REHİN

REHNİN FEKKİ [REHİN MALIN KURTARILMASI]

Rehin sözleşmesi, rehin alan kişinin rehin sözleşmesini feshetmesi ve borçlunun borçtan beri olması durumunda sona erer [mal rehin olmaktan kurtulur,]

Şayet borçtan herhangi bir şey kalmış olursa rehnin hiçbir bölümü kurtulmuş olmaz,

Kişi bir kölenin yarısını bir borç için, diğer yarısını da başka bir borç için rehin verse, borçlardan birinden kurtulduğunda rehnin o kadarlık kısmı kurtulmuş olur.

İki kişi bir köleyi rehin olarak verse, bunlardan biri borçtan kurtulduğunda onun payı rehin olmaktan kurtulur.

1. Rehin, rehin alan kişinin -rehin veren şahıs olmaksızın bile olsa- rehni feshetmesiyle çözülür / kurtulur. Çünkü hak sahibi rehin alan kişidir, rehin sözleşmesi onun açısından bozulabilir bir sözleşmedir.

Ölenin geride bıraktığı malvarlığı üzerinde bir borç var olsa ve biz de terikeyi bu borç karşılığında rehin kabul ettiğimizde -ki daha doğru olan görüş budur- alacaklı olan kişi bu rehni feshetmek istese bu hakka sahip olamaz; çünkü burada geride kalan malın rehin kabul edilmesi ölen kişinin yararı içindir, rehnin sona ermesi ise bu yararı ortadan kaldırmaktadır.

"Rehin alan kişinin feshetmesi" ifadesi "rehin veren kişi"yi dışarıda bırakmaktadır. Rehin sözleşmesi onun feshetmesiyle sona ermez; çünkü bu sözleşme onun açısından bağlayıcıdır.

2. Rehin sözleşmesi, hangi yolla olursa olsun, hatta rehin alan kişinin rehin veren kişi üzerine havalede bulunması yoluyla bile olsa, rehin verenin borcun bütününden beri olmasıyla da sona erer.

Rehin alan kişi alacağına karşılık olmak üzere borçludan bir mal alırsa rehin sözleşmesi sona erer. Şayet karşılık olarak alınan mal telef olursa veya iki taraf teslimden önce bundan vazgeçerlerse rehin olan mal tekrar rehin haline geri döner.

3. Borçtan herhangi bir miktar -az bile olsa- kalmış olsa rehnin hiçbir bölümü kurtulmuş olmaz. Bu konuda İbnü'l-münzir'in naklettiği üzere icma bulunmaktadır.

Bu, satılan malın [bedeli tahsil edilinceye kadar satıcı tarafından] hapsedilmesi ve mükatep kölenin özgürlüğüne kavuşmasına benzer.

Ayrıca o rehin, alacağın bütün parçaları için bir güvence teşkil etmektedir. Buna göre -Maverdi'nin belirttiği üzere- alacağın her bir bölümü ödendikçe rehnin de o kadarlık miktarının kurtulması şart koşulursa rehin akdine aykırı bir şart koşulmuş olması sebebiyle akit fas id olur.

4. Kişi bir kölenin yarısını bir borç için diğer yarısını da bir başka borç için farklı bir akitle rehin olarak verse, borçlardan birinden kurtulduktan sonra rehnin o kadarlık kısmı kurtulur. Çünkü rehin sözleşmesinin birden fazla olması sebebiyle akit birden fazla olmuş olur.

5. İki kişi bir köleyi bir borç için rehin verseler, bu iki kişiden biri borcundan kurtulsa onun payı rehin olmaktan kurtulur; çünkü akdi yapanların birden fazla olmasıyla akit de birden fazla olmuştur. Bunların vekili bir de olsa hüküm böyledir.

Cüveynı şöyle demiştir: Satım akdinin aksine burada hükmün dayanağı borcun bir olup olmaması hususudur. Hak sahibi veya borçlu birden fazla olduğunda borç da birden fazla olmuş olur. Satım akdinde vekilin birden fazla olup olmamasına bakılır; çünkü satım akdi tazmine tabi bir akittir, bu sebeple rehin akdinin aksine satım akdinde akdi yapan kişiye bakılır.

