Evlilik hususundaki sahih naslar emir ifade ettiği için, İbn Hazm'a göre, evlenmek farzdır. Çünkü Zahiriye "her emri lüzum (farz) ifade eden bir delil" saymaktadır. İbn Hazm şöyle diyor: "Evliliğin gereği olan cinsel iktidara ve maddi imkana sahip olan herkesin evlenmesi veya cariye edinmesi farzdır. Eğer buna imkan bulamıyorsa oruç tutar. Bunun delili ise Buha-rideki İbn Mes'ud hadisidir. Nebi (sav) şöyle buyurmuştur: "Ey gençler! Sizden evlenme külfetine gücü yetenler evlensin, buna gücü yetmeyenler de oruç tutsun. Çünkü oruç şehveti kırar." Müslim'de Sa'd b. Ebi Vakkas'dan şöyle rivayet eder: "Osman bin Maz'un evlenmeyip bekar yaşamak istedi. Bunun üzerine Rasulullah (sav) onu bundan nehyetti." Seleften bir cemaatin görüşü de böyledir. Said bin Hişam şöyle rivayet eder: Müminlerin anası Hz. Aişe'ye kadınlardan uzak durup evlenmeyi terketmek hakkında soruldu. O da şöyle cevap verdi: Sakın bunu yapma. Sen Allah'ın şu âyetini duymadın mı? "Andolsun senden önce de peygamberler gönderdik ve onlara da eşler ve çocuklar verdik..." (Rad, 38) Abdullah b. Tavus babasının bir adama şöyle dediğini rivayet ediyor: Ya mutlaka evlenirsin ya da sana Hz. Ömer'in (ra) Ebu Zevaid'e söylediği sözü söylerim. Hz. Ömer ona şöyle demişti: "Seni evlenmekten alıkoyan şey; ya acziyetin ya da günahlara dalmış olmandır."[1]

Görüldüğü üzere İbn Hazm, cinsel iktidara ve ailesinin nafakasını temin edebilecek güce sahip olan kişilerin evlenmelerinin farziyetini ifade ediyor. Bu durumdaki bir kişi için zinaya düşme tehlikesinden korkması veya korkmaması mevzu bahis değildir. Her ikisinin de evlenmesi farzdır. Başka bir ifade ile; cinsel iktidara ve gerekli olan nafakayı temin edebilme gücüne sahip bir kişi, nefsine hakim olabilse dahi evliliğinin farziyeti için gerekli şartları üzerinde toplamış demektir. Bu, Allah'ın insana verdiği bir fazilettir. Evlilik sebebi ile nefsini dizginler ve nefsinin haram yollara sapmasını engeller. Bu şartları haiz olan bir kişinin evlenmesi farz, bundan imtina etmesi ise caiz değildir. Ancak cariye edinebilir. Çünkü cariye edinmek evlenmek gibidir.

510- Cumhur Fukahanın Görüşleri:

İbn Hazm'ın evliliğe dair görüşleri böyledir. Cumhur fukahaya göre; cinsel iktidara ve ailesinin nafakasını temin edebilecek güce sahip olan bir kişi, evlenmediği taktirde zinaya düşmekten korkuyorsa, ancak o zaman evlilik farz olur. Çünkü bu durumdaki bir kişi için haramdan kurtulmanın tek çaresi evlenmektir. Zira zinanın haramlığı ve iffetin korunması gerekliliği hususunda hiçbir şüphe yoktur. Cumhura göre, evliliğin farziyeti de bu iki sebebe binaendir. Ancak evliliğin şartlarına haiz olup da harama düşme korkusu olmayan kişinin durumu Zahiriye ve Cumhur fukaha arasında ihtilaf konusu olmuştur. Hanefi[2] Hanbeli ve Maliki'lere göre; şayet harama düşme korkusu yoksa evlenmek Nebi (sav)ın ve sahabenin genelinin evli olması hasebi ile sünnettir. Çünkü Nebi (sav) evliliğin İslâm'ın sünnetlerinden olduğunu açıklıyor: "Evlenmek benim sünnetimdir. Bundan yüz çeviren benden değildir."

Şafiilere göre ise; bu durumdaki bir kişinin evlenmesi ne farz ne de sünnettir. Belki mubahtır. Çünkü evlilik, bir ibadet şekli değildir ki, farz veya sünnet olsun. Evlilik; cinsel arzuları tatmin etmenin meşru yoludur. Tıpkı yemek, içmek ve oturmak gibi. İnsan bedeni ile alakalı mubah işler kabilindendir. Ancak ibadetler ruhun ihtiyaç duyduğu amellerdir.

511- Cariye Hususundaki İhtilaflar:

Cumhur ulemanın İbn Hazm'a ve Zahiriye'ye karşı görüşü böyledir. Görüldüğü üzere İbn Hazm, "sizden evlenmeye gücü yetenler evlensin" hadisinin zahiri manasını alıyor ve buradaki emrin vücubiyet ifade ettiğini söylüyor. Çünkü zahiriye mezhebine göre; vücubiyet murad edilmediğini ifade eden başka bir nas bulunmadığı taktirde, her emir vücubiyet ifade eden bir delildir.

Ancak burada İbn Hazm'ın sadece hadisin zahiri manasını delil olarak almadığını görüyoruz. Çünkü hadis evlenmeyi emrediyor. Oysa İbn Hazm, evlenmenin veya cariye edinmenin farz olduğu yönünde bir sonuca varıyor. Kişi ister evlenir, isterse cariye edinir. Ona göre, bu ikisi arasında hiçbir fark yoktur.

İbn Hazm, cariye edinmeyi evlenmekle eş değer olarak alırken, hangi nassı dayanak olarak alıyor bilemiyoruz. Şayet iffeti muhafaza etmek ve zinadan korunmak için cariye edinilmesi gerektiğini kastediyorsa, bu taktirde nassları açıklıyor demektir. Oysa İbn Hazm, nassları açıklamaz, sadece zahiri manasım alır. Bu durumda sadece evliliği farz kılan nasları kendine delil olarak alması gerekir. Belki de İbn Hazm, taaddud-u zevcat âyetini kendine delil alıyor. Çünkü bu âyette Allah (cc) şöyle buyuruyor: "... haksızlık yapmaktan korkarsanız bir tane alın, yahud da sahip olduğunuz (cariyeler) ile yetinin..." (en-Nisa, 4/3) Böylece âyetteki "sahib olduğunuz cariyeler" sözünden dolayı cariye edinmeyi evlilikle eş tutuyor. Bu durumla ilgili, herhangi bir nas bulamadığımızdan dolayı, bu konuyu iyice açmaya ve bu anlayışın mantığını çözmeye çalıştık.

512- Kadınların Evlenmesi Farz Değildir:

İbn Hazm, diğer zahiri alimleri gibi evlenmenin sadece erkeklere farz olduğu görüşündedir. Kadınların evlenmelerinin farz olmadığına delil olarak da Peygamber (sav)in hadisindeki "ey gençler (erkekler) topluluğu" ifadesini zikrediyor. Hadisteki emrin sadece erkeklere ait olduğunu belirtiyor. Kur'anî nasları ve Nebevi hadisleri de bu özelleştirmeye delil olarak alıyor. Bunu da şöyle açıklıyor. Evlenmek kadınlara farz değildir. Çünkü Allah (cc) şöyle buyuruyor: "Evlenme arzusu kalmamış, oturan, ihtiyar kadınlar..." (en-Nur, 24/60) Peygamber (sav) de şöyle buyuruyor: "Yedi çeşit şehid vardır..." Bu hadisinde Peygamber (sav) el değmemiş bakire bir kız olarak ölen kadınları da zikretmiştir.[3]

Görüldüğü üzere İbn Hazm, hadisteki evliliğin farziyetini yalnız erkeklere has kılıyor. Çünkü Kur'an'm âyetleri evlenmeyi istemeyen kadınların olduğunu ifade ediyor. Böyle olunca, onlar için evlenmek ancak caiz olur. Zira Peygamber (sav) bakire olarak ölen kadının şehid olacağını haber veriyor. Şayet bakirelik kötü bir durum olsaydı, bakire bir kız öldüğü zaman övgüye değer bir makam elde edemezdi.

