﴿ اَلْحَمِيدُ ﴾

HAMÎD

Yüce Allah şöyle buyurmaktadır: “Hiç şüphesiz Allah, Ganî (hiç kimseye ve hiçbir şeye muhtaç olmayan)’dır, Hamîd (hamd da yalnızca O’na ait)’ tir.”[1]

el-Halîmî bu isim hakkında der ki: “Hamîd, hamd edilmeyi hak eden, hamda layık olandır. Çünkü O, vardı ve bütün varlıkları ve insanı yoktan var etti. Sonra iki üstün nimeti akıl ve hayatı insanda topladı. Sonra ona sayısız ni­metler verdi ve onu, bütün varlıklara üstün kıldı. Ona çalışma azmi verdi. O halde O’ndan başka kim hamd edilmeyi hak eder? Kim O’nun kadar hamde layık olur? Hayır, bütün övgüler ve hamdler sadece O’nadır, başkasına değil. Bütün bu minnet ve bağışlar başkasından değil sadece O’ndandır.”

el-Hattâbî ise şöyle söyler: “O, fiilleriyle hamd edilmeyi hak eden ve hamda layık olandır. Hamîd, “faîl” vezninde olup “mefûl” yani “Mahmûd / övü­len, hamd edilen” anlamındadır. Sıkıntı ve bolluk zamanlarında, şiddet ve ra­hatlık anlarında yalnız O’na hamd edilir. Çünkü O, Hakîm’dir. her şeyi yerli ye­rinde yapar. Hiçbir fiilinde hata yapmaz ve yanlışlık bulunmaz. O, her du­rumda övülmeyi hak edendir.”[2]

Hamîd, Allah’ın sabit sıfatlarından biridir. Bu, bazen sözleriyle bazen de za­tıyla ilgilidir. Her iki durumda da özel tamlama olarak kullanılır. Hamîd, söz­lerle ilgili olarak kullanıldığında Hâmid (Hamd eden, öven) anlamına ge­lir. Bu durumda hamd, iki anlamda kullanılır. 1- Allah’ın kendi zatını övmesi. Allah’ın kendini övmesi O’nun hakkıdır. O, dilediği şekilde kendisini övmeye layıktır. O, her türlü noksanlıktan uzak olduğu gibi, bütün fiilleri, sıfatları, isim­leri ve zatı da her türlü noksanlıktan uzaktır. O, mutlak hamd ve övgünün sa­hibidir. 2- Allah’ın, mahlukatı arasında hamd ehli olarak yarattığı kimsele­rin, hamd etme görevini yerine getirmeleri nedeniyle hamd etmesi. Aslında bu tür hamd, bir önceki hamd türüne girer. Çünkü mahluka­tın hamd etmesi de O’nun bir fiili sonucu gerçekleşmekte ve hamd, yine ken­disine dönmekte­dir.

Hamîd, zatla ilgili olarak kullanıldığında ise Mahmûd (hamd edilen, övü­len) anlamına gelir. Böylece Allah, kendi zatını sözlerle öven Hâmid ve kulları­nın kendisini övdüğü, methettiği ve saygı duyduğu Mahmûd’dur. Kulla­rın Allah’ı övmesi, O’na hamd etmesi ve diğer kısımlardaki hamd türleri özel tamlama anlamındadır. Çünkü her insan Allah’a hamd etmeyeceği gibi Allah da her insanı hamd ehli yapmaz. Allah’ın gazabını kazanmış insanlar O’na hamd etmekten uzaktırlar. Allah, böyle insanları hamd ehli yapmaz. Ancak bu insanlar kıyamet günü kabirlerinden kaldırıldıklarında istemeseler de Al­lah’a hamd edeceklerdir.[3] Yüce Allah şöyle buyurmaktadır: “Sizi çağıracağı gün, O’na övgüyle icabet edeceksiniz.”[4]

İbn Kayyim ise Hamîd ismi hakkında şunları söyler: “Hamîd, övül­meyi gerek­tirecek sıfatlara ve sebeplere sahip olan ve hamd edilmeyi hak edendir. Hiç kimse O’na hamd etmese bile O, yine de hamda layık olandır. O, zatıyla övünen ve kendisini övendir. Mahmûd, hamd edenlerin kendisine hamd et­tiği ve övdüğüdür. Mecîd (Yüce) Mümecced (Yüceltilen), Kebîr (Büyük) Mükebber (Büyük görülen), Azîm (Ulu) Muazzam (Ululanan) da böyledir. Hamd ve mecd, her ikisi de tamamıyla Yüce Allah’a aittir.

Hamd, övmeyi ve hamd edileni sevmeyi gerektirir. O’nu seven ama O’nu övmeyen, O’na hamd etmiş olmaz. Herhangi bir nedenden ötürü O’nu öven ama O’nu sevmeyen de hamd etmiş olmaz. Dolaysıyla O’nu sevme­dikçe ve övmedikçe O’na hamd edilmiş olmaz. Övgü ve sevgi, bunları gerekti­ren se­beplere bağlıdır. Hamd edilenin eksiksiz ve üstün sıfatlara sahip olması, in­sanlara ihsanda bulunması O’na hamd etmeyi gerektiren nedenler­dir. Sevgi ve övgüyü sağlayan bu tür nedenlerdir. Bu sıfatlar ne kadar çok ve mükem­mel olursa, gösterilecek sevgi ve övgü de o kadar çok ve büyük olur. Allah Teâlâ, hiçbir yönden hiçbir eksiği bulunmayan mutlak kemâl sahibidir. Bütün iyilikler ve ihsanlar O’ndan gelir ve yine O’na döner. Bu yüzden O, her yön­den hamd edilmeye, sevilmeye ve övülmeye layıktır. O, zatı, sıfatları, isimleri ve fiilleri için sevilen tek varlıktır. O’ndan kaynaklanan her şey güzel­dir ve her iyilik için O’na hamd edilmelidir.”[5]