KİTLE PSİKOLOJİSİ

 

Kitle teriminin tanımı konusunda gerek literatürde, gerekse günlük dilde bîr fc&İP' gaşa vardır. Terim, yığın, kalabalık anla­mına geldiği gibi grup anlamına da gel­mekte, bazan da topluluk anlamında kuW lanılm aktadır. Kitle teriminin anlamı, kit­le psikolojisinin anlamını da belirlemekte­dir.                                                    

Sosyal psikolojinin kökenleri, sosyal et­kileşimleri anlamaya çalışan ilk çağ düşü-' nürlerine kadar götürülebilir. Fakat bu­günkü anlamdaki başlangıç, A.Comte'un insan ve toplumun karşılıklı birbirlerini et­kilediklerini söylediği ve biyoloji üe sosyo­lojiyi kesiştiren bir bilim Önerdiği La Mo­rale adlı eserinde ilk kez görülür. Bu G.Le Bon (1895) ve G.Tarde (1903)'ın kitlelerin kendilerine özgü bîr psikolojile­ri olduğunu, telkine ve anî hareket etmeye yatkın bulunduklarını ifade eden çalış-     kapsadığının farkında olduğunu belirt-malan izler. W.McDougaH (1920) ilk kez     inektedir.

'Sosyal Psikoloji' kavramını kullandığı       1930'lu yıllarda ekonomik bunalımla bir-eserinde Le Bon'un sözünü ettiği özellik-     likte sosyal problemlere ve grup süreçleri-teki kitlenin, kitle değil ancak bir yığın,     ne ilgi artmıştır. Grup etkileşimleri, gru-bir kalabalık olabileceğini; ayrıca ordu, ki-     bun bireysel tutumlar üzerine etkisi,azın-lise gibi oturmuş, örgütlenmiş kitleler ol-     Iık grupları, uygunluk, grup normu ve li-duğunu belirtir ve insanların toplu yaşa-     derlik alanlarında sayısız çalışma yapıl­ma içgüdüsü üzerinde durur.                        mıştır. Sosyal psikoloji, alan veya labora-1930'lara kadar bu alan bir yandan sos-     tuvarlarda küçük gruplar üzerinde yapı-yal etkileşimin Önemini vurgulayan sosyo-     lan çalışmalar ve öne sürülen yeni araştır-lojinin, diğer yandan bireyin önemini vur-     ma yöntemleri ve teorilerle yerini sağlam-gulayan psikolojinin etkisi altında kalmış-     laştırırken; grup bîr tedavi biçimi olarak tu-. Bu ara dönemde konuyla İlgili en     psikiyatriye girmiştir. İncelemelerin ama-önemli eser S.Freud'un (1922) Kitle Psi-     cı ilgiden-, insanların birbirleriyle olan iliş-kolojisi ve Ego Analizi adlı kitabıdır. Ki-     kilerini, bu ilişkilerin dinamiklerini ele tap, G.Le Bon ve McDougall'in çalışma-     alan, aksayan yönlerini ortaya çıkaran ve larının eleştirisi temelinde gelişir. Freud,     düzeltme yolları arayan bir çabaya dönüş-Le Bon'un, "Bir organizmadaki hücreler     muştur.

nasıl bir araya gelerek tek tek hücrelerde-       Günümüzde kitle kavramının anlamı, kinden apayrı yeni bir varlık oluşturursa,     bu gelişmeler ışığında daha çok grup kav-psikolojik kitle de bir an için birbiriyle     ramıyla karşılanmaktadır ve grup, psiko-kaynaşmış ayrı tür öğelerin oluşturduğu     loji, sosyoloji, antropoloji, iletişim bilimi geçici bir varlıktır" tanımına ve saptadığı     ve hatta biyolojinin ortak ilgi alanı haline kitle özelliklerine büyük ölçüde katılır,     gelmiştir. Grupların psikolojik değerlen-ama şunları eklemeyi de İhmal etmez:     dirmelerinde ortak kabul edilen noktalar "Kitle içerisinde bireyin kazandığı sözde     ise özetle şöyledir: yeni özelliklere gelince, bunlar insan ru-       Geniş anlamıyla grup çıkarlar, duygular hunda tüm kötüyü nihayet istidat halinde     veya başka bir nedenle birbirlerine bağ-bünyesinde barındıran büinç-dışının teza-     lanmış bireylerden kurulu bir topluluk, hürleridir." Ona göre,*onun bireysel de-     sosyal bir etkileşim sistemidir. Gruplar, rinlik psikolojisi, aynı zamanda genişletil-     büyüklüklerine, güçlerine, üyeleri arasın-miş bir kitle psikolojisi kimliğini taşır. Bü-     daki dayanışma, örgütlenme ve işlev dere-tün kitle olgularının ön biçimleri ailede,     çelerine; üyelerin birbirleriyle etkileşim küçük çocuğun anne ve babası ile ilişkile-     türlerine, rol dağılımlarına ve grup yaşan-rinde görülebilir. Kitle ruh hali denilen     ularım kendi iç dünyalarında nasıl algıla-durum ise, çocukların, ilkellerin ve nevro-     dıklanna göre farklılıklar gösterirler. Bu­tiklerin psikolojilerinin genişlemiş şekille-     grup, üyelerin işlevlerinin toplamına eşit rinden ibarettir. Fakat Freud, daha kitabı-     değildir; bu toplamdan daha farklı, tama-aıın başında kitle psikolojisinin, başı sonu     men yeni bir olgudur; bireyler gibi onun belli olmayan bir konu olduğunu ve kendi     da bir ömrü vardır. Söylediklerinin bunun çok az bîr kısmını       Bir grup, kendi normlarım oluşturma ve

bunlara uyma; bu normlardan sapmaya veya normların değişimine karşı direnç gösterme, fakat eski normlar yeni durum­lar için yetersiz kaldıklarında onları değiş­tirme isteği ve dışarıya karşı bîr potansi-yel saldırganlık taşıma özellikleriyle üyele­rini birbirine bağlar. Grup hayatı, bir üye­ler arası etkileşimler sürecidir. Etkileşim­ler çatışma veya uyum şeklinde olabilir; üyelerin hangi rolleri üstleneceklerini ve bu arada önderin kim olacağını da etkile­şimler belirler. Grup üyeleri arasında bi­reysel bazı farklılıklar olmasına rağmen paylaşılan ortak bir duygusal yaşantı söz

konusudur.

ErolGÖKA

Bk,: Grup; Kitle Psikolojisi.