Basralı Dilbilimcilerin Cevabı

Basralı dilbilimciler bu iddialara birçok yönden cevap vermişlerdir. İşte ce­vapları:

1- Öncelikle bu değerlendirmelerin herhangi bir dayanağı ve delili yok­tur. Delil olmadan bu tür iddialar ileri sürülemez. Burada aynı zamanda kı­yasa da yer yoktur.

2- Dil kurallarında asıl olan, hazfın olmamasıdır. Bu kelimede birçok hazfedi­len kelime veya cümlenin var olduğunu iddia etmek asıl kurala aykırı­dır.

3- Eğer iddia doğru kabul edilirse, bu kelimeyle dua eden, dua yerine kendi­sine veya başkasına beddua etmiş olabilir. Bu yüzden kelimede gizli tak­dir olduğunu söylemek doğru değildir.

4- Araplar arasında yaygın olan doğru kullanım, “Yâ” ünlem harfi ile “Allahümme” kelimesinin birarada kullanılmamasıdır. Eğer kelimenin aslı, el-Ferrâ’nın iddia ettiği gibi ise ikisinin bir arada kullanılmasında bir mani yok­tur. Hatta böyle kullanılması daha doğru olur. Ancak gerçek böyle değil­dir.

5- Dua edenin “Allahümme emmenâ bihayr / Allah’ım! Bizi hayırda ön­der kıl.” demesinde bir mani yoktur. Eğer takdir onların iddia ettiği gibi ol­saydı, böyle dua edilmesi caiz olmazdı. Çünkü bu durumda bedel ve yerine ge­len kelime bir arada bulunmaktadır. Dil kurallarına göre bu caiz değildir.   

6- Bu isimle dua edenin aklına böyle şeyler gelmez. Çünkü dikkatini ta­ma­mıyla Allah’ın adından sonra istediği şeylere verir.

7- Eğer “Allahümme”nin takdiri söylendiği gibi olsaydı o zaman “Allahümme” tam bir cümle olur ve üzerinde durulduğunda bir anlam ifade ederdi. Zira bu durumda çağırılanın adı ve talep fiilini içermektedir. Oysa ger­çek böyle değildir.

8- Eğer belirtilen takdir doğru olsaydı, sadece emir fiilin yazılması yeterli olur ve çağırılanın adına gerek kalmazdı. Tıpkı “Ya Allahu kıh/Ey Allah’ım! Koru”, “Ya Zeydu îh/Ey Zeyd! Anla”, “Ya Amru fîh/Ey Amr! Konuş” denil­diği gibi. Burada fiil, kendisinden önceki isme bitiştirilmediği için yazıda tek bir kelime olarak yazılmamıştır. “Allahümme”nin sonundaki mim’in Allah is­mine bitiştirilmesi, onun bağımsız bir fiil olmadığını göstermektedir.

9- Dua ederken kulun “Allahümme emmenî bi kezâ/Ey Allah’ım bana şun­larla yönel” demesi güzel değildir. Çünkü bu hem lafzen hem de mana ola­rak pek hoş karşılanmaz. Sık unutan veya kelimeleri karıştıran kimseler an­cak böyle diyebilirler. Oysa sadece iradesiyle iş yapan, asla şaşırmayan ve unut­mayan kimseye “Bana şunlarla yönel” denmez.

10- “Allahümme” kelimesinin, kendisinden sonra dua ve talebin olmaya­cağı yerlerde kullanılması daha güzeldir. Hz. Peygamber’in şu duasında ol­duğu gibi: “Ey Allah’ım! Sana hamd olsun. Yalnız sana şikayet yapılır. Sen yar­dım edensin, yalnız senden yardım dilenir. Yalnız sana güvenilip dayanı­lır. Senden başka hiçbir güç ve kuvvet sahibi yoktur.” [1] Hz. Peygamber, bir başka yerde ise şöyle dua eder:

“Ey Allah’ım! Seni, arşını taşıyanları, melekleri ve bütün yaratıklarını şa­hit tutarak sabahladım. Sen gerçekten Allahsın. Senden başka hiçbir ilâh yok­tur. Sen teksin, ortağın yoktur. Muhammed de senin kulun ve elçindir.” [2]

