a. İsrailiyatın İslam Kültürüne Girmesinin Sebepleri 3

b. İsrailiyatın Tarihçesi ve Seyir Çizgisi 3

b1. Taberi ve İsrailiyat 4

b2. İbnu Kesir ve İsrailiyat 5

b3. Razi ve İsrailiyat 6

b4. Hazin ve İsrailiyat 7

4. Çağdaş İsrailiyat 8

5. Netice. 9

3- İSRAİLİYAT

1. İsrailiyat’ın Tanımı

Kur'an kıssalarından bahsederken İsrailiyat konusunu da işlemek, haddizatında bir zorunluluktur. Çünkü tefsir kitaplarında nakledilen İsrailiyat'ın hemen hemen tamamı kıssalarla ilgili bölümlerde geçmektedir.

İsrailiyat, israiliyye kelimesinin çoğuludur ve bu kelime, israilî bir kaynaktan nakledilen kıssa veya olay anlamındadır. [1] İsrail, Hz. Yakub'un ismi veya lakabıdır. Yahudiler ona nisbet edilerek kendilerine Benu İsrail (İsrailoğulları) denilmektedir. Nitekim Kur'an-ı Kerim de Yahudileri “Benu İsrail” diye isimlendirmektedir. O halde îsrailiyat, Yahudi kaynaklardan aktarılan malumat anlamındadır. Ne varki tefsir ve hadis ilimleriyle uğraşanlar, “İsrailiyat” kelimesini daha geniş bir anlamda kullanmışlardır. Yahudi ve Hıristiyan kültürlerin yanı sıra geçmişlerin mitolojilerinden tefsir ve hadis kitaplarına sokuşturulan haberlerin tamamına israiliyat demişlerdir. Hatta bazıları, geçmiş kaynaklarda mevcut olmayıp İslam düşmanlarının, sırf İslam'ı bulandırmak, İslam inanç ve kültürünü bozmak için uydurdukları haberleri de bu kelimenin kapsamına almışlardır. [2] Buna göre diğer kültürlerden İslam kültürüne sokuşturulan haberlerin tamamına İsrailiyat denmektedir.

Bu tür haberlerin hepsi için İsrailiyat isminin kullanılması ise, nakledilen bu tür haberlerin büyük çoğunluğunun yahudi kaynaklı olması sebebiyledir. [3]

2. İsrailiyat'ın Kısımları

İsrailiyatın kısımlarına geçmeden önce kısaca Kur'an'ın kendisinden önceki kitaplarla ilişkisi üzerinde durmak istiyoruz.

Hemen şunu belirtelim ki; peygamberler, Hz. Adem'den Peyamberimiz Muhammed'e kadar birbirlerinin izleyicisidirler. Hepsi aynı yolu savunmuşlardır. Kur'ani terminolojide bu yolun adı İslam'dır.

Peygamberlerin hepsi aynı yolun izleyicileri olduklarına göre birine indirilen her kitap, kendinden öncekine indirilen kitabın doğrulayıcısıdır. Ancak bir kitabın kendinden önceki kitabın doğrulayıcı olması, o kitabın bir fotokopisi olması anlamında değildir. Hepsinde itikat konuları aynıdır, ama pratik hayatla ilgili meselelerde bir takım farklılıklar vardır. İşte bu gibi konularda, farklılık arzeden hususlarda bir sonraki kitap, bir önceki kitabı nesheder yani o farklı hususlardaki hükümlerini iptal eder. Eğitim üslupları açısından da aralarında bir takım farklılıklar sözkonusu olabilir. Çünkü eğitimde takip edilecek metodlar, toplumların yapıları, kültürel birikimleri ve psikolojilerine göre tesbit edilir.

Kur'an-ı Kerim de, kendinden önceki kitapları doğrulayıcı olarak indirilmiştir. Nitekim bu durum müteaddit ayetlerde belirtilmektedir.[4]

Kur'an'ın kendinden önceki kitapları doğrulayıcı olarak indirildiğini belirten bir ayette, Kur'an'ın diğer kitaplar karşısındaki durumunu anlatan bir vasfı daha ilave edilmektedir: [5] sözcüğü ile kullanıldığında "gözleyen, kollayan ve koruyan" anlamındadır. [6] Buna göre ayetin anlamı şöyledir:

“Sana da kendinden önceki kitapları doğrulayıcı ve onları kollayıp koruyucu olarak bu kitabı gerçekle indirdik.”[7]

Kur'an-ı Kerim'in, kendinden önceki kitapları kollayıp koruması, onlardan hangi hükümlerin geçerli ve hangilerinin geçersiz olduğunu belirtmesidir.[8]

Sözcüğü şeklinde de okunmuştur. Buna göre ayetin anlamı şöyledir:

“Sana da kendin den önceki kitapları doğrulayıcı ve değiştirilmekten emin kılınmış olarak bu kitabı gerçekle indirdik.”[9]

Yani Kur'an'ın diğer kitaplar karşısındaki özelliklerinden biri, Allah tarafından korunmuş olması, değişiklik ve tahrife uğramayacağıdır. Nitekim Kur'an'ın korunmasının Allah'ın teminatı altında olduğu başka bir ayette de belirtilmektedir. [10] Oysa diğer kitaplar için durum böyle değildir. Onların korunması din bilginlerine bırakılmıştır. [11] Din bilginleri ise o kitapları koruyamamış ve o kitaplar tahrif edilip değiştirilmişlerdir. Herhalde Kur'an'ın korunması da İslam bilginlerine bırakılmış olsaydı, o da aynı akıbete uğrayacaktı. Ama son kitap olduğu için korunması Allah'ın teminatı altına alınmıştır.

Bu kısa girişten sonra İsrailiyat’ın kısımları konusuna geçebiliriz.

İsrailiyatı çeşitli açılardan kısımlara ayırmak mümkündür. Ancak bizi ilgilendiren, İslam'a uyma ve uymama, bir de onları nakletmenin caiz olup olmaması gibi hususlardır. İşte bu açıdan israiliyatı üç kısma ayırabiliriz:

a. İslam'a uygun olan İsrailiyat.

b. İslam'a uygun olmayan İsrailiyat.

c. Hakkında hüküm bulunmayan; doğrulanması ya da yalanlanması için elde bir kıstas bulunmayan İsrailiyat.

Tevrat ve İncil, bütünüyle tahrif edilmiş kitaplar değildir. Bu nedenle hak ile batılı bir arada bulundururlar.

Bunlardan Kur'an ve sahih sünnete uygun düşenler haktır. İslam'a uygun olan İsrailiyattan maksat, bu tür hususlardır. Peygamber (s)'in "İsrailoğullarından nakledin, bunda bir sakınca yoktur." [12] anlamındaki hadisi bu tür İsrailiyata hamledilmiştir.

Kur'an ve sahih sünnetle bağdaşmayan İsrailiyat ise batıldır ve bu gibi İsrailiyat, ancak reddedilmek ve eleştirilmek kaydıyla nakledilebilir. İsrailiyatı nakletmeyi yasaklayan rivayetler de bu tür İsrailiyata hamledilmiştir.[13]

Bir kısım İsrailiyat ise, dini hüküm taşımayan hususlarla, olmuş olması da, olmamış olması da ihtimal dahilinde olan olayları nakleden İsrailiyattır. Bu tür İsrailiyatın nakledilmesini bazı alimler caiz görmüştür. Kimi de İsrailiyattan olduklarının belirtilmesi kaydıyla caiz olduğunu söylemişlerdir.

