Tefsir Dersi

BİRİNCİ BÖLÜM Tefsir Usûlü Esbab-ı Nüzûl’ü Bilmenin Faydaları:  Kur’an-ı Kerim’in manalarının anlaşılmasına vesile olan sebeb-i nüzûlü bilmenin dini yönden bir faydası olmadığını iddia eden insanlar olmuşsa da aşağıda sayılacak olan maddeler onların hatalı olduklarını isbat etmektedir.  Nüzûl sebeblerini bilmenin faydaları şu şekilde sıralanabilir: 1. Kur’an-ı Kerim’de emredilen şeylerin hikmetleri anlaşılır. Bu da bütün insanlara fayda sağlar. Mü’min’in imanı kuvvetlenir. Münkirin de doğru yolu bulmasına vesile olur. Allah (cc) hiçbir şeyi boşuna emretmemiş ve yasaklamamıştır. Her emir veya yasağın bir hikmeti vardır. İşte bu konuda bize yardımcı olan ilimlerden birisi de nüzûl sebebidir. 2. Nüzûl sebebleri bilinirse, ayetlerden kasdedilen mana kolaylıkla anlaşılır, şüphe ve yanlışlıklar izale edilmiş (giderilmiş) olur. Mesela: İçkinin haram kılındığını bildiren ayetler (Maide; 90-91) nazil olunca, Peygamberimize (sav) daha önce içki içip ölmüş kimselerin durumu sorulmuş bunun üzerine de Maide suresinin 93. ayeti nazil olmuştur: “İman edip, salih amel işleyenlere .... tattıkları şeylerde, üzerlerine bir günah yoktur.” Bu ayetin nüzûl sebebini bilmeyen bazıları, ayeti genel manada değerlendirerek, şarabın helal olduğunu söylemişlerdir. Nüzûl sebeblerini bilmemeleri onları işte bu yanlış anlamaya götürmüştür. 3. Hasr tevehhümü bertaraf edilir. Kur’an-ı Kerim’de ayetin zahir (görünür) manası hasr (bir şeye mahsus kılma, sınırlama) ifade edebilir. Fakat sebe-i nüzûl bilinirse bu hususta yapılması muhtemel hatalar önlenmiş olur. Mesela En’am suresi’nin 145. ayeti: “De ki: "Bana vahyolunanda, yiyen kimse için haram edilmiş bir şey bulamıyorum. Ancak leş, veya akıtılmış kan, yahut domuz eti - ki bu gerçekten pistir yahut Allah'tan başkası adına kesilmiş bir hayvan olursa, bunlar haramdır.....” Bu ayeti kerimenin sebe-i nüzûlü bilinmezse bundan sadece dört şeyin haram kılındığı manası çıkar. Halbu ki sebeb-i nüzûle baktığımızda bu yanlış anlaşılma ortadan kalkmaktadır. Zira bu ayet-i kerime, inad ve küfürlerinden dolayı, Allah’ın (cc) helal kıldığını haram ve haram kıldığını da helal kılan müşrikler hakkında nazil olmuştur. Ve onların iddialarına red vardır. 4. Sebe-i nüzûl ayetin ihtiva ettiği hükmü tahsis eder. Yani ayetin hükmünü belirler. Hangi gaye için kullanılabiceğini gösterir. Ayetin manasındaki kapalılığın giderilmesine yardımcı olur. 5. Sebe-i nüzûlü bilmek, ayeti işiten bir kimsenin vahyi tesbit, anlayış ve hıfzına (ezber) kolaylık temin etmiş olur. Bunalardan başka faydalarıda sayılabilir.  Sebeb-i nüzûlü bilmenin en sağlam yolu sahih olan haberlere istinad etmektir (dayanmaktır). Ayetlerin sebeb-i nüzûlü ancak bu olaylara şahid olmuş sahabeden nakledilen sahih rivayetlerle tesbit edilir. Ictihad ile nüzûl sebebi tesbit etmek mümkün değildir. Sebeb-i nüzûl hakkındaki haberler merfû olarak Peygamber (sav)’e veya Ashab-ı Kiram’a ulaşmazsa makbul addedilmezler (geçerli sayılmazlar). Kur’an’ın perdeypey indirilmesine şahid olan, iniş sebeblerine vakıf olan, nüzul sebeblerinin ilmini araştıran ve onu taleb etmede çok uğraşan kimselerden rivayet edip işitme olmaksızın, Kitab’ın iniş sebebleri hakkında söz söylemek helal olmaz.