513- ibn Hazm'ın Cumhura Cevabı:

îbn Hazm, evliliğin farz olmadığı görüşünde olan âlimlere delillerle karşılık verirken onların delillerini de tenkid ediyor ve şöyle diyor: "Bazı kimseler, bu söylediklerimizin aksine Allah (cc)m şu âyetini delil olarak getiriyorlar "... efendi ve nefsine hakim ..." (Ali İmran, 3/39) Bu âyet delil olarak getirilemez. Çünkü biz, nefsine hakim olanlara evlenmek farzdır demiyoruz, cinsel iktidara sahip olan kişiye farzdır diyoruz. Ayrıca şu hadisleri de delil getiriyorlar: "ikinci asırdan sonra sizin en hayırlınız yükü en hafif olanlarınız dır. Onların ne ailesi ne de çocukları vardır." Bir başka hadiste şöyledir: "105 yılından sonra köpek yavrularına bakıp büyütmeniz, çocuk büyütmenizden daha hayırlıdır." Bu hadislerin her ikisi de mevzu hadistir. Çünkü her ikisini de Ebu İsam bin Cerrah es-Sakalani rivayet etmiştir. Ayrıca her iki hadis de münker hadistir ve münker hadisler delil olarak gösterilemez. Şayet insanlar bu hadislerle amel edecek olsalar, nesil yok olacak, bunun sonucu olarak cihad ve din ortadan kalkacak ve küfür galip gelecektir." Evlenmek farz değildir diyen cumhur ulema ise, konuya şöyle bir yorum getiriyor: Şayet evlenmek farz olsaydı biz onu, İslâm'ın erkanından sayardık. Ayrıca sahabenin içinde hiç evlenmemiş olanlar da vardı. Cumhur ulema, evliliği terketmenin ibadet olduğunu da iddia etmiyor. Bilakis cumhurun çoğunluğu, şartlara haiz olan kişinin evlenmesinin sünnet olduğunu söylüyor.

Yine görüyoruz ki İbn Hazm, hükmün manasını nazarı dikkate alarak sonucunun hayır olmayacağı hükmüne varıyor. Çünkü İbn Hazm, şöyle diyor: Şayet bu iki hadis ile amel edilirse nesil yok olur. Netice olarak cihad ortadan kalkar ve küfür hakim olur. Burada İbn Hazm'ın yaptığı şey, hükümlerin manalarını ve illetlerini nazarı dikkate almaktır. Halbuki biz biliyoruz ki o hükmün sebebîerini açıklama yoluna gitmez. Zahiri ile amel eder.

Evlilikte Hür ile Kölenin Eşitliği:

514- Evlenmek Hususunda Hür ile Köle Eşittir:

İbn Hazm'ın fıkhına göre; bir kişi ister hür olsun, isterse köle, en fazla dört kadınla evlenebilir. Bu hükmün delili ise Allah (cc)ın şu ayetidir: "... beğendiğiniz (veya size helal olan) kadınlardan ikişer, üçer, dörder alın..." (en-Nisa, 4/3)

Bu hususta köle, hür kişinin sahip olduğu haklara sahiptir. Nasıl ki hür bir kişi dört kadınla evlenebihyorsa, köle de dört kadınla evlenebilir. Bu görüşü ile İbn Hazm, cumhur ulemaya muhalefet etmektedir. Çünkü cumhur ulema; köle cezayi hükümlerde olduğu gibi hür kişinin hukukunun yarısına sahiptir. Bu durumda kölenin iki kadından fazlası ile evlenmesi caiz değildir. Cumhur ulema bu görüşlerini sahabenin kavline dayandırmakta ve sahabenin bu hususta icma ettiklerini söylemektedirler. Ancak İbn Hazm, sahabenin bu konuda icma ettiklerini kabul etmiyor. Zira sahabenin bir kısmı böyle söylemiş, bu sahabelerin sözlerine muhalefet eden de çıkmamıştır. Ona göre, bu durumda sahabe icma etmiş sayılmaz. İbn Hazm, kendi görüşlerini serdettikten sonra, muhaliflerin görüşlerini ve delillerini de dile getiriyor: Ömer b. Hattab şöyle buyuruyor: "Köle ancak iki kadınla evlenebilir." Ali bin Ebi Talib şöyle buyuruyor: "Köie ancak iki kadınla evlenebilir." Yine sahabeden şöyle rivayet ediliyor. "Muhammed (sav)in ashabı, kölenin iki kadından fazlası ile evlenemeyeceği hususunda icma etmişlerdir." Hasan-ı Basri, Ata, Ebu Hanife, Şafii, Ahmed bin Hanbel, Süfyan es-Sevri, Leys bin Sad ve bazıları bu görüştedirler. Mücahid ve Zühri ise kölenin dört kadınla evlenebileceği görüşündedirler. İmam Malik de bu görüşe katılmaktadır. Bu görüşü ile Malikiler diğer sahabelerin dahi muhalefet etmediği sahabelere muhalefet etmişlerdir. Sonuç olarak şunu söylüyoruz: Allah ve Rasulünün sözünden başka hiçbir söz delil olarak alınamaz. Allah (cc) da şöyle buyuruyor: "...Beğendiğiniz kadınlardan ikişer, üçer, dörder alın..." âyetinde hür veya köle ayırımı yapmamıştır, tevfik Allah'tandır."[4]

Burada İbn Hazm, sahabenin sözlerini iki sebebten dolayı kabul etmemektedir.

Birinci Sebeb: Her ne kadar sahabenin bu hususta icma ettiği ifade edilse de o, sahabenin sözlerini icma olarak kabul etmiyor. Çünkü sahai enin bir kısmı bu konuda görüşlerini belirtmiş, diğer sahabe ise muhalefet etmemiştir. Bu durumda icma gerçekleşmiş olmaz.

İkinci sebeb: Nassm zahiri manasında hür ile köle arasında bir ayırım yapılmamıştır. Böyle bir ayırımın yapılması için Kitap veya Sünnetten bu yönde bir delil getirilmesi gerekmektedir.

Çünkü; Kitap ve Sünnet umumi bir nassı hususileştirir.

Her ne kadar İbn Hazm, bu hususta Malikiler ile aynı görüşte olsa da, ittifak ettikleri veya ihtilaf ettikleri her hususta onları tenkid etmekten geri durmamıştır. Malikiler, Endülüs'de büyük çoğunluğa ve iktidara sahip olmalarına rağmen onların görüşlerini açıklamış ve kendi fıkhı anlayışlarına ters düştüklerini ifade etmiştir. Çünkü onlar, bu konuda diğer sahabelerin muhalefet etmediği sahabelere muhalefet etmişlerdir.

515- Kölenin Mülkiyet Hakkı:

İbn Hazm, dörde kadar evlenme hususunda köle ile hür kişiyi eşit tutmakla kalmıyor, cariye edinmekte de kölenin hür ile eşit haklara sahip olduğunu belirtiyor. Hür kişinin sayısına sınırlama getirmeksizin cariye edeceğine delil teşkil eden âyet, Allah'ın "... haksızlık yapmaktan korkar-sanız bir tane alın, yahud da sahip olduğunuz cariyeler ile yetinin..." (en-Nisa, 4/3) âyeti celüesidir. Ayetteki "yahut da sahip olduğunuz" sözü cariye edinmekte herhangi bir sınırlama olmadığını ifade etmektedir. Cariye edinmek, hür kişi için caiz olduğu gibi, köle için de caizdir. Bu da şu iki sebebe binaendir.

Birinci Sebeb: Ayet, hür ile köle arasında herhangi bir ayırım yapmıyor. Bu yönde bir nas bulunmadığı müddetçe de hitab umumidir. Âyetin muhatabı, hehı hürlerdir, hem de kölelerdir.

