|
CEMAATLE NAMAZ |
3. CEMAATLE NAMAZIN
HÜKMÜNE ETKİ EDEN DURUMLAR
Kadın dışındakilerin
mescitte cemaat yapmaları [başka yerde cemaat yapmalarından] daha faziletlidir.
Kalabalığın daha fazla
olduğu cemaat [kalabalığın daha az olduğu cemaatten] daha faziletlidir: Ancak
imam ın bid'at sahibi olması, yahut kendisinin gitmemesi halinde yakındaki
mescidde cemaatle namazın kılınmayacak durumda olması halinde durum farklıdır.
A. CAMİDE CEMAAT,
BAŞKA YERDE CEMAAT YAPMAKTAN DAHA ÜSTÜNDÜR
B. KALABALIK OLAN
CEMAAT, SAYISI AZ OLANDAN DAHA ÜSTÜNDÜR
A. CAMİDE CEMAAT,
BAŞKA YERDE CEMAAT YAPMAKTAN DAHA ÜSTÜNDÜR
Kadın dışındakilerin
mescitte cemaat yapmaları [başka yerde cemaat yapmalarından] daha faziletlidir.
Kadın ve çift cinsiyetli
şahıslar dışındakilerin [erkeklerin] camide cemaatle kıldıkları namaz, ev vb.
yerlerde cemaatle kıldıkları namazdan daha faziletlidir.
Kadın ve çift cinsiyetli
şahısların evde cemaatle kılmaları camide cemaatle kılmalarından daha
faziletlidir.
[*]- Bu hükmün delili
Buhari ve Müslim'deki şu hadistir: Ey insanlar evlerinizde namaz kılın. Farz
namaz dışında en üstün namaz kişinin evinde kıldığı namazdır.
Farz namaza gelince,
mescitte cemaatle kılınanı başka yerde cemaatle kılınandan daha faziletlidir.
Çünkü mescid; şeref, temizlik, İslamın şiarını gösterme ve cemaati çoğaltma
özelliklerine sahiptir.
[*] - Nebi (s.a.v.)
şöyle buyurmuştur: Kadınlarınızın mescide gitmesine engelolmayın. Bununla
birlikte onların evlerinde kılmaları kendileri için daha hayırlıdır. (Ebu
Davud, Salat, 567; Müstedrek, Salat, 1,209)
Bu hadisi Ebu Davud ve
Hakim rivayet etmiş, Hakim, Buhar] ve Müslim'in şartlarına göre sahih olduğunu
söylemiştir.
Çift cinsiyetli şahıslar
da bu konuda kadınlar gibidir.
Güzel görünüşlü /
gösterişli kadınların erkeklerle birlikte mescide gitmeleri mekruhtur. Koca,
efendi ve velinin bu şekildeki kadınların mescide gitmelerine müsade etmesi de
mekruhtur.
[*] - Çünkü Buhari ve
Müslim, Hz. Aişe'den (r.anha) şunu rivayet etmişlerdir: Allah Resulü (s.a.v.)
kadınların [kendisinden sonra] neler yaptığını görseydi İsrailoğullarının
kadınlarının ibadethanelere gelmesi yasaklandığı gibi onların da mescide
gelmelerini yasaklardı. (Buhari, Ezan, 869; Müslim, salat, 998)
Ayrıca bunda fitne
korkusu bulunmaktadır.
Güzel görünüşlü
kadınların dışındakilerin mescide gitmeleri ise mekruh değildir.
Koca, efendi ve veli
gibi kimselerden kadınlar izin istediğinde, kötülükten emin olunması halinde
camiye gitmelerine izin vermeleri menduptur.
[*] - Çünkü Müslim'de şu
hadis bulunmaktadır: Kadınlarınız geceleyin mescide gitmek için sizden izin
istediklerinde onlara izin verin. (Müslim, salat 990)
Şayet kadınların kocası,
efendisi veya velisi yoksa, camiye gelme şartları da kendisinde bulunuyorsa
onlara engelolmak haramdır.
