.

MAGNA CARTA

1215 yılında biraraya gelerek güçlerini birleştiren derebeylerin (baronlann), İngiliz kralı I. John'u zorlayarak elde ettikleri hakların bütününü içeren belge. Bu belgenin ortaya çıkmasına neden olan gelişmeler, Normanların İngiltere'yi fethine kadar gider. İngiliz kralları, bu fetihten itibaren iktidarı tamamen ellerine geçirip derebey-lerini saf dışı bırakmak istediler. Kralların bu girişimleri sonucu zarara uğramaya başlayan baronlar, onların bu hareketine karşı çıktılar ve zaman zaman isyan ettiler. Krallarla baronlar arasındaki bu çekişme 150 yıl kadar sürdü. Bardağı taşıran son damla, Kral John'un uygulamaları oldu. Kral John, derebeylerine karşı krallığın bütün gücünü kullandı. Derebeylerin nefretini kazandı. Onun 1214'te Fransızlara karşı yaptığı savaşta yenilmesini fırsat bilen baronlar, topraklarını, şatolarını, imtiyazlarını ve diğer haklarını geri almak için harekete geçtiler. Kısa zamanda biraraya gelerek isteklerini bir taslak halinde krala sunmaya karar verdiler; eğer kral isteklerini kabul etmezse, onunla savaşacaklarına İlişkin sözbirliği ettiler.

Baronlar 1215'tc kralla görüştüler. Kral ileride bir cevap vereceğini vadettiyse de, sözünde durmadı. Bunun üzerine baronlar ayaklandılar. Önemli şehirleri ele geçirip kralı çaresiz bıraktılar. Sonunda kral, onlarla bir anlaşmaya varmak zorunda kaldı. Kral I. John, 1215 Haziran'ında imzalanan Magna Carta Libertatum (Büyük Özgürlük Fermanı) ile, egemenliğinin "baron" diye adlandırılan büyük toprak sahipleri adına kısıtlanmasını kabul etti. Kralın kayıtsız otoritesini baronlar lehine sarsmaya yönelik bu ferman, kral ile bu feodal beylerin karşılıklı görev ve yetkilerini belirtmek üzere düzenlenmiş bir antlaşmadan başka bir şey değildi. Asıl amaç kralın yürürlükte bulunan kanunlara uymasını sağlamak, derebeylerine bazı haklar tanımak ve bu haklan korumaktı. Kısacası bu ferman ile büyük malikane sahipleri, geniş imtiyazlar elde ediyorlar, derebeyliklerini ya da vasal-liklannm temelini sağlam bir zemine oturtuyorlardı. Halk ise yine serf olarak kalıyor, derebeylerinin toprakla birlikte alıp sattığı köle durumundan kurtulamıyordu.

Bir burjuva ayaklanması sonucunda ortaya çıkan Magna Carta, 63 maddelik bir fermandan ibaretti. Bu fermanın en Önemli üç maddesi şunlardır: 1- Hiçbir hür insan, yürürlükteki kanunlara başvurulmaksızın tutuklanamaz, hapsedilemez, mülkü elinden alınamaz, sürülemez veya herhangi bir şekilde yok edilemez. (Burada sözü edilen hür insanlar sadece senyörler, kilise adamları, vasatlar ve vasatların vasatları ile hür köylüler, denen topluluklardı.); 2- adalet satılamaz, geciktirilemez, hiçbir hür yurttaş ondan yoksun bırakılamaz; 3- kanunlar dışında hiçbir vergi, yüksek rütbeli kilise adamları ile baronlardan meydana gelen bir kurula danışılmadan, haciz yoluyla veya zor kullanılarak toplanılamaz.

Derebeyleri tarafından boyun eğmeye razı edildiğinin belgesi olan Magna Carta, daha sonraki yıllarda da kralları yola getirmek için pek çok kez ortaya çıkarıldı. 1400'lü yıllarda, İngiliz parlamentosunun krala karşı elinde tuttuğu bir silah haline geldi. Magna Carta, pek çok Avrupa ülkesinde olduğu gibi, özellikle ilk yıllarında ABD'nin Avrupa'ya karşı çıkan siyasi düşüncelerine de yön verdi.

(SBA)