HADİS USÛLÜNE GİRİŞ

HADİS USÛLÜNE GİRİŞ .

BİRİNCİ KISIM ...

HADİS ISTILAHLARI

a- Hadis Istılahları İlmi:

Hadis, Haber, Eser, Kudsî Hadis .

Bize Naklediliş Yolları İtibariyle Haberin Kısımları

Âhâd Haberlerin Hükmü .

Li Zâtihî Sahih’in Tanımının Açıklanması

Kabule Engel Bir İllet (İllet-i Kâdiha)

Aynı Hadiste Sahih Ve Hasen Olma Niteliklerinin Birarada Bulunması

Munkatı’ Hadis .

Metinde İdrâc .

Hadiste Ziyade .

Hadisi İhtisar Etmek .

Mana Yoluyla Hadis Rivayeti

Mevzu (Uydurma) Rivayetler

Cerh Ve Ta’dîl

Cerh ve Ta’dîl Teâruz Ederse (Çatışırsa):

İKİNCİ KISIM ...

HABERİN, KENDİSİNE İZAFET EDİLDİĞİ KİMSE BAKIMINDAN KISIMLARI

Hadis Tahammülü ve Edâsı (Hadis Almak ve Rivayet Etmek)

Hadis Rivayeti (Edâu'l-Hadis)

Hadisin Tedvini

Hadis Tasnif Yolları

Kütüb-i Sitte .

1- Sahih-i Buhârî:

2- Sahih-i Muslim:

3- Nesâî'nin Sunen’i

4- Ebû Dâvûd'un Sunen’i

5- Tirmizî'nin Sunen'i

6- İbn Mâce'nin Sunen’i

İmam Ahmed'in Müsned’i

İlim Adamlarının Müsned’deki Hadisler ile İlgili Görüşleri

Ahmed b. Hanbel

Âlimin Ve Müteallimin (Öğrencinin) Âdâbı

Ortak Âdâbın Bir Kısmı

Muallim (Öğretmen)e Has Bir Kısım Âdâb .

Öğrenciye Has Bazı Âdâb .

USUL-İ HADÎS .

USUL-İ HADÎSİN MAHİYETİ

1- Usûl-i Hadîsin Muhtevâsı:

2- Usûl Bilgisinin Gereği:

3- Usûl Kaidelerinin Menşei:

4- Usûl-i Hadîs'in Doğuşu, Gelişmesi Ve Belli Başlı Eserleri

5- "Usûl"le İlgili Te'lifler

a) Mütekaddimuna Ait Eserler:

b) Müteahhiruna Ait Eserler:

c) Türkiye’de Hadis Usulü Çalışmaları:

6- Selef Devrinde Usûl-i Hadîs .

7- "Ebû Hanîfe Hadîste Nâkiddir, Cerh Ve Ta'dîl Sahibidir"

8- Ebû Hanîfe'nin Hadîs Kabûlündeki Şartları

9- Hadis İlminin Dalları:

1. Rivâyetü'l-Hadis İlmi:

2. Dirâyetü'l-Hadis İlmi:

3. Cerh ve Ta'dil İlmi (İlmu’l-Cerh ve’t-Ta’dil):

4. Râvîler Tarihi İlmi (İlmu Tarihu’r-Ruvât):

5. Hadislerin Vürûd Sebepleri İlmi (İlmu Esbabi Vurudi’l-Hadis:

6. Garîbu'l-Hadis İlmi:

7. İlelü'l-Hadîs İlmi (İlmu İlelü’l-Hadis):

8. Muhtelifu'l-Hadîs İlmi:

9. Nâsih ve Mensûh İlmi:

HADÎS, SÜNNET, ESER, HABER, RİVAYET .