6. Kişi, kölesini iki kişiye rehin bıraksa, birine olan borcundan kurtulsa, alacaklı olan kişilerin birden fazla olması sebebiyle malın o kadarlık kısmı rehin olmaktan kurtulur.

[Soru] Alacaklı olan iki kişiden yalnızca birisi alacaktan herhangi bir şey tahsil ettiğinde, bu tahsil ettiği yalnızca kendisine ait olmaz, aksine bu miktar iki alacaklı arasında ortak olur. Hal böyle iken tek bir alacaklının kendi payını tahsil etmesiyle rehnin o miktarı nasıl kurtulabilir?

[Cevap] Burada sözü edilen konu, iki alacağın sebeplerinin aynı olmadığı durumdur. Yahut da burada iki taraftan birine ait borçtan kurtulma alacağın tahsili yoluyla değil bizzat onun ibrası ile gerçekleşmiştir.

7. Kişi, bir köleyi başkasına rehin vermek üzere iki şahıstan ödünç alsa, daha sonra borcunun yarısını ödese ve kölenin yarısının

rehin olmasını kurtarmak istese veya herhangi bir şeye niyet etmese ancak daha sonradan bunu kölenin yarısı için ödenmiş kabul etse, köle sahibinin birden fazla olması dikkate alınarak burada kölenin yarısı rehin olmaktan kurtulur. Ancak kişi ödeme yaparken bunun şayi olmasını kastederse veya herhangi bir kast ı bulunmaksızın ödeme yaptıktan sonra bunu kölenin her iki parçası için kabul etse yahut da ödeme yapan kişinin durumu bilinmese o zaman kölenin yarısı rehin olmaktan kurtulamaz.

Not:

1. Bir kimse bir başkasına tek bir akitle iki köleyi rehin vermek üzere anlaşma yapıp bunlardan birini teslim etse, -tıpkı iki köleyi rehin verip de birinin telef olması durumunda olduğu gibi- teslim ettiği köle borcun bütünü için rehin olur.

2. Rehin veren kişi ölüp geride mirasçılar bıraksa, mirasçılardan birisi borçtan kendisine düşen payı ödese, miras bırakan kişinin durumunda olduğu gibi burada da onun ödediği miktarda rehin mal kurtulmaz. Ayrıca rehin sözleşmesi ilk olarak tek bir kişi tarafından yapılmıştır.

3. Bu hüküm şunu gerektirir: Rehin alan kişi bütün alacağını tahsil edinceye kadar rehni hapsetme hakkına sahiptir. Ancak rehin meselesinin aksine mirasçı, ölenin bıraktığı maldan kendi payına düşeni borçtan kurtardığında o kurtulur. Çünkü borcun malvarlığına ilişmesinde iki ihtimal söz konusudur:

[a] - Borcun malvarlığına ilişmesi ya rehnin ilişmesi gibidir ki bu da rehin verenin birden fazla olmasına benzer.

[b] - Yahut da diyetin suç işleyen kimseye ilişmesi gibidir. Buna göre ortak olan köle bir suç işlediğinde ortaklardan birisi kendi payına düşen kısmın fidyesini ödese diyetin o bölüme düşen kısmı ortadan kalkar.

5. Rehin alan kişi geride mirasçılar bırakarak ölse, mirasçılardan birisi kendi payına düşen alacağı tahsil etse -bu konuda İbnü'r-Rif'a farklı görüş belirtmiş de olsa Subkı'nin de belirttiği üzere- borcun onun payına düşen kısmında rehin sona ermez. Nitekim -miras bırakan kişiye borcun bir kısmı ödendiğinde de düşmemektedir.

BİR SONRAKİ SAYFA İÇİN AŞAĞIDAKİ LİNK’E TIKLAYIN

REHİN KONUSUNDA ANLAŞMAZLIĞA DÜŞMEK