El-Mecmu'da şöyle
denilmiştir: İmam Şafii (r.a.) ve mezhebimizin alimleri şöyle demiştir: çocuğun
camilere ve cemaatlere alışması için buralara gelmesi emredilir.
Kişi ev vb. bir yerde
karısıyla, çocuğuyla, kölesiyle veya başka kimselerle cemaat yaparak namaz
kıldığında cemaatin sevabını alır. Cemaatin en azı iki kişiden oluşur.
B. KALABALIK OLAN
CEMAAT, SAYISI AZ OLANDAN DAHA ÜSTÜNDÜR
A. NORMAL DURUM
Kalabalığın daha fazla
olduğu cemaat [kalabalığın daha az olduğu cemaatten] daha faziletlidir.
Kalabalığın daha fazla
olduğu cemaat -ve Maverdi'nin dediği gibi bu cemaatin bulunduğu mescid-
kalabalığın daha az olduğu cemaatten daha faziletlidir.
Yine kalabalığın daha
fazla olduğu evdeki cemaat, kalabalığın daha az olduğu evdeki cemaatten daha
faziletlidir.
Yani sayı bakımından
çoğunlukta olan cemaatin fazileti, azınlıkta olandan daha fazladır.
[*] - Nebi {s.a.v.}
şöyle buyurmuştur: Kişinin bir başkası ile birlikte cemaat yaparak kıldığı
namaz, tek başına kıldığı namazdan daha bereketlidir. İki kişiyle cemaat
yaparak kıldığı namaz tek kişiyle cemaat yaparak kıldığı namazdan daha
bereketlidir. Cemaat sayısı çoğaldıkça bu Allah'a daha sevimli olur. (Ebu
Davud, salat, 554; Nesai, İmamet, 842; İbn Mace, Mesacid ve'l-cemaat, 790; İbn
Hibban, Salat, 2056)
Bu hadisi Ebu Davud ve
diğer sünen sahipleri rivayet etmiş, İbn Hibban ve başkaları da sahih olduğunu
söylemiştir.
Maverdi'nin sözünden şu
anlam çıkar: "Camide az sayıdaki cemaatle kılınan namaz evde çok sayıdaki
cemaatle kılınan namazdan daha üstündür." Ezrai karşı çıkmakla birlikte bu
doğrudur. Ezrai karşı çıkarken şu meşhur kuralı delil getirmiştir: İbadete
ilişkin fazileti muhafaza etmek, ibadetin mekanına ilişkin fazileti muhafaza
etmekten daha önceliklidir,!Genel kural)
Maverdl'nin görüşü daha
doğrudur; çünkü cemaat mescidde de zaten bulunmaktadır.
Şu durumlarda namazı
evde kılmak mescidde kılmaktan daha faziletlidir:
> Şayet kişi namaz
kılmak için mescide gittiğinde evindekiler tek başına namaz kılacaksa,
> evdekilerin bütünü
veya bir kısmı namaz kılmayı ağırdan alacaklarsa,
> evde kıldığında
cemaatle, mescidde ise tek başına kılacaksa.
Üç mescidde [Mescid-i
Haram, Mescid-i Nebevi, Mescid-i Aksa] kılınan namaz, cemaatin sayısı az olsa
bile başka mescitlerde kılınan namazdan daha üstündür. Hatta Mütevelli şöyle
demiştir: Bu mescitlerde tek başına kılınan namaz bile başka mescitlerde
cemaatle kılınan namazdan daha üstündür.
Ezrai şöyle demiştir: Bu
meselede, söz konusu durumla önceki kaide arasında bir çelişki söz konusu
olmaktadır.
İmam Gazali şöyle fetva
vermiştir: Kişi tek başına namaz kıldığında huşCı ile kılıyor, cemaatle
kıldığında huşCılu olamıyorsa tek başına kılması daha faziletlidir.
İzz b. Abdüsselam da bu
konuda Gazali'yi takip etmiştir.
Zerkeşi ise şöyle
demiştir: Bu konuda doğru ve tercihe şayan olan görüş, ikisinin [Gazali ve
İzz'in] söylediğinin aksiclir.