Kanaatimizce bu tür İsrailiyatın da nakledilip dini kitaplarda rivayet edilmesi ya da va'zlarda söylenmesi caiz değildir. Eğer bunlarla insanlara öğüt vermek isteniyorsa, öğüt vermek için Kur'an ve sahih sünnet yeterlidir. Eğer bilgi vermek isteniyorsa dini bilgi namına yine Kur'an ve sahih sünnet yeterlidir ve insanları etkileme, onlara mutedil bir şahsiyet ve hayata doğru bir bakış açısı kazandırma açısından da bu iki kaynak yeterlidir. [14]

3- İsrailiyatın Tarihçesi

a. İsrailiyatın İslam Kültürüne Girmesinin Sebepleri

Kur'an-ı Kerim'in naklettiği kıssaların pek çoğu Tevrat'ta da geçmektedir. Hem Kur'an-ı Kerim, kıssaların ayrıntıları üzerinde durmazken Tevrat ayrıntılara girmektedir. Çünkü Kur'an-ı Kerim bu kıssaları aktarırken ibret alınacak yönlerine dikkat etmekte, ibret alınmaya konu olmayacak hususlara temas etmemektedir.

Okuyucuların bir kesimi özellikle de halk tabakası, alınacak ibretten çok kıssalardaki olaylara takıldılar. Kur'an'da olayların ayrıntılarını bulamayınca bu isteklerini karşılamak için Ehl-i Kitaba müracaat ettiler.

Haddizatında müslümanların ilk dönemlerde karşılaştıkları Ehl-i Kitabın kendileri de, kendi kitapları hakkında yeterli bilgilere sahip değillerdi. Bu nedenle müslümanların onlardan dinledikleri arasında kendilerinin folklorik bilgileri de vardı. Gerçi kitapları da tahrif edilmiş ve sağlıklı bilgiler ihtiva etmiyordu ama ilave olarak halk kültürünün de anlatılanlara karışması tehlikenin boyutlarını daha da artırıyordu.

İsrailiyatın İslam kültürüne karışmasının sebepleri konusunda İbnu Haldun şöyle demektedir: Araplar ne Kitap Ehli, ne de ilim ehli idiler. Bedevilik ve ümmilik onlara hakim idi. İnsan nefsinin arzu duyduğu kainatın yaratılış sebebi, yaratılışın başlangıcı, varlığın sırları gibi hususlarda bilgi sahibi olmayı arzu ettiklerinde onu Önce kitap ehli olanlara sorar ve onlardan istifade ederlerdi. Bu kitap ehli ise, Tevrat ehli olan Yahudilerle onların dinine tabi olan Hıristiyanlar idi. O gün Araplar arasında yaşayan Tevrat ehli de haddizatında onlar gibi bedevi idiler. Tevrat'tan bildikleri Kitap Ehli'nden avamın bildikleri şeylerdi.[15]

Ayrıca Yahudiler İslam'ın en azılı düşmanlarıdır. Sırf İslam'ın safiyetini bozmak için de yalan yanlış şeylerin İslam kültürüne girmesine çalışmışlardır.

İnsanların yapı olarak hikaye ve masal türünden şeyler dinlemeğe meyyal olmaları, abartılmış şeylere düşkünlükleri de, İsrailiyatın İslam kültürüne karışmasına yardımcı olmuştur.

İsrailiyatın İslam kültürüne karışmasının diğer bir sebebi de, Ehl-i Kitaptan bazı alimlerin İslam dinine girmiş olmalarıdır. Bu bilginler ya diğer müslümanların kendilerine müracaat etmeleri sonucunda ya da kendiliklerinden İsrailiyatı anlatıyorlardı.

İsrailiyatın İslam kültürüne girmesinin sosyolojik sebeplerinden biri de, İslam'ın evrensel bir din oluşudur. İslam, Ehl-i Kitabı da kendisine davet etmiştir. Bunun bir sonucu olarak müslümanlar Ehl-i Kitab'a da İslam dinini tebliğ ediyorlardı. Bu arada müslümanlarla Ehl-i Kitap arasında zaman, zaman tartışmalar oluyor, sohbetler yapılıyordu. Böyle bir ortamda kültürel etkileşimin olması tabiidir. [16]

b. İsrailiyatın Tarihçesi ve Seyir Çizgisi

Ehl-i Kitab'ın Araplarla ilişkisi İslam Öncesine dayanır. Bunların büyük çoğunluğu Yahudi idiler ve Miladi 70 yılında Arap yarımadasına gelip yerleşmişlerdir.[17]

Ayrıca Arapların biri yaz, biri de kış mevsiminde olmak üzere ticaret için iki yolculukları vardı. Nitekim-Kur'an-ı Kerim de bundan bahsetmektedir. [18] Kış yolculuğu Yemen'e. Yaz yolculuğu da Şam'a yapılıyordu ve buralarda çoğunluğu Yahudi olan Ehl-i Kitap yaşardı. Gerek Arap yarımadasında ve gerek bu yolculuklar sırasında Ar-aplarla Ehl-i Kitap arasındaki münasebetlerin sonucu olarak Arap kültürüne Ehl-i Kitap kültürünün de karışmış olması tabiidir. [19] Ancak cahiliye döneminde bu etkilenmenin büyük boyutlara ulaştığını söyleyemeyiz. Çünkü Araplar müşrik idiler ve Ehl-i Kitap kültürüne ilgi duymuyorlardı.

Etkilenme daha çok İslam'ın gelişinden sonra ve yukarıda dikkat çektiğimiz sebeplerle olmuştur.

Sahabe döneminde kimi sahabi bazı hususlarda Ehl-i Kitab'a danışmışlarsa da kendilerine anlatılanlar hususunda dikkatli idiler. Hele Rasulullah'a isnad edilen hususlarda daha da dikkatli davranıyorlardı. İslam'ı bilme noktasındaki hakimiyetleri sebebiyle de, İslam'a uymayan haber ve düşüncelere geçit vermiyorlardı.

Tabiun döneminde yalan uydurmalar çoğaldı. Rasulullah (s)'ın söylemediği şeyler ona isnad edilmeğe başlandı. Bunun üzerine bu konuda uyanık müslümanlar bir hadis duyduklarında onu rivayet edenden, hadisi kimden duyduğunu sormaya başladılar. Artık hadisler senedleriyle birlikte rivayet edilmeye başlandı. Müslimin nakline göre İbnu Sirin (öl.110/728) şöyle demektedir: Müslümanlar, Rasulullah'tan rivayet edilenlerin senedini sormuyorlardı. Ama fitne vuku bulduktan (Hz. Osman öldürüldükten) sonra, hadis rivayet edenlere: 'Hadisi kimden dinlediniz?1 diye soruyorlardı. Hadisi rivayet edenler bid'at ehli ise, o hadisi almıyorlardı.[20]

Tabiun döneminde hadislerin senedlerine önem verilmekle birlikte Ehl-i Kitab'a müracaatlar da çoğaldı. Ayrıca Ehl-i Kitap'tan islam'ı kabul edenler de çoğalmıştı. Böylece tefsir ve hadise Israiliyattan pek çok şey karıştı. Kıssalarla ilgili İsraili haberler, avam tarafından şevkle dinleniyordu.[21]

Bu dönemden sonra tefsirde İsrailiyata daha çok yer verilmeye başlandı. Bilahare kimi müfessirler naklettikleri rivayetlerin senedlerini de zikretmez oldular. Artık doğruyu yalandan ayırt etmeye yarayan sened zinciri de yoktu.

