|
ZEKAT / HAYVANLARIN |
D. DÖRDÜNCÜ ŞART: MALIN
BİR YIL BOYUNCA KİŞİNİN MÜLKİYETİNDE KALMASI
Kişinin malı üzerindeki
mülkiyeti sene içinde sona erse daha sonra mal tekrar kişinin mülkiyetine girse
yahut kişi elindeki malı başkası ile değiştirse yeniden bir yıllık süre başlar.
1. Hayvanlarda zekatın
farz olmasının dördüncü şartı, hayvanın sene boyunca kişinin mülkiyeti altında
bulunmasıdır.
Bu şart Nevevl'nin şu
ifadesinden anlaşılmaktadır: Sene esnasında kişinin hayvan üzerindeki mülkiyeti
sona erse daha sonra mülkiyetine geri dönse yahut başkası ile değiştirse
yeniden bir yıllık süre başlar.
2. Sene esnasında
kişinin nisap miktarı veya bunun bir bölümü üzerindeki mülkiyeti;
[a] - Satma vb. bir
yolla sona erse, daha sonra satın alma vb. bir yolla aynı mal kişinin
mülkiyetine geri dönse,
[b] - Yahut kişi ticaret
için olmaksızın malını para ile değil malla değiştirse, örneğin kendi
develerini başkasının devesiyle değiştirse veya develerini sığırla değiştirmede
olduğu gibi başka cins bir hayvanla değiştirse,
Yapılan işlem ile
birinci malın zekat yılı yarıda kesilmiş olduğundan zekat yılı yeniden başlar,
elde edilen mal yeni bir mülkiyete dönüşür. Daha önce geçen hadis sebebiyle bu
malın üzerinden de bir yılın geçmesi şarttır.
Nevevl'nin metinde
Arapça'da takip bildiren "fa" harfini ve "hayvanı benzeri ile
değiştirirse" ifadesini kullanmış olmasından "uzun zaman geçmesi
durumunda sene sayımının baştan başlayacağı" anlaşılmaktadır. Hayvan
türleri birbirinden farklı olduğunda sene sayımı
haydi haydi baştan
başlatılır.
3. Bu belirtilen
şeylerin [yukarıdaki a ve b şıklarındaki işlemlerin] tümünün "zekat
ödemekten kaçınmak için" yapılması tenzihen mekruhtur, Çünkü bu ibadetten
kaçmaktır.
Ancak alimlerin sözünden
anlaşıldığı kadarıyla bu işlemler;
[a] - Bir ihtiyaç
sebebiyle yapılmışsa,
[b] - İhtiyaç ve
"zekat ödemekten kaçınma niyeti" aynı anda bulunmaktaysa,
[c] - Mutlak olarak
[herhangi bir niyet söz konusu olmaksızın] yapılmışsa mekruhluk söz konusu
olmaz,
[Soru] Kişinin bunu yapmasının sebebi hem ihtiyaç
hem de "zekat ödemekten kaçınma niyeti" ile birlikte olmuşsa [bunun
mekruh olması gerekir.] bunu mekruh kabul etmemek [başka bir meselede kabul
ettiğimiz] "hem ihtiyaç hem de süslenme amacıyla bir kabı küçük bir altın
parçasıyla yamamak mekruhtur" hükmü ile çelişir,
[Cevap] Bir kabı altınla yamamak "yasaklanan bir
şeyi edinmek" fiilini içerir; bu yüzden "bir farzı yapmaktan
kaçınmak" fiilinin aksine bunun yasak olması daha güçlüdür.
4. Kişi elindeki malı
başkası ile bedelli olarak değişse; örneğin [yirmi dinarı bulunan bir kişi]
elindeki on dokuz dinarı verip başkasından on dokuz dinarı alsa, elindeki ilk
dinarın bir yılı dolunca onun zekatını öder, diğer on dokuz dinarın zekatını da
kendi yılı dolunca öder,
Gazzali el-Veciz'de
"kişi zekat ödememek için bu işlemi yaparsa bu haram olur" demiştir.
İhya'da ise şu ifadeleri eklemiştir:
Kişi böyle yaparsa işin iç yüzü bakımından [hakikatte] zekat borcundan
kurtulmuş olmaz. Ebu Yusuf bunu yapardı.. ,ilim; faydalı ve zararlı olmak üzere
iki türlüdür. Bu [şekilde kişinin zekat yükümlülüğünden nasıl kurtulacağını
öğrenmesi] zararlı ilimdendir.
