur'anı sana ceste ceste indirdik biz."

Yâ Muhammedi Kur'anı Cebrail ile senin üzerine âyet âyet, sûre sûre indirdik.

Yüce Allah şöyle buyurdu:

"Artık Rabbinin hükmüne (rızâ ile) sabret. Onlardan hiçbir günahkâra, yahut hiçbir nanköre boyun eğme."

Yâ Muhammedi Kendini Şeriatın hükmüne göre sâbit-kadem tut. Hak Teâlâ'nın hükmüne rızâ ile sabret. Üzerindeki peygamberlik görevini tastamam olarak yerine getir. Sakın ha-zâten olmazsın ya- sen ve ümmetin Velîd b. Mugîre Utbe- Şeybe gibi aşırı günahkâr ve nankör kâfirlere uymayın. Velîd ve yoldaşları "Sen bu peygamberliği yapıyorsun. Ama zengin

346 Dehr Sûresi (Cüz-. 29 Âyet: 25-29)

değilsin, fakirsin. Gel bu işi bırak da karşılığı olarak mal verelim. Bütün Mekkelilerin başkanı-beyi yapalım" Bu âyet-i kerîme bu sözleri üzerine geldi.

Yüce Allah şöyle buyurdu:

"Sabah, akşam Rabbinin adını an. Ve gecenin bir kısmında ona secde et Gecenin uzun bir bölümünde de Onu teşbih eyle."

Yâ Muhammed! Namaz kıl. Namazda Rabbinin adını an. Sabah vaktinde öğle-ikindi-akşam vakitlerinde de Onun adını zikret. Gece de namaz kıl.

Gece Namazı denilince "akşam-yatsı ve vitir" anlaşılır. Gece Onu tesbîh ve tenzîh et. Onu noksanlıklardan uzak bil. Ümmet için gece namazı "müstehâb", peygamber içinse "vâcip"tir.

Yüce Allah şöyle buyurdu:

"Doğrusu, bunlar o çabucak geçen (dünyâyı) severler. Önlerindeki o çetin günü bırakırlar."

Bu Mekkeli kâfirler ve benzerleri dünyâ nimetlerini çok sevdiler. Âhireti hiç düşünmediler. O dehşetli kıyamet gününü ve ondaki herşey-den hesaba çekileceklerini unuttular. Ama onlar inatla Haktan yüz çevirdiler...

Yüce Allah şöyle buyurdu:

"Onları biz yarattık. Mafsallarını da biz pekiştirdik. Dilediğimiz vakit yine onları (yaratılışta) tıpkı yerine getiririz."

Onların organlarını yerli yerine pekiştirdik. Biz itaat etmesi için insanı böyle donattık. Ama çoğunluğu -isyan etti. Dilersek onlan helak ederiz. Yerlerine de bize itaatkâr bir topluluk getiririz.

Yüce Allah şöyle buyurdu:

(Cüz: 29 Âyet: 30-31) Dehr Sûresi 347

"Şüphesiz ki bu da bir öğüttür. Artık kim dilerse Rabbine bir yol tutar."

İş bu sûre vaazu nasihattir. Kullarımızdan her kim dilerse onunla öğütlenir. Bir İslâm yolu açıkladık. Böylece Hak-bâül belirlendi. Dileyen dilediğine girer.

Yüce Allah şöyle buyurdu:

"(Bununla beraber) Allah dilemeyince siz dileyemezsiniz. Çünkü Allah hakkiyle bilendir. Tam bir hüküm ve hikmet sahibidir."

Siz itaat ve ibâdete yatkın mısınız, değil misiniz yüce Allah "Elest bez-minde" biliyordu. Bu bakımdan cüzî irâdeniz tam yetkili değildir. Küllî irâdeyi (Allah'ın dilemesini) gözardı edemezsiniz. Hak yolunda kim "zikzak çizmeden" dosdoğru yürüyor, kim de "Hakkı bâtıla çeviriyor" bütün bunları her yönüyle bilen ancak Allah'tır. O Hakîmdir. Kim hidâyete ehilse onun yojcusu olmasını ezelde hükme bağladı. Her yaptığının bilinen-bi-linmeyen hikmetleri vardır.

Yüce Allah şöyle buyurdu:

'"Kimi dilerse rahmetine sokar. Zâlimler (e gelince): Onlar için elem verici bir azap hazırlamıştır O."

O, kimi dilerse ona ikram eder. Selâmet giysisini ona giydirir. İşi hep kolay ve hikmetli olur. Kıyamette de ihsâniyle onu cennetine-cemâjullahına kavuşturur. Zâten o da buna ehildir. Eliyle-gücüyle ve imkânlarıyla ve ayrıca yalan-iftirâ ederek diliyle-yazıyle zalimlik yolunu tercih edenlere yakıcı azabını hazırlamıştır. Kim ne yaparsa onu öbür dünyâda tam olarak görecektir: Hayırsa hayır, serse şer!

Übeyy bin Kaabın (r.a) Rasûlullah (s.a.v)' den rivayetine göre Peygamberimiz (s.a.v) şöyle buyurmuştur: "Kim inşân sûresini okursa onun Allah katındaki mükâfatı cennet ve ipektir."