Gerçi her dönemde bu tür İsrailiyatı reddeden, değerli ilmi çalışmalar ortaya koyan pek çok alim yetişmiştir. Ancak avamın bu tür haberlere ilgi duyması, halkın teveccühünü kazanmayı amaçlayan alimlerin her dönemde var olması, bazen de hangi haberlerin İsrailiyattan olduğunun bilinmemesi ve bazen de yasak olan İsrailiyatla yasak olmayan İsrailiyatın birbirine karıştırılması sonucunda rivayet tefsirlerinin hemen hemen tamamı şu veya bu oranda İsrailiyata yer vermişlerdir.

İsrailiyatın ne oranda tefsirlere karıştığını anlamak bakımından meşhur bazı müfessirlerin tefsirlerine geçmiş İsrailiyata misaller vermek istiyoruz: [22]

b1. Taberi ve İsrailiyat

Taberi'nin (öl. 310/922) tefsiri, günümüze kadar ulaşabilmiş ilk tefsirlerdendir. Rivayet tefsiri olmakla birlikte dirayete de yer vermekte; dil izahları ve rivayetler arasında da bazen tercihler yapmaktadır. Dönemine kadar ki görüşleri derlemesi bakımından adeta bir tefsir ansiklopedisidir.

Taberi naklettiği rivayetlerin sened zincirini vermektedir. Bu yönüyle de önemi büyüktür.

Ancak bu üstün Özelliklerine rağmen İsrailiyata da yer vermiştir. Naklettiği İsrailiyatın bir kısmını eleştirip İslam'la bağdaşamayacağına dikkat çektiği halde büyük bir kısmını hiç eleştirmeden senedini zikretmekle yetinmektedir. Onu savunanlar, onun, naklettiği rivayetlerin tamamının sened zincirlerini zikrettiğini, sorumluluğun artık ona ait değil, okuyucuya ait olacağını ileri sürüyorlarsa da İslam'la bağdaşmayan bu tür rivayetleri nakledip onları eleştirmemesi büyük bir eksikliktir.

Misaller:

“Andolsun, biz Süleyman'ı imtihan ettik: Tahtının üstüne bir ceset bıraktık, sonra bize yöneldi.”'[23]

ayetini tefsir ederken Katade'nin şöyle dediğini nakletmektedir: [24] Hz. Süleyman Beyti Makdis'i inşa etmekle emro-lundu. Kendisine, onu inşa et ama demir sesi duyulmasın denildi. Buna bir yol bulamayınca kendisine, denizde Sahru'l-Marid isminde bir şeytanın yaşadığı söylendi. Nihayet o şeytanı getirtti. Durumu kendisine anlattı. Hz. Süleyman'ın hakimiyeti mühründe idi. Hz. Süleyman tuvalete ve hamama girdiğinde mührünü beraberinde almazdı. Bir gün bir hanımıyla yattıktan sonra hamama gitti. Hamama girmeden mührünü o şeytana teslim etti. Şeytan götürüp o mührü denize attı. Böylece Hz. Süleyman hakimiyetini yitirdi. Şeytan onun kılığına girdi ve Hz. Süleyman'ın tahtına oturarak hükmetmeye başladı. İnsanlar verdiği kararların bir kısmını yadırgamaya başladılar. Allah'ın peygamberi bozuldu, yanlış kararlar veriyor denilmeye başlandı. Nihayet kırk gün sonra Hz. Süleyman mührünü bir balığın karnında buldu. Mührünü alıp geri döndüğünde yolda onu gören cin ona secdeye kapandı. Halkının arasına geldiğinde o şeytanın cesedini tahtının üzerinde buldu.[25]

Bu hikayenin uydurma olduğu açıktır. Şeytanın, bir peygamber olan Hz. Süleyman'ın kılığına girmesi, şu kadar gün boyunca tahtına oturup dilediği şekilde kararlar vermesi, Hz. Süleyman'a inanan halkı aldatıp onların gözünde peygamberlerini küçük düşürmesi düşünülemez.[26]

Yine Sad Suresi'nde geçen:

“Sana davacıların haberi geldi mi? Hani odasının duvarına tırmanmışlardı, Davud'un yanına girmişlerdi de (Davud) onlardan korkmuştu..Korkma, dediler, biz iki davacıyız. Birimiz, ötekinin,.hakkına saldırdı. Şimdi sen aramızda hak İle hükmet, (adaletten ayrılıp bize) zulmetme. Bizi yolun ortasına (adaletle) götür. Bu kardeşimin doksan dokuz koyunu var. Benimse bir tek koyunum var. Böyle iken onu da bana ver dedi ve konuşmada bana ağır bastı (onunla baş edemedim).

(Davud) dedi ki: 'Andolsun (o), senin koyununu kendi koyunlarına katmayı istemekle sana zulmetmiştir. Zaten (mallarını birbirine) karıştıran (ortak)ların çoğu birbirine zulmederler. Yalnız inanıp iyi işler yapanlar bunun dışındadır ki, onlar da ne kadar azdır!' Davud (bu hükümle) kendisini denediğimiz (kendisine bir bela vereceğimizi) sandı da Rabbinden mağfiret diledi, eğilerek secdeye kapandı ve tevbe edip (bize) döndü.”[27] ayetinin tefsirinde Taberi şu anlamdaki rivayetlere yer vermektedir:

Hz. Davud ibadetle meşgul iken şeytan kendini altından yapılmış bir güvercin kılığına sokarak gidip Hz. Davud'un önüne kondu. Hz. Davud onu yakalamak için elini uzattı, ama güvercin biraz öteye uçtu. Hz. Davud güvercinin peşine takıldı. Nihayet dama çıktı ve güvercini kovalarken yıkanan bir kadın gördü. Kadın çok güzeldi. Hz. Davud ona tutuldu. Hele kadın, açık yerlerini saçlarıyla örtünce Hz. Davud'un ona tutkusu daha da arttı. Hemen kocasının kim olduğunu soruşturdu. Kocasının devlet göreviyle bir yere gitmiş ve Orya isminde bir komutan olduğunu öğrendi. Üst komutanına haber göndererek öldürülsün diye Orya'yı zorlu bir savaşa göndermesini emretti. Orya o savaşta başarı elde etti ve öldürülmedi. Daha zor ikinci bir savaşa gönderilmesini emretti. İkincisinde de Orya galip geldi. Onu üçüncü bir savaşa göndertti ve bu savaşta öldürüldü. Bunun üzerine Hz. Davud Orya'nın o güzel karısıyla evlendi.[28]

Hz. Davud hakkındaki bu uydurma haber Ehl-i Kitap'tan alınmıştır. Taberi bu anlamdaki rivayetleri nakletmekte ve hiç bir eleştiri yöneltmemektedir.