Kur’an’da da bu kelimeden sonra talep gelmemiştir. İşte buna örnek; Yüce Allah şöyle buyurmaktadır:

“De ki: “Ey mülkün sahibi Allah’ım, dilediğine mülkü verirsin ve diledi­ğin­den mülkü çekip-alırsın, dilediğini aziz kılar, dilediğini alçaltırsın; hayır se­nin elindedir. Gerçekten sen, her şeye güç yetirensin.” [3]

“De ki: “Ey gökleri ve yeri yaratan, gaybı ve müşehade edileni bilen Al­lah’ım. Anlaşmazlığa düştükleri şeylerde, kullarının arasında sen hüküm vere­ceksin.” [4]

Hz. Peygamber’in rükû ve secdede söylediği şu duada da “Allahümme” ke­li­mesinden sonra talep zikredilmemiştir: “Sen ne yücesin! Ey Allah’ım! Ey Rabb’imiz! Sana hamd olsun. Ey Allah’ım! Beni bağışla.” [5] Burada da iddia ettikleri takdir geçerli değildir.

Kimi dil bilimciler, daha fazla saygı ve talepte ısrarı belirtmek için “Allahümme”nin sonuna mim’in eklendiğini söylemekte ve bu görüşlerini destek­leyen çeşitli deliller ileri sürmektedirler. Ancak biz, konumuzun dışına çık­mamak için bu meseleyi uzmanlara bırakmayı, delillerini zikretmeden asıl konumuza devam etmeyi daha uygun buluyoruz.

Özetle mim harfi, her halükarda ve her ihtiyaç anında kendisiyle dua edi­len, bütün isim ve sıfatları kapsayan “Allah” lafzına mübalağa ve tazim için ek­lenmiştir. Buna göre dua eden bir kimse “Allahümme innî es’elüke / Ey Al­lah’ım! Senden diliyorum” dediğinde sanki, “En güzel isim ve en üstün sıfatla­rın sahibi olan Allah’a, isim ve sıfatlarıyla dua ediyorum” demiş olur. Bu­ra­daki mim, dua edenin Allah’a karşı duyduğu derin saygı ve talepteki ısra­rını belirtmektedir.

Hz. Peygamber birçok duaya bu kelimeyle “Allahümme” ile başlamıştır. Bu dualardan sadece iki tanesini örnek vermekle yetineceğiz. Hz. Peygamber şöyle buyurmaktadır: “Bir kula bir hüzün, dert ve kaygı geldiğinde şöyle dua ederse Allah mutlaka onun hüzün, dert ve kaygısını giderir, yerine gönül fe­rah­lığı getirir: “Ey Allah’ım! Şüphesiz ben senin kulunum, erkek ve kadın kulları­nın oğluyum. Senin emrinin altındayım. Hakkımda verdiğin hüküm geçerli­dir. Bu hükmün adildir. Senin kendini isimlendirdiğin veya kitabında indi­rip belirttiğin veya herhangi bir varlığa öğrettiğin veya kendi katında gayb âleminde tercih ettiğin her isimle senden diliyorum. Şu yüce Kur’an’ı kalbi­min baharı ve gönlümün nuru yap. Onunla hüznümü yok et, dert ve kaygıla­rımı gider.” Bunun üzerine sahâbîler: “Ey Allah’ın Resûlü! Bunu başkalarına öğre­telim mi?” dediler. Hz. Peygamber: “Evet, bunu işitenlerin başkalarına öğret­mesi gerekir” buyurdular.[6]

Dua edenin isim ve sıfatlarıyla Allah’tan istekte bulunması daha güzeldir ve böyle dua etmesi teşvik edilir. Şu İsm-i azâm duasında olduğu gibi: “Ey Al­lah’ım! Hamd sanadır, senden başka ilâh yoktur. Sen şefkatli, merhametli ve cömertsin. Gökleri ve yeri yaratansın. Ey yücelik ve ikram sahibi! Ey Hay! Ey Kayyûm! Yalnız senden diliyorum.” [7]

* * *