İkinci Sebeb: Kölenin mal, mülk edinmesi caizdir. Servet sahibi olmasında herhangi bir sakınca olmadığı gibi, serveti de efendisinin servetinden ayrıdır ve şahsi mal varlığıdır. Ancak burada İbn Hazm, kölenin mülk edinebilmesini; genel kabul görmüş bir hüküm gibi sebeb olarak göstermektedir. Oysa cumhur fukahanm icması bu görüşün aleyhindedir. Çünkü cumhur fukahanm icması; köle ve kölenin malik olduğu mülkün, köle sahibinin tasarrufu altında olduğu yönündedir. Buna karşılıkİbn Hazm ise; kölenin mülkiyet hakkının olmadığına dair Kitap, Sünnet veya kendilerine itimad edilen kişilerin icmasından bir delil getirsinler, diyor ve ekliyor: Bu kon.uda başka bir delil gösterilemediğine göre asıl olan naslarm da ifade ettiği gibi, mülkiyet hakkının bütün Ademoğlu için umumi bir hak olmasıdır.

Bu durumda kölenin mülkiyet hakkı, sabit olduğuna göre, cariye edinmesi de haliyle caiz olmaktadır. Hür kişi, nasıl cariye edinebiliyorsa, köle de öylece cariye edinebilir. Bu kon-uda aralarında hiçbir fark yoktur. İbn Hazm'ın bu konudaki görüşlerini biraz da kendisinden dinleyelim:

"Kölenin cariye edinmesi hususunda, insanlar ihtilaf etmişlerdir... Bu konuda sahabeden bir çok rivayet vardır. Hz. Ömer (ra)'in rivayetine göre Hz. Ömer'in köleleri cariye edinirler, Ömer (ra) da onları bundan neh-yetmezdi. İbn Abbas'ın da şöyle dediği rivayet olunur: "Köle kendi mülkü ile cariye edinebilir." Sahabeden bu iki sahabenin sözüne muhalefet eden kimse çıkmamıştır. Sabi, İbrahim en-Nehai, Hasan-ı Basri, Ebu Süleyman ve İmam Malik de bu görüştedirler. Bu hususta İbrahim ve Hakem b. Ut-be'den rivayet edilen meşhur olmayan bir rivayet dışında tabiinden de hiçkimse muhalefet etmemiştir. Ancak İbn Sirin'den kölenin cariye edilmesinin mekruh görüldüğüne dair sahih bir rivayet vardır.

İmam Ebu Hanife ve İmam Şafiinin görüşleri ise; caiz olmadığı yönündedir. Bu görüşleri ile sahabe içinden hiç kimsenin muhalefet etmediği bu iki sahabeye muhalefet etmektedirler. Bu hususta Kur'an ve Sünnete başvurduğumuzda ise, Allah şöyle buyuruyor: "Ve onlar ki iffetlerini korurlar. Ancak eşleri ve ellerinin sahip olduğu (cariyeler hariç). Bunlarla ilişkiden dolayı kınanmış değillerdir." (Müminun, 23/5-6) Allah (cc) bu âyetinde hür ile köle arasında hiçbir ayırım gözetmemektedir.

Görüldüğü üzere, İbn Hazm, sahabenin sözünü delil olarak almıyor. Çünkü bunu icma olarak kabul etmiyor. Kitap ve Sünnete müracaat edip Kur'an'daki nasları kendisine yol gösterici olarak alıyor. Ancak sahabenin sözlerini, cumhur ulemanın bir sahabeye muhalefet etmesi durumunda, kendi görüşlerini desteklemek ve muhaliflerini susturmak için zikrediyor. Cumhur ulema ise, İbn Hazm'ın zıddına herhangi bir sahabenin bir sözüne diğer sahabeler muhalefet etmemişse bu sözü .delil olarak alıyorlar.

516- Kölelerin Hukuk Açısından Eşitliği:

İbn Hazm'a göre, aksini ifade eden bir nas bulunmadığı taktirde, hür insanların sahip olduğu bütün haklara köleler de sahiptir. Zira o, naslarla amel etmektedir. Naslar da hükümler de köleyi hür kişinin mesuliyetinin yarısı kadar sorumlu tutmaktadır. Tabi ki bu hüküm yarıya indirgenebi-len cezalar için geçerlidir. Mülkiyet hakkı gibi diğer hukuki meselelerde ise hür kişinin haklarının tamamını köleye de tanımaktadır. Bu tür temel haklarda hür olmaya değil, Ademoğlu olmaya itibar edilmektedir. Çünkü âyeti kerimede mülk edinme hukuku, umumiyet ifade etmektedir. "O, yerde ne varsa hepsini sizin için yarattı..." (el-Bakara, 29). Bu hak sadece hürlerin değil, insan olmaları hasebi ile bütün insanların temel hakkıdır.

Her ne kadar delil getirme yöntemini kabul etmesem de, temel insani hakların cezai hükümlerle kıyas edilemeyeceği hususunda İbn Hazm'a katılıyorum. İbn Hazm, kölenin temel haklarının yarıya indirilmesini kabul etmiyor. Çünkü o, kıyasın aslını inkâr ediyor ve naslarm zahirini delil olarak alıyor. Ben ise, bu konuda kıyas yapılamayacağı görüşündeyim. Çünkü köle, diğer insanlara göre daha zayıf ve zelildir. Onun cezası diğer insanlara verilen ceza ile aynı olamaz. Mesuliyeti büyük olanın cezası büyük, küçük olanın cezası da küçük olur. Bundan dolayı hür kişinin cezası büyük, kölenin cezası küçüktür. Ancak insani haklarda durum böyle değildir. Zayıf kişi, zayıflığından dolayı temel haklarından mahrum bırakalamaz.

Üvey Kız İle Evlilik:

517- Üvey Kız İle Evlenmenin Hükmü:

Bu mesele de, îbn Hazm'ın cumhur fukahaya muhalif olduğu meselelerden biridir. İbn Hazm'a göre, kişinin üvey kızı ile evlenmesinin haram olabilmesi için eşi (üvey kızının annesi) ile birleşmiş olması ve üvey kızının kendisinin yanında yaşıyor olması gerekmektedir. Şayet kendi evinde yaşamıyor ise, onunla evlenmesinde beis yoktur. Cumhur fukaha ise, bu ikinci şartı muteber saymamaktadır. Cumhura göre, birleşmiş olduğu eşinden olan üvey kızı, ister kendi evinde olsun isterse olmasın onunla evlenmesi haramdır. Çünkü Allah şöyle buyuruyor: "...Kendileri ile birleştiğiniz eşlerinden olup evinizde bulunan üvey kızlarınız haram kaindi. Eğer onlarla (nikahlanıp da) henüz birleşmemiş iseniz kızlarını size almanızda size bir mahzur yoktur..." (Nisa, 4/23) Âyet-i kerimedeki "evlerinizde bulunan" ifadesi onlarla evlenilmemesini vurgulamak için kullanılmıştır. Çünkü üvey kızlar genellikle kendi evladı imiş gibi üvey babanın evinde onun terbiyesi ve gözetimi altında yetişirler. Üvey babasının evinde olması onunla evliliğinin haramlılığının şartlarından değildir. Ancak nasların zahirine itibar eden İbn Hazm, bunu üvey evlad ile evliliğin haram oluşunun şartlarından saymaktadır. Şayet üvey kız, üvey baba ile beraber yaşamıyorsa, onunla evlenmesi caizdir, der. Bu konuyu bir de İbn Hazm'm kendisinden dinleyelim:

"Bir önceki kocasından kızı olan dul bir kadın ile nikahlanan kişi, {ister birleşsin, ister birleşmesin) lezzet alarak kadınla halvette bulunmuşsa ve kadının kızı kendisi ile beraber yaşıyorsa, onunla (üvey kız ile) evlenmesi ebediyyen haramdır. Ancak kadınla birleştiği halde üvey kızı kendisi ile beraber yaşamıyorsa veya üvey kız, üvey babanın evinde yaşasa da adam, kadınla beraber olmamışsa, adamın o kız ile evlenmesi caizdir."[5]

518- ibn Hazm'ın Muhalefeti:

Bu konuda İbn Hazm'ın, cumhur ulemaya iki hususta muhalefet ettiğini görüyoruz.