Böyle bir şeyi ancak adi bir padişah yapabilir. Hz. Davud gibi adil bir hükümdarın hele bir peygamberin bunu yapması düşünülemez.

Taberi'nin bu gevşekliği Yuhanna ed-Dımaşkî isimli Hıristiyanın Peygamberimiz hakkında uydurduğu [29] şu iftiranın da tefsirinde yer almasına sebep olmuştur: Güya Peygamberimiz (s), azadlısı Zeyd'in evine gitmiş ve Zeyd'in eşi Zeyneb'i yarı çıplak bir vaziyete görerek ona aşık olmuştur.[30]

b2. İbnu Kesir ve İsrailiyat

Rivayet tefsirlerinin en meşhurlarındandır. Taberi gibi kendisi de rivayet senedini zikreder. İsrailiyat ve oydurma haberler konusunda en dikkatli müfessirlerin başında gelir. Tefsirinin bir çok yerinde müfessirlerin rivayet ettikleri İsrailiyata dikkat çeker; bazen haberin uydurma olduğunu, Ehl-i Kitap menşe'li olduğunu ve İslam'la bağdaşmadığını söylemekle yetinir. Bazen de gerekçeleriyle niçin İslam'a uymadığını tafsilatlı bir şekilde anlatır.

Uydurma haber ve İsrailiyat nakletme, onlara dikkat çekme ve onları reddetme hususunda müfessirlerin ilk sırasında yer almasına rağmen İsrailiyat - az da olsa-onun eserine de girmiştir.

Mesela:

“Allah Yere at onu (asanı), ey Musa!' dedi. Onu hemen yere attı. Bir de ne görsün, hızla sürünen bir yılan oldu. Allah buyurdu: Al onu! Korkma! Biz onu şimdi ilk haline sokacağız.“[31]

ayetlerinin tefsirinde Vehb b. Münebbih'ten şu rivayeti nakletmekte ve hiç bir eleştiri yöneltmemektedir. Özet olarak rivayet şöyledir:

Asasını yere attığında bir de ne görsün, aç gözlerle etrafını süzen koca bir ejderha! Kayalara yöneliyor bir lokmada onları yutuyor. Dişleriyle ağaca saldırıyor ve onları kökünden söküp yiyor. Boyunun üzerindeki kıllar adeta birer ok şeklindeydi. Gözlerinden alevler fışkırıyordu. Korkunç bir ses çıkarıyordu. Hz. Musa onu bu durumda görünce arkasına bakmadan kaçmaya başladı. Sonra Rabbini hatırladı ve utancından durdu. Melek, kendisine gidip ejderhayı boynundan yakalamasını söyledi. Hz. Musa'nın üzerinde yünden bir aba vardı, yenini eline sardı ve ejderhayı yakalamaya çalıştı. Elinin üzerinden yen açıldı ve eli ejderhanın ağzına geldi. Ejderhanın dişlerinin gıcırtısını bile duydu. Ama eliyle yakaladığında bir de ne görsün! Kendi asası! Eski halini almış.[32]

İbnu Kesir, az da olsa bu tür İsrailiyata yer vermektedir. Ancak onun naklettiği bu İsrailiyat, akideye taalluk eden cinsten değildir. Belki okuyucusunu lüzumsuz meşgul eden neviden İsrailiyattır. [33]

b3. Razi ve İsrailiyat

Razi'nin (öl. 606/1209) tefsiri re’y tefsiridir. Dolayısıyla rivayete fazla yer vermez. Bununla birlikte re'y tefsirlerinin rivayetten, rivayet tefsirlerinin de dirayetten tamamen hali olmadıklarını hatırlatalım.

Razi, tefsiri ilgilendirmeyen bir çok malumata yer vermekle birlikte İsrailiyat konusunda dikkatlidir. Özellikle peygamberlerin masumiyetlerini rencide eden İsrailiyat konusunda daha da dikkatli davranmaktadır. Nitekim Ehl-i Sünnet'ten peygamberlerin masumiyetine dair ilk eser Razi'nin eseridir.

Yer yer müfessirlerin naklettikleri İsrailiyata dikkat çekerek onları delilleriyle reddeder.

Bununla birlikte İsrailiyattan ve uydurma haberlerden tamamen hali olduğunu söyleyemeyiz.

Misaller:

“Görmedin mi Rabbin ne yaptı Ad (kavmin)e? Yüksek sütunlarla dolu İrem'e?”28

ayetlerini tefsir ederken şöyle demektedir: Rivayet edilir ki, Ad'ın iki oğlu vardı. Biri Şeddad, diğeri de Şedid isminde, Bunlar, hakimiyet kurup çok kimseyi yendiler. Bir müddet sonra Şedid öldü ve hakimiyet tamamen Şeddad'a kaldı. Şeddad, dünyaya hükmetti, krallar ona boyun eğdi. Bir ara ona cennetten bahsedildi. Ben de onun gibisini inşa ederim dedi. Adn diyarında İrem şehrini inşa ettirdi. Şehrin inşaatı 300 yıl sürdü. O sırada Şeddat 900 yaşındaydı. İrem, görkemli bir şehirdi. Surları altun ve gümüştendi. Sütunları Zeberced taşı ve yakuttandı. Değişik cinsten ağaçları ve nehirleri vardı. Şehrin inşaatı bittiğinde Şeddad halkını yanına alarak İrem'e yerleşmek üzere yola koyuldu. Şehre bir günlük mesafedeyken Allah gökten bir gök gürlemesi gönderdi ve Şeddad halkıyla birlikte helak oldu. Abdullah b. Kulabe hakkında rivayet edilir: Abdullah develerini kaybetmiş ve onları aramaya koyulmuş. Develerini ararken Şeddad'ın bahçesiyle karşılaşmış ve oradan yüklenebildiği şeyleri alıp gelmiş. Olaydan haberdar olan Muaviye bu zatı yanına çağırtmış ve olayı kendisine anlatmasını istemiş. Bu arada Ka'b'ı da çağırtmış ve ona bunu sormuş. Ka'b: Orası İrem şehridir, demiş ve şunu ilave etmiş: Senin döneminde kısa boylu, kumral ve hem kaşlarında, hem de boynunda birer ben bulunan biri develerini ararken o şehri bulacak, demiş. Tam bu sırada etrafinâ bakınmış ve İbnu Kulabe'yi görmüş: İşte! Allah'a yemin ederim ki o adam budur, demiş.[34]

Razi'nin naklettiği bu hikayenin uydurma olduğu açıktır. Şu ana kadar surları altun ve gümüşten inşa edilmiş bir şehre rastlanmış değildir. Nitekim İbnu Kesir de, İrem şehrinin surlarının altun ve gümüş olduğuna, müfessirlerin bu şehrin ihtişamı hakkında naklettiklerinin doğruluğuna dair bir delilin mevcut olmadığını söylemektedir.[35]