1) Usul-i Hadis:

2) Furu-i Hadis:

Hadis İle İlgili Terimler

Hadisin (Sünnetin) Dindeki Yeri ve Önemi:

Sözlük Anlamı:

Kanun (Hüküm) Anlamı Olarak Sünnet:

Peygamberin Tavrı Olarak Sünnet:

Terim Anlamıyla Sünnet:

Dinin Kaynağı Sünnet:

Sünnetin Çeşitleri:

Meydana Gelişi Açısından Sünnetin Çeşitleri:

1) Kavlî Sünnet (Sözlü Hadis):

2) Fiilî Sünnet (Fiili Hadis):

Hz. Peygamber'in Fiilleri:

3. Takriri Sünnet:

a) Sarih (açık) Takrir:

b) Zımni Takrir:

4) Vasıf (Vasfi) Sünnet:

a) Hılki (Ahlaki) Sıfat:

b) Hulki (Yaratılışla İlgili) Sıfat:

Sünnetin Hüküm Kaynağı Olduğunu Gösteren Deliller:

Sünnetin Kitab'a Göre Yeri ve Fonksiyonu:

Peygamberin Sünnetinin İşlevi:

Sünnetin Rivâyet Bakımından Çeşitleri:

1. Mütevatir Sünnet:

a) Lafzî Mütevatir:

b) Manevî Mütevatir:

2. Meşhur Sünnet:

3. Âhad Sünnet:

Ahad Hadisle Amel Etmenin Şartları:

Senedinde Kopukluk Bulunan Hadisler:

Mâlikîlerin Âhad Haberi Delil Kabul Etmesi:

Muhaddîs, Fakîh Ve Usûlî'nin Sünnet Anlayışları

1) Ashabu’l-Eser:

2) Ashabu’r-Rey:

b) Meşhur Haber:

c) Mütevatir Haber:

Haberlerin Tetkiki:

HADÎSİN TAHLİLİ

1- Sened ve Metin .

3- İsnad Müslümanlara Has Bir İmtiyazdır:

4- İsnadın Menşeî:

5- Senedin Kısımları-Senedin Çözümü:

6- Senedin Okunuşu:

7- Hadis Senetlerinde Geçen Bazı Kısaltmalar:

8- Senedin Önemi:

9- Uzunluklarına Göre Senedin Kısımları:

a) Âlî İsnadlar:

b) Nâzil İsnadlar

10- Senette Ulvîyetin (Yakınlığın) Çeşitleri:

11- Bâzı Müelliflerin Âlî Senedleri:

12- Esahhu'l-Esânid:

13- Bazılarına Göre Diğer Esah İsnadlar:

14- Bazı Ashâbın Esah İsnadları:

15- Bazı Beldelerin Esah İsnadları:

16- Ehvelü'l-Esanîd:

17- İsnad, Senet Ve Metin İle İlgili Terimler

1- RİVAYETİN ADABI

A- Tâlibin (Hadis Öğrencisinin) Âdâbı:

1) İyi Niyet (İhlas):

2) Hadisi Ehlinden Almaya Çalışmak:

3) Öğrendiğiyle Amel Etmek:

4) Hocaya Saygı Göstermek:

5) Arkadaşlarına Yardımcı Olmak:

6) Tedrici Bir Metodla Çalışmak:

7) Hadis Usulüne Önem Vermek:

8) Kendisinden Aşağı Olandan Hadis Almak:

9) Hadisleri Kavramaya Çalışmak:

10) Hadis Kitaplarına Önem Vermek:

11) Hadis Dinleme İşini En Az Temyiz Yaşında Yapmak:

B- Muhaddisin Âdâbı (Hadis Hocasının Ahlakı):

1- İyi Niyet ve Üstün Ahlak Sahibi Olmak:

2- Haddini Bilmek Ya Da Ehliyete Riayet:

3- Kendisinden Daha Ehil Olana Saygı Göstermek:

4- Karıştırma İhtimali Belirince Hadis Rivayetini ve Okutmayı Bırakma:

5- Hadis’e ve Hadis Meclislerine Ehemmiyet Vermek:

6- Kitap Yazmak Veya Öteki İlmi Faaliyetlerde Bulunmak:

7- Hadis Tedrisi Esnasında Birtakım Kurallara Uymak .

