|
ZEKAT’I KİM ALIR? |
5. MUKATEB KÖLELER
Nevevi daha sonra zekat
verilecek sınıfların beşincisini ele alarak şöyle demiştir:
[Zekat verilecek kimseler
arasında ayette zikredilen] köleler, mükaketeplerdir.
21. [Zekata ilişkin
ayette, sekiz sınıf arasında zikredilen] "köleler", sahih bir şekilde
mükatebe akdi [yani özgürlük sözleşmesi] yapmış olanlardır. Bunlara, kitabet
bedelinin taksidini ödeyebilecekleri miktar efendilerinin zekatı dışında
toplanan zekattan -efendinin izni olmasa bile- verilir. Yani bunlar taksidi
ödemekten aciz olduklarında -henüz taksidin zamanı gelmemiş olsa bile- ödenir.
Çünkü taksidin vadesi geldiğinde ona zekattan vermek imkansız olabilir, oysa
taksidin [kendisine verilecek zekat sayesinde] derhal ödenmesi kolaydır.
Taksidi ödemekten aciz olmayan mükatep kölelerin zekata ihtiyacı olmadığından
onlara zekat verilmez.
22. BorçluIara zekat
verilebilmesi için borcun vadesinin gelmiş olması şart koşulduğu halde mükatep
kölede bu şart koşulmamıştır; çünkü kölelikten kurtulmaya olan ihtiyaç daha
önemlidir. Borçlu kişi için, onun eli bollaşıncaya kadar süre tanınabilir.
Ödeme imkanına kavuşamazsa kendisi hapise atılmadığı gibi bir yerde tutulamaz.
23. [Başka mezheplerde,
ayette geçen "köleler" ifadesi, azat edilmek üzere köle satın
alınması şeklinde yorumlanmıştır.] Kölelere ayrılan pay ile azat edilmek üzere
köle satın alınmamasının sebebi şudur: Ayetteki "köleler için" ifadesi
tıpkı "yolda kalanlar için" ifadesi gibidir. Yolda kalanlara ilişkin
fon Allah yolunda cihad edenlere verildiği gibi burada da kölelere verilir.
24. Fasid kitabet akdi
yapmış olan köleye zekat verilmez; çünkü bu akit, efendi açısından bağlayıcı
değildir.
25. er-Ravda'nın
"kitabet akdi" konusunda zikredildiğine göre kısmı kitabet akdi
yapmış olan köleye de zekat verilmez. Aksi takdirde bu kişi köle olan kısmı ile
mükateplere ayrılmış olan paydan almış olur.
Rafii istihsan yoluyla
üçüncü bir görüş daha ortaya koymuştur ki bu da şudur: Kısmı mükatep köle,
kendi emeğini efendisiyle nöbetleşe kullanıyor ise nöbetin kendisinde olduğu
zaman diliminde ona zekat verilebilir, aksi takdirde verilemez.
26. Mükatep köleye efendisinin
zekatmdan verilmemesinin sebebi, bunun yararınm efendiye geri dönmesidir.
Şöyle bir itiraz söz
konusu olabilir: Alacaklı olan şahıs, kendisine borcu olan kimseye zekat
verebilir. Bu meselede de öyle olabilir.
Buna şöyle cevap
verilir: Alacaklının meselesinin aksine burada mükatep, efendinin mülküdür.
Kişi mükatebine zekat verirse kendi kölesine zekat vermiş olur.
27. Mükatep, taksit
borcunu ödeyebilecek kazancı elde etme gücüne sahip olsa bile kendisine zekat
verilebilir.
Şöyle bir itiraz söz
konusu olabilir: Daha önce geçtiği üzere fakir ve miskine bu durumda zekat
verilmez. Bu meselede de hüküm öyle olmalıdır.
Buna şu şekilde cevap
verilir: Fakir ve miskinin ihtiyacı her gün yenilenmektedir.
Kazanabilir durumda olan
kişi her gün, o günkü ihtiyacını tahsil etmektedir. Oysa alacaklı olan kişiye
yeterli olacak miktar ancak tedricen tahsil edilebilir.
28. Mükatep kölelere,
taksitlerini ödeyebilecekleri miktardan daha fazla verilmez; çünkü buna
ihtiyaçları yoktur.
29. Rafiı ve Nevevi, Beğavl'nin
fetvalarından şunu nakletmişlerdir: "Mükatep, köleliğini sona erdirecek
miktardaki parayı birinden borç almış olsa, kendisine borçlular grubundan zekat
verilir, mükatep köleler sınıfının zekatı verilmez."
30. Mükatep köle,
kitabet bedelini ödeyemez hale gelse, zekat olarak ona verilen miktar elinde
duruyorsa geri alınır. T elef olmuşsa bedeli onun zimmetine taalluk eder; çünkü
malonun elinde hak sahibinin rızası ile bulunmuştur. Malı efendi teslim almışsa
ve aynen duruyorsa efendiden geri alınır. Şayet efendi malı telef etmişse onu
tazminle yükümlü olur. Efendi bunu bir şahsa temlik etmişse bu mal ondan geri
alınmaz, efendinin kendisi tazminatı öder.
BİR SONRAKİ SAYFA İÇİN
AŞAĞIDAKİ LİNK’E TIKLAYIN