|
NİKAH RÜKÜNLERİ / VELAYET |
YAKIN VELİNİN UZAKTA
OLMASI
Yakın veli [kızın
bulunduğu yere] iki merhale uzakta olsa [o kızı] devlet yetkilisi evlendirir. İki
merhaleden daha yakında ise daha doğru görüşe göre onun izni olmaksızın devlet
yetkilisi evlendiremez.
239. Nesep veya vela
bakımından kıza yakın olan veli iki merhale uzakta olsa ve kızın bulunduğu
bölgede veya buraya namazların kısaltılabileceği mesafeden daha yakın bir yerde
velinin vekili olmasa, kızın bulunduğu bölgedeki devlet yetkilisi veya onun
görevlendirdiği kişi kızı evlendirir. Daha doğru görüşe göre başka bölgedeki
devlet yetkilisi veya kıza daha uzak olan veli kızı evlendiremez; çünkü kızın
yanında olmayan kişi kızın velisidir ve evlendirme yetkisi de ona aittir. Bu
mümkün olmadığında hakim onun yerini alır.
[Zayıf] bir görüşe göre
-tıpkı yakın velinin akıl hastası olması durumunda olduğu gibi- kızı uzak veli
evlendirir.
Rafii ve Nevevi şöyle
demiştir: "Bu durumda ihtilaftan kurtulmak için hakimin daha uzak velinin
evlendirmesi için izin vermesi veya kendisinin kızı evlendirmesi için daha uzak
veliden izin istemesi en uygun davranıştır."
240. Daha yakın veli,
kızın bulunduğu bölgeye iki merhaleden daha yakında ise [kızı kim evlendirir?
Bu konuda mezhep içinde iki görüş bulunmaktadır:]
Birinci görüş
Daha doğru görüşe göre,
mesafe kısa olduğu için onun izni olmadıkça kızı devlet yetkilisi evlendiremez.
Bu durumda tıpkı mukım olması halinde olduğu gibi veliye müracaat edilir.
Bunun sonunda ya kendisi
gelir veya evlendirme için birisini vekil tayin eder.
İkinci görüş
Tıpkı mesafenin uzun
olması durumunda olduğu gibi, devlet yetkilisi evlendirir. Böylece kız, kendisine
talip olan denk birisini kaçırarak zarar görmemiş olur.
ilk görüş esas
alındığında bir [toplumsal] karışıklık veya korku sebebiyle veliye ulaşmak
mümkün olmasa devlet yetkilisinin velinin izni olmaksızın evlendirmesi caiz
olur. Bunu Ruyani söylemiştir. Ezrai şöyle demiştir: "Bana göre veli,
kızın bulunduğu bölgede devletin hapishanesinde olsa ve kendisine ulaşmak
mümkün olmasa, hakim kızı evlendirir."
241. Hakim; hayatta olup
olmadığı bilinmeyen veya nerede olduğu bilinmeyen bir velinin velayeti
altındaki kızı da evlendirir. Çünkü onun veli tarafından evlendirilmesi -tıpkı
evliliği engelleyen velinin durumunda olduğu gibi- mümkün değildir. Bu, kayıp
şahsın ölümüne hükmedilmemesi durumunda geçerli olan hükümdür. Böyle
hükmedilmesi halinde kızı daha uzak veli evlendirir.
242. Bir kadın,
velisinin gaip olduğunu, kendisinin evli olmadığını ve iddet de beklemediğini
iddia ederek hakime başvursa hakim kadının bu ifadesine dayanarak onu
evlendirebilir; çünkü "akitlerde akdi yapanların sözleri esas alınır.
" Bununla birlikte buna dair delil getirilmesi müstehaptır. Bu konuda
ancak kadını yakından tanıyanların şahitliği kabul edilir.
Rafii, şahit getirmenin
müstehap olduğunu belirttikten sonra şöyle demiştir: "Buna göre bir kadın
evlenmek istediğini hakime ısrarla belirtse, hakim ise evliliği ertelemeyi
uygun görse bunu yapabilir mi? Bu konuda iki görüş vardır. Bunlardan daha güçlü
olanına göre nikahlarda ihtiyata riayet edilmesi kuralından hareketle hakim
bunu yapabilir. Kadın, ancak izinle evlendirilebilecek kimselerden ise hakim
"gaip olan kişiden izin aldığına, velinin gaiplik halinde iken kadını
başkasıyla evlendirmediğine dair" kadına yemin ettirir. Bir iddiaya
ilişkin olmayan böyle bir yeminin ettirilmesi vacip midir müstehap mıdır? Bu
konuda iki görüş vardır. Cinsel konularda. ihtiyata riayet edilmesi gerekli
olduğundan ilk görüş daha güçlüdür.
243. Hakim, velisinin
gaip olması sebebiyle bir kadını evlendirse daha sonra veli gelip "ben
burada bulunmadığım sırada onu evlendirmiştim" dese, hakimin yaptığı
nikaha öncelik verilir. Bu mesele şundan farklıdır: "Hakim, ortada olmayan
bir şahsın kölesini onun borcu sebebiyle satsa, sonra adam ortaya çıkıp
kölesini daha önce sattığını şahitlerle iddia etse, bu şahsın satımına öncelik
verilir." Arada şu fark vardır: Hakime, başka bir veli gibi nikah yapma
konusunda izin verilmiştir.
244. Bir kızın iki
velisinden biri diğerinin gaip olduğu bir durumda kızı evlendirse, daha sonra
diğeri gelip kızı daha önce evlendirdiğini iddia etse, buna dair delil [şahit]
getirmesi istenir.
Vekil bir malı satsa,
daha sonra müvekkil o malı daha önce sattığını iddia etse, en-Nihaye'de
"daha güçlü" olarak belirtilen görüşe göre hüküm yine böyledir.
Bu durumda veli şahit
gösterirse onun nikahına öncelik verilir. İki veliye ilişkin diğer hükümler
ileride gelecektir. O konudaki ayrıntılı hükümler bu meselede de geçerlidir.
BİR SONRAKİ SAYFA İÇİN
AŞAĞIDAKİ LİNK’E TIKLAYIN