8- Şeyhine Saygılı Olmak:

2- RİVAYETİN KEYFİYETİ

HADİSLERİN TAHAMMÜL VE EDÂSI

A) Hadîs Öğrenim ve Öğretim Yolları (Tahammül Ve Edâ Yolları):

1- Sema (İşitme):

2- Kırâat Ala'ş-Şeyh (Arz, Sunma, Okuma):

3- İcazet (İzin):

4- Münâvele (Elden Verme):

5- Kitabet (Mükatebe-Yazışma):

6- İ'lamu'ş-Şeyh (Bildirme):

7- Vasiyye (Vasiyet):

8- Vicâde (Bulmak):

Vicadet'le Amel:

Mükaşefe Ve Rüya:

B) Rivayet Lafızları:

2. Rivayet Lafızlarının Önemi:

C) Hadis Öğretimi Usulleri:

1) Okuyup Geçme Usulü:

2) Açıklanması Gerekli Noktaları Açıklama Usulü:

3) Uzun Uzun Açıklama Usulü:

3- RİVAYETİN SIFATI:

A) Lafzan (Kelimesi Kelimesine Aynen) Rivayet:

B) Ma’nen Rivayet:

Ma’nen Hadis Rivayet Eden Ravide Aranan Şartlar:

4- RİVAYET MAHSULLERİ:

A) Tasnif Devri Öncesi Rivayet Mahsulleri:

B) Tasnif Devri Rivayet Mahsulleri:

1) Ale’r-Rical Rivayet Mahsulleri:

2) Ale’l-Ebvab Rivayet Mahsulleri:

3) Ale’l-Ahruf (Alfabetik) Rivayet Mahsulleri:

Rivayet İle İlgili Terimler

Rivayet İle İlgili Diğer Hususlar

İLMUR-RİCAL .

MEVZU'UN ÖNEMİ:

2- RÂVİLERİN DERECELERİ:

3- RÂVÎNİN TABAKALARI:

1. Bir Şahsın Sahâbe Olduğu Ne Yolla Anlaşılır?.

2. Sahâbenin Adaleti:

3. Ashabı Öven Ayetlerden Bazıları:

4. Ashabı Öven Hadislerden Bazıları:

5. Ashaba Dil Uzatan Zındıktır:

6. Ashabı Ta'dîlin Mahiyeti:

Sahabelerin Tabakaları:

1. Fazilete Göre Taksimleri

2. Rivayete Göre Taksimleri

a) Çok Rivayet Eden Sahabeler (Müksirûn):

b) Az Rivayet Eden Sahabeler (Mukillûn):

Sahabelerin Değişik Sayıda Hadis Rivayet Etmesine Etki Eden Sebepler:

Hadis Rivayeti ve Sahabiler:

3. Âlim Sahabeler:

4- Abadile (Abdullahlar):

5- Sahabelerin Sayısı:

6- En Son Vefat Eden Sahabe:

7- Sahabelerle İlgili Literatür:

Asr-ı Saâdet:

Aşere-i Mübeşşere:

Tâbiîlerin Tabakaları:

2. Fukaha-yı Seb'a:

Tâbiîn'in Efdalleri:

C) Etbauttâbiîn .

Raviler İle İlgili Terimler

HADİS TENKİDİ

1. CERH VE TA'DÎL .

Cerh ve Ta’dil Kitapları:

2- RAVİDE ARANAN ŞARTLAR ..

Adâleti Sağlayan Şartlar:

5- Diyanet-Takva:

7- Mürüvvet-Muruet:

Silsiletü’z-Zeheb:

3- METÂİN-İ AŞERE-TA’N NOKTALARI

A) Ravinin Adaletini Cerheden Sebepler (Adalet Vasfına Yönelik Ta’n Noktaları):

1- Kizb-Kizbu’r-Ravi:

2- Töhmet-i Kizb-İttihamu’r-ravi bi’l-kizb:

3- Fısk-Fısku’r-ravi:

4- Bid'at-Bid’atu’r-ravi:

5- Cehâlet-Cehaletu’r-ravi:

Cehâletin Sebepleri:

Meçhul Konusunda İstisnaî Hükümler:

B) Ravinin Zabtını Cerheden Sebepler

2- Gaflet-Fartu’l-ğafle:

3- Fuhş-i Galat-Kesretu’l-ğalat:

4- Sû'i'l-Hıfz:

5- Muhalefet-Muhalefetu’s-sikat:

4- CERH VE TA'DÎL KAİDELERİ

Rivâyet Ve Şehadet Arasındaki Farklar:

Cerh Ve Ta'dîl'in Bir Ravide Birleşmesi

Cerh Ve Ta'dîl Bir İçtihaddır:

Muhtelefun Fih Hakkında Ulemanın Kabul Ettiği Umumî Prensib .