Razi, bir çok müfessirz gibi, Uz. Eyyub'un mübtela olduğu hastalık, bu arada şeytanla tartışmaları ve benzeri uydurma haberleri ue tefsirinde nakletmektedir.[36]

"İsrailiyat" sözcüğüyle müfessillerin sadece Yahudi yahut Hıristiyanlardan nakledilen haberleri kasdetme-diklerini, İslam'la.bağdaşmayan diğer haberlere de İsrailiyat dediklerini belirtmiştik. Şimdi bu anlamda Razi'nin naklettiklerine bir-iki misal zikredeceğiz:

Sihir işiyle de ilgilenen Razi, kahin ve müneccimlerin gaybı bildiklerini; kehanetle uğraşan ve Metikşah'ıri oğlu Sencer döneminde Bağdad'a getirtilen bir kadının otuz yıl boyunca geleceğe dair verdiği haberlerin hepsinin aynıyla vuku bulduğunu iddia etmektedir.[37]

Asr Suresi'nin tefsirinde bu surenin önemini anlatırken şöyle bir rivayet nakletmektedir: Rivayet edilir ki bir kadın, Medine sokaklarında çığlıklar atarak: "Bana söyleyin, Peygamber nerede?" diye bağırıyordu. Rasulullah (s) onu gördü ve; "Ne oldu?" dedi. Kadın dedi ki: "Kocam bir yere gitmişti, ben de zina ettim. Zinadan bir çocuğum oldu. Onu sirke küpüne atıp boğdum. Sonra o küpteki sirkeyi sattık. Benim için tevbe yolu var mı?" Rasulullah (s) ona şu karşılığı verdi: "Zina yapmana gelince, bundan dolayı recmedileceksin. Çocuğu öldürmenin cezası ise cehennemdir. Sirkeyi satmana gelince, büyük bir günah işlemişsin. Ama ben de sandım ki ikindi namazını kılmamışsın."[38]

Herhangi bir ameli terkten dolayı -amelleri terketmekten sakındırmak için dahi olsa- bu şekildeki mübalağalarla aynı şekilde bir amelin mükafatını -amellerle teşvik için dahi olsa- bu şekildeki mübalağalarla anlatmak da İsrailiyatın içine girer.

İsrailiyatla ilgileri az olan, hatta İsraili haberleri eleştiren üç müfessirin tefsirlerinde İsrailiyata dair misaller verdik. Bir de İsrailiyata kapılarını açmış müfessirler var. Bu müfessirlerden misal olarak Ebu İshak es-Sa'lebi (öl. 427/1036), Sa'lebinin tefsirini ihtisar eden ve ona nisbetle İsrailiyata daha az yer veren Beğavi (öl. 516/1122) ve Beğavi'nin tefsirini ihtisar eden Hazin'i (öl. 74171340) zikredebiliriz. Bu tefsirlerin her birine dair misaller nakletmek uzun yer işgal edecektir. Biz bunlardan halk arasında daha yaygın olan, Hazin tefsirinden misaller vermekle yetineceğiz. [39]

b4. Hazin ve İsrailiyat

Hazin (öl. 741/1340) tefsirini, Beğavi'nin tefsirini ihtisar etmek ve daha önceki müfessirlerden de derlediklerini ilave etmek suretiyle telif etmiştir. Naklettiği rivayetlerin senedlerini zikretmez. Kütüphaneci olan Hazin, aynı zamanda vaizdir ve kıssalara gayet düşkündür. Bu nedenle tefsiri İsrailiyat ile doludur. Naklettiği İsrailiyatı bazen eleştirir. Ama çoğu zaman kıssa, İslam akidesiyle bağdaşmadığı halde onu zikreder ve ne İsrailiyattan olduğuna dikkat çeker, ne de herhangi bir eleştiride bulunur.

Misaller:

“Eyyub'a da (lütfettik). Rabbine: 'Bu dert bana dokundu, sen merhametlilerin en merhametlisisin.' diye dua etmişti. Biz de onun duasını kabul ettik, kendisine bulaşan derdi kaldırdık; ona tarafımızdan bir rahmet ve ibadet edenler için bir hatıra olarak kendisine ailesini ve onlarla beraber bir katını daha Derdik.”[40]

ayetlerinin tefsirinde Vehb b. Münebbih'ten şunu naklediyor:[41]

Eyyub Rum idi. Allah ona zenginlik vermişti. Harzem sancaklarından Belka ile Şam toprakları hep onundu. Beş yüz kölesi vardı. Her kölenin bir hanımı, Çocukları ve malları vardı. Allah ona bol kadın ve çocuk vermişti. Bunun yanında çok muttaki idi. Fakir ve öksüzleri gözetirdi. Misafirlere bol ikramda bulunurdu. Allah'ın kendisine verdiği bu nimetlere hakkıyla şükrederdi. Asla diğer zenginler gibi gurura kapılmaz, ibadetlerini yerine getirirdi.

O zaman gökler şeytana yasak değildi, dilediği göğe giderdi. Hz. İsa göğe yükseltildiğinde dört gök kendisine yasaklandı. Peygamberimiz Muhammed (s) geldiğinde ise bütün gökler ona yasaklandı.

Şeytan meleklerin Hz. Eyyub'u överek andıklarını ve ona rahmet okuduklarını duydu. O zaman Hz. Eyyub'u kıskandı ve göklerde çıkabileceği yere kadar yükseldi. Orada Allah'a şöyle seslendi: Allah'ım, ben bu Eyyub kulunun durumunu düşündüm; ona bol bol nimet vermişsin, o da sana şükrediyor. Ona sıhhat vermişsin sana hamdediyor. Şayet onu imtihan edecek olursan; verdiğin bu nimeti elinden alacak olursan, o zaman sana ne şükreder ve ne de ibadet eder. Bunun üzerine Yüce Allah: 'Hadi git, seni onun malına musallat kıldım' buyurdu.

Şeytan, cinleri ve azgın şeytanları toplayarak bir ordu kurdu ve Hz. Eyyub'un malını telef etti.

Malını telef ettiği halde Hz. Eyyub'un Allah'a bağlılığı konusunda bir değişikliğin olmadığını gören şeytan hemen göğe çıktı ve Allah'tan kendisini Hz. Eyyub'un çocuklarına musallat kılmasını istedi. Allah: 'Hadi git, seni onun çocuklarına musallat kıldım.' buyurdu. Nihayet şeytan onun çocuklarını da telef etti ve Hz. Eyyub'a gelerek; 'Çocuklarını göreydin, nasıl azap çektiler. Nasıl yüz üstü düşüp kan ve beyinleri akıyordu. Göreydin, onların karınlarını nasıl yardım, nasıl barsaklarını param parça ettim. Onların o durumunu görseydin yüreğin lime lime olurdu.' dedi. O zaman Hz. Eyyub hüngür hüngür ağlamaya başladı ve toprağı avuçlayıp başına serpti ve; 'Ah! Keşke anam beni doğurmayaydı.' dedi. Sonra kendine geldi ve hemen Rabbine tevbe eti. O zaman şeytan yine başarıya ulaşamadığını anlayarak başını önüne eğdi. Ancak ardından toparlandı ve Allah'tan kendisini Eyyub'un vücuduna musallat kılmasını istedi. Yüce Allah; 'Hadi git, dili, kalbi ve aklı hariç seni onun vücuduna musallat kıldım.' buyurdu.