İbnü's-Salah ise
"kişi bunu yapmasıyla değil buna kast etmesiyle günahkar olur"
demiştir.
5. Fasid bir şekilde
kişinin elindeki malı başkası ile değiştirmesi ise, -karşılıklı teslim işlemi
yapılmış olsa bile- önceki bir yıllık süreyi kesintiye uğratmaz; çünkü fasid
değişim, kişinin mal üzerindeki mülkiyetini sona erdirmez.
6. Nevevi'nin ifadeleri
sarrafların yaptığı "ticaret amacıyla paranın para ile satımı [döviz
bozdurma! exchange]" işlemini de kapsamaktadır. Onlar her para bozdurdukça
zekat yılı yeniden başlar. Bu sebeple İbn Cüreyc [bir şahsa hitaben]:
"Sarraflara müjde ver:
Onlara zekat farz
değil!" demiştir.
7. Kişi, zekat yılı
dolmadan önce nisap miktarı malını satsa sonra mal kusurlu olması sebebiyle
veya karşılıklı olarak akdin feshedilmesi [ikale] yoluyla ona geri dönse, malın
geri alındığı tarihten itibaren zekat yılı yeniden başlar. Şayet malın kusurlu
olduğu bilinmeden önce zekat yılı dolarsa mala zekat borcu iliştiğinden bu
haliyle geri verilmesi imkansız hale gelir. Çünkü bu alıcının elinde iken malda
meydana gelen bir kusurdur. Zekatı ödemek suretiyle malın geri verilmesini
geciktirme, zekatı ödeme imkanına kavuşmadan önce malı geri verme hakkını
ortadan kaldırmaz.
8. Kişi zekatını
vaktinden önce ödese veya [kendi malıyla değiştirdiği] malın kusurlu olduğunu
ancak zekatı ödedikten sonra öğrense bakılır;
[a] - Zekatı o maldan
veya başkasından verdiyse yani mesela o maldan satıp elde ettiği para ile zekat
olarak ödemesi gereken yaşta hayvan satın alsa ak it bölündüğü için malı artık
geri veremez. Bununla birlikte erş [malındaki kusurun değerini] alır.
[b] - Şayet zekatı başka
maldan ödemişse elindeki kusurlu malı geri verebilir. Çünkü gerçekte bir
ortaklık söz konusu değildir; nitekim başka bir maldan zekatın ödenebilmesi de
bunu göstermektedir. Yani burada altını altınla satma kastedilmektedir.
9. Ancak altını gümüşle
satsa veya tersini yapsa bu durumda zekatı ödemesi gerekir; çünkü ilk satımı
üzerine zekat yılını tamamlar.
10. Nisap miktarı bir
mal "muhayyedik şartıyla" satılsa;
[a] - Malın mülkiyeti
satıcıda ise yani muhayyer olan o ise yahut satım akdi askıda ise yani her iki
taraf da muhayyer ise, akdin feshedilmesi halinde daha önceki zekat yılı
kesintiye uğramış olmaz; çünkü yeni bir mülkiyet söz konusu olmamıştır.
[b] - Muhayyerlik hakkı
alıcıda ise bakılır: Şayet o akdi feshederse satıcı yeniden bir yıllık süreyi
bekler. Şayet alıcı akdi onaylarsa zekat yükümlülüğü ona aittir; zekat yılı da
akit anından itibaren başlar.
11. Mal sahibi sene
içinde ölse [ve malı mirasçısına intikal etse] mirasçı, ölüm anındanitibaren
malın üzerinden bir yıl geçmesini bekler.
12. Mürtedin mülkiyeti,
zekatı, zekat yılı askıdadır [beklemededir]: Şayet İslam'a dönerse mülkiyetinin
ve zekat yılının devam ettiği anlaşılmış olur. Bu durumda bir yılı
tamamladığında zekatını öder. Aksi takdirde zekat ödemez.
BİR SONRAKİ SAYFA İÇİN
AŞAĞIDAKİ LİNK’E TIKLAYIN
E. BEŞİNCİ ŞART:
HAYVANLARIN SENENiN ÇOĞUNU OTLAKTA GEÇİRMESİ