Cerh ve Ta’dilin Önemi:

Cerh Ve Ta'dîl Caizdir

5- CERH VE TA'DİL LAFIZLARI

Cerh Ve Ta’dil Elfazının Tabakaları:

Cerh Ve Ta’dil Elfazının Hükümleri:

Ta'dîl Elfazı:

6- İBNİ HACER'İN 12'Lİ RİCAL TAKSİMİ

7- CERH VE TA’DİL SONUCU RAVİLER ..

8- CERH VE TADÎLDE TESAHÜL VE TEŞEDDÜD ..

Sened ve Metin Tenkidi:

a) Sahih Hadislerin Özellikleri:

b) Hadiste Zayıflık Alametleri:

c) Mevzu Hadislerin Özellikleri:

MERVİYY-HADÎSLER ..

HADÎSLERİN SINIFLANDIRILMASI

1- KABUL VEYA RED AÇISINDAN HADİS ÇEŞİTLERİ

2- SENEDİN MÜNTEHASI (HADİSİN SÖYLEYENİ-İLK KAYNAĞI) AÇISINDAN HADÎS ÇEŞİTLERİ

A) Kudsi-Nebevi Hadis:

B) Merfu Hadîs:

Merfu Hadisin Kısımları:

1) Sarahaten (Açık) Merfu Hadis:

2) Hükmen Merfu Hadis:

Merfu Hadise Delalet Eden Bazı İfadeler:

Merfu Hadisin Hükmü:

C) Mevkuf Hadîs:

Mevkuf Hadislerde Sahihlik ve Zayıflık:

D) Maktu Hadîs:

Merfu, Mevkuf ve Maktu Hadis Hakkında Bilinmesi Gereken Birkaç Nokta:

3- SENETTEKİ İTTİSAL DURUMUNA GÖRE HADÎSLERİN ÇEŞİTLERİ

A) Muttasıl (Müsned-Mevsûl) Hadîs.

B) Gayr-ı Muttasıl (Munkatı) Hadîs.

1) Muallak Hadîs:

2) Mu'dal Hadîs:

3) Munkatı Hadîs:

4) Mürsel Hadîs:

4- SENET (RAVİ) SAYISINA GÖRE (VEYA DERECE-İ ŞUYU’ AÇISINDAN) HADÎS ÇEŞİTLERİ

A) Mütevâtir Hadîsler:

1) Lafzî Mütevâtir:

2) Manevî Mütevâtir:

Mütevatir Hadisin Hükmü:

Mütevatir Hadiste Sayı:

Mütevatir Hadislerle İlgili Eserler:

B- Âhad Hadîsler (Haber-i Vahid):

1) Meşhur Hadis:

a) Sened Tetkiki Sonuçlarına Göre Meşhur Hadisler:

a1) Sahih Meşhur Hadis:

a2) Hasen Meşhur Hadis:

a3) Zayıf Meşhur Hadis:

b) Şöhret Buldukları Yere Göre Meşhur Hadisler:

b1) Hadisçiler Nezdinde Meşhur Hadisler:

b2) Hadisçiler-Ulema ve Halk Nezdinde Meşhur Hadisler:

b3) Fakihler (İslam Hukukçuları) Nezdinde Meşhur Hadisler:

b4) Usulcüler (Fıkıh Usulcüleri) Nezdinde Meşhur Hadisler:

b5) Halk Nezdinde Meşhur Hadisler:

b6) Tasavvuf Ehli Nezdinde Meşhur Hadisler:

Meşhur Hadisin Hükmü:

2) Azîz Hadis:

3) Garîb (Ferd) Hadis:

a- Ferd-i Mutlak:

b- Ferd-i Nisbî:

5- SIHHAT DURUMUNA GÖRE VEYA HÜKÜM AÇISINDAN HADÎSLER ..