Durum, Zerkeşi'nin
dediği gibidir.
B. İSTİSNALAR
Ancak;
1) imamın bid'at sahibi
olması,
2) yahut kendisinin
gitmemesi halinde yakındaki mescidde cemaatle namazın kılınmayacak durumda
olması halinde durum farklıdır.
[Genel kuralalarak
"sayısı çok olan cemaat, sayısı az olandan daha üstündür."] Ancak;
> İmam bidat sahibi
ise (Yani ehli sünnet dışında bir mezhebe bağlı ise. ), örneğin imam Mutezile
veya Kaderiyye mezhebine bağlı ise yahut Rafızı ise,
> İmam bidat sahibi
olmamakla birlikte fasık [günahkar] bir kimse ise,
> İmam gerek Hanefı
gerekse başka mezheplere mensup olsun, Şafii mezhebince namazın rükün veya
şartı olarak kabul edilen hususları rükün ve şart olarak kabul etmiyorsa,
> Kendisi imamsa ve
kendisinin gitmemesi halinde yakındaki mescidde cemaatle namazın
kılınmayacaksa,
> Kendisinin yakındaki
mesı;ide gitmemesi halinde insanlar da gitmeyecekse,
İşte bu durumlarda
sayısı az olan cemaat, sayısı çok olan cemaatten daha faziletli olur.
Hatta Ruyanl'nin
belirttiğine göre ilk durumda [imamın bid'at sahibi olması durumunda] namazı
tek başına kılmak daha faziletlidir. Aslü'r-Ravda'da Ebu İshak el-Mervezl'den
nakledildiğine göre Hanefl imama tabi olma meselesinde tek başına kılmak daha
faziletli görülmüştür. Böyle olunca diğerleri öncelikle faziletli olur.
Ancak Subkı
"alimlerin görüşünden anlaşıldığına göre yukarıda sayılan kimselerle namaz
kılmak tek başına kılmaktan daha faziletlidir" demiştir. Demırı bunu tek
görüş olarak belirtmiş, Hocam Remlı de bu görüşü esas almıştır.
el-Minhac metnindeki ikinci
durumun gerekçesi daha çok mescidde cemaat yapılmasını sağlamaktır.
Bu gerekçeden
anlaşıldığına göre ve benim de eklediğim ifadeler doğrultusunda mescidin yakın
olması ile uzak olması arasında fark yoktur. Hocamız Zekeriya el-Ensarı buna
dikkati çekmiştir.
el-Mecmu'da
belirtildiğine göre şu durumlar da "sayısı çok olan cemaatle namaz kılmak
sayısı az olan cemaatle namaz kılmaktan daha üstündür" hükmünden istisna
edilir:
> İmam çok hızlı
okusa, imama uyan kişi yavaş olduğundan Fatiha'yı yetiştiremiyorsa, Gazali'nin
dediğine göre yavaş okuyan bir imamın arkasında kılması daha iyidir.
> Sayısı az olan
cemaat, [üzerinde kılınan namazın geçerliliğinde] şüphe olmayan bir arazide
namaz kıldığı halde sayısı çok olan cemaat, bir zalimin haksız yer el koyması
sebebiyle [üzerinde kılınan namazın kabulolup olmayacağı] şüpheli bir arazide
namaz kılsa, şüpheden salim olan cemaatle kılmak daha iyidir.
İki mescid cemaatin
sayısı bakımından eşit olsa;
> Daha yakın olan
mescidin komşuluk hakkı bulunduğu için onda kılmak daha faziletlidir.
> Bundan sonra
mescidi yapanın ve vakfedenin malında haram malolması şüphesi bulunmayan mescid
daha iyidir.
> Bu bakımlardan da
eşit olursa kişi dilediği mescitte namazını kılar.
> Ezrai'nin dediğine
göre ezanlar peşpeşe okunuyorsa ezanını daha önce duyduğu mescide gitmesi daha
iyidir. Çünkü o mescidin müezzini daha önce davette bulunmuştur.
BİR SONRAKİ SAYFA İÇİN
AŞAĞIDAKİ LİNK’E TIKLAYIN