DETANT (YUMUŞAMA)

 

Uluslararası sistemde mevcut bloklararası gerginlik politikasının 1.960'lardan sonra gide­rek azalmasına verilen ad. II.Dünya Savaşı'n-dan sonra kurulan iki kutuplu uluslararası si­yasal sistemde bloklar arası İlişkiler 1960'tı yıl­lara kadar soğuk savaş deyimi ile ifade edilen gerginlik politikası çerçevesinde yürümüş, bu tarihten sonra çeşitli faktörlerin etkisi ile yu­muşamaya girilmiştir. 1955 Bandung zirvesi İle başlayan ve giderek güçlenen Üçüncü Dün­ya harekeli, nükleer silah teknolojisindeki ge­lişmeler, 1962yılında dünyayı bir savaşın eşiği­ne gel iren Küba füze krizi, bloklara karşı cid­di güçlerin ortaya çıkması gibi faktörler blok­lar arasında yumuşamanın başlamasını teşvik etmiştir. ABD'de Nixon-Kissingcr, SSCB'de Brcjnev'in yönetimleri döneminde, devam eden Vietnam savaşına rağmen, ilişkilerde bclirli bir yumuşama dönemine girilmiş, soğuk savaşın yerine, görüşmeler, karşılıklı diyalog ve belirli konularda iş birliğine yönelinmiştir.

Yumuşama sürecinde göze çarpan önemli gelişmelerin ABD ile SSCB arasında 1969-1972 yılları arasında sürdürülen stratejik silahların sınırlandırılması görüşmeleri sonun­da 1972'de SALT-I antlaşmasının imzalanma­sı, aynı yıl Nixon'un Çin'i ziyareti ve müteaki­ben Çin'in bir süper güç olduğunun teyidi ile BM Güvenlik Konseyine kabul edilmesi gelir. Yine aynı çerçevede 1975 HelsinkiNihaî Sene­dinin 35 ülke tarafından imzalanması, II.Dün-ya Savaşı sonrası sınırların tüm ülkelerce ka­bulü gibi ilkelerin Avrupalı ülkelerce onaylan­ması kayda değer gelişmelerdendir. Helsinki Senedi ile fikirlerin ve insanların özgürce do­laşmaları ve insan haklarına önem verilmesi il­keleri de getirilmiştir.

1979'da SSCB'nİn Afganistan'ı işgali ve bu­na karşı ABD'nin SSCB'ye ambargo uygula­ması, bazı ülkelerin 1984 Moskova olimpiyat­larını boykot etmeleri mevcut yumuşamaya darbe indirdiyse de, SSCB'de Gorbaçov'un İk­tidara gelmesinden sonra izlediği politika iki bloku birbirlerine daha da yaklaştırmıştır. 1988'de ABD ile SSCB arasında silahlanma yarışının durdurulması ve Orta menzilli nükle­er silahların imha edilmesi antlaşmasının im­zalanması, SSCB'nİn Afganistan'dan çekilme­si, İran-Irak savaşında ateşkesin sağlanması mevcut yumuşamayı daha da İleriye götür­müş, bloklar arasındaki güvensiz ortamın orta­dan kaldırılmasında önemli etkileri olmuştur.

Soğuk Savaşı izleyen yumuşama döneminde Doğu ve Batı bloku ülkeleri arasında iktisadî iş birliğine yönelik çeşitli faaliyetler görülmüş­tür.

Davut DURSUN Bk. Banş; Soğuk Savaş; Süper Güçler.