Birinci husus: İbn Hazm, cima olmaksızın faydalanmak maksadı ile halveti yeterli şart olarak görmektedir. Cumhur fukaha ise, birleşmeyi şart koşmaktadır. Çünkü Kur'an-ı Kerim cima kelimesini direkt olarak kullanmaktan kaçınmış, bazen dokunmak bazen sokulmak bazen de yaklaşmak ve sarılmak kelimeleri, kinaye yolu ile ifade etmiştir. Tıpkı şu âyet-i kerimede olduğu gibi: "... Eşi ile yaklaşınca eşi hafif bir yük yüklendi (hamile kaldı)..." (A'raf, 8/189) Burada olduğu gibi diğer âyet-i kerimede de yanına sokulmak kelimesinden cima kastedilmiştir. İbn Hazm ise "yanına sokulmak" kelimesinin zahiri manası; erkeğin eşiyle yalnız kaldığında onunla oynaşmasını ifade ettiği için cimayı şart koşmamıştır.

İkinci Husus: Cumhura muhalefet ettiği noktalardan birisi de, haram-lığın şartına üvey kızın evinde yaşıyor olmasını dahil etmesidir. Delil olarak da şu âyeti gösteriyor: ''..^"Kendileriyle birleştiğiniz eşlerinizde?! olup evlerinizde bulunan üvey kızlarınız size haranı kılındı. Eğer onlarla (nikahlanıp da) henüz birleşmemişseniz kızlarını almanızda size bir mahzur yoktur..." Görüldüğü üzere kadınla birleşme vuku bulmuşsa ve üvey evlat da kendi evinde ise ancak o zaman Allah (cc) üvey evlatla evlenmeyi haram kılmıştır. Allah (cc) evlenilmesi haram olan kadınları saydıktan sonra "... bunlardan başkasını istemeniz size helal kılındı..." buyurmuştur. Bu sebeble bu iki şarttan her ikisi de yerine gelmediği müddetçe haram sözkonusu değildir. "Senin Rabbin unutkan değildir."[6]

İbn Hazm ikinci şart olarak zikrettiği evinde yaşıyor olması veya beraber yaşamasalarda onun velisi konumunda bulunması olarak açıklıyor. Bu durumda ikinci şartın yerine gelebilmesi için üvey kızın ya kendisi ile beraber aynı evde yaşaması ve üvey babasının ona vekalet etmesi ya da aynı evde yaşamasalarda üvey babanın kızın her türlü işinde ona velayet etmesi işlerini idare etmesi gerekmektedir.[7]

519- Ashabın İhtilafları:

İbn Hazm, bu konudaki görüşlerini serdettikten sonra, muhaliflerin görüşlerini tenkid etmeye ve naslarla kendi görüşünü kuvvetlendirmeye b.aşlıyor; Allah (cc)'in buyruğunda bulunan "üvey kızlarınız" ifadesi şüphesiz âyetin başından itibaren sıralanan evlenilmesi haram olan kimselerdendir. "Evlerinizde bulunan" ifadesi ise üvey kızların sıfatıdır. Yine "kendileriyle birleştiğiniz eşlerinizden" olan ifadesi de üvey kızların şifadır. Bu tah-lildende anlaşılacağı üzere bu iki vasıf üvey kızların vasfıdır. Ve üvey babaya haram oluşlarının temel iki şartıdır.

Sahabenin bu husustaki ihtilaflarına da yer veren İbn Hazm, kendi görüşünün daha makul olduğunu ispat etmek için sahabeden bazılarının sözlerim naklediyor: Sahabe üvey kızın haramlığı hususunda ihtilaf ettiler. Bazıları şöyle dediler: "Üvey kız ister, kendi evinde olsun isterse olmasın kızın annesi ile birleşirse kız ona haram olur." Hasan b. İmran b. Hüseynden rivayet edildiğine göre; İmran'a bir kadınla evlenip daha henüz birleşmeden onu boşayan adamın durumunun ne olduğu soruldu. İmran da şöyle cevap verdi:

- "İster birleşsin, isterse birleşmesin o kadın, ona haramdır. Kadının kızına gelince, şayet henüz kadınla birleşmeden boşamışsa kızı ile evlenmesinde bir beis yoktur."

Ebu Hanife, Malik ve Şafii'de bu görüştedirler. Diğer bir rivayette ise Malik b. Evs şöyle diyor: Eşim doğum yaparken ölmüştü. Ben bu hal üzere iken Ali b. Ebu Talib ile karşılaştım. Bana;

- "Neyin var?" diye sordu. Ben de; "karımın öldüğünü" söyledim. "Onun başkasından olma kızı olup olmadığını" sordu. Ben de;

- "Evet var" dedim.

- "Seninle birlikte mi yaşıyor?" dedi. Ben de;

- "Hayır, Taif te yaşıyor" dedim.

- "O zaman, onunla evlenebilirsin," dedi. Ben de ona Allah'ın (cc) "... Kendileri ile birleştiğiniz eşlerinizden olup evlerinizde bulunan üvey kızlarınız size haram kılındı... " âyetini hatırlattım. O da bana,

- "Üvey kızın benim evimde yaşamadığını ancak benimle beraber yaşadığı taktirde, bana haram olacağını" söyledi.

İbn Cüreyh, Meysere'den şöyle rivayet ediyor. Abdullah b. Muabbed isminde bir adamın babası veya dedesi başkasından olma çocuğu olan bir kadınla evlendi. Uzun bir müddet onunla evli kaldıktan sonra genç bir kızla evlendi. Bunun üzerine üveyoğlu ona şöyle dedi:

- "Annemizle evlendin, yaşlanınca da onu bırakıp^ genç bir kızla evlendin, onu da boşa." Adam ona şöyle cevap verdi:

- "Hayır, vallahi onu boşamam, ancak kızını bana nikahlarsan onu bo-şarım." Üveyoğlu da bunu kabul etti ve adam kızı boşadıktan sonra, kendi kızını üvey babasına nikahladı. Ne üveyoğlu ne de üvey oğlunun kızı adamla birlikte oturmuyorlar di. Bunu duyunca Süfyan b. Abdullah'ın yanma gittim ve beni Ömer b. Hattab ile görüştürmesini istedim. Benimle gel dedi ve beni Ömer (ra)m huzuruna çıkardı. Olayı Ömer b. Hattab'a anlattım, bana bunda bir beis olmadığını söyledikten sonra, bir kişinin ismini vererek ona sormamı ve verdiği cevabı gelip kendisine nakletmesini istedi, o adamı aradım ancak bulamadım. Ali (ra)'a rastladım ve ona sordum. Ali (ra) da bunda bir beis olmadığını söyledi.[8]

Yukarıda İbn Hazm'ın anlattığı son kıssanın biraz açıklanması gerekmektedir. Özet olarak olay şöyle cereyan ediyor: Bir adam başkasından oğlu olan bir kadınla evlenir. Kadının oğlunun da bir kızı vardır. Kadın yaşlanınca adam onu boşar ve genç bir kızla evlenir. Bunun üzerine kadının oğlu, yani adamın üvey evladı onu bundan vazgeçirmek ister ve kızı boşamasını ister. Adam ise ancak kızını (boşadığı kadının torununu) kendisi ile nikahlarsa bunu kabul edebileceğini söyler. Üvey oğlu da bunu kabul eder ve kızı ile üvey babasını nikahlar. Adamın üveyoğlu da üvey oğlunun kızı da kendisinden ayrı yaşamaktadırlar. Ömer (ra) da bunda bir beis görmemiştir.

520- Sahabe Sözünü Delil Olarak Alması:

Görüldüğü üzere İbn Hazm, kendi görüşünü desteklemek için birçok sahabenin sözünü zikrediyor. Ancak bu sözler meşhur değildir ve sahabenin bu sözleri söyleyip söylemediği bilinmemektedir. İbn Hazm, âyet-i kerimede geçen "duhul" (sokulmak) kelimesini cima olarak tefsir eden cumhura muhalefet ederek şöyle diyor: Allah (cc)'in "... kendileriyle birleşmediğiniz..." buyruğunun tefsiri hususunda İbn Abbas'tan şöyle rivayet edilmiştir: "Kişinin evlendiği karısını öpmesi ile üvey kızı kendine haram olur" Atâ'nm da şöyle dediği rivayet edilmiştir: "Herhangi bir şey yapmasa da, sadece duhûl ile şart yerine gelmiş olur.”[9]

Böylece İbn Hazm'ın naslara bakış açısı belirginleşmiş oldu. Görüyüruz ki o, lafızlar ne ifade ediyorsa ancak onu anlıyor. Buraya kadar anlattıklarımızda da görüldüğü gibi "duhul" ve "evlerinizde bulunan" buyruğu daha Önce de işaret ettiğimiz üzere üvey evlatla evlenmeyi sakındırmak içindir. Çünkü kişinin evinde bulunan üvey kız, kendi kızı gibidir. Nasıl ki kendi kızı ile arasında tesettür söz konusu değilse, üvey kızı ile de kendi arasında tesettür söz konusu değildir. Bu durumda onunla evlenmesi caiz olmaz. Bu sebeple Kur'an-ı Kerim üvey kızla evlenebilmesi için bu iki vasfı şart koşuyor: "...Eğer onlarla (nikahlanıp da) henüz birleşmemiş iseniz kızlarını almanızda size bir mahzur yoktur..." Ayet-i kerimedeki birleşmemiş olmak helal olması için yeterli sebep değildir. Bununla beraber bir şart daha vardır. O da, üvey kızının adamın evinde bulunmamasıdır. Ancak Allah (cc) bunu zikretmemiştir. Bu durumda adam kadınla birleşmemiş olsa dahi üvey kız kendisi ile beraber yaşıyorsa, onunla evlenmesi caiz değildir.