A) Sahîh Hadîs:

Sahih Hadislerin Dereceleri:

Sahîh Hadisin Kısımları:

1- Sahîh li-Zâtihi:

2- Sahîh li-Ğayrihi-Sahih la li Zatihi:

Sahih Hadisin Hükmü:

Sahih Hadislerle İlgili Eserler:

Sahih Terimiyle İlgli Bazı Notlar:

B) Hasen Hadîs:

Hasen Hadisin Kısımları:

1) Hasen lî Zâtihi Hadis:

2) Hasen lî Gayrihi Hadis:

Tirmizi’nin Hasen Hadis Anlayışı:

Sahîh Ve Hasenle İlgili Altın Kaideler:

Hasen Hadisin Hükmü:

İtibar, İstişhad, Mütabaat:

Hasen Hadis ile ilgili Bazı Terimler:

Sikanın Ziyadesi:

C) Zayıf Hadîs:

Zayıf Hadisin Hükmü:

Zayıf Hadisin Dereceleri:

Hadiste Zayıflık Sebepleri:

1) Seneddeki İnkıta Sebebiyle Zayıf Hadis Çeşitleri:

A) Mürsel Hadîs:

İrsalin Çeşitleri:

1) İrsâl-i Celî:

2) İrsâl-i Hafi:

Mürsel Hadislerin Dereceleri:

Sahabe Mürseli:

Tâbiin'in Mürseli:

Mürsel Hadisin Hükmü:

Mürsel Hadisle İlgili Eserler:

B- Munkatı' Hadîs:

İnkıta’ Türleri:

1) Zahiri İnkıta’ (Açık Kesiklik):

2) Hafi İnkıta (Gizli Kesiklik):

Munkatı’ Hadislerin Hükmü:

C- Mu'dal Hadîs:

Mu’dal Hadisin Hükmü:

D) Muallak Hadîs:

E- Müdelles Hadîs:

Tedlis Çeşitleri:

1- Tedlîsü'l-İsnâd:

2- Tedlîsü't-Tesniye:

3- Tedlîsu'ş-Şüyuh:

4- Tedlîsu'l-Atf:

5- Tedlîsü's-Sükût:

Tedlisin Hükmü:

2) Ravideki Cerhi Gerektiren Hallere Göre Zayıf Hadis Çeşitleri:

A) Mevzu Hadis:

B) Metruk-Matruh Hadîs:

Metruk Hadisin Hükmü:

C) Münker Hadîs:

Münker Hadisin Hükmü:

D) Muallel Hadîsler:

İllet Nasıl Bilinir:

Hadislerdeki İllet Çeşitleri:

Muallel Hadisin Hükmü:

İllet Konusunda Yazılan Eserler:

E) Müdrec Hadîs:

Müdrecin Kısımları:

1) Müdrecü'l-Metn:

2) Müdrecü'l-İsnâd:

İdracın Hükmü:

F) Maklûb Hadîs:

1) İsnadda Kalb:

2) Metinde Kalb:

3) Mürekkep Kalb:

Maklub Hadisin Hükmü:

G) Muzdarib Hadîs:

Izdırap Türleri:

1) İsnadda Izdırap:

2) Metinde Izdırap:

Muzdarib Hadisin Hükmü:

H) Şâz Hadis:

1- İsnadda Şaz:

2- Metinde Şaz:

Şâz Hadisin Hükmü:

I-İ) Musahhaf Ve Muharref Hadîsler:

Tashif Türleri:

1) Metinde Tashif:

2) İsnadda Tashif:

3) İşitmeye Yönelik Tashif:

4) Manaya Yönelik Tashif:

4) Sahîh, Hasen Ve Zayıf Arasında Müşterek Hadîs Nevileri

A) Merfu, Mevkuf Ve Maktu Hadîsler:

B) Müsned Hadîs:

C) Muttasıl (Mevsul):

D) Mu'an'an Hadîs:

E) Mü'en'en Hadis:

F) Müselsel Hadîs:

G) Musahhaf Ve Muharref Hadîsler:

H) Âlî Hadisler:

I) Nâzil Hadisler:

İ) Meşhûr Ve Müstefîz Hadîsler:

J) Azîz Hadîs:

K) Ferd (Garib) Hadîsler:

Ferd Hadisin Hükmü:

Garib Hadisin Hükmü:

L) Mütâbi, Şâhid Ve Âzıd Hadîsler:

6) TEARUZ AÇISINDAN HADİSLERİN SINIFLANDIRILMASI

MEVZÛ HADÎSLER ..

