Hac ve umreye niyet edenlerin Kabe’de tavaf etmeleri, haccın ve umrenin bir rüknüdür. Kabe tavaf edilmeden hac ve umre tamamlanmamış olur.
Tavafın sözlük anlamı: Bir şeyin etrafında dönmek veya dolaşmak, kuşatmak anlamlarına gelir.
Şer’i manası ise; Hacerü’l-Esved (siyah taş)’tan başlayarak, Kabe’yi solumuza alarak Hacerü’l-Esved’e ulaşıncaya kadar, Kabe’nin etrafında yedi defa dönmektir. Kabe’nin etrafında her bir dönüşe şavt denir, yedi şavt dönmek ise bir tavaftır. Hac’da meşru tavafların sayısı üçtür:
Unutma ki taşa dokunmak sünnet, başkalarına eziyet etmek ise zulümdür.
Kendini serbest bırak, dünyevi düşüncelerden soyutlan, maddeden manaya doğru, esen rahmet rüzgarına, açılmış ellerin, amin diyen dillerin, alkış tutan meleklerin safına geç, kendini tavafın akışına bırak, o akıp giden insan selinde kaybol, artık sen yoksun, sadece bir nur var, bir ışık var, herkesin o ışığa doğru gittiği yöne doğru, kıblenin merkezine git.
Kabe’nin çevresinde yedi kere dönmektir tavaf. Tavaf İslam’ın bu ana mabedi çevresinde, Allah’a gösterilen saygı ve ta’zimin ifadesidir. Aynı zamanda, içinde İslami bir hayatın temel boyutlarının en yoğun bir biçimde hissedilip hatırlandığı bir ibadettir de. Kabe tevhid düşüncesine dayandırılmış aktif bir hayatın sembolü durumundadır, sadece düşünce ve duygularla örülen dahili hayatın odağında değil, yapıp ettiklerimizden, uygulamaya dönük çabalarımızdan oluşan görünür hayatın, odağında da, Allah’ın bulunduğunu anlatan tevhidi bir sembol...
Siyah örtülülerle örtülü, Allah evinin çevresinde, dönüp duran hacılar kalabalığı, kimileri ağlıyor ve kimileri de yakarıyor. Söyleyecek söz, akıtılacak göz yaşı bulamayanlar ise başlarını göğüslerine yıkıp yürüyorlar.[1]
Tavaf, sözlükte; ziyâret etmek, bir şeyin etrafında dolaşmak demektir. Bir terim olarak; Kâbe-i Muazzama’nın etrafında yedi defa dolaşmak anlamına gelir. Tavaf, Kâbe’nin Haceru’l-Esved köşesinden Kâbe sola alınarak başlar. Gerek tavafa başlarken ve gerek tavaf arasında Haceru’l-Eseved’in önüne geldikçe, ona doğru dönülür, namazda durur gibi tekbir ve tehlil ile kutsal taşa mümkünse eller sürülür veya öpülür. Bu mümkün olmazsa -ki günümüzde istisnâ dışında hiç mümkün değildir- karşıdan elle selâmlanır. Buna “istilâm” adı verilir. Tavafta her bir dolanmaya “şavt” denir.
Hacda üç çeşit tavaf sözkonusu olur. Kudüm, ziyâret (ifâda) ve Vedâ (Sader) tavafı. Bunun dışında yapılan fazla tavaflar nâfiledir. [2]