İbn Hazm'ın muhaliflerine hatırlattığı Allah'ın (cc) yüce buyruğunu bizim de ona hatırlatmamız en tabii hakkımızdır: "... Senin Rabbin unutkan değildir." (Meryem, 19/64) Fakat ne yazık ki zahiriye görüşü hakiket-lerin manasına ve özüne muttali olamaz.

Hakimin Hükmü İle Karı-Kocanın Ayrılması:

521- Hakimin Hükmü ile Karı-Kocanın Ayrılmasının Haram Oluşu:

İbn Hazm'ın bu husustaki görüşü hakimin karı-kocayı birbirinden ayıramayacağı yönündedir. Ancak kadının erkeğe haram olduğu sekiz durumda boşanmalarına karar verebilir. Bu durumları da İbn Hazm şöyle açıklıyor:

"Nikah akdini bozan şeyler sekiz tanedir; birincisi süt emme sebebi ile kadının erkeğe haram olması,[10] ikincisi erkeğin babasının veya dedesinin cehalet sebebi ile kadınla cima etmesi veya zinaya kastetmesi, üçüncüsü müctehid olması, dördüncüsü kadın köle iken azad olması; bu durumda kadın ister nikahı fesheder isterse onun nikahı altında kalır. Beşincisi; ayrı dinden olmaları halinde de nikah akdi bozulur. Ancak erkek İslâm'ı seçerse ve kadında kitap ehlinden ise nikahlan bozulmaz. Nikah akdinin bozulduğu diğer durumlar ise şunlardır;

a. Erkek İslâm'ı seçer, kadın ise kitap ehli değil ise;

b. Kadın İslâm'ı seçer, erkek ise kitap ehli olsun veya olmasın kafir ise, ancak her ikisi de müslüman olurlarsa nikahları bozulmaz.

c. Sadece erkek dinden döner .mürted olursa,

d. Sadece kadın mürted olursa,

e. Beraberce dinden dönüp mürted olurlarsa. İşte bütün bu durumlarda nikah akdi bozulmuş olur.

Nikah akdini bozan şeylerin altıncısı:

f. Kadın nikahının bozulma durumlarından biri de köle olan kadınla evlenen erkeğin o kadının tümüne veya bir bölümüne malik olmasıdır.

g. Nikahın bozulma hallerinden yedincisi köle erkekle evlenen kadının o erkeğin tümüne veya bir bölümüne malik olmasıdır.

h. Kadının veya erkeğin ölmesi. İşte bu sekiz durumda nikah akdi bozulur.[11]

Yukarıda sayılan sekiz durumda boşanma olmaksızın nikah akdi bozulmuş olur. Bu durumda kadının veya erkeğin bir kusurundan ve erkeğin kaybolmasından dolayı nikah akdi bozulmaz. Bu görüşü ile İbn Hazm, cumhur fukahaya muhalefet etmiştir.

522- Hanefilerin Görüşü:

İbn Hazm'm bu konudaki görüşlerini derinlemesine ele almadan Önce cumhur fukahanın bu konudaki görüşlerini serdedelim. Dört mezheb fuka-hasında hakimin kararı ile kan-kocanın ayrılması meselesinde farklı görüşlere sahiptirler. Hanefiler, hakimin kararı ile ayrılmanın gerçekleşebilmesi için gerekli sebepleri dar kapsamlı olarak ele alırlar. Şafiiler bu se-bebleri biraz daha geniş tutarlar. Maliki ve Hanbeliler ise diğer iki mezheb-ten daha geniş tutarlar.

Boşama hakkı erkekte olduğu için Hanefiler, kadındaki bir özürden dolayı hakimin boşamasını caiz görmezler. Ancak erkekte cinsel iktidarsızlık gibi bir özür var ise, o taktirde hakim boşanma kararını verebilir. Bu özrü de üç ana başlıkta toplamışlardır. Erkeklik uzvunun kesilmiş olması, hadımlık ve iktidarsızlık. Zira bu tür bir cinsel özür evliliğin maksatlarını yerine getirmeğe engel olur. Evlilik müessesesinin amacı; neslin devamını sağlamak ve insanın tabii ihtiyaçlarını gidermektir. Bu gayeler gerçekleşmediği taktirde, evliliğin bir manası kalmaz.

Ebu Hanife'nin öğrencilerinden Muhammed bu özürlere cüzzam ve deliliği de eklemiştir. Erkekte bu özürlerden bir tanesi bulunduğu taktirde, kadın kocasından boşanmak için hakime müracaat edebilir ve hakimde bo-şayabilir. Çünkü bu tür hastalıklar karı-koca münasebetlerine engel olur ve cinsel özürlerde olduğu gibi iyileşmesi beklenemez.

Ebu Hanife'nin görüşüne göre bu sebeplerin dışındaki bir sebebten ötürü hakim karı-kocayı ayıramaz. Erkeğin kadının nafakasını temin etmemesi, ona eziyet etmesi, kaybolmak, kadında bulunan özürler ve yukarıda saydıklarımızın haricindeki özürler, hakimin karı-kocayı ayırmasına sebeb teşkil etmez.

523- Şafii, Hanbeli ve Malikilerin Görüşleri:

İmam Şafiinin bu husustaki görüşü ise şöyledir: Şayet erkek fakirlikten dolayı kadına bakamıyorsa o zaman araları ayrılır. Çünkü bu cinsel iktidarsızlık ve benzeri özürler gibi aralarını ayırmayı gerektiren özürlerden sayılır. Ancak erkek nafakayı temine muktedir ise aralarım ayırmak caiz değildir. Ahmed b. Hanbel de bu görüştedir. Yukarıda bahsettiğimiz erkekte meydana gelen cinsel özürlerden veya kadındaki cinsel özürlerden dolayı karı-kocayı ayırmak caizdir. İster erkekte olsun, isterse kadında cüzzam ve delilikde böyledir. Ancak İmam Şafii'ye göre kaybolmak ve her ne çeşit olursa olun eziyet etmek ayırma sebebi değildir. Şayet eziyet ediliyorsa, o kişi bu eziyetten men edilir ve evliliğin devamı sağlanır.

Malikiler ise; nafakayı temin hususunu biraz daha genişleterek nafakayı temine gücü olduğu halde, bundan imtina etmeyi de aralarını ayırmaya, yeterli sebeb olarak görmektedirler. Özür durumlarını da yukarıda zikrettiklerimizle sınırlamamaktadırlar.

Nikah esnasında blinmeyen ve öğrendikten sonra da bundan hoşnut olunmayan ve sonradan'meydana gelen bir özür olup da beğenilmeyen her özürden dolayı aralarım açmanın caiz olduğu görüşündedirler. Aynı zamanda Malikilere ve Hanbelilere göre, eziyet etmek ve kaybolmaktan dolayı karı-kocayı ayırmak caizdir.

Hakim kaybolan kişinin öldüğüne kanaat getiriyorsa, dört mezhebin ic-masına göre hakim kayıp kişinin öldüğüne hükmedebilir. Bu hususta en katı görüşa sahip olan Hanefi mezhebidir. Hanefi mezhebine göre, kavb kişinin yaşıtları ölmedikçe o kişinin öldüğü yönünde bir hükme varılamaz. Öldüğüne hükmetme yaşını doksan hatta daha fazlasına götürürler D" mezhepler ise, öldüğüne hükmetme müddetini daha düşük tutarlar.

