HARAM

Yapılması dini bakımdan yasaklanan herhangi bir şey. İçki içmek, kumar oynamak, zina yapmak, başkasının malını haksız yere yemek gibi.

Haramlar Haynihİ haram, ligayrihi haram kısımlarına ayrıldığı gibi, haram-ı kati ve haram-ı zannî kısımlarına da ayrılırlar.

Liaynihi haram: Kendisinde bulunan bir kötülük ve zarardan dolayı yasaklanmış olan şeye denir. Ölü hayvan eti yemek, şarap içmek, kumar oynamak, zina etmek, hırsızlık yapmak ve haksız yere adam öldürmek gibi.

Bunları hiçbir mükellef işleyemez. Bu yolla hiçbir hukuki sonuç elde edilemez. Bir sözleşmeye konu olmuşlarsa, sözleşme geçersiz sayılır. Ölü hayvan etinin ve şarabın alım satımı yapılamaz. Kumar ve hırsızlık yoluyla elde edilen mallar mevcutsa aynısının, yoksa bedelinin sahibine geri verilmesi gerekir. Zina ile ne neseb, ne de miras sabit olur.

Bununla birlikte zaruri durumlarda liaynihi haram kapsamına giren şeylerden bir kısmı yapılabilir. Açlıktan ötürü öleceğinden korkanlar ölü hayvan etini yiyebilirler. Boğazına tıkanmış bir şeyi gidermek için içecek başka bir şey bulamayanlar şarap içerek onu giderebilirler. Ancak bunlar, zaruret miktarıyla sınırlı olarak yapılabilir.

Ligayrihi haram: Kendisinde haramhk bulunmayan, fakat başka bir sebepten dolayı haram olan şeye denir. Başkasının malını haksız yere yemek ve Cuma namazı vaktinde ezan okunurken alışveriş yapmak gibi. Başkasına ait olan bir elmayı yememizin haram olması, o elmanın kendisinden değil, elma sahibinin onu yememiz için bize izin vermemiş olmasından kaynaklanmaktadır. Cuma vaktinde ezan okunurken yapılan alışveriş, başka zamanlarda yapılan alışverişlerden farklı bir yapıya sahip olduğu için haram değildir. Haram olması, o saatte alışverişin yasaklanmış olmasından dolayıdır.

Haram-ı kafi: Şer'i bir delilin açık ve kesin ifadesiyle sabit olan, yani ya Kur'an, ya da bir hadis-i şerifin açık ifadesiyle belirlenmiş olan haramdır. İçki içmek, zina yapmak, anaya babaya asi olmak, kadınların aralarında ebedi evlenme yasağı olmayan erkekler karşısında mahrem yerlerini açmaları gibi. Haramın bu çeşidini inkar etmek, kişinin dinden çıkıp kafir olmasına sebep olur.

Haram-ı zannî: Müctehidlerce kesin bir delile yakın derecede kuvvetli görülen zanni bir delil ile sabit olan haramdır. Haramın bu çeşidi itikat, yani inanç bakımından 'haram-ı katT gibi değildir. Dolayı-sryle bunu inkar eden kafir olmaz. Fakat işlenmemesi bakımından haram-ı kat'î gibidir.

Haram-ı kat'îde mezhepler arasında hiçbir ihtilaf görülmez. Fakat haram-ı zannî üzerinde mezhepler arasında ihtilaf vardır. Bir mezhep herhangi bir şeyî bu sahaya soktuğu için haram saydığı halde, diğer bir mezhep aynı şeyi helal sayabilir. Örneğin Hanefi mezhebi kesin bir delile

yakın derecede kuvvetli gördüğü zanni bîr delile dayanarak balık dışındaki deniz ürünlerinin yenmesini haram saymıştır. Fakat Maliki mezhebi ile Şafiî mezhebi konu ile ilgili nasların genel ifadesine bağlı kalarak bütün deniz ürünlerini helal saymıştır. Böylece, örneğin karidesin yenmesi Hanefî mezhebinde haram olduğu halde, Şafii ve Maliki mezheplerinde helaldir. Fakat domuz etinin ve ölü hayvan etinin yenmesi Kur*ân'm açık ifadesiyle yasaklandığı için bu konuda hiçbir mezhebin farklı bir görüşü yoktur.

Abdülaziz BAYINDIR Bk. Helal.