Mevzu Hadislerin Tanımı, Bilinmesinin Gereği:

Hadis Uydurma Girişimleri:

Mevzu Hadîslerin Ortaya Çıkışı:

Hadis Uyduran Gruplar:

2- Kelâm Münakaşaları:

3- Zındıklar:

4- Kıssacılar:

5- Salih Fakat Cahil Kişiler:

6- Özel Maksatlarla Hadis Uydurmak:

Mevzu Hadisleri Tanıma Yolları:

1- Uydurmacıları Tanıma Yolları:

a) Hadis Uyduranların İtirafı:

c) Araştırmalar:

2- Uydurulmuş Sözleri Tanıma Yolları:

a) Haberin Lafzında ve Manasında Bozukluk Bulunması:

b) Bir Çok İnsanın Görmesi Gereken Bir Olayı Bir Kişinin Rivayet Etmesi:

c) Kur'an’a Ve Sahih Sünnete Aykırı Olması:

d) Akla, His Ve Müşahedeye Aykırı Olması:

e) Tarihi Olaylara Aykırı Düşmesi-Ravinin Hali:

f) İyilik ve Kötülüğün Karşılığının Abartılı Oluşu:

g) Elde Mevcut Güvenilir Hadis Kitaplarında Bulunmaması:

Hadis Uydurma Girişiminin Sebepleri:

1- Dindarca Mülahazalar-İslam Dini’ne Hizmet Etmek Arzusu:

2- Dîni Yıkmak Maksadıyla Zındıkların Uydurması-İslam Düşmanlığı:

3- Fırka, Mezheb Ve Kabilesini Savunma İhtiyâcı:

4- Halife Ve Emirlere Yaklaşmak Arzusu:

5- Geçim Kaynağı Olarak Hadis Uyduranlar:

6- İmtihan Maksadıyla Uydurmalar:

7- Fetvalarına Delil İçin:

8- İstiğrab İçin:

9- Ticarî Maksadlarla-Şahsi çıkar Sağlama Düşüncesi:

10- Kabîle, Aşiret, Şehir, Irk ve Cinsle İlgili Uydurmalar:

Mevzu Hadislerin Zararları:

1) İslam’ı Doğru Anlamaya Engel Olmak:

2) Dini Tahrif Etmek:

3) Ayrılığı Körüklemek:

4) Dinden Soğutmak:

5) Irk, Milliyet ve Dil Üstünlüğü Fikrini Yaymak:

6) Halkı Cahil Bırakmak:

Hadîs Uydurmanın Hükmü:

Mevzu Hadis Rivayet Etmenin Hükmü:

Uydurma Faaliyetlerinin Neticesi:

Hadis Uydurulmasına Karşı Alınan Tedbirler:

1) Sahih Hadisleri Müstakil Eserlerde Toplamak:

2) Hadis Tenkidi Tekniklerini Dünyada İlk Kez Uygulamak:

3) Hadis Uyduranlara Karşı Mücadele Etmek:

4) Ravileri Tanıtan Eserler Yazmak:

5) Hadis Diye Uydurulmuş Sözleri Toplayan Eserler Yazmak (Mevzuat Edebiyatı):

Bazı Mevzu Hadisler:

Mevzu Hadisle İlgili Eserler:

Hadisler Günümüze Nasıl İntikal Etmiştir?.

Hadis Kitaplarının Dereceleri:

HADÎSTE NESH ..

NESHİN ÇEŞİTLERİ

1- Sünnetin Sünnetle Neshi:

2- Sünnetin Kur'ân'la Neshi:

NESHİN BİLİNME YOLLARI

İHTİLAFU'L HADÎS .

İHTİLAFI GİDERME YOLLARI

1- Cem Ve Te'lif

a) Râvinin Haliyle İlgili Tercih Sebepleri:

b) Hadisi Elde Ediş (Tahammül)'le İlgili Tercîh Sebepleri

c) Rivâyetin Keyfiyeti İle İlgili Tercih Sebepleri

d) Hadisin Vürûd Vaktine Göre Tercih Sebepleri

e) Haberin Lafzına Göre Tercih Sebepleri

f) Hadisin Taşıdığı Hükümle İlgili Tercih Sebepleri

g) Harici Sebeplerle Tercih Sebepleri

İhtilaf Üzerine Te'lifat

HADÎSİ ANLAMAK İÇİN NELERE DİKKAT ETMELİ

1- Güvenilir Kaynak:

2- Güvenilir Şerh:

3- Ehliyetli Tercüme:

4- Metod Bilgisi:

Cevamiu’l-Kelim:

KAYNAKLAR ..