524- İbn Haznı'ın Muhalefeti:

Yukarıda anlatılanlar dört mezhebin ve onların görüşlerini kabul eden lerin sözleridir. Zahiriler, bu görüşlere muhaliftirler. Zahiriler erkek boşa-madiği veya îlâ[12] yapmadığı müddetçe karı-koca arasının ayırılamayaca-ğı görüşündedirler. Ancak yukarıda bahsi geçen sekiz durum vuku bulduğunda boşanmalarına hükmederler.

Zahiriye görüşünün aslı boşama eyleminin erkeğin elinde olduğu yönündedir. Erkek kadına eziyet ediyorsa, azarlanarak men edilir. Kadının nafakasını vermiyor ise, malının bir kısmını satarak karşılığını ona vermesi için baskı yapılır. Herhangi bir özürden dolayı da aralan ayrılamaz. Çünkü bu hususta hiç bir nas yoktur. Kur'an veya Sünnette bu yönde bir delil veya Kur'an ve Sünnete dayanan bir icma yokken nasıl olur da karı-ko-canın ayrılmasına hükmedilebilir? Kadınlar, Allah'ın buyruğu ile erkeklere helal oldular. O'nun buyruğu olmaksızın bu helallik yok edilemez. Şer'i bir nassa dayanmaksızın kocası ile araları ayrılan bir kadının başka erkeğe helal olması nasıl mümkün olabilir?

525- Özürler Sebebiyle Boşanma:

İbn Hazm özürler hususundaki görüşlerini serdederken ilk olarak iktidarsızlık bahsini ele alıyor. İktidarsızlık gibi bir hastalığı olan kişinin karısından boşanmayı arzu etmedikçe aralarının ayrılamayacağını ifade ettikten sonra bu hususu şöyle izah ediyor: Evlenen bir kişi iktidarsızlığı sebebiyle evlendiği kadınla cinsel ilişkide bulunamazsa veya bu Özür hali bir müddet sonra meydana gelirse ne hakimin ne de başka bir kişinin, onları ayırmaya hakkı ve selahiyetleri olamaz. Kadın onun eşidir, ister boşar, isterse boşamaz.

İbn Hazm kendi görüşünü açıkladıktan sonra, bu hususta dört mezheb imamının delil olarak aldıkları sahabe kavillerini naklediyor. Ömer (ra)dan rivayet edilen rivayet gibi bazı rivayetleri ise zayıflıkla itham ediyor.

Arkasından kendi görüşünü te'kid eden, sahabe kavillerini naklediyor, Hz. Ali (ra) yanına bir kadın gelir ve;

- "Dul olmayan, fakat kocası da olmayan bir kadın hakkında ne dersin-diye sorar. O da:

""«Kocan nerede?" deyince kadın;

"Bulundukları topluluğun içinde olduğunu" söyler. Bunun üzerine beli bükülmüş bir ihtiyar ayağa kalkar. Hz. Ali (ra) ihtiyardan bir açıklama yapmasını ister. İhtiyar; "karısının yiyeceğinden ve giyeceğinden hiç bir ki-

tlama yapmadığını" söyleyince; Ali (ra); "cinsel iktidarının olup olmadı-

- nı" sorar. İhtiyar; "olmadığını" söyleyince Ali (ra); "kendini de onu da he-

ı k ettin," der. Bunun üzerine kadın Hz. Ali'den aralarını ayırmasını ister.

Ali (ra) ise şöyle der:

-"Allah'tan kork ve sabret. Allah (cc) dilerse senin başına bundan daha büyük bir musibet verir."[13]

Cinsel bir özürden dolayı karı-kocayı ayırmaya caiz görenler bu görüşlerini sadece sahabenin kavillerini değil Rasulullah'm (sav) hadislerine de dayandırırlar; Ebu Rukâne'nin hanımı kocasını Hz. Peygamber'e (sav) şikayet eder ve saçından bir tel kopararak şöyle der: "Bana bu saç kadar bile faydalı olamıyor." Hz. Peygamber (sav) de onu kocasından ayırır. Ancak İbn Hazm bu rivayeti zayıf saymakta ve şöyle demektedir:

"Ebu Rukane sahabe değildi. Hatta müslüman bile olmamıştı. Eğer bu olay sahih bir olay ise bu kişi onun oğlu olmalıdır. Bu hadisi delil olarak ile-' ri sürmek sureti ile hakkı batıl gösterdiler.

526- İktidarsızlık Sebebi İle Boşanma:

İbn Hazm cinsel özürden dolayı karı-kocayı ayırmayı caiz gören fakih-lerin delillerini zikrettikten sonra kendi delillerini ele alıyor ve şöyle diyor: "Bizim bu husustaki delilimize gelince; nikahın şeriata uygunluğu Allah'ın (cc) âyeti ve Rasulün (sav) sünneti ile sabittir. Allah (cc) evli bir kadını kocasından başka herkese haram kılmıştır. Kur'an'a ve Sünnete dayanmadan karı-koca arasını ayıran kişi, Allah'ın (cc) âyet-i kerimesinde yerdiği kişilerin sıfatı ile sıfatlanmış olur; "...Onlar, o iki melekten karı ile koca arasını açacak şeyleri öğreniyorlardı..." (el-Bakara, 2/102) Böyle bir Şey yapmaktan Allah'a sığınırız."[14]

Daha sonra İbn Hazm, karı-koca arasını ayırmayı ve erkeğin iktidarsız-"ğının ispatı için bir sene beklenilmesini uygun gören fakihleri yererek şöyle diyor: "İktidarsız olan kişi karısını boşamak isterse, biz onu engelleyemeyiz. Ancak biz, başkalarının bu hükmü vermesini veya bir sene bekledikten sonra aralarını ayırmayı çirkin ve uygunsuz bir iş olarak görmekteyiz. Bu durum, sahabe uygulaması Kur'an, Sünnetten herhangi bir rivayet, kıyas Veya aklî olarak asla tasdik olunmamış batıl bir iştir. Şayet Allah'ın îlâ yapan kişinin beklemesini emrettiğini ve bu bekleme nüddetinin sonunda da ya tevbe edip karısına dönmesi ya da onu boşaması için zorlama yapılmasını örnek olarak gösteriyorlarsa, doğrudur. Ancak bu müddet dört aydır. Bir sene beklemeyi ve aralarını ayırmayı nereden çıkarıyorlar?[15]

İbn Hazm, yukarıdaki sözlerini iktidarsız olan kişiye bir sene mühlet verip bu zaman zarfında iktidarsızlığı kesinleşirse, onu karısından ayıranlara hitaben söylemiştir. Bunlar da Hanefi, Şafii ve Malikilerdir. Bu konuya açıklık getirmemiz yerinde olacaktır. İktidarsız olan kişiye müddet vermek, iktidarsızlığın gerçek olup olmadığını anlamak ve teyid etmek içindir. Mesela, erkeğin bir hafta veya bir ay karısı ile cinsel ilişkide bulunamaması onun iktidarsız olduğuna delil teşkil etmez. Bu ancak onun selim bir insan olduğunu gösterir. Bu taktirde ona bir sene mühlet verilir. Bu bir sene zarfında karısı ile cinsel ilişkide bulunamazsa bu durum onun iktidarsızlığının delilidir. İnsanların mizaçları çeşit çeşittir.

Bazı insanlar, senenin herhangi bir mevsiminde gayet dinç, diğer mevsimlerde ise yorgun ve bitkin olurlar. Bu sebeble dört mevsimi de içine alan bir zaman dilimi mühlet vermek yerinde ve doğru bir karar olacaktır. Bu mühlet içerisinde, eşi ile cinsel ilişkiye giremezse, şüphesiz bu durum onun iktidarsızlığını delillendirecektir. İktidarsızlığı kesinleştiğinde ise, Hanefi, Şafii ve Malikilere göre aralarını ayırmak gerekmektedir.