Allah düşmanı şeytan hemen aşağıya indi ve Eyyub'u secdede iken buldu. Acele ederek onun başını secdeden kaldırmasına fırsat vermeden iki burun deliklerine öyle bir üfürdü ki Hz. Eyyub'un bütün vücudu tutuştu. Vücudu tepeden tırnağa kabarcıklarla doldu.

Vücudunun her tarafını bir kaşıntı sardı. Tırnaklarıyla, bulduğu sert bezler ve taşlarla vücudunu kaşımaya başladı. Derisi dökülüyor, vücudunun etleri parçalanıyordu. Yaraların etkisiyle vücudu kokuştu. Nihayet kavmi, vücudunun yaydığı o pis kokuya dayanamadılar ve onu alıp bir çöplüğe attılar. Hanımından başka kimse yanına yanaşmıyordu. .

Hazin bu arada Hz. Eyyub'un bu dertten kurtulmak için Allah'a nasıl dua ettiğini, çevresiyle arasında geçen konuşmalara dair bir takım şeyleri nakleder ve Hz. Eyyub'un yedi küsur sene o çöplükte kaldığını, vücudunun kurtlandığını ama bütün bunlara rağmen sabretmeye devam ettiğini anlatır.

Şeytan, Hz. Eyyub'un hala hak yolda devam ettiğini görünce yardımcılarını topladı ve onlara danıştı. Ona, hanımı kanalıyla onu saptırmayı önerdiler. Çünkü hanımı, sonuna kadar ona yardımcı olmuştu. Bunun üzerine şeytan yakışıklı bir erkek suretine bürünerek Hz. Eyyub'un Rahme isimli bu hanımının yanına gitti ve; 'Ey Allah'ın kulu, kocan nerede?' dedi. Hanımı: 'Kocam, işte orada, yaralarını kaşıyor, vücudunda kurtlar dolaşıyor.' karşılığını verdi. Şeytan, Hz. Eyyub'un hanımına vesvese ederek kocasının eskiden ne kadar yakışıklı olduğunu, nimetler içerisinde yüzdüğünü, oysa şimdi ne durumlarla karşı karşıya geldiğini anlattı. Daha sonra şeytan, ona bir oğlak getirdi ve bu oğlakı benim için kesecek olursa bu derdinden kurtulur, değilse bu durum üzere devam eder, dedi. Bunun üzerine Hz. Eyyub'un hanımı çığlık atarak Hz. Eyyub'a geldi ve; ' Ey Eyyub! Rabbin ne zamana kadar seni azaplandıracak? Hani mal nerede? Hani çocuklar nerede? Hani o güzelliğin? Şu oğlakı kes de bu dertten kurtul.' dedi. Bunun üzerine Eyyub hanımına şöyle dedi: 'Allah düşmanı sana geldi ve seni aldattı. Yazıklar olsun sana! Allah'a yemin ederim ki, bîr gün iyileşecek olursam sana yüz sopa vuracağım. Benden, Allah'tan başkasına kurban kesmemi istiyorsun öyle mi? dedi ve onu kovdu...[42]

Kıssa bu şekilde devam eder.

Hazin bazen de okuyucusunu öyle anlamsız İsrailiyatla meşgul eder ki insan Kur’an tefsiri yazmış birinin bu tür şeylerle meşgul olduğuna şaşıyor.

Mesela:

“Karınca vadisine geldikleri zaman...”[43]

ayetini tefsir ederken kimilerinin bu vadinin Taifte; kimilerinin onun Şam'da olduğunu söyledilerini, kimilerinin de onun cinlere ait bir vadi olduğunu söylediklerini nakleder. Sonra o karıncaların şekline dair nakiller yapar, daha sonra Hz. Süleyman'ın ordusunu, arkadaşlarına haber veren karıncanın topal olup olmadığı, kanatlı olup olmadığına dair görüşleri nakleder. Sıra o karıncanın ismine gelmiştir, ismine dair de farklı görüşler nakleder ve kıssa bu şekilde devam eder.[44]

Kehf kıssasını anlatırken de köpeklerinin rengi ve ismine dair bir sürü görüş ileri sürer.[45]

Bu konuda daha çok misal naklederek okuyucuyu meşgul etmek istemedik. Naklettiğimiz bu misaller İslam kültürünün İsrailiyatla nasıl bulandırıldığını göstermeye yeterlidir.

Haddizatında İsrailiyatın İslam kültürüne ne oranda girdiğini anlamak için tefsirleri taramak da yeterli değildir. Bir de vaaz ve kıssalara dair kitaplar var ki bunlarda İsrailiyat daha da çoktur.

Ayrıca halkın kültürünü sadece yazılı kitaplar oluşturmaz. Hele İslam toplumlarının gelenekleri göz Önünde bulundurulduğunda şifahi yolla aktarılan kültürün, toplumların kültür yapısında daha etkili olduğunu görürüz. Toplum daha çok cami ve tekkelerde yapılan vaazlar, evlerde yapılan sohbetlerden etkilenir ki bu vaaz ve sohbetlerde İsrailiyat daha fazla yer tutar. Cami ve evlerde yapılan sohbetlerde İsraili kıssaların anlatımının çok eski dönemlere, ta Hz Ali dönemine kadar uzandığını göz önünde bulundurursak İsrailiyatın İslam toplumlarında ne kadar etkili olduğunu daha iyi anlarız.

Kimileri, İsrailiyatın daha çok kıssalarla ilgili kültürümüze karıştığını, akaid ve ahkam konularında bunun etkisinin yok denecek kadar az olduğunu söyleyerek İsrailiyatın yaptığı tahribatı küçümserler. Oysa İsrailiyatın büyük bir bölümü akaid konusunu ilgilendirmektedir.

Bu iddianın doğru olduğunu kabul etsek bile İslam, akaid ve ahkamdan ibaret değildir. İnsan şahsiyetinin oluşmasında ve hayat felsefesini kazanmasında diğer hususların da etkisi küçümsenemez. İnsanların eğitiminde ve mutedil bir şahsiyet sahibi olmalarında diğer hususlar çok büyük bir etkiye sahipler.

Ayrıca şuna da dikkat çekmek isteriz ki, İsrailiyatı nakletme tarihte kalmış bir konu değildir. Günümüz Batı ve Doğu kültürlerinden İslam kültürüne aktarılan ve İslam'la bağdaşmayan hususlar da İsrailiyat konusuna girer. Bu nedenle çağdaş İsrailiyattan da bahsetmekte yarar vardır. [46]

4. Çağdaş İsrailiyat

İsrailiyatın, İslam kültürüne girmiş yabancı kültürlerin tamamı için kullanılan bir terim olduğunu belirtmiştik. Buna göre İsrailiyat, çok kapsamlı bir terimdir.

İsrailiyatın İslam kültürüne girişi başlangıçta kıssalarla ilgili alanlarda olmuştur. Ancak zamanla çerçeve genişlemiş ve diğer konuları da içine almıştır. Mesela Allah'ın sıfatlarına dair nassların te'vili meselesi de aslında İsrailiyatın çeşitlerinden biridir. Çünkü bu tür te'viller yabancı kültürlerin etki ve rehberleri sayesinde olmuştur.

