|
NİKAH RÜKÜNLERİ / VELAYET |
VELİNİN EVLİLİĞE ENGEL
OLDUĞUNUN TESPİTİ
200. İster reşid ister
sefih olsun yetişkin ve aklı başında bir kız kendisine denk bir erkekle evlenmek
istediğini velisine bildirdiği halde veli evlendirmezse "evliliğe
engelolma" gerçekleşmiş olur; çünkü veliye düşen şey kızı denk biriyle
evlendirmektir. Kız denk olmayan biriyle evlenmek istediğinde veli buna
engelolabilir; çünkü koca adayının kıza denk olmasında velinin hakkı vardır.
201. Yukarıdaki
gerekçeden anlaşıldığına göre; kız iktidarsız veya cinselorganı kopuk olan bir
erkekle evlenme talebini velisine iletse velinin bunu kabul etmesi gerekir.
Veli buna yanaşmazsa engelolmuş kabul edilir; çünkü onun evlendirmekten geri
durma yetkisi yoktur.
Kız, cüzzamlı, abraş
veya akıl hastası bir kimseyle evlenmek istediğini velisine bildirdiğinde veli
buna engelolabilir; çünkü veli böyle bir evlilikten utanç duyar.
202. Kız razı olmuşsa,
veli mehrin az olması veya mehrin, o bölgedeki para birimi üzerinden
belirlenmemiş olması sebebiyle kızı evlendirmekten kaçınamaz; çünkü mehir
tamamen kızın hakkıdır.
203. Veli, [velayeti
altında olup kocasından üç defa boşanmış bir kadını,] ilk kocasına helal olabilmesi
için ikinci bir koca ile evlendirmekten kaçındığında [ne olur?]
> Sonrakilerden
bazılarınden nakledildiğine göre veli, alimlerin konu ile ilgili farklı
görüşlerini dikkate aldığından veya kendisi nezdinde haramlığın delilinin güçlü
olmasından dolayı bundan kaçınıyorsa onun için bir günah söz konusu olmaz.
Tersine niyetinden ötürü sevap alır .
> İbn Şehbe şöyle
demiştir: "Bu durumda hakimin kızı evlendirebileceğini söylemek itiraza
açıktır; çünkü bu durumda veli, kızı evlendirmemekle "engelleyen"
konumunda olmuş olmaz." Bence de böyledir.
204. er-Ravda'da şöyle
denilmiştir: "Kadın, evlenmek istediği erkeğin kendisine denk olduğunu
iddia ettiği halde veli bunu kabul etmese, durum mahkemeye götürülür. Koca
adayının kıza denk olduğu anlaşılırsa hakim, veliyi kızı evlendirmeye zorlar.
Veli kaçınırsa hakim kendisi evlendirir. Erkeğin denk olduğu sabit olmazsa
hakim veliyi zortamaz.
Hakimin kızı
evlendirebilmesi için velinin nikahı engellediğinin sabit olması gerekir bu da şöyle
olur: Veli, kadına talip olan erkek ve kadın mahkemeye gelir. Hakim veliye
kadını evlendirmesini emreder,veli bundan kaçımrsa, sessiz kalırsa veya velinin
gizlendiği, büyüklendiği, ortada olmadığına dair şahitler bulunursa hakim o
kadını evlendirmez.
Not: Akıl hastası kadının evlenme ihtiyacı baş
gösterdiği halde velisi onu evlendirmekten kaçınırsa "engelleyen
kişi" konumunda olmuş olur. Bu durum, Nevevi'nin "engelleme"yi
yalnızca belirtilen durumlarla sınırlandırmasına aykırılık teşkil eder.
205. Velisinin zorla
evlendirme yetkisine sahip olduğu bir kadın, kendisine denk bir erkekle
evlenmek istediğini bildirdiği halde baba veya dede, kıza denk başka bir
erkekle onu evlendirmek istese [velinin bunu yapma yetkisi var mıdır? Bu konuda
mezhep içinde iki görüş bulunmaktadır:]
Birinci görüş
Daha doğru görüşe göre
veli bunu yapabilir; çünkü velinin meseleye bakışı kızın bakışından daha
mükemmeldir.
İkinci görüş
Kızın iffetini korumak
amacıyla velinin onun isteğini yapması gerekir. Subki bu görüşü tercih
etmiştir.
Zorla evlendirilemeyecek
durumda olan kız açısından muteber olan, kızın kendi belirlediği kişi ile
evlendirilmesidir. Rafii ve Nevevi'nin sözünden anlaşıldığına göre bu konuda
görüş aynlığı yoktur; çünkü böyle bir kızın evlendirilmesi kızın iznine
bağlıdır.
Not: Nevevi'nin herhangi bir kayıt koymaksızın
zikrettiği ifadeden şu anlaşılmaktadır: "Kadın kendisine denk olan bir
erkeğin, emsal mehirden daha fazla bir mehir karşılığında kendisiyle evlenmek
istediğini velisine belirtse, veli ise kıza denk başka bir erkekle emsal mehir
karşılığında onu evlendirse bu evlendirme geçerli olur. Cüveynı
"boşama" bölümünde bunu ifade etmiş, el-Kifaye'de de ondan
nakledilmiştir.
BİR SONRAKİ SAYFA İÇİN
AŞAĞIDAKİ LİNK’E TIKLAYIN