527- Fukahanın Delillerini Tenkid:

İbn Hazm, yukarıda anlatıldığı üzere, iktidarsızlıktan dolayı karı-kocayı ayırmanın caiz olmadığı görüşünün yanı sıra, herhangi bir kusur ve özürden dolayı da ayırmanın caiz olmayacağı görüşündedir. Bu ayrılığın ancak erkek tarafından belirlenebileceğini ifade ediyor ve şöyle diyor: "Nikahtan sonra meydana gelen cüzzam, abraş ve delilik gibi özürler, bu özürlerin kadında bulunması, nafaka, giyecek ve mehri vermemek gibi sebeblerden dolayı nikah bozulamaz."[16]

Daha sonra cüzzam, abraş ve delilik gibi özürler üzerinde duruyor ve bu hususta mezheb imamlarının delil olarak aldıkları sahabeden rivayet edilen hadisleri inceliyor. Sahabenin sözlerinde, onlara delil teşkil edecek bir şey göremiyor. Bunun sebebi ise ya sahabe sözleri ile onların sözlerinin birbirine tam bir muvafakat sağlayamaması, ya da hadisin isnadmdaki zayıflık olarak ortaya çıkıyor, Sonuç olarak üzerinde icma edilmemiş olan sahabe sözlerini, dinde delil olarak kabul etmiyor. Çünkü üzerinde icma edilmemiş olan bir sahabe sözü ile amel etmek, onu taklit etmektir. Dinde taklit ise caiz değildir.

îbn Hazm, bu hususta bir de hadis naklediyor: Nebi (sav) Gaffaroğullarından bir kadınla evlenir. Kadın Nebi (sav)in odasına girip de elbisesini çıkarınca, böğründe hastalık sebebiyle meydana gelen bir beyazlık görür ve ona: "Elbiseni giy ve ailene dön" der. İbn Hazm bu hadisin senedinin zayıf olduğunu söyler. Senedinde zayıflık olmadığı farzedilse dahi bu hadis hakimin karı-kocayı ayırabileceğine delil teşkil etmez. Çünkü kadını boşa-yan Rasulullah (sav)dır. Sonuç olarak İbn Hazm, erkeğin rızası olmadan karı-kocayı ayırmanın caiz olduğuna dair hiç bir delil olmadığını, çünkü ancak Kitap ve Sünnet veya icmanın delil olarak almabiieceğini ifade ediyor ve şöyle diyor: "İfade edilen bu görüşler yanlıştır. Nikahın bozulma şartları ancak Allah (cc)'m emrettiği gibidir. Erkek, ister kadını nikah altında tutar isterse ihsan ederek onu boşar."

528- İbn Hazm'ın Kendi Usulüne Muhalefeti:

İbn Hazm, bu gibi ayıp ve kusurlardan dolayı karı-kocayı birbirinden ayırmanın caiz olmadığını söyledikten sonra, eğer nikah yapılırken karı ve kocanın ayıp ve kusurlardan hâli olmaları şart koşulursa ve nikahtan sonra kadında bir özür olduğu ortaya çıkarsa, nikahın kendiliğinden bozulacağını ifade ediyor. Çünkü nikah esnasında bu özür açıklanmamıştır. Bu durumda her ikisinin de ihtiyarı olmaksızın nikah akdi bozulur. İbn Hazm, bu hususu şöyle açıklıyor.

"Nikah akdi esnasında kadın ve erkekte herhangi bir Özür bulunmaması şart koşulursa ve nikahtan sonra bir özür bulunduğu ortaya çıkarsa, seçme hakkı olmaksızın nikah bozulur. İster kadınla birleşmiş olsun isterse olmasın, mehir, miras ve nafakaya mecbur değildir. Çünkü odasına giren kadın evlendiği kadın değildir. Özürlü olan kadınla evlenmediğine göre, aralarında herhangi bir evlilik ilişkisi yoktur."[17]

Burada İbn Hazm'ın, nassa ve icmaya dayanmadan mücerred olarak kendi reyine göre hüküm verdiğini görüyoruz. Bu durumda kendi usulüne iki yerde muhalefet etmiş oluyor:

Birincisi: Bu meselede reye göre fetva vermesidir. Çünkü erkeğin evlendiği kadinla, odasına giren kadının başka insanlar olduğunu söylüyor. Bu garip bir durumdur. Evlenilen kadının şahsı ve ismi biliniyorken nasıl olur da odasına giren kadın başka birisi olur? Ancak burada şartın yerine getirilmemesi gibi bir durum sözkonusudur.

İkincisi: Nikah akdinde öngörülen şartın meşruluğuna itibar etmiştir. Oysa İbn Hazm, naslarda uyulmasını gerektiren bir delil bulunmadığı müddetçe her şartın batıl olduğu görüşündedir.

529- Kaybolan Kişinin Nikahı:

Hanbeli ve Malikilere göre, erkeğin kaybolmasından dolayı eşi, mağdur duruma düşüyorsa, kaybolmasından bir sene sonra boşanmalarına hükmetmek caizdir. Hanefi ve Şafiiler ise, bu görüşe katılmazlar. Çünkü onlara göre kadının mağduriyetinden dolayı ayrılmalarına hükmetmek caiz değildir. Adamın eşine geri döneceği varsayılarak sabredilir. İbn Hazm'a gelince; erkeğin boşaması ve daha önce geçen sekiz sebebin dışındaki herhangi bir sebebten dolayı karı-kocanın aralarını ayırmayı asla caiz görmez. Kaybolmaktan dolayı boşanmalarına hükmetmek hususunda ise kaybolan adamın bulunduğu yer ve hayatta olduğu bilinsin veya bilinmesin aralarını ayırmanın asla caiz olmadığı görüşündedir. Bu sebeble adamın öldüğü kesinleşinceye kadar, aralarının ayrılamayacağını ve malının taksim edilemeyeceğini belirterek şöyle der;

"Malı, cariyesi ve ümmü veledi[18] veya eşi olan bir kişi savaşta veya barışta kaybolursa, nerede olduğu bilinsin veya bilinmesin karısı ile arasındaki nikah asla bozulmuş olmaz. Adamın öldüğü doğrulanıncaya veya kadın ölünceye kadar, o kadın onun eşidir. Ümmü veledi azad edilemez, cariyesi satılamaz ve malı da taksim edilemez. Ancak adamın bakmakla yükümlü olduğu yakınlarına malından infak edilir. Şayet adamın malı yok ise cariye satılır, ümmü veled ve eşine kendi nafakalarını temin etmeleri gerektiği söylenir. Kendi nafakalarını temin edecek güce ve mala sahip değillerse, onlara fakirler gibi fakirlerin ve miskinlerin hissesi olan sadaka verilir.[19]

530- ibn Hazm'ın Fukahaya Muhalefeti:

İbn Hazm, dört mezheb imamının bu husustaki sözlerini ve dayanaklarını ele alıyor. Bu hususta kaynak olarak alınabilecek sahabeden nakledilen birçok hadis vardır. Bunun sebebi, ise Hz. Ömer ve ondan sonraki devirlerde gazvelerin çokluğu kaybolmaların artmasına sebeb teşkil etmesidir. Kaybolma olayları genellikle savaş zamanlarında meydana gelir. Ancak savaşların olmadığı zamanlarda da görülmektedir. .

