Marshall Planı ABD'de
Truman yönetiminin dışişleri bakanı olan George Marshall tarafından Avrupa
ekonomik yapısının iyileştirilmesi amacıyla geliştirilmiş bir plandır. İlk kez
1947 yılının Haziran ayında Hanvard Üniversitesinde yaptığı meşhur konuşmasıyla
açıklanmıştır. Bu plana göre Avrupa'lı güçlerin birbirleri ile rekabet etmeleri
yerine ciddi bir şekilde işbirliği yapmaları şartına bağlı olarak çok geniş
hacimli Amerikan yardımı programı öngörülmüştü. İngiltere ve Fransa'nın
memnuniyetle
karşıladığı bu plan
Sovyetler Birliği tarafından savaş sonrası Avrupa'sı üzerinde denetim kurmaya
yönelik bir çaba olarak görüldüğünden şiddetle eleştirilmiştir. Batı Avrupa'lı
devletler süratli bir şekilde Avrupa iktisadi İşbirliği Teşkilatını (OEEC, daha
sonradan Avrupa İktisadi İşbirliği ve Gelişme Teşkilatı ("OECD"
olmuştur) kurdular ve 1948'den itibaren büyük hacimdeki Amerikan dolarları
pazarlara girmeye başladı. 1948-52 yılları arasında ingiltere, Fransa ve Batı
Almanya'nın büyük Ölçüde falcUılandıkları 17 milyon dolar, OEEC yönetimine verilmiştir.
Sovyetler Birüği'nin muhalefeti nedeniyle Doğu Avrupa ülkeleri bu plandan
yararlanamamıştır, ama Marshall kendisine ait olan bu planı Sovyet Dışişleri
Bakanının veto edemeyeceği şekilde Kongre'den geçirmeye çalışmıştır.
Marshall planının
hazırlanmasındaki en büyük neden Avrupa'nın hızlı ekonomik canlanması olmakla
beraber, soğuk, savacın ilk günlerinde (örneğin Berlin Blokajı ilk ödemelerle
eş zamanlıdır) verilen fonlar daha sonra NATO şeklini alan ittifakı ve doğal
olarak Doğu Avrupa/Sovyetler Birliği ittifakını sağlamlaştırmaya yaramıştır.
İngiltere, Mashall yardımına rağmen savaş sonrası savunma harcamalarını kısma
girişimlerinin artan siyasi gerilimle tersine dönmesinden dolayı ekenomik
canlanmada zorluklarla karşılaşmıştır. Diğer ülkeler ise, özellikle Fransa,
ekonomilerini sadece tamir etmek için değil, aynı zamanda modernleştirmek için
dolarların ve savaş yüzünden rayından çıkan sosyal yaşananın avantajlarından
yararlanmıştır, böylece 1950'lerin sonunda Fransız ekonomisi üçüncü Cumhuriyetin
ekonomisi olarak görülmemiştir.
(SBA)