İsrailiyatın olumsuzluğundan bahsederken maksat, İslami eserlerde yer almış olması değil, müslümanın hayatına yansımasıdır. Bu nedenle müslümanların hayatına yansıyan ve İslam'la bağdaşmayan itikadi, siyasi ve sosyal düşüncelerin tamamı İsrailiyat kapsamına girer. Bu tür düşüncelerin din adına girmiş olması veya başka bir adla girmiş olması da Önemli değildir. Önemli olan, müslümanım diyen fert veya toplumların hayatlarına yansımış olmasıdır.

Buna göre müslümanlar, çağımızda olduğu kadar tarihin hiç bir döneminde bu denli İsrailiyatla karşılaşmış değiller, İslam kültürüne giren ve İslam'la bağdaşmayan kültürlerin 'İsrailiyat' diye isimlendirilmesinin sebebi; bu tür kültürün büyük çoğunluğunun İsrailoğullarından gelmiş olmasıdır, demiştik. Çağdaş İsrailiyat için de aynı durum sözkonusudur. Çağımızda da bu tür kültürün temelinde büyük oranda yahudiler yatmaktadır. Ellerine imkan geçtiğinde yeryüzünde fesat çıkarmak ve hak yoldan alıkoymak yahudilerin temel özelliğidir. Yüce Allah, onlar hakkında şöyle buyurmaktadır:

“Kitapta İsrailoğullarına şu hükmü verdik: Siz o ülkede iki kere fesat çıkaracaksınız ve büyük bir yükselişle yükseleceksiniz. Birincisinin zamanı gelince üzerinize güçlü kuvvetli kullarımızı gönderdik, evlerin aralarına girip (sizi) araştırdılar. Bu, yapılması gereken bir va'd idi.”[47]

Yahudilerin birinci yükselişlerinin geçmişte gerçekleştiği ayetlerde açıkça ifade edilmektedir. Kur'an'da ikinci yükselişlerinin geçmişte vuku bulup bulmadığı anlatılmamakta, ancak ikinci yükselişlerinin zamanı geldiğinde yine aynı akıbete uğrayacakları ifade edilmektedir.[48]

Herhalde ikinci yükselişlerini çağımızda yaşıyorlar. [49] Akıbetleri de, ilk yükselişlerindeki akibet gibi olacaktır.

Çağımız İsrailiyatnın belirgin vasıflarını şöyle sıralayabiliriz:

a. Yalan ve iftiralara dayalı yayın ve iddialar.

b. İslam'a ve İslam'ın getirdiği gerçeklere karşı savaş ve bu savaşta her vasıtaya baş vurmak.

c. Müslümanları İslam'dan uzaklaştırmak.

d. Yahudi hakimiyetine zemin hazırlamak.[50] İsrailiyatın çağımızda geniş bir alana yayıldığını belirtmiştik. Materyalist Marksizm, rasyonalizm, sekularizm, nihilizm, nasyonalizm düşünce alanındaki İsrailiyata birer misaldir.

Siyaset alanında da dinin toplum hayatından uzaklaştırılmasını misal olarak zikredebiliriz.

Çağımızdaki İsrailiyat bazen din adına yapılan propagandalarla bazen de açıktan dine karşı gelerek yayılmaktadır.

Din adına İsrailiyat, ya mevcut ideolojilerin baskısıyla veya maddi çıkar uğruna inanç ve şahsiyeti zayıf din alimlerinin müslümanlar arasında yaydıkları İsrailiyattır.

Buna misal olarak şunları zikredebiliriz: Sosyalizmin hakim olduğu bölgelerde İslamiyetin sosyalizmden yana olduğunu, kapitalizmin hakim olduğu bölgelerde İslamiyetin kapitalizmden yana olduğunu, laisizmin hakim olduğu bölgelerde İslamiyetin laiklikten yana olduğunun din alimleri tarafından anlatılması.

Zayıf şahsiyetli bu din alimleri bu tür İsrailiyatı yayarken Kur'an'ın kimi ayetlerini tek taraflı anlatır ve anlattıklarını sınırlayan ya da vardıkları sonuçlara ters düşen ayetleri görmezlikten gelirler. Kur'an'ı bir bütün olarak almazlar. Onları dinleyen fakat dini hakkında yeterli bir bilgiye sahip olmayan halk yığınları, onların bu anlattıklarına aldanır, dinlerinin böyle olduğunu sanırlar.

Bu tür din alimleri bazen mevcut hakim ideolojiler tarafından reklam edilir ve halk yığınlarına, tarihte eşine az rastlanır büyük alimlerden biri olarak takdim edilirler.

Dini şahsiyeti zayıf alimlerin reklam edilmesi ve dinine bağlı samimi alimlerin çeşitli iftiralarla toplumun gözünden düşürülmeye çalışılması çağdaş İsrailiyatın temel metodlarındandır.

Çağımızda din adına yayılan İsrailiyatın sızdığı alanlardan biri de tasavvuftur. Hümanist düşüncelerle dinler arasında ayırım yapmama gibi fikirler tasavvuf yoluyla sızma imkanı bulmuştur.

Tasavvufun doğuşundan günümüze kadar tasavvufa meyledenler, genelde yeterli dini bilgiye sahip olmayan ve din adına aldatılmaya müsait bir yapıya sahip bulunanlardır. İslam'la bağdaşmayan bir çok görüşün tasavvuf adıyla İslam kültürüne rahatlıkla girme imkanı bulmasının nedeni de budur.

Günümüzde, tarikatından olmayanı samimi bir mümin bile olsa yabancı sayma gibi, diğer dinlere mensup olanları hatta dinsizleri samimi kardeş görme gibi birbiriyle taban tabana zıt düşüncelerin tasavvuf adına toplumda yayılma imkanı bulması, tasavvufun, islam'a yabancı düşünceler için ne denli münbit bir alan olduğunu göstermeye yeterlidir. [51]

5. Netice

Kur’an kıssalarının kaynağı, bizzat Kur'an'ın kaynağını ilgilendiren bir husustur. Kur'an'ın indiği dönemde Ehl-i Kitap olan Yahudi ve Hıristiyanlar, Kur'an kıssalarının Tevrat'tan uyarlama olduğunu iddia etmedikleri halde günümüzde müsteşriklerden bazısı böyle bir iddia ileri sürebilmektedir.

Kur'an'da geçen kıssalarla Tevrat kıssaları arasında yapılacak bir karşılaştırma, Kur'an kıssalarına elde mevcut muharref Tevrat'ın kaynaklık etmeyeceğini açıkça ortaya koyacaktır. Ayrıca Muhammed (s) hem ümmi biriydi ve hem de o dönemde gerek Tevrat, gerekse İncil, Arapça'ya tercüme edilmiş değildi. Kaldı ki Muhammed (s)'in üslubunu ortaya koyan kendisinden nakledilmiş hadislerin üslubu ile Kur'an'ın üslubu arasında fark vardır. Bu da, kıssalarıyla birlikte Kur'an'ın tamamının Allah tarafından hem lafız ve hem de mana olarak indirildiğinin delilidir. Kur'an bir beşer tarafından yazılmış bir kitap olamaz. Nitekim indirildiği günden bu yana benzerinin getirilmesi konusunda meydan okumakta fakat bir benzeri ortaya konulamamaktadır.