Bu kaybolma hadiselerinin sahih olanını ve olmayanını ayırd ettikten sonra, fukahanın sözleri delil olarak alınamayacağını söylüyor. Çünkü İbn Hazm'a göre ancak Nebi (sav)in sözleri ve icma delil olarak alınabilir. Fukahanın ise böyle bir delili yoktur. Bu durumda kaybolan kişinin öldüğü doğrulanıncaya kadar, hayatta olduğu varsayılır. Öldüğü doğrulanırsa, o zaman eşi iddetini bekler ve malı da taksim edilir. Ölümü doğrulanmadan önce ise, tıpkı diğer insanlar gibidir; varis olabilir, kendisine varis olunamaz ve eşi ile arası ayrılamaz. İbn Hazm bu hususu şöyle izah ediyor:

"Rasulullah (sav)den başka, hiçbir kimsenin sözü, delil olarak alınamaz. Kaybolmuş bir kimsenin nikahı'feshedilemez. Öldüğü doğrulanmayan bir kişinin iddeti beklenmez. Bir kişinin eşi ile arasını kendisinden başkası ayıramaz. Tevfik Allah'tandır."[20]

özet olarak İbn Hazm'm fıkhına göre, hakimin hükmü ile karı-kocanm boşanması caiz değildir. İbn Hazm, özellikle mağduriyet ve özürlerden dolayı karı-koca arasını ayırmayı uygun görmemektedir. Şevkânî gibi -mezheb imamlarından sonra gelen- alimlerden bazıları İbn Hazm'm özürlerden dolayı ayırma olmayacağı görüşüne katılmışlardır. Şevkânî bu hususta Neyi el-Evtâr ve er-Ravza en-Nedye isimli eserlerinde şöyle diyor: "Geniş bir görüş açısına sahip olan bir kişi, fukahanın iddia ettiği manada nikahın feshine dair bir delil bulamaz." (1)

531- Nafaka Sebebiyle Boşanma:

İbn Hazm, erkeğin eşine nafakasını vermemesinden dolayı aralarını ayırmaya da karşıdır. Bu hususta İmam Malik, İmam Şafii ve İmam Ahmed'e muhaliftir. İmam Ebu Hanife ile mutabıktır. Erkek ister zengin olsun, isterse fakir nafakanın verilmemesinden dolayı ayırmanın caiz olmadığı görüşündedir. Zengin ise, nafakalarını temin etmekle yükümlü olduğu kişilerin ve eşinin nafakasını temin ettiği malından bir miktar satılır ve onlara verilir. Bu hususta İbn Hazm şöyle diyor: "Erkek kaybolmuşsa veya nafakalarını vermiyorsa Allah'ın (cc) "adaleti titizlikle ayakta tutun..." (en-Nisa, 4/135) âyetine ittibaen nafakalarını temin etmek için malından bir miktar satılır. O mülkiyette, nafakasını temin etmekle yükümlü olduğu kişilerin de hakkı vardır. Bu hakkı onlara vermesi için, kişi mecbur tutulur. Bunu yapmayan kişi, Allah'ın (cc) şu âyetine itaat etmemiş olur: "... İyilik ve (Allah'ın yasaklarından) sakınma üzerinde yardımlasın. Günah ve düşmanlık üzerineyardımlaşmayın..." (el-Mâide, 5/2)

İbn Hazm'ın nafakaya gücü yettiği halde, vermeyen kişi hakkındaki görüşü böyledir. Bu hususta Şafii ve Hanefilerle ittifak etmiştir. Çünkü onlar da nafakayı vermekten imtina eden kişi hakkında ayrılığı caiz görmezler. Ancak nafakayı vermemek, fakirlikten kaynaklanıyorsa, o taktirce, İbn Hazm'ın görüşü şöyledir: "Allah (cc), insanı, ancak gücünün yettiği ölçüde mükellef kılar, insan gücünün yetmediği şeyden nasıl mükellef tutulabilir. Şayet kadın da fakir ise beytül maldan ona yardım edilir. Ancak kadın zengin ise kendi malından ihtiyaçlarını giderir."

İbn Hazm, nafaka vermekten âciz olan kimseden karısını ayırmayı caiz gören İmam Malik'i sert bir dille eleştiriyor ve şöyle diyor:

"Zamanımızda insanlar değişmiştir, diyerek sahabeye muhalefet eden İmam Malik'in sözlerine şaşmamak elde değil. Bu söz, tamamıyla bir hatadır ve sahabenin uygulamasına ters düşmektedir. Sahabenin uyguladığı bir hükmü insanların değişmesiyle ortadan kaldırmak nasıl caiz olabilir? Ayrıca insanların bu meseleye, bakışlarının değiştiği nereden çıkarılıyor? Hiçbir kimse artık insanların bu meselede sahabe ile aynı görüşte olmadıklarını iddia edemez. Çünkü şüphesiz sahabe zamanında evlenen kadınların evlenme sebebi cima ve nafaka idi. Bugün değişen ve sahabenin uygulamasını değiştirecek plan sebebler nelerdir?"[21]

532- Kadının Nafaka Mükellefiyeti:

İbn Hazm, erkeğin nafakayı vermemesi halinde, karı-kocayı ayırmayı uygun bulmadığı gibi, buna ek olarak, erkek fakir ve nafakayı temin etmek-, ten aciz, kadın da zengin ise nafakayı kadının temin etmesi gerektiği görüşündedir. Hatta erkeğin nafakasını da kadın temin eder. Çünkü kadın onun varisidir ve Allah (cc) bu hususta şöyle buyuruyor: "... Onun benzeri (nafaka temini) varis üzerine de gereklidir..." (el-Bakara, 2/233) Bu sebeb-le erkek nafakayı temin etmekten aciz olduğu zaman onun nafakasını kadın teinin eder. İbn Hazm bu hususu şöyle açıklıyor:

"Erkek kendi nafakasını temin etmekte acze düşerse ve kadın da zengin ise onun nafakasını kadın karşılar. Bu durumdan kurtulduğu zaman eşinin kendisine verdiği nafakayı geri iade etmesi gerekmez. Ancak köle ise, o zaman iade etmesi gerekir. Çünkü kölenin nafakası efendisine aittir, eşine değil. Yine bu durumda olup da oğlu veya babası olan hür bir kişinin nafakası onlara aittir. Ancak oğlu da babası da fakir iseler, mükellef tutulamazlar. Bu husustaki delilimiz Allah'ın (cc) şu âyetidir; "Onların Örfe uygun olarak beslenmesi ve giyimi baba tarafına aittir. Bir insan, ancak gücü yettiğinden sorumlu tutulur. Hiç bir anne çocuğu sebebiyle hiçbir baba da çocuğu yüzünden zarara uğratılmamalıdır. Onun benzeri (nafaka temini) varis üzerine de gerekir..." (el-Bakara, 2/233) Burada bir durum daha ortaya çıkmaktadır. Nafakayı temin etmek hususunda oğul ve baba, kadından daha öncelikli bir durumdadır.

533- İbn Hazm'ın Zahiri Tutumu:

İbn Hazm'ın nikah hakkındaki görüşlerinden bazı örnekler verdik. Görüldüğü üzere, bütün meselelere zahiri görüş açısı ile bakmaktadır. Çok nadir hallerde ta'lil yolunu seçmiştir. Örnek olarak aldığımız meseleleri, dört mezheb imamına muhalif olduğu meselelerden seçmemizin sebebi ise; Zahiri metodunu tam manasıyla gözler önüne sermek içindir.

[2] Bu hususta Hanefilerin görüşleri şöyledir: Evliliğin şer'i hükmü durum ve şartlara göre değişir:

a. Cinsel iktidara sahip, ailesinin nafakasını temine muktedir ve evleneceği kadına zulüm etmekten korkusu olmayan kişi evlenmediği taktirde zinadan kendisini muhafaza edemeyeceğine inanıyorsa evlenmesi farzdır.

b. Yukarıdaki şartları haiz olup da sadece zinaya düşmekten korkan kişi için evlenmek vaciptir.

c. Evlendiği taktirde eşinin haklarına riayet etmemekle ona zulmedeceğine inanan kişinin

evlenmesi haramdır,

d. Evleneceği kadının haklarına riayet etmemekle ona zulmetmekten korkan kişi için evlenmek mekruhtur.

e. Ailesinin nafakasına muktedir, normal olarak cinsel ilişkiye gücü yeten, zina ve ben-

zeri yollarla harama düşme korkusu olmamakla beraber, evleneceği kadına zulmetme endişesi de olmayan kişi için evlenmek sünnettir.

[10] Erkek kadının annesinden veya kadın erkeğin annesinden süt emerse birbirlerine haram olurlar. Çünkü İbn Hazm'a göre, küçük çocuğun bir kadından emmesi ile süt annelik hasıl olduğu gibi çocukluk yaşını geçmiş olan bir kişinin emmesi ile de süt annelik hasıl olur.

[12] îlâ: Erkeğin dört ay veya daha fazla bir süreye kadar karısı ile cinsel ilişkide bulun mamaya yemin etmesidir (mütercim)

[18] Ummü Veled: Hür kişiden olma çocuğu olan cariyeye denir. Çocuğun babası ölünce cariye azad olur.