Kur'an kıssaları hakkında bir delile dayanmaksızın ortaya atılan iddialardan biri de, kıssalarının vakii olmadığı; olay ya da şahıslarının gerçek olmasını gözetmediği, diğer sanat kıssalarında olduğu gibi kıssalara hayali unsurlar kattığı iddiasıdır.

Bu iddianın da bir dayanağı yoktur. Bu kıssaların bir çoğu anlatıldıktan sonra zikredilen:

“Ey Muhammed! Sana bu anlattıklarımız, gayb haberleridir. Bu anlatılanlar gerçek olarak anlatılmaktadır.”

gibi ifadeler, kıssalarda hayali unsurların bulunmadığının kesin delilleridir. Bu iddiayı ileri sürenlerin niyeti ne olursa olsun iddialarını ispatlayacak bir delil ortaya koyamamışlardır.

Kur'an kıssaları, Peygamber (s)'i ve onun şahsında onun yolunu takip eden İslam davetçilerinin sebatlarını arttırmak ve onlara teselli vermek ve geçmişten ibret almak için Kur'an'da yer almışlardır.

Kıssalar, nazari olarak anlatılanların pratik olarak hayata uygulanışını gözler önüne sermektedir. Bu nedenle de eğitim açısından önemli bir yer işgal ederler. Eğitimde en etkin yollardan biri, eğitilene model göstermektir. Kur'an kıssalarında şahıslar genellikle peygamberlerden seçilmiştir. İyiler için en iyi model ise, hiç şüphesiz peygamberlerdir.

Kur'an kıssalarında sadece iyiler değil, kötü şahsiyetler de gündeme getirilmekte, onların da hayat felsefeleri, psikolojik yapıları anlatılmaktadır. Böylece kıssalar, insanı ve insan karakterlerini tanımamızı kolaylaştırmaktadır.

Kur'an'a dair araştırmalarda ihmal edilen yönlerden biri, Kur'an'ın sosyoloji ve toplumbilimini ilgilendiren yönüdür. Kur'an kıssaları bu yönün yoğun bir şekilde ele alındığı yerlerdir. Kur'an'ın bu yönüyle ilgili derin ve kapsamlı araştırmalara şiddetle ihtiyaç vardır.

Gerek tefsir kitaplarında, gerek Kur'an kıssalarıyla ilgili geçmiş dönemlerde yapılan çalışmalarda İsrailiyat önemli bir yer tutmaktadır. İslam kültürünün safiyetini yitirmesinde İsrailiyat Önemli bir etkendir. Geçmişte bazı alimlerimiz Îsrailiyat konusunda hassas davranmış ve Önemli eleştirilerde bulunmuşlarsa da İsrailiyatın önüne geçemedikleri bir vakıadır. İsrailiyatın münbit zeminlerinden biri cami ve tekkelerde yapılan vaazlardır. Halkın dikkatini çekmek için vaizler, genellikle İsrailiyata baş vurmuşlardır.

İsrailiyat, günümüzde çerçevesini daha da genişletmiş; günümüz İslam toplumlarına damgasını vurmuştur. Geçmişte İslam kültürüne karışmış İsrailiyatı temizlemek belki o kadar zor bir iş değildir, ama günümüz İsrailiyatını toplumdan söküp atmak o kadar kolay değildir. Daha ciddi ve daha samimi çabalara ihtiyaç vardır. [52]

[1] Zehebi, Muhammed Huseyn; el-İsrailiyyat fı't-Tefsir ue'l-Hadis, Mısır-1986, s. 13.

[3] Prof. Dr. M. Sait Şimşek, Kur'an Kıssalarına Giriş, Yöneliş Yayınları: 129-130.

[4] Mesela bkz.: Bakara: 2/ 41, 89, 91, 101; Alu İmran: 3/ 3, 39, 50, 81; Nisa: 4/ 47; Maide: 5/ 48.

[6] Firuzabadi, el-Kamusu'l-Muhit, Beyrut-1987, s. 1600.

[8] Bkz.: Zamehşeri, Keşşaf, I/640; Ebu's-Suud, III/45.

[11] Maide: 5/ 44.

[12] Buhari, Enbiya 50; Müslim, Zühd 72; Tirmizi, ilim 13; İbnu Hanbel, III/39.

[13] Bu konudaki rivayetler için bkz.: Ahmed b. Hanbel, III/387; Ibnu Kesir, V/329.

[14] Prof. Dr. M. Sait Şimşek, Kur'an Kıssalarına Giriş, Yöneliş Yayınları: 130-132.

[15] İbn Haldun, Mukaddime, 4. Baskı, Beyni l-Tarihsîz, s. 439.

[16] Prof. Dr. M. Sait Şimşek, Kur'an Kıssalarına Giriş, Yöneliş Yayınları: 133-134.

[22] Prof. Dr. M. Sait Şimşek, Kur'an Kıssalarına Giriş, Yöneliş Yayınları: 134-136.

[30] Taberi, XXII/13. Prof. Dr. M. Sait Şimşek, Kur'an Kıssalarına Giriş, Yöneliş Yayınları: 136-139.

[33] Prof. Dr. M. Sait Şimşek, Kur'an Kıssalarına Giriş, Yöneliş Yayınları: 139-140.

[39] Prof. Dr. M. Sait Şimşek, Kur'an Kıssalarına Giriş, Yöneliş Yayınları: 141-143.

[46] Prof. Dr. M. Sait Şimşek, Kur'an Kıssalarına Giriş, Yöneliş Yayınları: 143-148.

[49] Kuran, Yahudilerin tarihleri boyunca zillete; mahkum olduklarını bundan kurtulmalarının ise ancak Allah'ın ve kendilerinden olmayan başkalarının yardımlarıyla olabileceğini belirtmektedir: “Nerede olsalar, onlara alçaklık (damgası) vurulmuştur. Meğer ki Allah'ın ahdine ve insanların ahdine sığınmış olsunlar.” (Alu İmran: 3/112). Burada Allah'ın ahdi, Allah'ın toplumlara hakim kıldığı kanunlar olsa gerek. 'İnsanların ahdi' buyurulunca da bu insanların yahudiler olmadığı açıktır. Kur'an'ın verdiği bu haber aynıyla gerçekleşmiştir. Bugün için yahudilerin bir devleti vardır. Ancak devletlerini kurarken de Hıristiyanların yardımlarıyla kurmuşlar ve bu devletin varlığını devam ettirirken de yine Hıristiyanların yardımlarıyla devam ettiriyorlar.

[50] Salah Haildi, İsrailiyal Muasıra, Amman-1991, s. 60.

[51] Prof. Dr. M. Sait Şimşek, Kur'an Kıssalarına Giriş, Yöneliş Yayınları: 148-152.

[52] Prof. Dr. M. Sait Şimşek, Kur'an Kıssalarına Giriş, Yöneliş Yayınları: 152-154.